OBERAMMERGAU voor de keuze
tussen gelofte en het goede geld!
Nederlands - Belgische chansonnière
WILHELMINE is succes in Parijs
Nog houdt men zich standvastig aan de eed van
1633maar kan jeugd verleidingen weerstaan
Regisseur - beeldhouwer Lang is
een vastbesloten tegenstander
van de commerciële richting
Vijftienjarige stond vier jaar
geleden ouderloos in de wereld
(Van onze correspondent in Bonn)
Ah Marken en Volendam
Scène met Maria
Magdalena, Maria en
Jonhannes.
7000 woorden zegt, krijgt voor zijn ge
hele uitgebreide werk (waaronder een
half uur aan het kruis hangen!) voor
uitval van inkomen hij heeft een
hotel 7500 mark. dat is per voor
stelling goed 70 gulden
Oberammergaus passiespel is in de
eerste plaats een spel van deemoed en
devotie gebleven. Daar is geen twijfel
meer aan. Zoals burgemeester Raimund
Lang ons zei: „Wij hebben geen artis
tieke pretenties, wij willen er bij blij
ven, dat we slechts één keer in de tien
jaar en niet elk jaar of iedere vijf jaar
optreden. Gaan we de commerciële
kant op, dan wordt het spel van 1500
spelers op een totaal bevolking van
5000 zielen gauw routinewerk en blijft
van de gelofte van 300 jaar geleden
een stuk papier, niets meer over
f In Oberammergau worden weer de passiespelen gehouden: de hoofd-
rolspelers hebben er zich een jaar grondig op voorbereid en er alles
voor op zij gezet.
De belangrijkste man van het dorp Oberammergau in deze maanden,
de 70-jarige beeldhouwer Johann Georg Lang. heeft op het volgende
gewezen, toen men hem voor de voeten wierp dat zijn dorp uit dit
passiespel dik geld wilde slaan: ..In 1633 teisterde de pest ons dorp.
men beloofde toen een keer in de tien jaar de passietragedie te spelen:
sedertdien is hier niemand meer aan de pest gestorven. Van 1680 af
speelde men inderdaad het spel om de tien jaar. het werd een spel van
devotie en religieuze toewijding. De voortdurende strijd tussen onze
religieuze belofte en de zakelijke belangen van de inwoners is nu moei
lijker dan ooit geworden. Maar we houden nog altijd vol. Het spel. de
gelofte is nog altijd het belangrijkste.
Aanbiedingen van
allerlei kanten
Het is een standvastig man, die dat
kan zeggen. Johann Lang, een voor
treffelijk beeldhouwer voert de regie
van dit enorme massaspel reeds van
1922 af. „Hoe" is zijn geheim. Geen
buitenstaander mag de repetities bij
wonen. De styi van Lang werd ten
zeerste bewonderd door de grote Ber-
lljnse regisseur Max Reinhardt en de
massaregisseur van Hollywood De Mil
le heeft eens ronduit gezegd: „Wat
Lang kan, kan ik niet". Reinhardt en
De Mille zouden waarschijnlijk ook de
volgende vier verleidingen niet hebben
kunnen weerstaan:, een miljoenen
aanbod van Amerikaanse zijde om het
passiespel te mogen verfilmen, ten
tweede een miljoenen-aanbod van ra
dio en televisie, ten derde een miljoe
nen-aanbod om met het spel Amerika
zelf te bezoeken, ten vierde een ver
zoek van de Duitse kardinaal Wendel,
om tijdens het Eucharistisch congres te
München te komen spelen.
Lang en de zijnen hebben al deze
aanbiedingen, al deze verleidingen
weerstaan. De vraag is alleen nog hoe
lang zij daaraan het hoofd kunnen
%ieden. De gemeentekas van Oberam-
diergau is namelijk volkomen leeg: de
gemeente heeft een schuld van 4 mil
joen mark! De reclame die in de ge
hele wereld voor Oberammergau wordt
gemaakt schept bijzondere verwachtin
gen: mag men de reclamemakers gelo
ven. dan gaat het hier om het derde
wereldwonder van dit jaar: de passie
spelen staan wat actualiteit aangaat
hun inziens op één lijn met de Olym
pische Spelen te Rome, het Eucharis
tisch congres te München en de Flo-
riade te Rotterdam.
Men gelooft in Oberammergau dat
deze jeugd de verleidingen niet zou
kunnen weerstaan, de eerste bres
schijnt al te worden voorbereid, men
hoort hier steeds meer stemmen die
zeggen, dat men ook het volgende jaar,
tegen de afspraak van 1633-1634 in,
maar moet gaan spelen en in den ver
volge om de vijf in plaats van om de
tien jaar passiespelen moet organi
seren
Boze geruchten
Zo vecht Oberammergau tegen ge
ruchten en verleiding. Tegen de ster
ren-allure van de jonge spelers, die
geen sterren maar vertolkers van een
simpele tekst zijn. tegen de boze ge-
Hotelhouder
Anton Preisingervader
48 jaar) van vijf kinderen,
in de Christus-rol.
Goede amateurs
Het was overigens een gebeurtenis
om, als een van de 5300 toeschouwers
te zien tot welke prestaties de regis
seur, beeldhouwer Georg Lang, met het
dirigeren van de honderden lekespe-
lers wist te komen. Het passiespel zoals
hij zich dat voorstelt heeft al het lan
delijke. al het bekoorlijk pittoreske, dat
men hier in de Alpen kE«i verwach
ten: het ezeltje waarop de Christus
komt aangereden ontbreekt evenmin
als de lammeren, het paard voor de
Romeinse kapitein en de kwetterende
zwaluwen, die ongenood in de stalen
hanebalken van het theater zaten en
Niet voor niets brengen boten en
vliegtuigen vrachten vol Amerikaanse
oude dames naar Duitsland, die onge
geneerd en vele dollars rondstrooiende
de passiespelen „doen" alsof het om
Volendam en Marken, en niet om een
religieus spel gaat. Niet voor niets
heeft iedere luchtvaartmaatschappij
die zich respecteert, in dit Alpendorp
van nauwelijks 5000 inwoners aan de
vooravond van de spelen, die op 17 mei
begonnen zijn, met een cocktailparty,
compleet met Duitse champagne, een
eigen kantoor geopend.
Wat zeggen de reclamemakers'*
„Oberammergau, het merkwaardigst!
dorp sedert Nazareth". Loop eens doo
de nauwe straten van het dorp zelf
in het café van Toni Preisinger, di
speler van de Christusrol, hangt eei
fraai houtsnijwerkje aan de wand met
de woorden: „Vrees God en drink
bier!" Ieder huis ia hier een pension
of hotel, iedere Oberammergau er een
houtsnijder, iedere winkel verkoopt
golven vol kitsch-achtig kunstsnijwerk
En de jeugd, die dit Jaar meer dan
ooit deelneemt aan de belangrijkste
rollen van dit passiespel? Die jeugc'
moet nog de schouders ophalen al-
men bijvoorbeeld de 21-jarige beeld
schone Irmi Dengg, de vertolkster van
de Maria-rol vraagt: „Wat zoudt U
doen als men met een dik aanbod van
de film bij U aankwam? En wat denkt
U van de geïllustreerde bladen, die de
toto met Uw knappe gezicht <n miljoen
nen exemplaren afdrukken....?" jj
r.Cktistus" [(Anton Preisingeren ..Maria" I nmé iJmggJj i
nog eens hun rollen door%
zich niet stoorden aan het fraaiste ge
zang van het welzeker uiterst beheerst
zingende koor! Het open toneel en de
achtergrond van groene bergen verho
gen dit landelijke cachet en ontnemen
aan het passiespel ieder raffinement.
Alleen de in het felle zonlicht van de
vroege ochtend (het spel begint om 8
uur!) blinkende straaljager, die de
eerste scène kwam verstoren, hoorde
er niet bij
Regisseur Lang heeft uit dit volk
van beeldhouwers, hotelliers, houtbe
werkers en kleine middenstanders een
goed amateur toneelgezelschap ge
creëerd, dat zeven uur lang de toe
schouwers weet te boeien. Zonder
rompslomp, sterk realistisch, ja natu
ralistisch: een Romeinse soldaat moest
Christus aan het kruis in de borst sto
ten, en men zag een rode vlek ver
schijnenDe spijkers werden met
een nijptang uit de handen van Chris
tus getrokken!
Des avonds is het realisme en de fel
heid van het passiespel, dat Christus'
leiden zo sterk weer geeft, alweer van
Oberammergau weggevallen. De hotel-
en dinerprijzen waren nog even gepe
perd als daags te voren, de apostelen
zag men achter het stuur van een
auto, of met wapperende baard op de
fiets door de nauwe maar dichtbevolkte
straten van het dorpje rijden. En zij
die tijdens het passiespel bij de zoge
naamde voorbeelden tussen de gespeel
de scènes in, na een koorzang, stokstijf
een bijbelse scène wondermooi in
fraaie kleuren en met mooie decors
hadden weergegeven, liepen alweer tus
sen de talloze buitenlanders en Duit
sers rond.
Slecht betaald
Het eerste geld is dezer dagen rijke
lijk binnengestroomd. „Geen geld direct
voor de spelers, want die doen het
eigenlijk alleen voor hun plezier. Een
man als de Christus-vertolker Preisin
ger, die alle 83 opvoeringen zal mee
doen en daarbij Iedere keer tenminste
De kruisigingsberg, Golgotha.
ruchten dat in die tekst anti-semitisme
verscholen zit, tegen de geruchten dat
de vrouwelijke en mannelijke hoofdrol
spelers een ascetische levenswijze moe
ten volgen en dat Irmi Dengg zelfs
geen vriendje mag hebben(„non
sens", zegt Georg Lang, de vrouwelijke
speelsters moeten alleen ongehuwd
zijn en alle spelers rooms-katholiek en
hier geboren zijn"). Kortom de vijf
duizend inwoners van het dorp, van
wie er 1500 aan het spel deelnemen,
voeren een harde strijd tussen religie
en hun zaken, tussen gelofte en het
goede geld.
Vijfduizend toeschouwers zitten da
gelijks in de passie-zaal (zonder dak,
want kunstlicht is evenmin toegestaan
als een microfoon) naar de amateurs
van Oberammergau en hun spel vol
gens de gelofte van drie eeuwen te kij
ken. Daarvoor - 83 voorstellingen lang
tot eind september - lieten die ama
teurs hun haar groeien.
In het boekwinkeltje om de hoek
vroegen we een charmant meisje met
golvend lang haar om een weekblad.
Toen ze antwoordde bleek ze een bas
stem te hebben en een jongen te zijn:
het haar was „passiehaar", lang, vrij
uitwaaierend langs het gezichten
op straat dwarrelen de kinderen om
ons heen alsof ze nog nooit een kap
persschaar hadden gezien: kinderen
van de lagere school in het dorp, die
morgen op de arm van vader, die ook
mee doet, of zo maar in de stoet op
het, enorme toneel de bevelen van
Georg Lang zullen opvolgen. Zo be
heerst een gelofte van drie eeuwen te
rug dit Alpendorp. De gemeente is er
door in de schulden geraakt; de zaken
lieden stopten hun laatste cent in de
verf en de nieuwe planken: want het
mysterie van het spel moet ook tien
jaar lang het leven in de brouwerij
houden, er is geen ontkomen aan!
|mmhmwmhhh|
(Van onze Parijse correspondent)
Wilhelmine die ge hier ziet afgedrukt, het hoofd gevlijd tegen het
eigen ietwat versomberde portretbehoort tot de jonge chanson-
nières van Parijs, die de wind steeds sterker in de zeilen (of de
rokken) begint te blazen. En dat veelbelovend begin van een nog
meer belovende carrière zou vermoedelijk toch geen reden voor ons
zijn geweest uw speciale aandacht voor haar (dubbele) conterfeitsel
èn haar persoon te vragen, ware 't niet dat Wilhelmine. die uit mede
lijden met de Franse tongen haar achternaam Luittenbert (uitspraak:
lu-ie-tan-ber-gue) heeft laten vallen bovendien dan nog van Neder
lands-Belgische afkomst is.
Haar vader, vertelt ze afwisselend in het Frans en het Nederlands
(met licht-Vlaams accent) kwam uit Zwolle, ging naar Brussel om
daar Leidse en Edammer kazen te verkopen, huwde met een Belgische,
die Wilhelmine ter wereld bracht.
XT tarten. Ik vind daarentegen dat Wil-
Jtlaar eerste en grote heimine mans genoeg is om het nood-
lot nog wel eens te weerstaan, en dien
tengevolge maak ik ook dat vooruit-
liefdede piano zicht h'er wereldkundig.
Aan een zorgeloze, en zelfs welva
rende jeugd kwam voor Wilhelmine
vier jaar geleden echter een plotseling
einde toen haar beide ouders kort na
elkander stierven en het vijftienjarige
meisje moederziel alleen achterbleef
meteen loodzware schuldenlast, waar
onder ze nu overigens zichtbaar al lang
niet meer gebukt gaat!
Wilhelmine begon op dat moment
juist met een eerste-prijs-voor-piano
van het Brusselse conservatorium -
waar Stefan Askenase haar leraar was
geweest-, haar weg te banen naar het
grote podium en een uitnodiging voor
een concert in Berlijn had haar toen
al bereikt. Ze begreep echter met het
zakeninzicht, dat ze naast de schul
den blijkbaar ook van haar vader had
geërfd, dat 't nog wel heel wat jaartjes
zou kunnen duren alvorens ze als con
certpianiste op haar eigen benen zou
kunnen lopen, en derhalve besloot ze
maar meteen een andere weg in de
wereld van de kunst met grote en klei
ne „k" in te slaan. En zo wierp ze zich
dan op het chanson. Eerst nog in de
rol van begeleidster van de Belgische
imitator en liedjeszanger Steeman, en
al spoedig daarna geheel op eigen
krachten.
Beslissende stap
De beslissende stap als Parijse
chansonnière-in-spe deed ze een
paar maanden geleden toen ze, na
een proef waarheen ze zich met
knikkende benen had begeven,
werd geïnviteerd haar eigen „tour
de chant" weg te geven op de
planken van Bobino in Montpar-
nasse, een buurttheater-voor-het-
betere-variété waar men al heel
wat sterren, van Greco, via Bras-
ens tot Deguélt zag debuteren.
Haar eigenlijke Parijse debuut
lad ze niettemin al even eerder
gemaakt toen de bekende chanson
nière met de asblonde haren, Suzy
Solidor, Wilhelmine in de gelegen
heid stelde in haar persoonlijke ca
baret wat ervaring op te doen.
Ze is nu ook door een-beginnende-
aammofoonplaten-industrieel gestrikt,
lie al een tien. twaalf nummers op
ïrie 45-toeren-plaatjes van haar in de
handel heeft gebracht, en bovendien is
er dan nog ernstig sprake van, dat
Wilhelmine binnenkort in een film zal
mogen optreden. Maar zet dat maar
niet in de krant, vindt ze. want Je
moet t noodlot toch ook niet onnodig
waarin ze, met een mengeling van kin
derlijke onbevangenheid en linkse ti
miditeit, haar jeugdervaringen en haar
eerste liefdes bezingt. De liefde in het
algemeen en de eerste dan nog in het
bijzonder, is een onderwerp waarop, zo
als ge weet, chansonniers en chanson-
nières maar niet raken uitgezongen,
maar in haar „Quand je me souviens"
(als ik me herinner) weet Wilhelmine
die gebeurtenis desalniettemin op een
originele wijze te verhalen en zelfs le
vend te maken. De onderscheiden jon
gelieden die, zeker dus nog niet zo
lang geleden, een kans in haar rich
ting hebben beproefd, worden in dit
liedje gekarakteriseerd door de mu
ziekstukken, die Wilhelmine in haar
dubbele functie van object hunner dro
men en aankomend pianovirtuoze voor
hen spelen moest. En ook op de gram
mofoonplaat en bij haar optreden in
een zaal vertolkt ze (met veel talent)
zowel Bach en Mozart als Chopin.
Wilhelmine zal er wel komen. Waar?
(om met wijlen de Frans-Engelse
componist-humorist-wijsgeer Eric Sa-
tie te spreken). Daar weet ze zelf in
derdaad zo nog niet direct een defini
tief antwoord op te geven. Natuurlijk
is t wel leuk om in Parijs, het Mekka
van het chanson, als jeugdige buiten
landse al zoveel succes te oogsten dat
ze nu voor de dag van morgen ten
minste niet bang meer behoeft te zijn.
Maar toch de piano blijft wel
haar eerste liefde, waaraan 't dan ook
soms moeilijk valt te weerstaan. In
WILHELMINE.
de 19-jarige Nederlands-Belgische chansonnière. over wie in
Parijs al veel en goed gesproken wordt
Charmante onhandigheid
Ik heb Wilhelmine bij haar optre
den onlangs eens gade mogen slaan en
't aardige is dat ze haar verlegenheid
op de planken vooralsnog wat moei
lijker dan bij een persoonlijke ontmoe
ting weet te overwinnen. Ze demon
streert een zekere onhandigheid in
haar houding van uit de kluiten ge
wassen jong meisje, die bijzonder wel
past bij de geest van haar chansons
Brussel heeft Wilhelmine haar kamer
aangehouden. Mèt de twee vleugels en
de vier en zestig poppen die ze even
min nog gemakkelijk vergeten kan. En
wie weet, zo peinst ze zelf hardop,
doet ze de stap naar de grote „K" dus
nog wel eens terug? In leder geval kan
men van Wilhelmine lijkt me nog wel
andere verrassingen verwachten.
