HYACINTEN IN WATER
JAN COMPAGNIE WON HET IN
SIAM VAN DE PORTUGEZEN
„DE GROOTSTE-SHOW TER WERELD"
ZATERDAG 10 SEPTEMBER
WEKELIJKS BIJVOEGSEL
PAGINA 2
Holland en het Rijk van de Witte Olifant
Landgenoten dreven bloeiende handel met Japan
- Siamezen werden door Prins Maurits ontvangen
•JmsL.vdsmL
Blijvende vestiging in Ayuthia
FRISSE NAGERECHTEN
ons yvekeli
Een der grote stenen tempel
wachters van Wat Po (Wat is
tempelte Bangkok. Zij worden
geacht Hollanders uit de compag-
niestijd voor te stellen met hoge
hoeden, allonge-pruiken en wan
delstokken. Chinese handwerks
lieden maakten deze beelden in
Ayuthia. Na de verwoesting van
deze stad kregen de „Hollanders"
een plaats in een Bangkokse tem
peltuin.
ten toen het anker. Hun gezagvoerders
hadden opdracht, Pattanl van de zee
zijde aan te vallen. De samenwerking
tussen de Siamese landstrijdkrachten
en de Nederlandse vloot was weliswaar
niet perfect, maar niettemin delfde
Pattlani het onderspit.
In 1648 was Slam opnieuw in een
oorlog gewikkeld. De koning verzocht
toen wederom aan de Compagnie hem
te helpen. Het verzoek werd ingewil-
Abel Jansz. Tasman de bekende
ligd. Een aantal schepen onder bevel van
ontdekkingsreiziger! voer uit om
de gevraagde hulp te verlenen. In la
ter jaren kwam het nog menigmaal
tot militaire en maritieme steun aan
de Siamezen. Bovendien was Jan Com
pagnie vaak bereid om de heersers
over het Rijk van de Witte Olifant
behalve kanonnen, munitie, schepen
en soldaten, tevens timmerlui, scheeps
bouwers en andere handwerkslieden te
„leveren". En met kostbare geschenken
was hij al evenmin karig!
(ui)
In december 1603 lieten voor de eerste maal twee in dienst der
„Loffelijke Compagnie" varende schepen de „Zierikzee" en de
„Hollantschen Tuyn" het anker vallen op de rede van Pattani. Zij
maakten deel uit van de eerste compagniesvloot naar Azië. De bevel
hebben dezer vloot was admiraal Wybrand van Warwyck. De Com
pagnie wilde haar Siamese kantoren gebruiken voor uitbreiding van
haar handel op Oost-Azië. Daar de Siamezen veel zaken deden op
China en de Compagnie graag in die Chinese handel een vinger in de
pap zou krijgen, besloot zij om de Siamese koning op haar hand te
krijgen. Waarom de koning? Omdat deze vorst tevens „heer van de
buitenlandse handel" van zijn land was. Reeds vóór Van Warwyck's
komst had Daniel van der Leek als eerste Nederlander zijn opwach
ting ten hove (in Ayuthia) gemaakt. Een jaar nadien arriveerde
Opperkoopman Comelis Specx met kostbare geschenken voor de vorst
en de Rijksgroten in Ayuthia. De bedoeling was. dat Specx met een
Siamese handelsmissie naar China zou gaan, doch dit plan faalde.
Toen besloot Van Warwyck om zelf een bezoek te gaan brengen aan
de koning om met hem te onderhandelen en zijn steun voor de Com
pagnie te erlangen.
Nederlandse hulp bij
de oorlogvoering
Tevoren had Jan Compagnie in
Ayuthia propaganda gemaakt, zodat
de koning uit hem verstrekte mede
delingen wist, dat de Hollanders hun
Spaanse en Portugese vijanden zowel
te land als ter zee de baas waren. Op
het Europese en Aziatische oorlogsto
neel (had men de koning verteld) le
den Hollands tegenstanders de ene
nederlaag na de andere. Bovendien
werkten de Hollanders met hun be
proefde „soetlcheyt ende cleyne gif
ten". Wel kostte het Jan Compagnie
moeite om de invloed der Spaanse en
Portugese Intriganten te neutraliseren,
doch als geheel was Van Warwyck
tevreden over de resultaten van zijn
reis. In Ayuthia verrees een Hollandse
factorij en reeds in 1604 werd het ge
bouw betrokken door een aantal man
nen, die in Ayuthia blijvend waren
aangesteld. Jan Compagnie had zich
metterwoon gevestigd in de hoofdstad
van het Rijk van de Witte Olifant.
Van meet aan af hadden de Hol
landers een open oog voor de Japanse
handelsmogelijkheden, die Siam in zich
sloot. Een der eerste Nederlanders, die
in Japan kwamen, had reeds kort na
1600 een handelsreis naar Pattani ge
maakt. Melchior van Santvoirt (zo
heette hij) knoopte ook handelsrela
ties met de factorij in Ayuthia aan.
Zij waren het begin van een bloeiende
handel van de Compagnie van Siam
op Japan en omgekeerd.
Zo belangrijk achtte men de strate
gische posit»* van Pattani en zó hoog
sloeg men dr Siamese handelsmoge
lijkheden aan, dat de Compagnie over
wogen heeft, Pattani tot .generaal
rendez-vous" van haar Oostaziatisclie
handel te maken. Dat dit plan niet
doorging, kwam, omdat de Portugezen
de stad Malakka en daarmee de vaart
door Straat Malakka beheersten, zo
dat de Nederlanders hun weg moesten
kiezen door Straat Soenda en boven
dien moesten rekenen met een Portu
gese aanval (van Malakka uit) op
Pattani. Zoals men weet werd Bata
via (Djakarta) later het .generale
rendez-vous".
Nieuwsgierig.
Van Warwyck's bezoek had de Sia
mezen een beetje nieuwsgierig ge
maakt. Daarom besloot de koning in
1607 om enige afgezanten naar Hol
land te sturen. Dit waren de eerste
Siamese vertegenwoordigers, die ooit
Europa bezochten. Naar het heette,
hadden de gezanten tot taak om de
Stadhouder en de Staten-Generaal
geschenken des konings aan te bie
den. Men slaat de plank echter wel
niet ver min, als men aanneemt, dat de
Intermezzo
Het behoeft geen betoog, dat de Hol
landers niet zo hulpvaardig en royaal
zouden zijn geweest, als de Siamese
handel geen behoorlijke winsten had
afgeworpen. De militaire steun werd
niet verleend, omdat de Comapgnie
vond, dat de Siamezen .gelijk" of „het
recht aan hun zijde" hadden, doch
louter en alleen, wijl zij door zodanige
hulp nieuwe voordelen en nieuwe
voorrechten en handelsfaciliteiten kon
verwerven. „Niets voor niets" was een
der richtlijnen van Jan Compagnie in
de Aziatische landen.
Men mene echter niet, dat de ont
wikkeling der betrekkingen tussen de
Compagnie en Siam zonder stoornis
sen plaatsvond. Wrijving tussen beide
leiddeer toe, dat de factorij in Ayu
thia, behoudens een korte onderbre
king omstreeks 1627, buiten bedrijf
werd gesteld van 1622 tot 1633. Toch
hield de Compagnie in die jaren enige
mannen in de factorij in dienst. Zo af
en toe kwam er in die tijd ook nog
wel eens een Nederlands schip naar
Ayuthia. Aan verbreking der relaties
dacht Jan Compagnie beslist niet. Dit
blijkt wel hieruit, dat Gouverneur-
Generaal Coen, toen hij in 1627 uit
Holland terugkeerde naar Batavia, zeer
kostbare geschenken bij zich had van
Stadhouder Frederik Hendrik voor de
Siamese konirtg. Om die cadeaus te
overhandigen zond hij in 1628 de he
ren Schouten en Marees naar Ayuthia.
Zij werden ten hove ontvangen en de
geschenken werden dankbaar aan
vaard.
Het la de vraag, of Coen zich van
zRn opdracht gaarne gekweten heeft.
Hij toch stond op het standpunt, dat
de Compagnie zich vooral moest con
centreren op Insulinde en dat zij de
handel met andere Aziatische landen
bjj voorkeur moesten overlaten aan
particulieren, aan „vrije kooplieden"
dus. Mede hierdoor duurde het tot 1632
alvorens de Compagnie besloot om de
handelsbetrekkingen met Siam nieuw
leven in te blazen en zich weer met
volle energie te werpen op de beharti
ging der zaken van de factorij in
Ayuthia.
Het Voorlichtingsbureau voor de Voe
ding meldt:
Een portie fruit of een bordje vla
of pap zijn lekker en gezonde toetjes.
Het is dan ook geen wonder, dat we
naar combinaties van vruchten en
melkgerechten omzien wanneer we eens
iets extra's willen maken. Griesmeel
pudding en custard- of vanillevla met
fruit of vruchtenmoes zijn bij de mees
ten van ons wel bekend. Maar pap of
pudding van havermout, grutten, rijst
of bloem met vruchten zullen uw huis
genoten zeker ook niet versmaden.
Maakt U b.v. eens deze pruimenvla.
Recepten voor 4 personen.
Pruimenvla
Vi kg. rode of blauwe pruimen, 3/4 L
melk, 50 g. (8 eetlepels) bloem, on
geveer 100 g. suiker, zout (aardappel
meel, kaneel).
De pruimen wassen (doorsnijden) en
in een bodem water zachtjes gaar
koken. Enkele pruimen achterhouden
voor garnering, de overige pruimen
door een zeef wrijven en het moes op
smaak afmaken met suiker en kaneel.
Zonodig het pruimenmoes weer aan de
kook brengen en binden met een wei
nig aardappelmeel. Het moes laten af
koelen.
De melk op een klein deel na aan de
kook brengen met een weinig zout. De
bloem aanmengen met de achterge
houden melk en onder roeren de ko
kende melk ermee binden. De pap
enkele minuten laten doorkoken. De
fiap op smaak afmaken met suiker en
aten afkoelen.
Bloempap en pruimenmoes laag om
laag in een schaol overdoen of voor
zichtig door elkaar roeren tot een ge
marmerde vla.
Het gerecht gameren met de ach
tergehouden pruimen.
N B. Voor dit gerecht kan desgewenst
kamemelksepap worden gebruikt.
Yoghurt-cltroenpuddlng
1. yoghurt, Vi dl. citroensap
(sap van ongeveer lté citroen), 16 g.
(8 blaadjes) gelatine, 100 g. (bas
terd) suiker, desgewenst een pakje
vanillesuiker.
Het citroensap met de yoghurt ver
mengen en met suiker (en vanillesui
ker) op smaak afmaken. De gelatine
een kwartiertje in ruim koud water
weken tot hij zacht is. De gelatine
uitknijpen en van het vuur af oplossen
in een half kopje heet water of hete
melk. De gelatine-oplossing laten af
koelen en door de yoghurt roeren. De
yoghurt overdoen in een met koud
water omspoelde vorm of schaal en
stijf laten worden. Desgewenst de pud
ding keren en gameren met gehal
veerde dunne schijfjes citroen, die
enige tijd in suiker gezet zijn, of met
schijfjes mandarijn uit blik.
Vruchtenvla
Een stuk meloen van ongeveer 150 g,.
125 g. appel, 125 g. peer, 150 g.
blauwe of rode pruimen, 60 g.
(6 eetlepels) suiker, citroensap.
De vruchten schoonmaken en in stuk
jes snijden. De appel en peer meteen
met citroensap besprenkelen om ver
kleuren te voorkomen. Al het fruit
dooreenmengen en bestrooien met sui
ker naar smaak.
De vruohtensla koel wegzetten tot het
gebruik.
Hoewel we In onze wekelijkse babbeltjes over de fotografie meestal onder
werpen behandelen, die betrekking hebben op het fotograferen zélf of op de
apparatuur, waarmee de opnamen worden gemaakt, moeten we deze keer eens
een uitzondering maken. Want van 24 september tot 2 oktober a.s. wordt een
tentoonstelling gehouden. Een enorme tentoonstelling op het gebied van film
en foto. Het is niet voor de eerste keer, want de „Photokina", waar we op doelen,
is in de afgelopen tien jaren al vijfmaal gehouden. De enorme Messehallen aan
de oevers van de Rijn te Keulen zijn dan ingericht voor een unieke combinatie
van de foto-jaarbeurs en -tentoonstelling. En wie eenmaal een bezoek bracht
aan deze „Photokina" begrijpt, waarom we bovenstaande tekst voor ons praatje
hebben gekozen.
Want evenals vroeger een enorm
circus, dat in topvorm alles presenteer
de wat zo'n „kijkspul" maar kón tonen
met gepaste trots sprak van „de groot
ste show ter wereld", zo is de expositie
in Keulen uitgegroeid tot een machtige
demonstratie van wat de wereld aan
foto-apparatuur kan produceren en
tegelijkertijd, van wat die apparatuur
presteert. Meer dan vijfhonderdvijftig
fabrikanten tonen hun modellen in
de enorme hallen, die een oppervlakte
van meer dan tachtigduizend vierkan
te meter beslaan.
Men zou de vraag kunnen stellen: „Is
de gewone „huis-, tuin- en keuken
amateur" nu wel gebaat bij zo'n ten
toonstelling. Heeft een bezoek daaraan
ook maar enige zin?"
Het zou dwaas zijn te suggereren, dat
een bezoek aan de Photokina een ge
woon amateur in een camera-virtuoos
zou transformeren.
Het is echter even onverantwoord om
te stellen, dat deze fotoshow alleen
maar voor vakmensen zou zijn.
Dat demonstreert ook wel het aantal
bezoekers, dat de tweehonderdduizend
in 1958 ruim passeerde en van wie het
aantal amateurs onder de bezoekers
ettelijke malen groter was dan dat der
vakmensen.
Nu is een verruiming van kennis op
technisch gebied zeer prijzenswaard en
VARIA
REUZEN WOLLEN SJAAL
Voor de giraffe in een Kopenhaagse
dierentuin heeft een Deense wolfabriek
een reuze sjaal moeten breien. Het dier
was, bij nat en koud weer, altijd snip
verkouden.
Dank zij wol, voelt onze langhals
zich heel wat prettiger.
koning nu ook wel eens uit de mond
van zijn onderdanen wilde horen, hoe
het er in Europa uitzag en hoe het
gesteld was met de oorlog tussen Ne
derland en Spanje. Hoe dit zij, het ge
zantschap arriveerde ondanks het Ju
welen-incident" aan boord van de
„Oranje" veilig en wel in Holland. De
Siamese heren viel in september 1608
een plechtige en hartelijke ontvangst
ten deel. De Stadhouder, de Staten-
Generaal en andere autoriteiten deden
hun best. De vreemdelingen keken hun
ogen uit en keerden met veel nieuws
en goede indrukken naar Ayuthia
terug.
De Nederlanders hadden intussen
reden om tevreden te zijn over hun
Siamese handel. Daarom begonnen zij
in 1612 hun factorij te vergroten en
te verfraaien. In 1613 werd het gebouw
tijdens een bezoek van de latere Gou
verneur-Generaal Hendrick Brouwer
aan de Siamese hoofdstad plechtig in
gebruik genomen. Comelis van Nijen-
roode zag zich de leiding toevertrouwd.
Acht jaar lang bloeide de handel er
en behoorde Ayuthia tot Jan Compag-
nie's meest winstgevende kantoren.
Edelstenen, ivoor, hertevellen, rijst har
sen. suiker, hout en andere waren le
verde Siam. Het kocht textielgoederen
en andere industrieprodukten uit Euro
pa. Herhaaldelijk Siam was reeds
toen een belangrijk rUstproducent!
betrok Jan Compagnie grote hoeveel
heden rijst om op Java hongersnood te
voorkomen. Geruime tijd was ook de
tinhandel (Malakka en Zuid-Siam)
belangrijk, zodat de Compagnie filialen
oprichtte in enige plaatsen, waar tin
werd gewonnen.
Royale militaire hulp
Het spreekt vanzelf, dat de Portu- 4
gezen de bloei der Compagnie met lede
ogen aanzafpo. Zij slaagden er echter
niet in Jan Ct*«pagnie klein te krij
gen. Op zijn beurt verzuimde Jan geen
enkele gelegenheid of mogelijkheid om
de Portugezen dwars te zitten. Jan's
concurrenten hadden zich verdienste
lijk gemaakt door de Siamezen mili
taire hulp te verstrekken. De Compag
nie had nog maar nauwelijks vaste voet
gevat in Ayuthia of zij begon zulks
ook te doen. Stadhouder Prins Mau
rits schonk de Siamese koning een
aantal kanonnen. Toen de vorst die in
1612 wilde gebruiken bij de onder
drukking van een opstand, stelde de
Compagnie kanonniers ter beschik
king. Acht jaren later zond Gouver
neur-Generaal Jan Pietersz. Coen twee
bewapende schepen om Siam te hel
pen in zijn strijd tegen Cambodja. In
1630 steunde Jan Compagnie de Sia
mezen opnieuw tijdens een oorlog met
dat land. In 1634 had de Siamese ko
ning ernstige moeilijkheden met zijn
vazalstaat Pattani. Acht Nederlandse
schepen op de rede van Batavia llcht-
Het vervroegen van bloembol
len binnenshuis is een prettig
werkje en vooral de glas-hya
cinten komen voor dit doel in
aanmerking. Ze kunnen in een
glas water in bloei gekweekt
worden en ook voor hen. die
driehoog wonen, kan de grond
dus geen probleem vormen. Er
zijn speciale glazen: ook wel
groeidozen voor deze cultuur bij
de zaadhandel in voorraad en
vraag er dus maar naar.
Met Kerstmis heeft de bloe
mist al lang hyacinten in volle
bloei, maar dat is voor u niet zo
eenvoudig te bereiken. Toch is
dit wel mogelijk, doch dan zal
men de bollen vroeg genoeg moe
ten bestellen. Nu is het de goe
de tijd om dat te doen en doe
het vooral bij een solide firma.
Aan de buitenkant van de bol
kunt u Immers niet zien of die
wel gezond is.
Bovendien moet men voor
vroege bloei ook de vroegste
soorten bestellen. Dat is echter
nog niet alles: het zullen gepre
pareerde bollen moeten zijn, dat
wil zeggen, bollen, die men een
speciale schuurbehandeling heeft
laten ondergaan en waardoor
het mogelijk is geworden ze zo
vroeg in bloei te trekken. Met
hoge en lage temperaturen weet
men tegenwoordig in de bloem-
bollenschuren de bloei van de
bollen vrij goed te regelen. Die
geprepareerde bollen zijn wel
iets duurder dan de onbehandel
de, doch dat zijn ze dan ook wel
waard. Voor latere bloei heeft
men die duurdere bollen niet
nodig; dan kan men ze zo ook
wel in bloei kweken.
Direct na ontvangst worden
de bollen op de voor hen bestem
de glazen gezet. Het glas kan
men met gewoon leidingwater
vullen. Het komt zo hoog in het
glas, dat de onderkant van de
bol nog Juist enkele millimeters
boven het water blijft. Sommi
gen zetten ze Juist in het water;
beide methoden kan men toe
passen. De meeste dure bloem
bollen verongelukken, omdat
men te laat met deze cultuur be
gint en omdat men dan de ver
loren tijd tracht in te halen door
vroeger in de warmte te zetten.
Op die manier is evenwel niets
te bereiken; alles moet zijn juiste
tijd hebben. Zet ze dus eerst in
een donkere en koele, doch
vorstvrije kamerkast en laat de
bollen daar eerst voldoende wor
tels in het water vormen. De ble
ke neuzen moeten een lengte be
reikt hebben van ongeveer zeven
centimeters alsvorens ze in een
normaal verwarmde kamer, in
het volle licht gezet mogen wor
den.
Gs. 1
de amateur, die de stands van de fir
ma's bezoekt, zal veel kunnen opsteken
over eigen apparatuur en de mogelijk
heden daarvan. Door zeer duidelijke
overzichten, foto's en modellen wordt
een inzicht gegeven in de werking van
camara's, lenzen, filters enz.
Hoe in grote bedrijven het foto
materiaal der amateurs wordt ver
werkt,, welke arbeidsgang een kleuren-
negatief ondergaat, demonstraties met
automatische vergrotings-apparatuur,
„doorgejaagde" lensmodellen in hon
derdvoudige vergroting, zijn enkele
voorbeelden van wat de amateur in-
plaats van op een plaatje nu in
werkelijkheid te zien kan krijgen.
Naast dit stellig belangrijke en in
teressante deel van de „Photokina" is
er een tweede mogelijkheid om kennis
op te doen. Want ook elke keer presen
teert deze tentoonstelling een rijkdom
aan foto's in series, die elk een speciaal
onderwerp omvatten. Het Jaar 1960
zal in dit opzicht bijzonder inte
ressant worden. Om nog even bij
de techniek te blijven: een speciale
ruimte is gereserveerd om de amateur
op duidelijke wijze een inzicht te geven
hoe een „denkende" camera werkt. Van
de eerste pogingen af tot aan de laat
ste vondst, waarbij de lichtcellen, die
de sluiter en de lensopening bedienen,
rondom de lens zijn gebouwd, wordt in
beeld en model het wonder van de
automatische camera uit de „foto-doe
ken" gedaan.
Wie de foto als kunst-uiting wil zien:
er zal een verzameling van de Metro
politan Museum of Art uit New York
te bewonderen zijn onder de titel:
„Fotografie als kunst".
Zeer zeldzame stukken uit de vroeg
ste tijd in de afdeling: „Klassieken der
fotografie" beloven ook een aparte
noot te geven.
De persfotografen van Europa en
Amerika zullen him beste stukken
tonen en ook de humor is vertegen
woordigd door een serie: „Weegees
fotokarikaturen".
De Aziatische Unesco-Jeugd-fotowed-
strijd leverde een reeks van prachtige
opnamen over het onderwerp: „Zo
leven wij".
Dit zijn nog maar enkele voorbeelden;
de gehele tentoonstelling omvat veer
tien onderwerpen.
Zonder twijfel is de bezichtiging van
deze prachtige fotoshow alleen al de
moeite waard.
De honderden meesterlijke opnamen,
welke door vakmensen en amateurs rijn
gemaakt, geven niet alleen een indruk
van de zeggingskracht der fotografie,
maar vormen tevens een bijzondere
Jrijk-leerschool" voor de amateur, die
meer wil bereiken. Jammer, dat Keu
len nog wel wat ver is, al noemen we
de wereld altijd klein.
Maar mocht u in de gelegenheid zijn
en hart hebben voor de fotografie, dan
is een bezoek aan deze grootste foto
show ter wereld stellig aan te bevelen.
VAN FOTO'S OP REIS EN
REIZENDE FOTO'S
September is de maand, waar
in de deelnemers aan reisgezel
schappen op reünies komen en
eikaars foto's zeggen te bewon
deren. En soms ook bestellen.
Stuur echter nooit uw negatie
ven naar anderen. Ze raken daar
vast nog eerder weg dan bij u
zelf!
Maak of Iaat maken de
bij u bestelde afdrukken, maar
stuur ze op tussen twee karton
netjes. Menig foto sneuvelt
anders, omdat P.T.T. de pakken
brieven bundelt met touw, dat
echt „snjj"-touw is!
Stuur ook de foto's op, die u
op reis maakte en die u beloofd
hebt aan het mannetje of vrouw
tje, dat voor u passeerde.
Wie meent „voorlopig" geen
tijd te hebben om z'n kostbare
foto's in te plakken kan er dan
maar beter een jaartal op zet
ten!
Hyacinten op glas
