„TRAMMELANT" BEHOORT SPOEDIG IN EN
OM LEIDEN TOT DE „GOEIE OUWE TIJD"
Omschakeling op bus is veel meer
dan verandering van vervoermiddel
RUNSBURG: MEEGAAN MET
TIJD GEEFT MOOIE KANSEN
KATWIJK: DOOR NIEUWE
VOORDEUR OVER BETERE WEG
BURGEMEESTER VAN LEIDEN:
NU EENRICHTINGSVERKEER
Opgericht 1 maart 1860
Woensdag 28 september 1960
Derde blad no. 30163
A vijfentwintig miljoen kilometer te hebben gereden
en over dat onvoorstelbaar lange traject in nog net
geen vijftig jaar ruim honderdvijftig miljoen passagiers te
hebben vervoerd, zullen de Leidse stadstrammetjes van de
NZH er 8 oktober de dienst bij neerleggen.
Tegelijkertijd verdwijnt ook de tram op de lijnen van
Leiden naar Katwijk en Noordwijk. Binnen een goed jaar
geeft ook de NZH-tram van Leiden naar Den Haag het op.
Bussen nemen de taak van de tram over.
Leiden, Oegstgeest, Katwijk, Noordwijk, Rijnsburg
hebben veel langer het regime van de tram gekend dan die
49 jaar, waarvoor de NZH verantwoordelijk was of dank
verschuldigd is. Leiden heeft per slot van rekening al
royaal het driekwart eeuwfeest van een „eigen" tram ach
ter de rug.
Het was echter aan de NZH beschoren, van de tram
iets te maken waarvan met weemoed afscheid wordt
genomen.
Weemoed wil zeggen, dat er waardering bestaat voor
wat verloren gaat. Maar weemoed wil óók zeggen, dat men
een verlies aanvaardt: omdat het onvermijdelijk is of om
dat het verlies ruimte maakt voor een grotere winst.
Op 8 oktober (of beter gezegd 9 oktober a.s. in de heel
vroege vroegte) wordt het Leidse stadsbeeld ingrijpend
veranderd en krijgen ook vier andere gemeenten een nieuw
openbaar vervoermiddel. Er valt niet aan te twijfelen, of
dit nieuwe vervoermiddel, de bus, zal (eventueel na het
overwinnen van kinderziekten) eenzelfde service aan het
publiek kunnen bieden als de veel verguisde tram. Men
zou dus kunnen zeggen, dat er niet zoveel verandert. Maar
dan onderkent men niet, naast gevoel voor wat verloren
gaat, de kansen, welke het nieuwe biedt. Want deze ver
vanging van tram door bus is ontegenzeglijk een winst.
Voor enkele aspecten van deze ingrijpende omschake
ling, waarover het eerste woord jaren geleden is en het
laatste woord jaren in de toekomst wordt gesproken, willen
wij in deze pagina's aandacht vragen.
Om deze overpeinzingen ondanks alle weemoed in een
op alle terrein zo nodig optimistisch licht te plaatsen, doen
wij dit onder de leuze:
Op het eerste gezicht lijkt het niet zo'n erg
belangrijke zaak, of ergens een tram- of een bus
verbinding bestaat. In principe is dat verschil ook
niet groot, maar een omschakeling van het ene
naar het andere middel van openbaar vervoer
heeft steeds (zelfs in de tijd dat de trekschuit en
diligence met de eerste tramdiensten en treinen
overhoop lagen) grote beroering verwekt. Niet
ten onrechte, want de omschakeling op zichzelf
brengt veelal voor de tijdgenoten talloze proble
men mee.
Dat is ons ook nu weer gebleken, toen wij ons
in de gemeenten, die bij de op handen zijnde
verandering zijn betrokken, gingen oriënteren.
Het komt er niet alleen op neer, dat men dus
voortaan de bus neemt in plaats van de tram. Een
verandering als deze heeft veel verderstrekkende
gevolgen.
Elders in deze pagina's vertellen wij iets meer
over het verleden. Wij willen beginnen met het
heden: de problemen, welke bij deze omschakeling
opgeld doen, de consequenties voor burger en
burgerij, voor de gemeenschap in haar uiteen
lopende facetten.
We willen dit probleem hier eerst plaatselijk
bezien. Elders worden enkele meer algemene
aspecten aangeroerd.
Maar de plichten
zlJn
zeer zwaar
In Rijnsburg, waar het inter locale ver
keer intensief is door de splitsing van de
routes naar Noordwijk en Katwijk, ziet
men de verandering als een wijziging ten
goede: in een meegaan met de tijd lig
gen grote kansen voor de bloemenge-
meente, die ook steeds meer in het toe
ristengebied komt te liggen.
Rijnsburg geniet de twijfelachtige eer,
de gemeente met het hoogste benzine
verbruik per hoofd van de bevolking in
Nederland te zijn. Dat komt weliswaar
voor een groot deel door de tochten naar
verre oorden van de auto's met snijbloe
men, maar deze auto's hebben hun basis
in Rijnsburg, waar zij heel wat kilome
tertjes door de nauwe straten trekken.
In dat opzicht brengt de omschakeling
van tram op bus in eerste instantie een
extra belasting van de wegen met zich
mee, hoewel de eerste jaren deze extra
belasting weer gehalveerd wordt doordat
de dienst naar Noordwijk via Voorhout
en niet via Rijnsburg geleid wordt.
Op den duur echter, is uit deze inten
sivering van het wegvervoer voordeel te
putten: er staan belangrijke verkeers-
verbeteringen op stapel, welke eerst ge
realiseerd kunnen worden door het ver
dwijnen van de tram. Deze zouden op
den duur niet alleen voor het interne
verkeer van groot belang zijn, maar ook
voor de opneming van Rijnsburg in het
interlokaal verkeer, dat de nauwe stra
ten van de gemeente nu nog mijdt.
Niet op eigen grondgebied
Merkwaardig genoeg zijn de meeste
van deze verkeersverbeteringen mede af
hankelijk van de omliggende gemeenten.
De grenzen van Rijnsburg liggen immers
uiterst wonderlijk, zo wonderlijk dat de
trambaan LeidenKatwijk eigenlijk ner
gens over Rijnsburgs terrein loopt! Zou
de bus langs deze zelfde route lopen,
dan had Rijnsburg eigenlijk nu de
dienst naar Noordwijk via Voorhout
gaat geen enkel openbaar vervoer
naar enige omliggende gemeente meer
over!
Maar wat dan de mogelijke verbeterin
gen voor Rijnsburg als dorp in plaats
van als gemeente betreft het volgende.
Vele wijzigingen
Burgemeester Koomans deelde ons
mee, dat er een nieuwe brug gebouwd
zal worden over het Oegstgeester Kanaal
op de plaats van de huidige trambrug.
Daardoor kan het wegvervoer in de rich
ting Noordwijk in de toekomst de veel te
nauwe straat langs de Petrakerk en de
bijna voorwereldlijke huidige Baileybrug
over dit Kanaal vermijden.
Een aanzienlijke verbetering zal voorts
de op de nominatie staande verbreding
van de Brouwerstraat zijn door het bij
trekken van de nu nog vrijwel geheel
apart liggende trambaan. De Bakkers-
brug in de Brouwerstraat zal worden
verbreed.
De weg naar Noordwijk tot aan de Jan
Zwanenbrug ligt op Rijnsburgs ge
bied, maar de onderhoudsplicht van de
weg rust op Noordwijk. Noordwijk heeft
thans een aanvaardbaar voorstel gedaan
om deze onderhoudsplicht aan Rijnsburg
over te doen. Dan kan Rijnsburg begin
nen met de dringend nodige verbete
ring van deze weg, ook al weer mogelijk
door bij trekking van het vrij liggende
tramspoor. Dan zal ook de Jan Zwanen-
brug. nu een onmogelijke flessehals,
waar tram- en wegverkeer doorheen
moeten wringen, gemoderniseerd worden.
Verder hoopt Rijnsburg wegverbetering
op Oegstgeester grondgebied te kunnen
aanpakken, namelijk het leggen van een
weg in de bocht om veiling Flora waar nu
alleen de trambaan loopt, en doortrek
king van deze nieuwe weg naar een ver
brede Sandtlaan, uitkomende op een
nieuw te bouwen brug over het Additio
nele Kanaal. De bouw van deze brug is
reeds over een jaar voltooid. Deze weg
aanleg via de bocht langs Flora moet
echter wachten op het verdwijnen van
de tram LeidenDen Haag, omdat eerst
dan de baan naar de werkplaats verval
len kan.
Rijnsburg zou graag zien. dat reeds
thans één van de banen tussen Oegst
geest en deze werkplaats zou worden op
geruimd om een fietspad te kunnen aan
leggen langs de Rijnsburger weg tussen
Flora en de Indische Buurt, maar ook dit
zal waarschijnlijk wachten tot begin 1962
Hoge kosten
De gemeente hoopt op de een of an
dere wijze tot een overeenstemming met
de provinciale overheid te komen over
bijdragen in de kosten van deze vele of
fers vragen'!'' werken. Het wordt niet
helemaal billijk geacht, dat Rijnsburg
alleen zou moeten opdraaien voor deze
verkeersverbeteringen, die in hoge mate
het interlokale verkeer ten goede komen
en onder meer betere poorten naar de
badplaatsen openen.
Rijnsburg betreurt in zeker opzicht,
vooral voorlopig, de vervanging van
tram door bus, omdat de verbindingen
met Leiden daardoor gehalveerd wor
den: de dienst Leiden-Noordwijk gaat
immers voorlopig niet meer door Rijns
burg. Bovendien raakt Rijnsburg nu een
openbaar vervoermiddel naar Noordwijk
kwijt, hetgeen evenzeer een verlies is.
Maar over het algemeen acht men deze
inconveniënten een tijdelijk offer ten
bate van een verandering, die in grote
lijnen vooral met het oog op de toe
komst mogelijkheden als een vooruitgang
wordt gezien.
Want de daardoor geschapen moge
lijkheden voor verkeersverbeteringen
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
„Snelheidsmonster"
Stoomtram mocht slechts
stapvoets door Katwijk
Met hoeveel vreugde indertijd de
stoomtram in Katwijk ook werd
begroet, toch stond men in het be
gin enigszins huiverig tegenover de
gevolgen, welke dit „snelle" ver
voermiddel de gemiddelde snel
heid over het gehele traject be
droeg 15 km per uur voor het
verkeer in de nauwe straten van
Oegstgeest, Rijnsburg en Katwijk
zou hebben.
Van overheidswege werden dan
ook bepalingen gemaakt om de on
stuimigheid van het „snelheids
monster" aan banden te leggen. Zo
nam de gemeenteraad van Katwijk
in de algemene politieverordening
de bepaling op, dat binnen de be
bouwde kommen niet anders dan
zeer langzaam gereden mocht wor
den, waarbij nog nader werd ver
duidelijkt, dat „onder langzaam
rijden wordt verstaan, de grootste
snelheid waarmee een volwassen
persoon zich stapvoets kan bewe
gen". Bovendien was de stoomtram
maatschappij verplicht in de nauw
ste straten een beambte, voorzien
van een rode vlag, voor de locomo
tief te laten lopen, teneinde de weg
gebruikers te waarschuwen, dat de
tram in aantocht was.
Illllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
kunnen ook de verkeersveiligheid verho
gen. Vorig jaar vonden er in Rijnsburg
52 verkeersongevallen plaats. Dit jaar
was dit aantal al op 1 augustus bereikt!
Slechts door ingrijpende verkeersverbe
teringen, mogelijk gemaakt door het ver
dwijnen van de tram, kan voorkomen
worden, dat deze verkeersonveiligheid in
dit tempo blijft toenemen.
Naar woonwijken
Katwijk krijgt er een „nieuwe voor
deur" bij, een vlottere route door de ge
meente en een betere oriëntering daar
van op de woonwijken.
Reeds op maandag 10 oktober begint
de sloop van de trambrug aan het einde
van de Sandtlaan over het Additionele
Kanaal. De verkeersbrug op deze plaats
is al verlegd naar een tijdelijke plaats
iets meer naar het noorden.
Onmiddellijk na de sloop van de tram
brug begint de bouw van een nieuwe ver
keersbrug op de oude plaats: breed, mo
dern en.beweegbaar
De steeds grotere diepgang van de log
gers maakt de vaarroute door de Rijn in
Katwijk a.d. Rijn zeer moeilijk en een
beweegbare brug maakt een veel vlotte
re route door het Additionele Kanaal
mogelijk.
De onderhandelingen over het tot
stand komen van de bruc waren zeer
moeilijk: de brug is van Rijnland, ligt
voor de ene helft op gebied van Katwijk
en voor de andere helft op het gebied
van Oegstgeest en Rijnsburg. En dan
hadden Prov. Waterstaat en Ged. Staten
nog een vinger in de pap! De lezer zal
zich kunnen voorstellen, dat dit de be
sprekingen niet eenvoudig maakte, maar
er werd toch zo vruchtbaar samenge
werkt, dat dit het eerste karwei is, dat
wordt aangepakt wanneer de tram is
verdwenen.
Nuttiger route
De route van de bus is buiten de kern
van Katwijk a.d. Rijn omgelegd. Slechts
voor heel enkele bewoners van Katwijk
a.d. Rijn betekent dit, dat zij iets verder
naar een halte zullen moeten lopen,
maar dit is nergens meer dan 250 meter.
Door Katwijk aan Zee wordt via de Var-
kevisserstraat, het Vuurbaakplein, de
Boulevard en de Rijnmond gereden: een
winst voor alle gedeelten van dit snel
groeiende zeedorp.
Het Vuurbaakplein wordt naar aanlei
ding hiervan geheel gereconstrueerd, de
heuvel waarop de Vuurbaak staat, is ge
deeltelijk afgegraven, er is een royaal
parkeer- en busterrein geprojecteerd en
er wordt hard gewerkt aan de bouw van
een haltekantoor. Het eindpunt van de
trambaan in de Tramstraat vervalt dus,
want de route van de bus loopt daar aan
alle zijden omheen.
N.Z.H.-garage
Het ligt in het voornemen op den duur
in Katwijk een NZH-garage te vestigen.
Burgemeester Duiker uitte de verwach
ting, dat dit reeds over drie jaar het ge
val zou zijn. Er wordt thans reeds ge
zocht naar een geschikt terrein, dat zo
wel de NZH als de gemeente bevredigt.
De huidige NZH-garage in de Wilhelmi-
nastraat is voor het hier beoogde doel
niet geschikt.
De NZH ziet veel voordeel in de
..trouw" van de Katwijker aan zijn
woonplaats, zijn werk en zijn omgeving,
hetgeen de keuze van Katwijk voor dit
garagebedrijf naast het Leidse bedrijf
sterk heeft beïnvloed.
Men heeft in Katwijk wel vertrouwen
in de toekomst van het. vervoer. Natuur
lijk ziet men in Katwijk, waar men zeer
gehecht is aan traditie, uit sentiments
overwegingen het heengaan van de tram
als een verlies, maar men beseft zeer wel
dat slechts dit. verlies plaats kan maken
voor de winst van veel doeltreffender
trajecten door de gemeente. De nieuwe
woonwijken, de nieuwe badcentra en het
kampeerterrein krijgen nu eindelijk een
bevredigende verbinding met de „bui
tenwereld".
Dankbaarheid en
vertrouwen
Men is in Katwijk zeer dankbaar voor
de wijze, waarop de NZH steeds het ver
voer verzorgd heeft, ook onder zeer
moeilijke omstandigheden zoals op de
spitsuren in de hoogtijdagen van het
badseizoen. De NZH bleek steeds bereid
extra-diensten in te leggen, liet bii iede
re bijzondere gebeurtenis waarbij grote
hoeveelheden passagiers te vervachten
waren, tientallen extra-tramstellen lo
pen en de controleurs waren steeds aan
wezig om alles zo soepel mogelijk te la
ten verlopen.
Burgemeester Duiker en andere func
tionarissen. die met dit probleem te ma
ken hebben, zoals de hoofdinspecteur
van politie, hebben het volste vertrou
wen in de toekomst, hoewel zij zich niet
verhelen dat het opvangen van grote
aantallen reizigers in korte tijd met bus
sen moeilijker gaat dan met trams.
„Maar de NZH heeft ons nog nooit in
de steek gelaten en we zijn er zeker van
dat dit ook in de toekomst niet het ge
val zal zijn."
Zie volgende pagina
Noord-Zuid als
Leids probleem
„Reeds lang het onlangs gepubli
ceerde wegenschema is daar een voor
beeld van buigt het College van B. en
W. en ook de raad zich het hoofd over
de onbevredigende verkeerssituatie in de
binnenstad. Zodra de financiële positie
van de gemeente het toelaat en er dan
ook een mogelijkheid is tot uitvoering
krappe arbeidsmarkt zullen wij
niets nalaten om dit wegenschema tot
uitvoering te brengen", aldus vervolgde
de burgemeester, die er aan toevoegde,
Trammelantin opperste vorm.
Links rijdend komt een stadstram
met je door de Hogewoerd tingelen
De rechter helft van de weg moest
hier vrijgelaten worden voor een
garage. Maar daar kunnen blijkbaar
wel auto's geparkeerd staan. Zodat
een wielrijdster links moet gaan rij
den voor zover dit mogelijk is. Wij
persoonlijk zouden liever het voor
beeld gevolgd hebben van de jon
gen links op de foto. die het zaakje
maar even afwacht. Even behoed
zaam is de jonge moeder rechts op
de foto. die zelfs op de smalle stoep
haar kinderwagen voortduwend
zich kennelijk zorgen maakt over d
capriolen van de vertrouwde stads
tram.
Het werd hoog. hoog tijd dat aan
dergelijke verkeerstechnische wan
toestanden een einde kwam
Verkeerssituatie is geheel a fhankelijk
van de schepping van parallelwegen
„Vraagt U het mij, dan ben ik blij, dat de „Blauwe" binnen niet al
te lange tijd uit het Leidse stadsbeeld verdwijnt. Eerst goed komt m.i.
aan veel ongemak een einde, indien de tramtrein naar en van Den Haag
uit het centrum is verdwenen. In tegenstelling met een tram, parkeert
een autobus voor het laten in- en uitstappen van passagiers langs het
trottoir, zodat het doorgaande verkeer hiervan geen hinder onder
vindt", dit verklaarde ons de burgemeester van Leiden, jhr. mr. F. H.
van Kinschot, toen wij hem dezer dagen vroegen naar zijn mening over
de a.s. opheffing van de tram.
dat in die richting (verbetering Hooi
gracht, vernieuwing Gansoordbrug en
aankoop van huizen) reeds iets wordt
gedaan. Maatregelen, welke alle verband
houden met de toekomstige noord-zuid
verbinding, waartoe ook de veemarkt
moet verdwijnen. Met het oog op dit
laatste zal vermoedelijk binnenkort een
geldlening worden aangevraagd.
Parallelwegen
De burgemeester was het met
ons eens, dat de uitvoering van
het wegenschema o.a. de aanleg
van ring- en parallelwegen nog
wel enkele jaren tien tot vijftien
op zich zal laten wachten. Ook
was de burgemeester het met ons
eens, dat op korte termijn iets moet
gebeuren om. tot een oplossing van
de verkeerssituatie in de binnen
stad, met name de Brcestraat, te
komen. Hoewel de burgemeester
begreep, dat zijn plan van bepaal
de zijden op weerstand zou stuiten,
toonde hij zich voor honderd pro
cent een voorstander van het in
voeren van éénrichtingsverkeer
en een parkeerverbod in de Bree-
straat.
Als een toekomstige parallelweg 73" hij
de Botermarkt, Vismarkt. Aalmarkt en
Apothekersdijk. Met demping? vu n
wij „Pertinent niet!" Het moet, aldus de
burgemeester, mogelijk zijn om me' ver
plaatsing van de markt 'naar b' 0
Garenmarkt, zoals Indertijd door de
heer Thomassen weid gesuggereci c n
ook ter sprake is vekemen bij de opening
van het erosfi*rcèntrum aan de Roose-
veltstraat) met de bouw van een ver
brede brug bij de Vrouwensteeg en
eventueel met sloping van enkele pan
den, hier een goede parallelweg één
richtingsverkeer te creëren Een
parallelweg en dit geldt ook voor de
Breestraat waarin ruimte wordt uit
gespaard voor voetgangers (trottoirs) en
wielrijders.
De gele tram
Na dere ons gedane niet onbelang
rijke suggestie, vroegen wjj de burge
meester of hem al iets bekend was over
het verdwijnen van de tram uit de
Haarlemmerstraat. Hierover, aldus jhr.
Van Kinschot, zijn de onderhandelingen
gaande. ZU bevinden zich in een ver
gevorderd stadium, echter nog met geen
positief resultaat. Ik hoop evenwel, dat
er spoedig iets uit de bus komt!
