Gastdirigent Franz-Paul Decker:
vakkundig en bezielend-enthousiast
PAYOLA, onoirbare praktijken,
die echter goedgepraat worden....
Laatste concert Residentie-Orkest
Also sprach Zarathustra
van Strauss uit de archieven
TRADITIONEEL PLAATJE
GEESTELIJKE HYGIENE IN AMERIKA
Zucht naar materiële welvaart
maakt gewetens van zeer vele
Amerikanen nogal wat ruimer
Opgericht 1 maart 1860
Vrijdag 8 april 1960
Tweede blad no. 30021
Krachtsontplooiing van Jeanine Dacosta
Er behoort voor een gastdirigent ongetwijfeld moed toe om te
zijner introductie de in het algemeen veilig in de archieven opgeborgen
partituur van Richard Strauss symfonisch gedicht „Also sprach Za
rathustra" (van 1896) weer voor de dag te halen. Dat heeft General-
musikdirektor Franz Paul Decker uit Bochum gisteravond op het laat
ste concert van het Residentie-Orkest gedaan.
Ons persoonlijk is de „muziek-dramaticus" Strauss véél liever dan
de Strauss, die zich tijdelijk met Nietsche's wijsgerige problemen bezig
hield. Gelukkig is hij daarvan spoedig teruggekomen.
Niet dat zijn genie zich hier verloochenen zou het uit zich
behalve in vele vondsten ook in de fantastische beheersing va nhet
immense orkestapparaat niet dat speciaal de lyrische gedeelten
ook in dit opus hun grandioos effect zouden ontberen, doch het frag
mentarische geheel is toch te veel gedrenkt in een breedsprakerig, zij
het imposant pathos, gehuld in een formidabel klankvolume, dan dat
wij er diep van onder de indruk kunnen komen.
Franz-Paul Decker heeft echter met
de suggestieve realisatie van dit mach
tige opus, waarin Strauss de bitonaliteit
reeds aanduidt - men denke aan het
slot - de grote naam, die hem vooruit
ging, ruimschoots bevestigd.
Hij ging inspirerend, bezielend en
enthousiast te werk en voerde het or
kest op naar een topprestatie, - een en
kele ongelukkige koperinzet daargelaten
- en bleek ook déze Strauss in hoofd en
hart te dragen!
moest aandoen. De problematische
waarde van dit „populaire", geliefde
concert thans buiten beschouwing la
tend, kan zeker gezegd, dat Jeanine Da
costa tegen de gestelde fysieke eisen was
opgewassen, al horen wij haar liever in
werken, die haar van nature liggen. Zij
muntte derhalve in het bijzonder uit in
het eminent voorgedragen fijnzinnige
Andantino. Ook al domineerde het or
kest aanvankelijk te zeer en moest een
enkele misslag geconstateerd worden,
dit doet niet af aan onze bewondering
voor haar knappe en virtuoze technische
prestatie. Dirigent en orkest stonden
haar verzorgd terzijde en konden in de
grootse toejuichingen delen.
De inzet was aan Joh. Christian
Bach, jongste zoon van de grote Johan
nes. Toch óók geen geringe onder de
Bachs: zelfs de jonge Mozart, die op zijn
Londense reis in 1764 voor het eerst met
hem in kennis kwam. spiegelde zich
sterk aan zijn inventies, waarin het
„zingend Allegro" en de eigenaardige
vermenging van Italiaanse en Duitse
elementc - een grote rol spelen. Dit alles
strekte Mozart tot voorbeeld.
Met zijn Symfonie in E gr. t. voor
twee orkesten - zorgvuldig uitgedund
maakte Franz-Paul Decker zijn entree,
in een subtiel afgewogen, uiterst accu
rate en transparante verklanking.
Het dialogiserend spel der beide or
kesten was een gaaf en aangenaam klin
kend divertissement, waaraan men zijn
grote vreugde kon beleven. De zeker ge
degen kunst van deze Bach stelt geen
diepere problemen. Zij onderscheidt zich
door beminnelijke, zuidelijke charme en
gevoelige distinctie is in elk opzicht har
monisch en verfijnd. Al deze facetten
liet Decker subtiel en helder uitgebalan
ceerd en genuanceerd tot hun recht ko
men. Technisch speelden de orkesten zo
gaaf als men maar kon wensen.
Bochum kan zeker ingenomen zyn
met deze dirigent. Hij gaat niet alleen
uiterst vakkundig, doch ook geestdrif
tig te werk, gelijk hij tenslotte overtui
gend in Strauss bewees.
De concertenreeks van het Residentie-
Orkest, die ons ook deze winter zoveel
boeiends schonk, is hiermee helaas al
weer geëindigd.
De aankondiging voor de serie in het
komende seizoen, waarin weer verschil
lende gastdirigenten hun opwachting
komen maken, lag op de stoelen voor de
muziekliefhebbers gereed.
Het Residentie-Orkest bljjft ons dus
gelukkig getrouw!
Het kan dan ook in onze stad zeker
niet gemist worden.
FRANZ-PAUL DECKER
In scherp contrast tot het tumult el
ders, belichtte hij het Tanzlied met de
vereiste doorzichtige zwier. Men proeft
•hier reeds de Rosenkavaliersfeer van
1909. Al deze overigens Germaans zwaar
wichtig aangepakte muziek rond de op
lossing van het „Wereldraadsel", dat in
tussen volkomen onopgelost blijft, vond
haar climax in de twaalf klokkeslagen,
waarbij het ganse instrumentarium in
boeiend superornaat zich gelden laat.
Het werk voert van overpeinzing naar
hartstochtelijke geladenheid, in het fel
romantische klankenidioom met Wagner
als voorbeeld, waarin Strauss de mees
ter was. Evenzeer was Franz-Paul
Decker hier een meester in de behan
deling van deze in psychologisch opzicht
gespannen partituur.
Theo Olof heeft, zij het met kleine
toon en daardoor soms door het orkest
overstemd, zijn solo volwaardig voorge
dragen.
Jeanine Dacosta, hier in hoofdzaak
bekend door haar vertolkingen in het
Franse genre, behaalde een ware triomf
met Tsjaikowsky's eerste pianoconcert.
Zij demonstreerde een voor haar we
zen welhaast ongeloofwaardige manne
lijke krachtsontplooiing, al leek het, als
of zij zichzelf hiertoe toch wel geweld
Kennis van Frankrijk
TH. VAN BRAGT ONTVING
WISSELBEKER
Kortgeleden behaalde de heer Th. van
Bragt, bedrijfsleider bij de firma „Beuk"
de eerste prijs in een wedst/rijd „Kennis
van Frankrijk", welke was uitgeschreven
door het Frans Nationaal Verkeersbu
reau. De hieraan verbonden wisselbeker
werd gistermiddag in het reisbureau aan
de Nieuwe Beestenmarkt uitgereikt aan
de heer Van Bragt, afkomstig uit Eind
hoven. Alvorens tot de finale door te
dringen, moest een lijst met 15 vragen,
die was toegestuurd aan 71 reis- en pas
sagebureaus in Nederland, goed beant
woord worden. Nadat deze moeilijkheid
was overwonnen, werd de heer Van
Bragt tezamen met 33 andere finalisten
uitgenodigd deel te nemen aan een quiz
in Den Haag. Aan de hand van dia's
werden vragen gesteld over onderwerpen
op het gebied van toerisme, zoals:
plaatsnamen en de historische achter
grond van verschillende steden. Met elf
punten trad de heer Van Bragt als win
naar uit de strijd naar voren. Voor de
eerste maal in de drie Jaar, dat deze
wedstrijd was uitgeschreven, wist de
firma Beuk beslag te leggen op de wis
selbeker. De heer N. Berne, directeur
van het Frans Nationaal Verkeersbu
reau in Nederland liet de overhandiging
van het kostbare kleinood vergezeld
gaan van een kort felicitatiewoord, waar
na een dronk werd uitgebracht op de
winnaar.
Chr. Jeugdhulp gaat
collecteren
VOOR MOEDER EN KIND
Men schrijft ons: Reeds jaren lang
gaan in de percelen 98 en 99 van de
Zoeterwoudse Singel dagelijks veel kin
deren en volwassenen in en uit! In de
35 jaar. dat de Ver. Chr. Jeugdhulp
thans voor moeder en kind gewerkt
heeft, hebben reeds veel jonge vrouwen
uit alle windstreken van het land hier
een toevlucht gevonden wanneer zij,
alleen gelaten, de geboorte van haar
baby af moesten wachten.
Met vele andere tehuizen in ons land
tracht Chr. Jeugdhulp de vaak jonge
moeders (van alle gezindten) mét haar
kinderen te helpen. Er is een huiska
mer voor een tiental moeders, die tot
drie maanden na de bevalling haar kind
zelf kunnen verzorgen op de daartoe in
gerichte babykamer. Daarnaast is er
sedert vorig jaar een aparte huiskamer
voor vijf „werkende moeders". De uren,
die zij buitenshuis zijn voor haar werk,
zorgen de leidsters voor de kinderen,
maar verder doen zij het zelf. Boven
dien kunnen zij desgewenst een cursus
volgen om straks beter toegerust de
maatschappij in te gaan. Dan is er ten
slotte in .jeugdhulp" een kleuterafde
ling voor een vijftiental kinderen van
16 jaar. Moeders, die haar kinderen
niet kunnen meenemen, laten deze hier
tijdelijk ter verzorging achter, terwijl
in deze groep ook kleuters worden op
genomen, waarvan de ouders door ziekte
of om andere reden niet in staat zijn
hun kroost thuis te houden.
Dit werk voor moeder en kind vraagt
veel aandacht en zorg van de leidsters,
maar ook veel geld! De gewone onkos
ten worden in de regel vergoed, maar
er blijven altijd extra en onverwachte
uitgaven te bestrijden. Ze bezorgde een
schoorsteenbrand in januari j.l. de ver
eniging enorme onkosten doordat de
hele schoorsteen van de centrale ver
warming vernieuwd moest worden. Ieder
jaar staat de vereniging voor verrassin
gen. want het onderhoud van de hui
zen vraagt veel door de intensieve be
woning. De jaarlijkse huis-aan-huis-
collecte is dan ook zeer welkom en
maakt de goede voortgang van dit be
langrijke werk mogelijk. Dit jaar kreeg
de vereniging de week voor Pasen toe
gewezen voor haar collecte: zo zal er
de komende week weer aan alle Leidse
huizen om een bijdrage worden ge
vraagd... althans: wanneer zich nog een
aantal collectanten aanmeldt om hier
bij te helpen! Graag worden opgaven
ingewacht aan het tehuis. Zoeterwoudse
Singel 99, tel. 24839. Op de steun van de
Leidse bevolking wordt graag gerekend!
De hoofdinspecteur-titulair van
's Rijksbelastingen G. J. Winkler, toege
voegd aan het hoofd van de inspectie
der belastingen te Leiden, 1ste afdeling,
is verplaatst naar de directie van 'sRijks
belastingen te Breda.
Militairen hadden
vrolijke avond
MET RENS VAN DORTH EN VELE
ANDEREN
Rens van Dorth was gisteravond bij
de in onze stad gelegerde militairen te
gast. Op uitnodiging van de Dienst Wel
zijnszorg Leger trad hij samen met een
groepje andere artiesten in de man-
schappenkantine van de Doelenkazerne
op voor de soldaten, de oud-onderoffi
cieren, het burgerpersoneel en enkele
oorlogsinvaliden, die zijn aangesloten bij
de Stichting Moveo (Meer ontspanning
voor ernstige oorlogsgewonden). Vooral
deze laatstgenoemden maken iedere keer
opnieuw dankbaar gebruik van de gele
genheid de gezellige Koksschool-avon-
den bij te wonen. Ook nu heerste er een
vrolijke sfeer, zowel in de zaal als op
het podium. Met veel vaart en enthou
siasme werd er gedanst, gespeeld en ge
zongen, ondanks de zeer beperkte ruim
te, waarin het ensemble zijn kunnen
moest demonstreren. Actueel en bijzon
der geslaagd waren de grapjes van Rens
van Dorth, een komediant in hart en
nieren, die precies weet wat men van
hem verlangt. Ook in de schetsjes met
Cas Oosthoek was hij goed op dreef.
Kortom men zou hem gerust een grap
jas van het goede soort kunnen noemen.
Veel succes had op deze ontspannings
avond verder nog het Majoco-trio, dat
Spaanse en Zuidamerikaanse liedjes
zong. Het drietal weet deze liedjes op
geheel eigen wijze te brengen. Eveneens
bewonderenswaardig waren de verrich
tingen van „The Albano's", een acroba-
tenpaar. Vooral dit paar had te kampen
metg ebrek aan ruimte. Gelukkig echter
wist het zich te behelpen. Noemen wij
tot slot nog de naam van de accor
deonist Ted Valerio, die de meest uit
eenlopende melodietjes ten gehore
bracht. De reeds eerder vermelde Cas
Oosthoek had de piano-begeleiding voor
zijn rekening genomen. Veel te vroeg
naar de zin van de meeste militairen
kwam het einde van deze Cocktail en
Confettishow.
ACADEMISCHE EXAMENS
Aan de Leidse Universiteit zijn ge
slaagd voor het doctoraal examen Ned.
recht de heren P. H. P. Wilde (Den
Haag), P. Lohle (Scheveningen) en P.
Kersten (Leiden); kand. examen Ned.
recht mej. D. M. E. Nijgh «Den Haag),
mej. J. H. Cramer, mej. A. G. H. Weiter
(Den Haag), mej. L. M. M. C. Frericks
(Wassenaar), mej. L. Visser (Voorburg)
en de heren P. R. Brouwer (Den Haag»,
C. P. Th. Fehmers (Amsterdam), J. P.
Anemaat (Den Haag), J. H. J. Meien
horst (Haarlem), Th. W. van Ravesteijn
(Leiden), M. Visser (Leiden), G. J. Sel-
man (Haarlem), W. C. de Jong (Den
Haag), L. J. Hanrath (Wassenaar), N.
W. de Kanter (R'dam), R. J. Schmal
(Voorburg) en J. C. E. v. d. Valk Bou-
man (Heemstede)kand. examen peda
gogiek mej. O. H. de Muinck Keizer
(Zandvoort).
PAASNACHTDIENST
HOOGLANDSE KERK
Volgende week zaterdag om 10 uur
wordt in de Hooglandse Kerk een paas-
nachtdiienst gehouden. Dr. P. L. Schoon-
heim zal in deze dienst voorgaan. Bo
vendien zal de bekende declamator Wil
lem Berkhemer uit Arnhem, de laatste
hoofdstukken van het Johannes-evan
gelie voordragen.
Gistermiddag vond een aanrijding
plaats tussen een bestelauto en een rij
wiel met hulpmotor op de kruising Ko
ningstraatPrins Frederikstraat.
De bromfietser, een 26-jarige auto
monteur uit Leiden, liep ernstige ver
wondingen op en werd door de EHD
naar het Academische Ziekenhuis over
gebracht. Vanmorgen was zijn toestand
redelijk.
SCHOOLRAAD VOOR
DE SCHOLEN MET DEN BIJBEL
De Schoolraad voor de Scholen met
den Bijbel komt op woensdag 20 april in
het gebouw voor K. en W. te Utrecht
onder presidium van prof. dr. G. P. van
Itterzon van De Bilt in algemene verga
dering bijeen. Na afdoening van de huis
houdelijke zaken zal de secretaris van
de schoolraad, mr. J. J. Hangelbroek
een bespreking inleiden van de algemene
belangen van het chr. onderwijs. In de
middagvergadering zal prof. dr. ir. H.
van Riessen, hoogleraar aan de Tech
nische Hogeschool te Delft, spreken over
de betekenis van de gewijzigde verhou
dingen in de maatschappij voor het on
derwijs".
DE UNIE
„EEN SCHOOL MET DEN BIJBEL"
De algemene vergadering van de Unie
„Een school met den bijbel" zal 19 april
in het gebouw voor K. en W. te Utrecht
onder presidium van prof. dr. K. Dijk
van Driebergen worden gehouden. In de
morgenvergadering komen de huishou
delijke zaken aan de orde en zal de voor
zitter een openingsrede houden getiteld
„Het appèl van toen en nu". In de mid
dagvergadering zal de heer J. Wedzinga,
leraar aan de Herv. Kweekschool te
Leeuwarden, refereren over ,Het gebruik
van de nieuwe audovisuele hulpmiddelen
bij het onderwijs".
Rapport belastingheffing
op ondernemingen
De belastingstudiegroep van het Ka
tholiek Verbond van Werkgeversvakver
enigingen, onder voorzitterschap van de
heer P. J. Spoorenberg, heeft een rap
port uitgebracht over de belastinghef
fing op ondernemingen.
Voorgesteld wordt een systeem dat als
uitgangspunt kiest een belastingheffing
die voor alle ondernemingen, ongeacht
de rechtsvorm, gelijk is. De winst van
een onderneming zou dan onderworpen
dienen te worden aan een (voorlopige)
proportionele heffing (bedrijfsbelasting).
De winstgerechtigden zouden progres
sieve inkomstenbelasting moeten betalen
op het moment van winstuitdeling, on
der verrekening van de reeds betaalde
bedrijfsbelasting. Indien wordt gecon
stateerd dat de omstandigheden ongelijk
zijn, dan zou het, volgens de studie
groep, daarbij uitgaande van de voor
gestelde voor alle ondernemingen gelijke
heffing, op eenvoudige wijze mogelijk
zijn een differentiatie aan te brengen,
door een verschil in het tarief van de
bedrijfsbelasting of in de mate van de
verrekening van de bedrijfsbelasting.
De studiegroep meent dat het door
haar aanbevolen systeem neutraal is in
die zin dat de ondernemer niet meer
zal worden afgehouden van het nemen
van een juiste ondernemersbeslissing, of
gedreven wordt naar een minder juiste
ondernemersbeslissing op grond van de
structuur van het belastingstelsel.
Het jaarlijkse bekende -plaatje uit
Hollywood.
Twee stralende gelukkige mensen,
die een bronzen beeldje in de hand
klemmen.
Voor één moment is de keerzijde
van eer en roem vergeten, zij koes
terden zich voor het front van tal
rijke collega's in de behaaglijke
warmte van hun succes. Het beeldje
is op zichzelf niet zo kostbaar. Men
zou geen kapitalen behoeven neer te
tellen om zo'n bronzen kleinood te
laten vervaardigen. Maar dit kleine
beeldje, deze „Oscar" vertegenwoor
digt een vaak onschatbare waarde.
Vandaar die traditionele foto's van
dolgelukkige mensen. Ditmaal waren
het Simone Signoret en Charlton Hes
ton, die in de individuele categorieën
met de hoogste eer, wélke de Ame
rikaanse filmwereld heeft weg te ge
ven, gingen strijken. Toen Simone
haar naam hoorde afroepen, kwa
men de tranen in haar mooie ogen.
Twee jaar geleden hadden de Ame
rikaanse autoriteiten haar niet in de
Verenigde Staten willen toelaten. En
nu stond zij daar als de beste
actrice
Tranen van geluk stroomden over
haar wangen. Het waren niet de
enige tranen. Sherley Winters barstte
achter de coulissen in snikken uit.
De eer van de beste vrouwelijke bij
rol was op dat moment even te
zwaar voor haar.
Maar de individuele vreugden ver
zinken in het niet bij de enorme
triomf, die de makers van „Ben-Hur"
op dit prijzenfestijn vergaard hebben.
Wij schreven het al eens, „Metro
Goldwyn Mayer kijkt alleen maar
naar Ben-Hur". Achteraf blijkt het
terecht. Dit produkt van regisseur
William Wyler slaat niet alleen tal
loze kasrecords in vele landen, deze
week in Hollywood werd het beladen
met elf van de 25 weg te geven Os
cars. Het hoogste aantal in de ge
schiedenis van deze thans 32 jaar
bestaande onderscheiding.
Het feest van deze Oscar-uitreiking
een evenement, dat zo langzamer
hand de rechtvaardiging vo<%r Hólly-
woods bestaan lijkt te worden was
ditmaal iets minder opzienbarend dan
in vorige jaren. Dit in verband met
de langzaam catastrofaal wordende
stakingen van acteurs en actrices,
welke nog steeds voortduurt en waar
van nog geen einde in zicht is.
„Welkom op de meest betoverende
stakersvergadering"zei de ceremo
niemeester Bob Hope dan ook aan
het begin van de avond, die zoals
bekend ook een Nederlands suc
ces, n.l. voor Bert Haanstra's „Glas"
zou brengen. Over het conflict werd
overigens alleen maar schertsend
gesproken door Bob Hope, die zelf
bepaald beduusd was, toen hij ook
een onderscheiding kreeg.
Even is er in ons land nog met
de gedachte gespeeld, dat deze uit
reiking een Oscar voor een Neder
landse speelfilm zou opleveren. Dat
gebeurde, nadat Fons Rademkers'
Dorp aan de rivier" op de nomina
tie was geplaatst in de categorie
buitenlandse films en de regisseur en
producent S. Barnstijn gevraagd
werden naar Hollywood te komen om
het feest bij te wonen. Maar al spoe
dig verdween de vaderlandse rol
prent uit de beschouwingen en ten
slotte moest hij het inderdaad afleg
gen tegen Camus' „Orfeo Negro". Al
met al nauwelijks een teleurstelling.
Het is reeds zeer bijzonder, dat de
eersteling van Fons Rademakers be
hoorde tot de vijf beste buitenlandse
produkties. De film heeft in Amerika
uitstekende kritieken gekregen. Ra
demakers en Barnstijn zijn er als
vorsten ontvangen. En met lege han
den keren zij niet terug. Zij ontvin
gen voor de film een gouden pla
quette.
De Nederlandse filmindustrie heeft
dus een voortreffelijke beurt gemaakt
in Hollywood.
Het veelgelezen Amerikaanse weekblad „Look" beeft zoiets als
een Kinsey-rapport gepubliceerd. Dit rapport handelt echter niet spe
ciaal over het seksuele gedrag van de Amerikanen, maar is een korte
en krachtige weergave van hun morele gedrag in het algemeen. Er
blijkt zich in de Verenigde Staten een moreel relativisme te hebben
ontwikkeld. De twaalf verslaggevers, die voor het genoemde week
blad een onderzoek instelden in het gehele land, kregen herhaaldelijk
te horen: „wie ben ik, dat ik zou uitmaken wat goed of slecht is?".
Deze houding brengt mee, dat de ene Amerikaan de ander niet snel
veroordeelt. Men kan dat verdraagzaamheid noemen, maar vaak lijkt
men alleen tolerant, omdat men niemand op zijn tenen wil trappen,
omdat men de relaties met iedereen zo goed en zo gladjes wil houden
als maar mogelijk is. „Zonde" lijkt wel een verouderd begrip gewor
den. Vrijwel iedere praktijk schijnt ermee door te kunnen, mits men
maar niemand persoonlijk schaadt en mits ook anderen in het zaken-
of gemeenschapsleven zich aldus gedragen.
Er zijn enigszins vage groepnormen
ontstaan, waarbij veel geoorloofd is, als
men door zijn handelingen maar niet
tegen de lamp loopt. Een persoonlijke,
scherpe omgrensde ere-code wordt zeld
zamer. Lippmann, Amerika's wijze kro
niekschrijver, heeft commentaar gele
verd op het rapport van „Look". Hij
ziet wel degelijk de ernst in van het
onscrupuleus gejaag naar eigen belang.
Maar hij geeft de hoop niet op. Dit kan
een voorbijgaande periode zijn. De no
den van de gemeenschap kunnen in de
komende jaren zo groot worden, dat de
enkeling zijn particuliere begeerten weer
moet achterstellen bij het welzijn van
het algemeen. Dat zou weer een stijging
van de moraal met zich kunnen bren
gen. Op dit moment echter ziet men
weinig symptomen, die op zulk een
gunstige keer wijzen:
New York: leveranciers van verwar
mingsolie hebben hun klanten voor
miljoenen benadeeld, door behalve
olie ook lucht naar binnen te pom
pen.
Chicagopolitie-agenten betrappen
een man en een vrouw in een auto. Zij
geven de man bevel zich te verwijderen
en volgen zijn voorbeeld Daarna roe
pen Zij per auto-radio twee collega's op,
die hun voorbeeld weer volgen
Bahama-eilanden: Amerikaanse ge
neraals laten zich een luxe-vakantie
aanbieden door vliegtuigfabrikanten, die
veel belang hebben bij contracten met
het departement van Defensie.
Zulk een lijst kan men zonder moei
te nog veel en veel langer maken. Maar
daar staat natuurlijk allerlei tegenover:
de grote Amerikaanse weldadigheid, de
gastvrijheid, de afkeer van het rodde-
Een beeld van het werk aan de
Scheveningse wandelpier, die nu al
een flink eind in zee steekt.
len. zelfs een grote mate van degelijk-
heid en strikte eerlijkheid in landelijke
gebieden zoals in het midden-westen en
New England. Maar het blijft een feit,
dat velen in Amerika er geen bezwaar
tegen hebben om er de kantjes een
beetje af te lopen en het niet te nauw
te nemen, wanneer men zonder al tg
veel risico op een gemakkelijke ma
nier wat extra dollars in de wacht kan
slepen.
Voor zulk een gedrag is de laatste
maanden een nieuw woord in zwang
gekomen: payola. Oorspronkelijk duidde
men daarmee alleen aan, dat lieden, die
voor de radio grammofoonplaten draai
den. zich door platen-fabrikanten geld
lieten toestoppen en dan extra veel van
hun grammofoonplaten ten gehore
brachten. Op die manier kwamen be
paalde liedjes er natuurlijk meer in bjj
het publiek en de verkoop van die pla
ten werd aldus sterk gestimuleerd.
Maar thans gebruikt men het woord
payola voor allerlei andere omkoperij,
die niet helemaal door de beugel kan,
maar die toch door vele Amerikanen
niet zo ernstig wordt geacht.
Zo achtten velen het zo ernstig niet
om onkosten-rekeningen wat aan te
dikken of om van een verzekeringsmaat
schappij meer te vragen dan de scha
devergoeding waar men strikt genomen
recht op had Ondervraagd of zij von
den of een aantal andere dubieuze prak
tijken ermee door kon, antwoordden ve
len: „het hangt ervan af".
Ging men dieper op de kwestie in.
dan bleek vaak, dat er onderscheid werd
gemaakt tussen benadeling van een per
soon die men kende of van een meer
abstract lichaam zoals een grote maat
schappij of de staat.
Men tracht aldus te leven, dat men
niet in botsing komt met de mensen
tussen wie men verkeert, doch men
vraagt zich minder af. of men in vrede
kan leven met het eigen geweten. Om
dat dit geweten vry ruim geworden
schijnt te zijn, is dat niet zulk een pro
bleem meer.
Wie naar een verklaring zoekt voor
dit alles, noemt meestal de stijgende
materiële welvaart, die het verlangen
maar meer stoffelijk bezit niet schijnt te
bevredigen, doch veeleer schijnt op te
jagen. Meer en meer comfort, is de leus,
meer en meer meedoen met de buren,
met de collega's. Om die race vol te
houden, moet men wel zoeken naar ma
nieren om op handige, desnoods slinkse
wijze wat extra's in het laadje te krij
gen.
Maar laten we niet te moralistisch
worden. Ook in andere tijden heeft men
dergelijke praktijken gekend. Het is be
slist een feit, dat men tegenwoordig
minder schijnheilig over de werkelijk
heid praat. Men noemt de dingen meer
bij hun naam. Het bedenkelijke is ech
ter, dat meer en meer mensen de be
staande toestanden ook vergoelijken e
men moet hopen, dat Lippmann geliji
heeft, wanneer hy meent, dat de inzin
king van voorbijgaande aard zal zijn.
