Vuurwerk
De crisis van 1929 beroofde
HILTON van al zijn hotels...
Twee jaar geleden viel beslissing
in Londen: NIGERIA onafhankelijk
Gebrek aan dollars had de gewiekste
zakenman de weg naar de beurs versperd
Zij
ij ii vader stamde uit Noorwegen,
zijn moeder uit Duitsland
r
Vijf van vijf dollar
WOORD
VAN
BEZINNING
Viermaal zo groot als Engeland
Schotland en Noord-Ierlandmet
ongeveer 36 miljoen inwoners
Zaterdag 1 oktober 1960
Casa Encantada, Hilton's vor
stelijk buitengoedbevat onder
meer niet minder dan vijf keukens
(o.a. een speciale kruiden-keu
ken) en twaalf bedienden-ver
trekken, ieder voorzien van een
marmeren bad. De luxeuze „villa"
werd destijds gebouwd voor twee
en een half miljoen dollar. Hilton
kocht het buitengoed, gemeubi
leerd en wel, voor slechts een
kwart miljoen dollar!
Conrad N. Hilton, die nu al zo'n kleine tien jaar het vorstelijke
buitengoed Casa Encantada in Los Angeles' duurste wijk Bei-Air
bewoont, is zijn op een financieel sprookje gelijkend leven maar heel
eenvoudig begonnen.
Op eerste kerstdag 1887 werd hij geboren in San Antonio, een
plaatsje in Socorro County, territory of New Mexico.
Vader Hilton was 10 jaar oud, met zijn ouders uit Noorwegen naar
Amerika getrokken en de vader van zijn moeder stamde uit Duitsland.
Conrad Nicholson Hilton mag wel trots zijn op zijn Viking-voor
ouders, maar het nog betrekkelijk jonge Amerika beschouwt hem als
een volbloed Amerikaan. En dat is hij ook in alle opzichten.
Vóór zijn 18de jaar had hij immers reeds gewerkt in de winkel van
zijn vader (waar alles" te koop was) voor vijf dollar per maand,
was hij klerk geweest, reizend handelaar, miniatuur-speculant, piccolo
en kweker en vóór zijn 25ste jaar politicus, bankier, manager van een
reizend muzikaal trio en partner in een handelshuis.
Zijn vader bezat zulk een zaken
talent, dat het thans reeds praktisch
geheel vervallen stadje San Antonio
als 't ware door hem beheerst werd.
Tenslotte kon vader Hilton zich zelfs
mijneigenaar noemen. Zoals de histo
rie luidt, niet door eigen verdiensten,
maar door geluk met het kaartspel,
waarbij de mijn ingezet was tegen zijn
zaken(in zijn autobiografie zwijgt
Hilton echter over zijn vaders goklust).
Deze kolenmijnen deed hij echter in
1904, toen Connie 16 jaar oud was, weer
van de hand. Voor 110.000 dollar. Via
St.-Louis, waar de kleine Hilton lo
geerde in een E. M. Statler-hotel, on
derdeel van het concern, dat hij een
halve eeuw later voor ruim honderd
miljoen dollar zou kopen, trok de fa
milie toen naar Californië.
Twee jaar lang leefden de Kiltons op
rijke wijze in Long Beach. Een crisis
deed einde 1907 het geld echter als
sneeuw voor de zon verdwijnen. Dc Hil-
tons trokken zich na deze catastrofe
weer terug in dat afgelegen San Anto
nio aan de Rio Grande, halverwege
tussen Albuquerque en El Paso. Daar,
in zijn vaderlijk huis, deed de jonge
Hilton 20 jaar oud zijn eerste ho
telervaring op. Reizigers werden na
melijk graag als gast opgenomen. Toen
één hunner Connie eens een fooi gaf
van vijf dollar, was hij er volkomen
ondersteboven van! En dan te beden
ken dat Hilton later nog slechts in
tientallen miljoenen zou rekenen!
Rijke inkomsten
Die aanraking met een nog heel sim
pele vorm van de hotellerie duurde ech
ter slechts kort. Niet alleen trad hij
geruime tijd als leider van het „Hilton-
trio" op, daarbij vrij weinig succes
oogstend, maar fungeerde hij ook twee
jaar lang met als beloning een aan
deel in de winst als bedrijfsleider in
de zaak van zijn vader. In 1912, op 23-
jarige leeftijd, ging hij in de politiek
en werd hij Republikeins afgevaar
digde in de wetgevende vergadering
van zijn staat. Een doorslaand succes
werd het niet. Daarna trok het bank
wezen hem aan; en op zijn 26-ste
na zakelijke interventie van zijn vader
was hij vice-president van de New
Mexico State Bank of San Antonio,
een klein bankje overigens, ondanks de
fraaie naam. Na twee jaar ploeteren
beliepen de activa nog slechts 135.000
dollar. Ruim dertig jaar later kan hij
het zich echter veroorloven van de
schatrijke Mexicaanse familie Terraza
die 17.000.000 acres land bezat, het „pa-
lacio Hilton" in Chihuahua te huren
een hotel, dat hij tot rijk leven wist te
brengen met uitbundig vermaak, ex
cursies, weekendbals, alles-inbegrepen-
vakanties en dat hem ook rijke inkom
sten opleverde.
Grondregels gelden nog!
Bij het uitbreken van de oorlog met.
Duitsland verkocht Hilton de bank en
ging het leger in. Na zijn demobilisatie
31 jaar oud trok hij met 5011 dol
lar op zak naar Texas, dat toea in op
Dallas, Abilene, Waco, Marlin, Plain-
view, San Angelo en Lubbock bezat hij
toen al hotels. Tweeëneenhalf miljoen
dollar hadden hem alleen al de aan
winsten in de vier laatst genoemde ste
den uit Texas gekost! Vrienden en
bankiers uit de olie-staat hadden hem
de nodige fondsen geleend.
Het was overigens in Lubbock, dat
Hilton ontdekte dat het geen zin had
een Franse kok naar Texas te haley.
Sausen bleken in Texas namelijk geen
succes te zijn. Men beschouwde ze óf
als overbodig, óf als middel om vlees
van inferieure kwaliteit te maskeren
Een les, die hij echter niet elders kon
toepassen
Negentien dagen nadat Hilton in de
herfst van 1929 had aangekondigd, dat
hij in El Paso, gelegen op de uitvals
weg van Texas naar Mexico, voor
1.750.000 dollar zou gaan bouwen, stort
te de beurs ineen. Toen brak voor hem
de worsteling aan om te behouden wat
hy in de loop der jaren bijeen gegaard
had. Tenslotte was dat geen enkel ho
tel meer.
WANNEER twee mensen hun
zilveren bruiloft vieren, ligt
de zin van hun feest niet in
die ene dag van 25 jaar geleden,
maar in alles wat tussen dat heden
en verleden ligt, in dat wat het nu
is en in het vertrouwen, dat ze in
hun toekomst als gehuwden hebben.
Daarom ook is ons 3 oktober-feest
geen zaak van het verleden alleen,
maar veeleer van besef van het
heden en geloof in de toekomst.
Ook al zal de „ras-echte" Leidenaar
het feest misschien anders aanvoe
len en vieren, toch is het een feest
van allen, die in de Leidse familie
van heden een plaats hebben en
aan de toekomst van stad en bevol
king bouwen.
Zo ongeveer zou mijn antwoord
zyn als men my vroeg wat de zin
is van dit stadsfeest voor de velen
met mij „die niet van den bloede"
zijn of voor de anderen, die zich
moeilijk druk kunnen maken om
het Ontzet van weleer.
Trouwens, hoe roemrucht ook de
historie en hoe eerbiedwaardig ook
de feesttraditie, die datum en vor
men bepalen, we zouden zelfs ons
kunnen afvragen, waarom wy, die
in deze stad samenwerken en
samenkerken, ook niet eens samen
zouden feesten, gewoon terwille van
het feest, zonder zwaarwichtige
achtergronden en historische on
dergronden.
Zoals vanavond de taptoe ons
samenroept, zo zal het vuurwerk de
feestgangers maandag weer uiteen
drijven, als tenminste onverhoopt
de regen dat al niet eerder heeft
gedaan en het schouwspel in het
water blijft steken.
Vuurwerk hoort erbij; het is een
symbool van het feest zelf, het heeft
het kleurige, het uitbundige, het
speelse en het lawaaierige met het
feest gemeen: regens van sterren,
sissende lichtkogels hoog in de
lucht, draaiende vuurmolens en om-
hoogschietende pijlen, verrassende
effecten van kleuren en ïynen, van
donker en licht, van vonken en
vuur. Maar hoe origineel ook het
slotstuk mag zün, wat overblijft is
de donkere lucht die als achter
grond diende en wat neerdwarre
lend pulver.
Bij zo'n vuurwerk denk ik vaak
aan ons mensen daaromheen, aan
de stad waarboven het zich af-
speelt. Is ons leven niet vol van
sportsterren, filmsterren en andere
sterren. De samenleving biedt ons
een boeiend schouwspel van huids
kleuren en politieke kleuren, een
lijnen-spel van uiterst rechts naar
uiterst links. Sommigen onzer schie
ten als pylen omhoog, en we vallen
van de ene verbazing in de andere
over het kennen en kunnen van de
moderne mens in zyn wetenschap
en techniek.
komst was als olie-staat, om te trach
ten daar een bank te kopen. Het ge
lukte hem echter niet wegens gebrek
aan fondsen. Wel kon hij in Cisco,
eigenlijk nog een veeteeltstadje, temid
den van de bruisende olievelden het
Mobley-hotel voor 40.000 dollar over
nemen. Zélf fourneerde hij 5000 dollar
15.000 dollar leende hij van vrienden
en 20.000 dollar van een bank. Hij was
toen 32 jaar. Indatzelfde jaar 1919
kocht hy reeds grotendeels met ge
leend geld zyn tweede hotel: het vol
komen vervallen Melba-hotel in Fort
Worth dat hy echter van onder tot bo
ven opknapte. Het telde 68 kamers. Op
zijn 34ste bezat hij al drie hotels en
verdiende hij schoon 6000 dollar per
maand. Voorwaar geen geringe pres
tatie
De grondregels, die hij deze jaren op
stelde voor een zo gunstig mogelijke
leiding van zijn hotels, zijn ook nu nog
ten volle van kracht, hetgeen wel aan
toont welk een visie Hilton bezit. Zo is
hij er bijv. van de eerste dag af en uit
geweest om de ruimte optimaal te be
nutten. Grote, weinig gebruikte eetza
len werden verkleind om plaats te ma
ken voor kamers, balies werden inge
kort om ruimte te bieden voor couran
ten-stalletjes. Fraaie palmen wer
den vervangen door geldopbrengende
stands.
Nog niet tevreden
Snel breidde Hilton zyn bezit uit.
Vier jaar later kon hij zich reeds eige
naar noemen van zes hotels, gezamen
lijk 530 kamers bevattend en een in
vestering van 220 000 dollar vertegen
woordigend, waarvan 100 000 dollar uit
eigen zak was gekomen. Het waren ech
ter verre van nieuwe hotels. Integen
deel, de collectie bestond uit oude, op
geknapte gebouwen.
Dat Hilton overigens aanzienlijk
méér winst wist te maken dan de oude
eigenaren, is eigenlijk alleen toe te
schrijven aan zijn scherp en zakelijk
inzicht. Hij wist die oude hotelgebou
wen namelijk zó te moderniseren, dat
de mensen wel moesten komen, al was
het alleen al uit nieuwsgierigheid.
Connie Hilton was echter nog lang
niet tevredenhij wilde zélf een hotel
bouwen. Op 4 augustus 1925 ging deze
droom van hem in vervulling, maar
niet na 2 van zijn hotels verkocht, vele
financiële moeilijkheden opgelost en
steeds méér geld geleend te hebben: in
Dallas werd het Dallas-Hiltonhotel ge
opend. Meteen was het een groot suc
ces! Zijn geldgevers die het hotel ten
slotte nadat Hilton zelf nergens
meer kon lenen verder voor eigen
rekening hadden afgebouwd en het
hem hadden verhuurd voor niet min
der dan 100.000 dollar per jaar be
hoefde hy dan ook niet teleur te stel
len. Zyn verplichtingen kwam hij
prompt na!
Eén hotel per jaar
Op zijn 41ste verjaardag in 1928
die jaar na zijn huwelijk met Mary
Barron, was hij al vooruit gelopen op
zün schema van één hotel per Jaar! In
(Van een speciale medewerker)
Onlangs ben ik teruggekeerd van een reis naar en door Nigeria.
Zowel in de hoog gelegen noordelijke delen des lands als in het mid
den en in de kuststreek ontmoette ik alom mensen, die blaakten van
energie, enthousiasme en vertrouwen. Dit voorspelt veel goeds voor
de toekomst, voor de nieuwe periode in de Nigeriaanse geschiedenis,
die op 1 oktober, op de dag van de onafhankelijkheidsverklaring, een
aanvang zal nemen. Ik was, ronduit gezegd, een beetje verbaasd over
de grote sprong voorwaarts, die Nigeria had gedaan sedert mijn
vorige bezoek, veertien jaren geleden. Een terugblik op de jongste
geschiedenis van Nigeria leert op sprekende wijze, hoe snel een
energiek en vastbesloten volk vooruitgang kan boeken, als er een
politieke lijn wordt uitgestippeld, die tot de verbeelding van dat volk
spreekt en de vervulling van zijn wensen in uitzicht stelt.
Nigeria is een jong land. Ruim zestig,
om precies te zijn: 62 jaar geleden
werden zijn grenzen pas officieel vast
gesteld en erkend. En het is nog
korter geleden, om (alweer) precies te
zyn: 46 jaar, dat het noorden en
zuiden des lands werden samengevoegd
tot het grondgebied van Nigeria, zoals
dit nu is.
Eeuwen geleden reeds kwamen de
Nigerianen, althans de kustbewoners
in contact met de Europeanen. Dat
was in de tweede helft der vijftiende
eeuw, toen de Portugezen langs de
Afrikaanse westkust geleidelijk afzak
ten in de richting van (wat zij later
noemden) de Kaap de Goede Hoop.
Pas in de negentiende eeuw echter
verkregen de Europeanen blijvend
vaste voet in Nigeria. Dat was in 1861,
toen Lagos werd overgedragen aan de
Britse Kroon. Lagos werd gemaakt tot
een operatiebasis ten behoeve van de
bestrijding van de slavenhandel. Al
spoedig begonnen kooplieden, zendelin
gen en missionarissen door te dringen
in Nigeria. Joroebaland. in het oosten
van Nigeria, kwam onder Brits pro
tectoraat. Ook in Noord-Nigeria (een
'mensenreservoir' voor de slavenha
lers!) aanvaardde men de Britten als
'beschermheren'. De gebieden, die in
die dagen heetten Olie-rivieren-pro
tectoraat", werden later met hun ach
terland samengevoegd tot het „protec
toraat Nigerkust".
Een doorzetter
Naarmate de tijd voortschreed, wer
den de banden tussen Engeland en de
Nigeriaanse protectoraten hechter. In
1914 besloot men in Londen om deze
protectoraten samen te voegen tot één
koloniaal protectoraat Nigeria. Terecht
benoemde men Sir Frederick latei-
Lord) Lugard tot gouverneur-generaal,
want Lugard had als officier en be
stuursambtenaar zijn sporen in West-
Afrika verdiend. Hij was een ijverig
en kundig man, een doorzetter, die
door zijn beleid de fundamenten legde
voor het latere zelfbestuur in Nigeria.
Sedert 1914 was de historie van Nigeria
in feite de geschiedenis van zyn mars
naar onafhankelykheid en soeverei
niteit. Aanvankelyk onderkenden
slechts weinigen dit, want Nigeria met
zijn kunstmatig getrokken grenzen en
met zyn in godsdienstig en ander op
zicht grote vérschillen vertonende be
volking scheen weinig geschikt om een
'eenheidsstaat' te worden. De Britten
verdeelden het land daarom in drie
„regions" of deelgebieden,
Toen echter orde en gezag geves
tigd waren, toen wegen en spoorlijnen
de binnenlanden toegankelijk en eco
nomische ontplooiing mogelijk maakte,
ontlook in alle drie „regions" het besef
van een nationale Nigeriaanse ge
meenschap te zijn. Onderwijs, missie
en zending droegen er eveneens toe
bij, dat het nationale bewustzijn der
Nigerianen ontwaakte. Tot aan het
uitbreken van de tweede wereldoorlog
waren er niettemin geen tekenen, die
wezen in de richting van spoedige
nationale onafhankelijkheid.
Touwtrekken
Maar na 1945 werd dit anders. In
de na-oorlogsjaren was het myn taak
om de gebeurtenissen in een aantal
tot het Britse Gemenebest behorende
gebieden ter plaatse te volgen. Ik zat
dus dicht by het vuur en toch zou
ik zeven jaar geleden nog gezegd heb
ben, dat zelfs Saloma (die toch wel eens
een drastisch oordeel dorst te vellen!)
het heel moeilijk gevonden zou hebben
om het Nigeriaanse sleutelvraagstuk
te weten de onderlinge verschillen
der Nigerianen op te lossen. Ja, de
verschillen tussen Noord-Nigeria, Oost-
Nigeria en West-Nigeria, om dan van
de verschillen tussen de stammen nog te
zwygen, schenen onoverkomenlijk. Nu
ik terugblik op de eerste na-oorlogsjaren
besef ik, dat er ondanks die verschillen
toch een nationale gemeenschap in
Nigeria was. Een der beslissende dingen
was, dat Nigeria reeds in 1946 in zo
sterke mate economisch een eenheid
vormde, dat het pleit voor de mogelijk
heid van staatkundige eenheid reeds
half gewonnen was.
Nigeria kreeg zijn eerste grondwet
in 1946. Deze voorzag in de vorming
van een wetgevende vergadering voor
geheel Nigeria, een nationaal parle
ment dus, en in de totstandkoming
van 'Regionale Raden'. Het is wel
haast vanzelf sprekend, dat er eer
(onvermijdelijke) touwtrekkerij ont
stond tussen de 'centrale' en de 'regio
nale' organen. Deze strijd duurde enigt
jaren. Het daarna ontstane "machts
evenwicht' bepaalde de verdere stap
pen op constitutioneel terrein.
Naar eenheid
In 1951 kreeg Nigeria een nieuwe
constitutie. Wel vergrootte deze de re
gionale autonomie, maar toch was hij
nog een te nauw keurslijf. Na con
ferenties in 1953 en 1954 kreeg het
land zyn derde constitutie en tevens
een nieuwe officiële naam( „Federatie
yan Nigeria", Ook deze naam duidt
Maar ook al heeft ons leven een
knaleffect of een originele climax,
is de afloop anders dan wat stof
dat neervalt in het donker? „Ge
denk mens, dat gy stof zyt en tot
stof zult wederkeren" boodschapt
ons de Kerk.
En mij komen de bijbelwoorden
voor de geest uit 1 Kor. 13 Al
sprak ik alle talen, al kon ik profe
teren, al kon ik alle geheimen door
gronden, al beheerste ik elke weten
schap, al gaf ik alles weg als aal
moes en al had ik een geloof zodat
ik bergen kon verzetten, en ik had
de liefde niethet ware niets,
het zou niets baten, het zou zyn
als veel geschal en geschetter:
vuurwerk met pulver tot slot.
Hier herinnert ons de bybel er
aan waar de eigenlyke waarde van
het leven ligt, het blijvende by het
feest van het bruidspaar én van de
stad. Dat woord staat er voor hen,
die ster en knaleffect geweest zyn
of nog zyn én voor allen, die die
hoogte nooit konden halen, het
leven dat zich door het water van
handicap en tegenslag nooit tot een
spectaculair vuurwerk heeft kunnen
ontplooien.
Het is misschien niet zonder zin,
dat tussen taptoe en vuurwerk de
zondag valt, de dag van Hem die
Liefde is, opdat ook aan ons feest
gangers zou geschieden wat een
korte liturgische bede ons leert
bidden: de Heer ontsteke in ons
het vuur van zyn liefde en doe het
branden tot in eeuwigheid.
A. J. Glazemaker,
pastoor der oud katholieke
parochie van Leiden.
aan, dat de regionale autonomie op
nieuw was vergroot. Het vernachte ge
volg kwam: tevredenheid in de deel
gebieden en een stimulans vopr het
verlangen naar nationale eenheid en
samenwerking.
Na de tweede wereldoorlog en vooral
na 1950 werd de bestuurstaak meer en
meer gelegd in handen van het Nige
riaanse volk. In 1957 verwierven Oost-
Nigeria en West-Nigeria algeheel (bin
nenlands) zelfbestuur. In 1959 was dit
ook het geval met Noord-Nigeria.
De grote beslissing over Nigeria's
toekomst viel in 1958 tijdens een his
torische conferentie van Britse en
Nigeriaanse staatslieden en politici in
Londen. Bjj monde van de toenmalige
minister van Koloniën, Alan Lennox-
Boyd, deelde de Britse regering mede,
dat zij een wet zou indienen, krach
tens welke Nigeria op 1 oktober 1960
onafhankelijk en soeverein zou worden,
als het Nigeriaanse parlement een ver
zoek om onafhankelijkheidsverklaring
tot de Britse regering zou richten. Dit
gebeurde begin 1960. Toen stond het
vast: Nigeria zou onafhankelijk wor
den en deel blijven uitmaken van het
Britse Gemenebest.
In afwachting van de dag der onaf
hankelijkheid werden in Nigeria ver
kiezingen gehouden. Er kwam na deze
verkiezingen een calitie-regering tot
stand gesteund door twee partyen, het
Alhaji Sir Ahmadoe, eerste mi
nister van Noord-Nigeria. een
vorzichtig en vooruitziend man.
Hij is mohammedaan en bezocht
Mekka als pelgrim, zodat hij Al
haji voor zijn naam mag zetten.
Op 1 oktober wordt Nigeria een
onafhankelyke Afrikaanse mo
gendheid. Nigeria is een staat,
die er wezen mag, want zijn
grondgebied is viermaal zo groot
als Engeland, Schotland en
Noord-Ierland samen en geen
enkele andere Afrikaanse staat
heeft zoveel inwoners als Nigeria
dat er ongeveer 36 miljoen
heeft.
'Noordelijk Volkscongres' en de "Natio
nale Raad van Nigeria en Kameroen'.
Sir Aboebakar Tafawa Balewa werd
premier. De party 'Actie-Groep' onder
leiding van het stamhoofd Awolowo
werd de oppositie-party. De Londense
conferentie van 1958 had de stoot ge
geven, die nodig was om alle hinder
palen op de weg naar nationale een
heid om te hakken.
Dat die Londense besprekingen zo
veel succes hadden, was te danken aan
het geduld, de tact en het medeleven
van minister Lennox-Boyd en aan het
staatkundig inzicht der Nigeriaanse
leiders, te weten van de slimme en
ervaren dr. Azikiwe, het hardwerkende
stamhoofd Awolowo, de even voorzich
tige als vooruitziende Alhaji Sir Ahma
doe (Sardauna van Sokoto en minis-
ster-president van Noord-Nigeria) en,
vooral, van de oprechte en toegewyde
premier van de federale regering Sir
Aboebakar Tafawa Balewa. Deze Afri
kaanse staatslieden hadden de wysheid
om de belangen van Nigeria-als-geheel
te stellen boven regionale en andere
ondergeschikte wensen en belangen.
Een in deze wijsheid gefundeerde poli
tieke gedragslyn is de enige, die in
de komende jaren succes kan verzeke
ren. Sir Aboebakar Tafawa Balewa
zei onlangs tegen mij, toen ik hem in
Lagos ontmoette: „wy moeten ons
eigen huis op orde brengen. Hierin
ligt onze eerste taak en plicht".
Slagen de Nigerianen er in, deze
taak te volbrengen en er is geen
reden om aan hun slagen te twyfe-
len dan wordt hun land een mo
gendheid van betekenis in Afrika, ja,
in de gehele wereld.
