Pleidooi voor Leids „Princeton" ten bate
van ongestoorde wetenschappelijke arbeid
Universiteitsbelang dient vóór
militaire „standing" te gaan
VERPLAATSING
KOKSSCHOOL
NOODZAKELIJK
Leidse contacten I
met gehele wereld
SENAATSADVIES:
DECENTRALISATIE
„GEZELLIGHEID"
Unieke combinatie J
EMERITUS JONKERS DROEG RECTORAAT OVER
Decentralisatie in studentenleven gebleken
noodzaak die aanvaard dient te worden
Opgericht 1 maart 1860 Maandag 19 september 1960 Tweede blad no. 30155
Talloze mutaties
Prof. Jonkers ving zyn overdrachts
rede volgens de traditie aan met een
kort herdenkingswoord gewijd aan dege
nen, die de Universitaire gemeenschap
door de dood ontvielen: de hoogleraren
De Buck, De Sopper, Kuypers, Goddon
en De Haas, voorts de gasthoogleraar
Kirkwood, de bibliothecaris Kessen, de
gastro-enteroloog Der Weduwen, de stu
denten Van Ryckevorsel, Aldersma en
Verstraten, de lector Gosses, de oud-
docente mej. Bouvy. Voorts herinnerde
hij aan het afscheid van prof. Miskotte,
het vertrek naar elders van de hoog-
lararen Van Schooneveld, Groenman en
Van Doorn en aan de persoonswisseling
van de functie van custos. Het heengaan
van de heer Smit gaf hem aanleiding
tot woorden van waardering voor een
voortreffelijke „regie" van talloze uni
versitaire plechtigheden in een 33-jarig
dienstverband, de intrede van de heer
Sira deed hem opmerken dat hiermede
een goede bekende als nieuwe custos be
groet kan worden.
Tien nieuwbenoemde hoogleraren hiel
den het afgelopen academische jaar hun
inaugurele oratie: de hoogleraren Sobels,
Galestin, Glastra van Loon, Den Tex, De
Klerk, Van den Handel, Van Vleck, Van
Panhuys, Quispel en Keuning. Voorts
noemde de aftredende rector de overige
belangrijkste veranderingen in de samen
stelling van de wetenschappelijke leiding
van de Universiteit, en de onderschei
dingen welke in zo groten getale de Leidse
wetenschapsbeoefenaren uit binnen- en
buitenland zyn toegevloeid.
Voortreffelijke samenwerking
In het afgelopen jaar is de samenwer
king tussen de velerlei universitaire be
stuursorganen voortreffelijk, zoals steeds
in de afgelopen jaren. Met waardering
maakte prof. Jonkers gewag van sfeer en
resultaten van het onderling overleg,
mede tussen praesidium en curatorium.
Ook het bestuurlijk inter-universitair
contact is nuttig en vruchtbaar. Drie
maal per jaar komt het Inter Universi
tair Contact Orgaan bijeen in het cen
traal gelegen Utrecht, ook al ligt Utrecht
naar Leidse maatstaven gemeten heel
ver weg.
De civitasgedachte, zo centraal gesteld
in de naoorlogse ontwikkeling van de
Leidse Universitaire gemeenschap, kwam
het afgelopen jaar sterk tot uitdrukking
na de brand in Minerva: het saamhorig
heidsgevoel van die dagen moge niet al
leen behouden bly ven maar ook versterkt
worden. Het LSC wist zich met elan na
deze ramp weer op te richten. Een corps,
dat over zoveel spankracht beschikt, dat
het ondanks deze tegenslag het lustrum
op zo voortreffelijke wijze wist te ver
zorgen, kan welgemoed de toekomst
tegemoet treden, vooral wanneer het zich
gedragen weet door vele generaties van
ouderen.
Prof. Jonkers wijdde voorts woorden
van waardering aan het Leidsch Uni
versiteit Fonds en de wijze waarop het
afgelopen jaar de drie hoogtijdagen
3 oktober, 26 november en 8 februari
werden gevierd.
Het verheugde hem, dat daarbij een
nauwe Dand tot uitdrukking is gekomen
tussen stad en Universiteit. De toekomst
van deze Universiteit staat of valt met
de mate van bereidwilligheid van de ge
meente om aar de oplossing van het
ruimteprobleem mede te werken.
De herinnering aan de dies-viering gaf
prof. Jonkers aanleiiing, met dankbaar
heid te getuigen van het werk van allen,
die deze viering ieder jaar weer voorbe
reiden, en waarvoor b.v. dit jaar 12.000
oud-alumni werden aangeschreven.
Dankbaar is de Universiteit in het bij
zonder jegens mej. mr. Blok, die al jaren
lang op dit terrein een grote en stimu
lerende activiteit ontwikkelt.
De studentengemeenschap heeft ook
naar buiten van een verblijdende activi
teit en initiatief blijk gegeven in de vie
ring van lustra, waarbij de innige ver
bondenheid tussen Oranje en Leidse
Universiteit sterk naar voren trad.
Minder promoties
Het aantal promoties heeft het afge
lopen jaar 73 bedragen, dat is twee min
der dan in het voorgaande jaar. Twaalf
jonge doctoren verwierven het predicaat
cum laude. Vijf van de gepromoveerden
waren buitenlanders.
Ruime aandacht besteedde prof. Jon
kers in zijn overzicht over de lotgevallen
van de Universiteit aan het ministerieel
bezoek van 25 april j.l., waarbij de over
heid gelegenheid kreeg te zien hoe de
wetenschap de gelden besteedt welke
haar toevloeien, voorts er kennis van te
nemen hoezeer de wetenschapsbeoefening
een stimulans is voor het nationale wel
zijn en tenslotte te beseffen, hoe groot
de nog onvervulde behoeften van de
Universiteit zijn. Onder dat laatste moet
bijvoorbeeld gerekend worden de bouw
van een Auditorium Maximum, dat niet
gemist kan worden bij een waardige vie
ring van het vierde eeuwfeest van de
Universiteit in 1975.
Prof. mr. J. V. Rijpperda Wierdsma
De expansie van de Universiteit vraagt
overigens in het algemeen dringend om
ruimte.
De uitbouw naar buiten voor de B-
faculteiten zal wel lukken, ondanks moei
lijkheden. Beklemmender is de situatie
in de binnenstad, waar de A-faculteiten
moeten uitbouwen.
Hiervoor zal het aangewezen
zijn, dat het zogenaamde Doelen-
terrein ter beschikking komt van
de Universiteit. De minister van
O., K. en W. en de minister van
Defensie lijken bereid hieraan me
de te werken. De gemeente Lei
den in principe ook wel, maar zij
stelt daarbij de voorwaarde, dat
De wetenschappelijke contacten j
i en activiteiten van Leidse Weten-
i schapsbeoefenaren zyn telkenjare
i talrijk. Slechts wanneer men ze eens
samenvat krijgt men eerst een juist
beeld van het internationale karak
ter van de wetenschap. Prof. Jon-
1 kers gaf in zijn rede een overi-
gens nog niet volledige opsom-
i ming van landen en plaatsen, die
i in het afgelopen jaar met een Leids
i wetenschappelijk bezoek werden
vereerd:
New York, Ottawa, Toronto, Parys, 1
Straatsburg, Jordanië, Bologna, 1
Florence, Londen, Barcelona, Gra-
1 nada, Warschau, Wenen, Suriname, i.
1 Nederlandse Antillen, Venezuela,
1 Chicago, Bonn, Milaan, Würzberg,
i Gent, Salzburg, Bazel, Palermo,
i Vancouver, Berkeley, Stanford, Pisa,
Münster, Brussel, Genève, Hahmen-
klee. Athene, Bordeaux, Münster,
Marokko, Washington, Kopenhagen,
Jeruzalem, Madrid, Lille, Luik,
Mainz, Oxford, Cambridge, Stock-
1 holm. Moskou, Leningrad, Gent,
1 Houston (Texas).
i Vele van deze plaatsen en landen
i kregen meermalen bezoek en boven-
i dien waren talloze buitenlanders
voor wetenschappelijk contact in 1
Leiden.
de Koksschool binnen de grenzen
der gemeente gevestigd zal blij
ven, welke voorwaarde gezien het
ruimtegebrek van Leiden zelf
praktisch niet te vervullen zal zijn.
Prof. Jonkers verzekerde, de
Koksschool een goed hart toe te
dragen en ook gaarne zo mogelijk
binnen Leiden behouden te zien.
Maar de belangen van de Univer
siteit moeten naar zijn mening
hier toch zwaarder wegen.
Intussen is het verheugend, dat de
bouwwerkzaamheden aan het Stations
plein voortvarend zijn aangepakt, waar
door tydelijk in zekere huisvestingsmoei
lijkheden zal kunnen worden voorzien.
De expansie van de Universiteit is van
vitaal belang voor het welvaartsniveau
in het algemeen, waarbij het belang van
het gehele Nederlandse volk is betrok
ken. De centrale en gedecentraliseerde
overheden zullen de handen ineen moe
ten slaan om tot een redelijke oplossing
te komen.
Op niet-wetenschappelijk maar toch
wel universitair gebied werden ruimte-
winsten geboekt door de opening van de
studenten-sterflat en de universitaire
woonwijk Boerhaave, waaraan de aftre
dende rector voorts aandacht besteedde,
om daarna te spreken over het optreden
van het praesidium.
Vruchtbaar gesprek
In het afgelopen jaar heeft het praesi
dium zyn Intrede in het Universitair be
stel gedaan, waarmee onder meer de
taak van de rector aanzienlijk werd ver
licht. Het beperkte ledental van dit orga
nisatorisch leidinggevend orgaan blijkt
de dringend nodige mogelijkheid tot
vruchtbare gedachtenwisseling te schep
pen. Bewondering koesterde prof. Jonkers
voor de toewijding en energie, waarmede
de leden hun veel omvattende arbeid
hebben verricht. Op enkele van de onder
werpen, die in het praesidium werden
behandeld, ging de aftredende rector
magnificus iets dieper in.
Naar aanleiding van het befaamde
sociologische rapport over het nihilisten
probleem heeft de Stichting Pro Civi-
tate het senaatsbestuur om advies ver
zocht, en op 8 juli j.l. heeft de senaat
zich met een dergelijk advies, opgesteld
door het praesidium, akkoord verklaard.
Daarin wordt uitgegaan van het feit,
dat de tegenwoordige organisatie van het
gezelligheidsleven onder de mannelijke
studenten onbevredigend is. Wa< het LSC
betreft is de concentratiegedachte niet
verwezenlijkt, doch de WSL heeft de
eenheid weten te bewaren. Dit is naar
sprekers oordeel een gevolg van het feit,
dat het patroon van het gezelligheids
leven in deze twee organisaties verschil
lend is.
Het niet meer in gebruik zijnde poortje van de Doelenkazernewaar
bij vroeger de wacht was gevestigd. Achter het ijzeren hek en Sint-
Joris en de draak, heerst reeds eeuwen een militaire bedrijvigheid. De
Leidse Universiteit beseft de waarde van strijdbaarheid en kracht om
recht en vrijheid te verdedigen maar al te goed. Het jongste verleden
heeft daarvan ondubbelzinnig getuigenis afgelegd. Maar zelfs de
vreedzame militaire bedrijvigheid van de Koksschool zal hier moeten
verdwijnen om de nog belangrijker waarden van de wetenschap de
ruimte te geven, welke zij zo dringend behoeven. Het is te hopen, dat
bij een eventuele verhuizing van de Koksschool dit poortje voor Leiden
behouden blijft, liefst op de plaats waar het thans reeds zovele eeuwen
het stadsbeeld siert.
Prof. mr. J. E. JONKERS
van kansel naar emeritaat
Naast het LSC gingen geleidelijk ook
de confessionele verenigingen SSR en
Augustinus zich aandienen als gezellig
heidsverenigingen, terwyl Catena een
eigen gezelligheidsleven propageerde.dat
op saillante punten afwijkt van dat van
het Corps.
Het aantal leden van Catena is gesta
dig gestegen en de vereniging beschikt
over een eigen verenigingsgebouw, socië
teit Horus. Verder is er nog de Haagse
Studenten Vereniging, die gezien het
nypend gebrek aan studentenhuisvesting
een nuttige taak vervult en het goed
schijnt te doen.
Onder deze omstandigheden
heeft het geen zin meer, zich vast
te klampen aan het ideaal van één
gezelligheidsvereniging voor alle
mannelijke studenten.
Men erkenne dan ook. gelijk
het genoemde advies voorstelt, de
jure naast de WSL en het LSC
de andere gezelligheidsverenigin
gen, hetgeen de facto reeds lang
het geval is.
Uiteindelijk gaat het bij de be
strijding van het nihilisme niet zo
zeer om eenheid in het sociëteits
leven maar om de vorming van
een ware Universitaire gemeen
schap, een eenheid ondanks ver
scheidenheid.
Universiteit en gemeenschap hebben
er beide belang bij, dat de afgestudeerde
niet alleen gediplomeerde is maar dat hij
zich heeft weten te vormen tot academie
burger. Senaat en praesidium zyn van
oordeel, dat voor het bereiken hiervan de
oprichting van een algemene vereniging,
zoveel mogelijk leden omvattend, van
grote betekenis kan zyn.
Overkoepeling
Binnen een dergeiyk algemeen ver
band bevordere men de mogelijkheid, het
gezelligheidsleven zo gedifferentieerd
te ontwikkelen, als met wensen en be
hoeften in overeenstemming is. Zulk een
overkoepelend lichaam kan zich bewegen
op alle terreinen, welke voor de vorming
van een student van belang kunnen zyn.
Wil een dergelijke vereniging uitgroeien
tot een organisatie, waarvan kracht uit
gaat. dan zal samenwerking met alle
studentenorganisaties nodig zijn waar
naast overheid en maatschappij van het
belang ervan moeten worden doordron
gen. Iets dergelyks eist gebouwen en
ruimten, waar georganiseerden en niet-
georganiseerden elkaar kunnen ontmoe
ten. Het was spreker opgevallen, dat
hiervoor in het buitenland grote sommen
voor worden uitgetrokken.
Een en ander zal echter in onderling
overleg tot stand moeten komen. Dwang
treft ook in dit opzicht de Universiteit
in het hart en leidt onvermydelyk tot
mislukking. By het overleg moet echter
wel voorop staan, dat er tot daden zal
moeten worden overgegaan.
Tegen spreiding H.O.
Ook op het terrein van de spreiding
van het hoger onderwys heeft het prae
sidium een mening uitgesproken: het is
er tegen. Elke ontwikkeling van het
hoger onderwijs waardoor het tekort aan
„professorabele" krachten wordt ver
groot, moet worden tegengegaan. Uitbrei
ding van het beurzenstelsel werkt effi-
„Wanneer ik straks van deze kan- j
i sel afdaal, waarop ik thans in deze
i cursus voor de zevende maal sta,
i ben ik emeritus", zo merkte prof.
Jonkers tegen het einde van zyn
overdrachtsrede op.
Eigenlyk was het zo, dat prof.
Jonkers deze kansel reeds was be
stegen als emeritus: onlangs werd j
hem met ingang van 19 september
i eervol ontslag verleend als gewoon
i Leids hoogleraar in het Indonesisch
i en Nederlands strafrecht en proces-
recht, zodat hy gisteren, de acht- 1
tiende september, voor het laatst
actief hoogleraar was. i
Het is voor zover bekend de eer- i
1 ste maal, dat een Leids hoogleraar
tegelijk met de overdracht van het
rectoraat zyn hoogleraarsfunctie
neerlegde, en daardoor in de Pie
terskerk zyn afscheidstoespraak als 1
hoogleraar hield.
Prof. Jonkers werd in 1946 tot
hoogleraar in Leiden benoemd.
ciënter dan de stichting van nieuw Uni
versiteiten. De bestaande Universiteiten
moeten zodanig worden geoutilleerd, dat
zy de verwachte aanwas van studenten
kunnen opvangen. Specialismen kunnen
voorts beter ontwikkelen aan een grote
Universiteit dan aan een kleine.
Éénjarig rectoraat
Overschakelend op een geheel ander
terrein sprak prof. Jonkers er zyn vreug
de over uit. dat het praesidium er in is
geslaagd het éénjarig rectoraat voor een
periode van tien jaar veilig te stellen.
Het moet een voordeel geacht worden,
dat men zich by de vervulling van deze
veel vergende maar toch ook gaarne uit
plichtsgevoel aanvaarde functie niet
meer zo sterk behoeft te laten leiden
door de anciënniteit. Het bly vend ele
ment, dat elke bestuursvorm nodig heeft,
dient niet in een meerjarig rectoraat ge
zocht te worden maar in een orgaan
rondom de rector, zoals het praesidium
in Leiden.
Vry uitvoerig behandelde prof. Jonkers
de buitenlandse contacten, die talryk
zyn geweest, zowel door het bezoek van
Leidenaren aan wetenschappelyke cen
tra elders als door het bezoek van bui
tenlandse wetenschapsbeoefenaren aan
Leiden, dat laatste ook in de vorm vai
internationale congressen.
Zie verder volgende paginc
Op de treden van de kansel van de Pieterskerk
legde prof. mr. J. E. Jonkers hedenmiddag de
laatste stappen af naar het emeritaat. Hij droeg
het rectoraat van de Leidse Universiteit over aan
prof. mr. J. V. Rijpperda Wierdsma en legde
daarmee niet alleen deze functie neer, doch ook
het actief professoraat.
In het gebruikelijke overzicht over de acade
mische gemeenschap in het afgelopen jaar stelde
prof. Jonkers nadrukkelijk, dat de voor de A-fa
culteiten noodzakelijke ruimtelijke expansie in de
binnenstad slechts gevonden kan worden op het
terrein van de Doelenkazerne, en dat desnoods,
hoe ongaarne ook, het verlies van de militaire
Koksschool voor Leiden aanvaard moet worden,
wanneer dit een consequentie van de Universi
taire belangen zou blijken te zijn.
Ten aanzien van het nihilistenprobleem merkte
de aftredende rector op. dat het uiteindelijk niet
gaat om eenheid in het gezelligheidsleven maar
om de vorming van een Universitaire gemeen
schap waarin voor zo groot mogelijke verschei
denheid van leden plaats is. De senaat heeft een
advies uitgebracht tot erkenning van de gegroei
de gezelligheidsverenigingen naast WSL en
LSC. Er valt veel te zeggen voor een overkoepe
lende organisatie en voor gebouwen en ruimten,
waar alle, al of niet georganiseerde studenten el
kaar kunnen ontmoeten.
Het dit jaar in werking getreden praesidium
heeft zich uitgesproken tegen verdere spreiding
van het hoger onderwijs en heeft het een-jarig
rectoraat althans voor de komende tien jaar veilig
gesteld.
Prof. Jonkers voerde een krachtig pleidooi voor
de instelling in ons land van een instituut in de
geest van het Institute of Advanced Studies in
Princeton (VS) waar geleerden vrij van admini
stratieve beslommeringen en onderwijstaken zich
geheel kunnen wijden aan wetenschappelijke re
search en studie. Leiden zou de aangewezen
plaats voor een dergelijk instituut zijn. In deze
geest pleitte prof. Jonkers eveneens voor de in
voering van een „sabbatical year".
De rectoraatsoverdracht in de Pieterskerk, in
de traditionele stemmige omlijsting, werd bijge
woond door zeer vele leden van de Universitaire
gemeenschap, waaronder het curatorium, het
grootste gedeelte van de senaat, vele leden van
de wetenschappelijke staf, vertegenwoordigers
van vele instellingen en studentenverenigingen en
burgerlijke en militaire autoriteiten.
Na afloop van de overdracht vond een recep
tie plaats in de Burgerzaal van het stadhuis. Vóór
de overdracht vond de promotie plaats van prof.
dr. Th. Sellin te Pennsylvania tot doctor honoris
causa van de Leidse Universiteit, over welke
plechtigheid wij elders in dit blad uitvoerig
schrijven.
