Jlir. mr. A. F. C. de Casembroot: „Wij
hebben een Delta-cultus gehad...."
Zwitsersche
SCHRIKBEELD AAN HET WATERFRONT VERVAAGT (III)
Ingrijpende veranderingen soms
oorzaak van scherpe conflicten
BEZORGER-INCASSEERDER
cle **Ylobel
ADMINISTRATIEVE KRACHT (MNL.)
Met behoud van oud openstaan voor nieuw
(Van onze reportageredacteur)
Vierkant en solide, een échte zoon van zijn gewest, zo is onze
eerste indruk van de Commissaris der Koningin in de provincie Zee
land, jhr. mr. A. F. C. de Casembroot. Als wij met een vriendelijk
gebaar zijn ruim werkvertrek worden binnengenood, rijst de man,
die alle krachte naanwendt om de onder zijn hoede gestelde provin
cie tevens zijn geboortegrond over de drempel van een nieuwe
tijd te lei Jen, achter een massief bureau op. De brede, hoekige figuur
plaatst zich daarbij voor het in de wand aangebracht Zeeuwse wapen,
de leeuw die „worstelend ontkomt" aan de woelige baren, beeld dat
nimmer zo actueel is geweest als op de huidige dag. Beeld ook dat
bij ons de vraag doet rijzen of deze symboliek over enkele tientallen
jaren nog wel terzake zal zijn.
Naar hoger niveau
Op een zonnige morgen zün wjj naar
Middelburg gegaan, het hart van de
streek waar zoveel dat eeuwen stand
hield op het punt staat te verdwijnen,
waar zoveel dat nieuw en ongekend Is
uit de brede en onstuimige wateren als
het ware wordt tevoorschijn getoverd.
In deze stad met haar Lange Jan,
haar grijze stadhuis en abdij, maar nu
ook met haar ultra-moderne, doch
niettemin een sfeer van rijke traditie
ademende paleis der provincie hebben
wij de eerste inwoner van Zeeland ge
sproken over do waterstaatkundige,
economische en sociale revolutie, die
bezig is zich hier te voltrekken of over
enkele jaren zal worden ingeluid. Hoe
wel het Deltaplan aan deze ontwikke
ling een geheel nieuw accent heeft ge
geven, is zjj, zeker op Walcheren, al
vele jaren geleden ingezet, eerder in
ieder geval dan met de uitvoering van
de grote afsluilingswerken werd be
gonnen. In de straten van de provin
ciale hoofdstad komt dit overigens het
best tot uiting in de drukte der ter
markt gaande eilandbewoners en naar
de toeristische bezienswaardigheden
speurende of op een terrasje luierende
vakantiegangers.
Toerisme zal volgens de gewestelijke
planologen een belangrijk onderdeel
vormen van het streven naar een ho
ger welvaartsniveau, waarbij zjj hun
provincie zien gesitueerd in het cen
trum van de dichtbevolkte gebieden
der Hollandse Randstad, West-Duits-
land en België.
Zo is er tevens de kwestie van dijk
verhoging en -versterking, welke wij
in het voorgaande artikel met een en
kel woord hebben aangeduid. Alle dij
ken rond de eilanden, die blijven bui
ten de in het Deltaplan geprojecteerde
afsluitingen der Zeeuwse en Zuidhol
landse zeearmen, moeten namelijk wor-
Tweestrijd
Lijkt het Deltaplan op het eerste ge
zicht een geschenk van het Rijk aan
het Zeeuwse gewest, wie zich de moei
te geeft en zijn oor bij de bewoners
van de zuidwestelijke eilanden te luis
teren legt kan wel eens een andere in
druk mee naar huis nemen.
„Wij hebben de Delta-cultus gehad",
zo merkt jhr. De Casembroot hierover
op. „In die eerste tijd was iedere kri
tiek gelijk aan een misdaad". De wat
cynisch klinkende opmerking kan ech
ter de gedachte niet wegnemen, dat
deze hoge ambtsdrager wel bijzonder
overtuigd is van het uit het Deltaplan
voor zijn provincie voortvloeiende ge
win. Het is overigens duidelijk dat een
ingreep, zoals die in de komende 10
a 20 jaar hier wordt verwezenlijkt,
scherpe conflicten en soms ook ernstige
innerlijke tweestrijd moét oproepen!
Tweestrijd wordt in de eerste plaats
gevoerd in de boezem van het provin
ciale bestuur, want waar dit enerzijds
de pleitbezorger is van allen die zich
door de uitvoering van de werken min
of meer voelen benadeeld, daar dient
het aan de andere kant namens de
centrale overheid pal te staan, wan
neer polders of waterschappen hun in
zichten over wijze van uitvoering of
financiering van bepaalde projecten op
de spits wensen te drijven.
„Twintig april van dit jaar heb ik
de polderbesturen van Noord- en Zuid-
Beveland moeten bevelen over te gaan
tot uitvoering van de zgn. aanpassings-
werken. Het gaat daarbij om artikel 3
van de Deltawet, waarin is vastgesteld
dat in dergelijke gevallen de betrokken
beheerders, de waterschappen dus, de
zorg op zich moeten nemen. „Zo geeft
de Commissaris der provincie een voor
beeld van een conflict waarin hij on
danks -:ijn begrip voor de situatie de
wet heeft moeten handhaven.
Noord-Beveland, waar de interne
waterhuishouding voortreffelijk is ge
organiseerd, kon tot dusver vrijelijk
zijn overtollig water kwijt op de om
ringende zeearmen. Wanneer deze
laatsten echter zullen zijn afgesloten,
wordt het noodzakelijk gemalen te in
stalleren, omdat eb- en vloedbeweging
haar invloed niet meer zal kunnen
doen gelden. Het Rijk nu noemde deze
lozingsinstallaties aanpassingswerken
in de zin van artikel 3, maar was wel
bereid een deel van de kosten in af
wachting van een vergoedingsregeling
ingevolge de bijdragenwet voor te
schieten, namelijk 60 De betrokken
boeren eisten een vergoeding voor het
volle pond. Het provinciale bestuur
tenslotte wist te bereiken dat de rente
van het door de polders te dragen aan
deel in de financiering zou worden ver
goed, maar moest, zoals gezegd, de wa
terschappen opdragen zich aan de
voorschriften te houden.
Spits afbijten
„Bü dit alles speelt nog een andere
factor een voorname rol", gaat de gou
verneur der provincie glimlachend ver
der. „Wij bijten als het ware het spits
af en vooral in de gewesten, waar men
straks soortgelijke situaties kan ver
wachten, met name Friesland en Gro
ningen, volgt men met Argusogen de
ontwikkeling hier".
Juist waar het gaat om het schep
pen van een precedent is het voor di
Zeeuwen belangrijk, waar dit redelijk
en mogelijk is, voor de provinciale
rechten en verlangens op te komen.
deze voorts niet uitblijven bij diverse
geschillen tussen gemeenten en het
Rijk over o.m. havenverbetering en
aanleg van zuiveringsinstallaties.
Al deze kwesties zullen geregeld
worden in de bijdragenwet, die al vele
jaren op stapel staat en waarnaar alle
betrokkenen met steeds groter verlan
gen beginnen uit te zien.
„Wanneer deze wet er eenmaal is, zal
zij veel moeilijkheden wegnemen. Er
valt dan alleen reeds een bezuiniging
te registreren op de post van de vele
diensturen, die verschillende hoge
ambtenaren thans met discussiëren
over de hangende vraagstukken door
brengen", zegt jhr. De Casembroot
hiervan. Het is overigens te verwach
ten dat deze bijdragenwet, die inder
tijd door minister Algera van het
eigenlijke ontwerp Deltawet werd los
gekoppeld teneinde dit laatste een kans
te geven aangenomen te worden, ook
ln de beide Kamers der Staten-Gene-
raal nog genoeg stof voor langdurige
debatten zal opleveren.
Uitgestrekt wegennet
Het Deltaplan bezorgt de provincie
Zeeland naast een sterk verhoogde be
veiliging en een gezondere waterhuis
houding een uitgebreid scala van pro
blemen, die voor een belangrijk deel
met de financiering van de aanpas
singswerken te maken hebben en waar
bU het soms oververeenvoudigde stand-
Zeeland's toekomst
Felle spanningen roept de
ontwïkkélvng van het Deltaplan
soms op in de streken waar
men behalve de gepropageerde
voordelen ook nog wél eens iets
van de soms wat op de achter
grond gehouden nadelen aan
den lijve ondervindt. Hier
wordt zo gezegd de jurispru
dentie vastgelegd voor wat
straks in andere provincies op
hetzelfde gebied nog zal moe
ten gebeuren", verklaarde ons
de Commissaris der Koningin
in de provincie Zeeland, jhr.
mr. A. F. C. de Casembroot,
tijdens een interview dat wij te
Middelburg met hem mochten
hebben. Iets van de spanningen,
de oplossingen en het toekomst
beeld die de Deltawerken in dit
gewest oproepen of bewerkstel
ligen hebben wij in het hier
naast afgedrukte derde artikel
over de waterbouwkundige,
economische en sociale revo
lutie in het Nederlandse zuid
westen trachten weer te geven.
Schouwen en Noord-Beveland. Dit
laatste eiland zal in ieder geval van het
zuiden uit over twee dammen bereikt
kunnen worden: langs het Veeregat en
over de Zandkreek, welke laatste an
derhalve maand geleden werd voltooid.
Een uitgesproken wens der provin
ciale plannenmakers is tenslotte een
tunnel onder de Westerschelde naar
Zeeuws-Vlaanderen, maar de verwe
zenlijking van dit project lijkt ons, al
thans in het kader van de Deltawer-
Jhr. mr. A. F. C. de Casembroot, Commissaris der Koningin in de
provincie Zeeland: „Wij scheppen hier de jurisprudentie voor wat
straks in andere provincies gaat gebeuren
ken, nog achter de horizon verborgen
te liggen. Wel zou men kunnen zeggen
dat het hierbij gaat om een logisch
sluitstuk van de enorme verbetering in
de Zeeuwse verbindingen, die in de ko
mende decennia tot stand zal worden
gebracht.
Het wegennet dat over een aantal jaren de ontsluiting van de Zeeuwse en Zuidhollandse eilanden mogelijk moet
maken. Op deze kaart kan men zien hoe de plannenmakers in Zeeland zich de ontwikkeling van hun provincie hebben
gedacht.
„Worstelen om boven
te komen"
De gevolgen van de uitvoering der
Deltawerken zijn op dit ogenblik nog
nauwelijks te overzien. De toenemen
de mogelijkheid tot recreatie en de
nieuwe toegangswegen zullen - zo ver
wacht een ieder die zich op dit stuk
een mening heeft gevormd - een brede
toeristenstroom naar de zuidwestelijke
eilanden trekken, waar speciaal voor
watersport- en zeevakanties enorme
gebieden zullen komen braak te liggen.
Walcheren zal hiermee slechts een tra
ditie voortzetten, maar volgend jaar
kan men misschien vaststellen of
Noord-Beveland reeds van de zand-
kreekverbinding met Zuid-Beveland
profiteert. In ieder geval zal in de
driehoek van het hier gesitueerde drie
eilandenproject het eerste nieuwe en
grootscheepse recreatiegebied werke
lijkheid worden, hoewel juist onlangs
moeilijkheden zijn gerezen over de
aanleg van jachthavens ter plaatse,
moeilijkheden die tegen de achtergrond
van de scherpe discussies die over vrij
wel ieder onderwerp worden gehouden
nauwelijks meer kunnen verbazen. Het
„worstelen om boven te komen" op
vrijwel ieder onderdeel van de provin
ciale volkshuishouding schijnt de Zeeu
wen in het bloed te zitten of - zoals
dat ook met de strijd tegen het water
het geval is - te worden opgedrongen.
Dat men vooralsnog graag wat dicht
bij huis (lees: Walcheren) blijft, valt
op bij de industrialisatie. Het Sloe-
plan, dat is geprojecteerd in de zui
delijke inham tussen Walcheren en
Zuid-Beveland en waarbij de maat
schappij De Schelde te Vlissingen zeer
nauw is betrokken, is hier een voor
beeld van.
Maar algemeen gesproken zijn de
Zeeuwen zelf er absoluut niet op uit
hun provincie vol te stoppen met ro
kende fabrieksschoorstenen e.d.. De
planologen zeggen: „Wij wensen geen
monocultuur, en wij streven ernaar de
traditionele bestaansmogelijkheden als
visserij, landbouw en oester cultuur zo
veel mogelijk te beschermen".
De gemiddelde bewoner van Zeeland,
ofschoon h*j met belangstelling de
enorme veranderingen die zich rond
zijn woonplaats voltrekken gadeslaat,
laat toch met moeite het oude ver
trouwde los. Dit blijkt ook uit de op
merking van de eerste burger van dit
gewest aan het eind van ons gesprek:
„Ik ben bepaald niet tegen industriali
satie en de tuinbouw in deze provincie
gaat zeker een nieuwe toekomst tege
moet, maar het is toch zonde dat daar
in de Grevelingen een bron van in
komsten, welke uniek is in de wereld
(de mosselcultuur) verloren gaat".
Over het veelomstreden en nog steeds
hangende vraagstuk van de oesterproef
in het Veeregat verklaart hij dan nog:
„Zoals ik het zie is het geld hiervoor
nooit weggegooid. Het heeft altijd zin
om de mogelijkheden voor de voort
zetting van deze kweek te onderzoe
ken!"
den gebracht op Deltahoogte, ofwel
5.50 meter boven N.A.P., een voorwaar
de die zijn oorsprong vindt in de bere
kening welke een samenbundeling van
alle ongunstige factoren eenmaal in
de tienduizend jaar voor mogelijk
houdt. Deze eis geldt voor de „kop" der
aan de zee grenzende eilanden en de
kusten langs de Westerschelde, die
voor de scheepvaart op Antwerpen
open dient te blijven. Men neemt aan
dat de hiermee verband houdende
werkzaamheden in een periode van ten
hoogste 20 jaar zullen zijn voltooid,
ongeveer tegelijkertijd met het gereed
komen van de laatste Delta-dam (in
de Oosterschelde)Ook in dit geval is
er een voorschotregeling van 60
voorzien.
Dijkversterking
Wat de versterking der zwakke
plaatsen in de dijken betreft is men
reeds zover dat de regering hierbij, al
naar gelang de financiële draagkracht
van de waterschappen ter plaatse, een
subsidie van 50 tot 95 wil verlenen.
Het probleem van de dekking van het
restant vormt echter een punt van
voortdurende touwtrekkerij tussen de
instanties, die een uiteindelijke regeling
moeten voorbereiden.
Zware dammen zullen weliswaar ln
de toekomst de primaire taak van vele
kilometers dijklengte overnemen, waar
door versterking tot de Delta-kruin
onnodig wordt, maar dit sluit niet uit
dat het voor enkele zeearmen nog een
vrij groot aantal jaren zal duren eer
zij voorgoed hun schrikwekkende
kracht hebben verloren. In de Deltawet
is dan ook een passage opgenomen, die
vaststelt, dat de dijken, waarvoor deze
toestand geldt, indien noodzakelijk zo
danig moeten worden versterkt, dat
het risico aanvaardbaar is tot de slui
ting. Ook hierbij doen zich evenwel
weer financieringsperikelen voor, zoals
punt van „Den Haag" fel contrasteert
met de zienswijze die in de lagere be-
stuursorganen opgeld doet. Veel as
pecten tonen bovendien ook de vraag
stukken, die samenhangen met de
structurele wijziging van de provincie
Zeeland, vooral als gevolg van de
„openlegging" der eilanden. Zoals het
bijgaande kaartje aangeeft, hebben de
dammen niet alleen een functie bij
het garanderen van de veiligheid, zij
vormen ook de zo lang verbeide vaste
oeververbindingen met gebieden, die
totnutoe, sterk geisoleerd als zij wa
ren, zich volkomen afhankelijk toonden
van de naar verhouding toch wel zeer
gebrekkige veerdiensten.
Als een uitgestrekte boulevard zal
een weg worden aangelegd die van
Voorne af langs de kust en over de
dammen van eiland tot eiland sprin
gend tot aan Walcheren zal worden
doorgetrokken. Meer landinwaarts
komt de Benelux-route, die de kortste
verbinding gaat worden tussen Rotter
dam en Antwerpen. Via de brug over
het Haringvliet en het oostelijk deel
van de Volkerakdam zal de weggebrui
ker van de toekomst komende uit de
Hoeksewaard, direct Brabant in kun
nen rijden naar de Belgische grens en
zo de omweg over de Moerdijk kunnen
vermijden. Via de brug en het weste
lijk deel van de Volkerakdam bereikt
men straks Flakkee van welk eiland
het eenvoudig zal zijn dank zij de se
cundaire dam in de Grevelingen op
Schouwen en Duiveland te komen. Om
van dit punt de zuidelijker geleger
eilanden te bezoeken zal men zich ech
ter van de „kustroute" moeten bedie
nen, hoewel de Zeeuwse planologen
dromen van een tweede meer landin
waarts gelegen vaste verbinding tussen
N. V. DE ARBEIDERSPERS
TE LEIDEN
vraagt voor direct een
voor bezorging en incasso van Het Vrjje Volk en
Radio - T.V. Gids.
STEENSTRAAT 12 - LEIDEN.
i
INKOOP VAN:
LOMPEN
PAPIER en
METALEN
LANGESTRAAT 4
tel 21323
Onze Inkoopplaats
St. AAGTENSTRAAT 16
Is verplaatst naar:
MARKTSTEEG 5
(bij Lakenhal)
tel 31516
vooi 'ollendekenta-
brlek Scheltema
op STOMEN
van alle goederen
uitgezonderd: bedden, tapijten en suède artikelen
WASSEN - STOMEN - VERVEN - FIRT-O-FIX
REDERIJKANTOOR vraagt
Brieven onder letter A. aan boekhandel v. d. LEE, Katwij!:
aan Zee.
