Zogenaamd vrijwillige dwangarbeid
op Zuidafrikaanse boerderijen
Peek&Cloppenburg
Sport-
shirts
Razzia's, stille verdwijning en
dan een wanhopige arbeidstijd
elke woensdag
jongensmarkt
41
Tweede Kamer komt Amsterdamse
problemen ter plaatse bezweren
De helft van alle ongelukken
vindt plaats op kruispunten
Opgericht 1 maart 1860
Dinsdag 5 april 1960
Derde blad no. 30018
(Van onze reisredacteur, W. L. Brugsma)
(V)
Johannesburg „Mijn man zat met gebogen hoofd, hij huilde en
beefde zo, dat zijn lichaam ervan schudde. Hij zei dat hij de waarheid
niet durfde te spreken, omdat hij dan weer geslagen zou worden. Hij
rei: „Kijk naar mijn hoofd" en „Ik ben bang". Hij krabde zich voort
durend, was erg mager geworden en ook veel zwarter".
Zo beschreef in het gerechtshof van Johannesburg de vrouw van
James Musa Sadika, een inheemse kruidendokter, hoe zij haar man,
die zij vijf maanden gezocht had, teruggevonden had. Sadika was al
die tijd illegaal vastgehouden op de boerderij van P. J. Potgieter in
Witkleifontein, zo besliste de rechter in het proces, dat er een was uit
de serie die de Johannesburgse advocaat Joel Carlson aanbond namens
de slachtoffers van het Zuidafrikaanse „Farm Labour Scheme". Onder
dat stelsel kregen inheemse overtreders van de paswetten de „keuze"
tussen gerechtelijke vervolging en „vrijwillige arbeid" op een blanke
boerderij. Ook blank Zuid-Afrika heeft vorig jaar de neus dichtge
knepen voor de stank van schandelijke misstanden, die opsloeg uit
deze processen. Het stelsel is voorlopig opgeschort en de minister van
naturellenzaken, De Wet Nel, heeft een rapport toegezegd.
Misstanden aan liet
licht gekomen
Maar het rapport is er nog steeds niet
en de discriminerende apartheid laat
iedere dag de deur wijd open voor soort
gelijke uitwassen. Kan men aan de nood
zaak ontkomen het te signaleren? Wat
hadden Sadika en de tienduizenden an
dere zwarten die naar Zuidafrikaanse
boerderijen zijn gesleurd, misdaan? Zij
hadden de paswetten overtreden: iedere
Zuidafrikaan moet een pas. een per
soonsbewijs, bezitten. Voor de blanke is
dat een stukje karton, voor de zwarte
(buiten de reservaten) een boek van
veertig bladzijden, dat alle details van
'smans bestaan behelst en dat iedere
maand door zijn werkgever ondertekend
moet worden. Want heeft de zwarte geen
werk, dan moet hij terug naar de reser
vaten.
Een politieman die een zwarte wil ar
resteren, kan er voor 90% zeker van zijn,
dat er formeel althans iets met dat pas-
boek niet in orde is, ook al weet de be
zitter, die veelal analfabeet is, dat zelf
niet eens. Het systeem, dat op zichzelf
niet onbegrijpelijk is als middel om de
stroom te stuiten van Bantoes die uit
de reservaten én naburige Afrikaanse
landend) naar de blanke steden trek
ken, is in de praktijk verworden tot een
aanleiding voor dagelijkse razzia's, voor
6eries in record tempo opgelegde arbi
traire straffen in uitpuilende rechtsza
len en tot een bron van dagelijkse angst
en onzekerheid voor die Bantoes, die
met pijn en moeite een stedelijk bestaan
hebben opgebouwd. Zij raken er goed
deels door overgeleverd aan de gratie van
ham werkgever, zü kunnen op ieder mo
ment losgescheurd worden van hun ge
zin, dat dan brodeloos achterblijft.
Aanvulling van tekort
Dit, ook nog kostbare, passensysteem
bood volgens bepaalde Zuidafrikaanse
ambtenaren echter een fraaie kans:
aanvulling van het chronisch tekort aan
arbeidskrachten op Zuidafrikaanse boer
derijen. Overtreders krijgen gevangenis
straffen, die zü in vele gevallen moeten
uitdienen in gevangenissen op het plat
teland, waar zy dan dwangarbeid op
blanke boerderijen verrichten. In Trans
vaal en Oranje Vrijstaat zijn zelfs door
boeren coöperatieve gevangenissen ge
bouwd, die door de vonnissen worden ge
vuld. Om de kostbare en omslachtige ge-
reoh'telyke procedure te omzeilen, werd
in 1954 door de Zuidafrikaanse overheid
fhet „stelsel voor boerderyarbeid" ver
ordonneerd, waarby overtreders als al
ternatief voor een gerechtelijke straf be
taald werk op een boerderij kregen aan
geboden. Het klinkt aardig, maar wie
het effect nagaat dat bangmakery met
zware vonnissen door blanke ambtena
ren op de door de Zuidafrikaanse Dolitie
„behandelde", onthutste, geïntimideerde,
vaak analfabete zwarte mannen heeft,
zal zich over de vry willigheid van hun
keuze weinig illusies maken
Een hel
Een korte, gekuiste beschrijving van
die hel ontleen ik aan de onder ede af
gelegde getuigenverklaringen. „Potgie
ters „vrüwilligere" werden 's nachts op
gesloten in een kamer die krioelde van
linzen en ratten en stonk van worm
stekig voedsel, maar die sleohts een keer
per week mocht worden schoongemaakt
Er zaten bloedvlekken op de dekens
Wassen was onmogelyk, er was zelfs on
voldoende drinkwater. Het eten bestond
uit drie keer maispap per dag, een keer
vlees in de week. De arbeiders waren ge
kleed in jutezakken met armsgaten, hun
kleren en bezittingen waren afgenomen
door de zwarte ,;bass-boys" Philip en
Cornelius Mokgoko, die vrijwillige
arbeid koos op een aardappelboer
derij, vond er de dood. Zijn familie
kreeg later zijn stoffelijk overschot
terug voor herbegrafenis in Pre
toria, twee van de dragers zijn ge
kleed in de jute zakken die de
werkkleding vormen van deze ar
beiders. Het African Nationa Con
gress riep een aardappelboycot uit,
die maandenlang zwarte arbeiders
van hun geliefde „vis en patates
frites" deed afzien.
is geadviseer, dat die merendeel van de
bewerings ontoelaatbaar is". Maar twee
artsen die de getuigen onderzochten,
vonden littekens op him hoofden, han
den en benen, veroorzaakt door stompe
en scherpe voorwerpen, verder zwaar ge-
infecteerde wonden en tekenen van zwa
re ondervoeding. Potgieter, die hoogst
verbaasd was dat een advocaat uit de
stad by hem kwam om zich om „*n paar
kaffire" te bekommeren, loopt by mün
weten nog steeds vry rond. een koning
op zyn duizenden morgen grond.
Zeker was het geval-Potgieter het
ergste dat aan het licht gekomen is,
maar er waren andere die niet veel min-
Hr. Ms. Evertsen vaart thuis
Hr.'Ms. Fregat Evertsen. commandant
kapitein-luitenant ter zee J. A. van Beu-
sekom, vanuit Ned. Nieuw-Guinea op
thuisreis naar Nederland, zal morgen
middag omstreeks vier uur op de rede
van Den Helder arriveren.
Die middag om half twee zal de be
velhebber der zeestrijdkrachten, vice-
admiraal L. Brouwer, zich te IJmuiden
aan boord van Hr. Ms. Evertsen bege
ven om met de commandant en de be
manning de reis tot Den Helder mee te
maken.
Donderdag a.s., zal Hr. Ms. Evertsen,
nadat het schip ter rede van Den Helder
welkom is geheten door de commandant
Zeemacht in Nederland, vice-admiraal
G. B. Fortuyn, de haven van Nieuwediep
binnenvaren, waar het omstreeks elf uur
zal afmeren aan de onderzeedienst -
steiger.
Belgische dievegge in arrest
De Belgische vertegenwoordigster uit
Rekem, die vorige week te Gronsveld
werd aangehouden als verdacht van een
aantal diefstallen van antieke zilveren
en koperen kandelaars uit kerken en
kapellen in Belgisch en Nederlands
Limburg, is in het Huis van Bewaring
te Maastricht opgesloten. Direct na
haar aanhouding hadden de politie
autoriteiten de verdachte een uitvoerig
verhoor laten ondergaan, 'waaruit bleek,
dat zij een groter aantal diefstallen in
Belgisch dan in Nederlands Limburg
had gepleegd. Zy werd niet door de Bel
gische, maar door de Nedêrlandse poli
tie in bewaring gesteld om te zyner tyd
eerst door de rechtbank te Maastricht
te worden berecht voor de kerkdiefstal
len in Eyed en, Maastricht en Gronsveld.
De mogelijkheid bestaat, dat zy zich
later voor de Belgische rechtbank zal
moeten verantwoorden voor de diefstal
len in België.
kampsterke ROBSON
exclusieve ruitdessins.
Speciaal verlaagde
J. M. prijs. 6 jaar
75
(kleine stijging per maat)
DE VERKOOP BEGINT WOENSDAG 2 UUR
Dagje uit naar de hoofdstad
Continuïteit in de woningbouw grote zorg
(Van onze Amsterdamse
correspondent)
Kamerleden plegen van tijd tot tijd
excursies te maken om hun blik te
verruimen of bepaalde problemen met
eigen ogen te bekijken. Het uit
stapjedat de leden der Tweede
Kamer op 22 april naar Amsterdam
zullen maken, zal een dag worden van
hard werken. De problemen van Am
sterdam zijn talrijk en de oplossing is
veelal zonder medewerking van „Den
Haagniet te vinden. De parlements
leden zullen in de eerste plaats uitvoe
rig worden ingelicht over de stadsuit
breiding.
Abraham. Zy werden dagelijks door de
boss-boys geslagen als Potgieter en zün
zoons, de voorlieden aansporend met „sla
hulle dood", het werk kwamen inspec
teren. Potgieter en zijn zoons (op een
na) namen zelf aan het mishandelen
deel. Er werd geslagen met knuppels en
gummislangen, arbeiders die van ont-
snappingslust verdacht werden, ver
wondde men de voetzolen met schoffels.
De boss-boys urineerden arbeiders, die
van uitputting flauw vielen, in het ge
zicht of stopten hun monden vol zand.
Twee arbeiders stierven in deze maanden
aan hun mishandelingen, zij werden od
de plaats begraven. Er werd nimmer een
arts of een inspecteur van naturellen-
zaken gezien
Hoogst verbaasd!
Men kan natuurlyk veronderstellen
dat de getuigen logen. Potgieter zei: „Ek
def waren: de boerderij Nooitgedacht
van S. P. Botha deed zyn naam in dit
opzicht eer aan.
Het systeem waaronder pasovertreders
zonder vorm van proces in „Nacht und
Nebel" verdwenen zonder zelfs hun fa
milie te kunnen verwittigen, is nu op
geschort. Maar de dwangarbeid van ver
oordeelde pas overtreders op boerderijen
gaat voort, al bestaat daar een iets be
tere overheidscontrole op.
Nog steeds rijden de zwarte overval
wagens van de politie door de Zuidafri
kaanse steden, wordt zwarten toegebe
ten: „Waar is jouw pas?" Nu moeten
ook de vrouwen passen gaan dragen.
Straks verdwijnen niet alleen huisvaders
maar ook huismoeders. De buren zullen
dan wel voor de kinderen zorgen, kinde
ren die opgroeien tot ook zij een pas
moeten dragen als vreemdelingen in
eigen land.
Autopiraat in actie.
Een zakenman uit Bremen deed gis
teren een poging met zijn wagen langs
een lange rij auto's op de weg van
Hamburg naar Bremen te komen.
Plotseling kwam hem een grote sport
wagen achterop, waarvan de bestuur
der hem met heftige claxonsignalen
wilde dwingen naar rechts uit te wijr
ken. De zakenman zag hiertoe geen
kans en verhoogde daarom zijn snel
heid tot 130 km. per uur, het maxi-
mum dat zijn auto kan halen. Zijn
achtervolger bleef hein echter manen
-in de rij te gaan rijden, toen dit geen
succes had, verscheen er een arm met
een revolver uit de sportwagen. Er
klonken schoten. De auto van de za
kenman begon te slingeren de rech-
Landarbeider verdronken in
Waddinxveen
Langs de Kanaalweg te Waddinxveen
werd zondag j.l. door voorbijgangers een
fiets gevonden, die gedeeltelijk in het
water lag. Bij onderzoek bleek dat op
deze plaats de 54-jarige ongehuwde
landarbeider P. van Gils, vermoedelijk
in de nacht van zaterdag op zondag, in
het water was gereden en verdronken.
terachterband was getroffen maar
gelukkig kon deze zijn wagen nog naar
rechts manoeuvreren in een open plek
tussen twee vrachtauto's, waardoor
ongelukken vermeden konden worden.
Intussen was de autopiraat in de sport
wagen verdwenen. Men heeft het
nummer van de wagen helaas niet
kunnen noteren
Dit zijn „vreemdelingen in eigen
land": zwarten uit de stad, die dag
en nacht een geldige „pas" moeten
dragen om hun wankele bestaan te
mogen voortzetten.
MUTATIES KON. MARINE
Het ligt in de bedoeling dat comman
deur H. A. W. Goossens in mei als com
mandant van smaldeel V wordt afgelost
door commandeur A. P. Ferwerda, thans
commandant van smaldeel I.
Commandeur Goossens komt daarna
ter beschikking van de inspecteur van
het onderwys toy de Zeemacht. Na ver
trek van commandeur Ferwerda wordt
de commandant van de opleidingskruiser
HM De Ruyter, kapitein ter zee L. E. H.
Reeser tevens belast met het bevel over
smaldeel I, totdat kapitein ter zee J. A.
Bienitjes thans commandant van het Ko
ninklijk Instituut voor de Marine te Den
Helder, in Juli voor deze functie beschik
baar komt.
Kapitein-luitenant ter zee E. H. van
Rees wordt in juli belast met de functie
van chef staf smaldeel V als opvolger
van de kapitein ter zee A. J. Marcus, die
dan commandant wfirdt van HM vlieg-
kampschip Karei Doorman.
De huidige commandant van HM Ka-
rel Doorman, kapitein ter zee J. G. Ste-
gemon, komt na aflossing ter beschik
king van de chef Marinestaf.
De kapiteins-luitenant ter zee J. H.
baron Mackay en C. E. Wolderling wor
den in mei as. respect ie vel yk belast met
het bevel over HM Jager Limburg en HM
jager Groningen.
Het ligt gelük gemeld in de be
doeling. dat deze beide Jagers HM vlieg
kampschip Karei Doorman vergezellen
voor de vlagvertoonreis naar het Verre
Oosten, welke eind mei zal beginnen.
Amsterdam zou, zo dunkt ons, niet
duidelijk genoeg kunnen wijzen op de
moeilijkheden, die de stadsuitbreiding
te wachten staat. Zeven jaar geleden
ging het eerste gezin in de nieuwe tuin
steden ten westen van de stad wonen.
Thans is dat nieuwe westen een stads
deel met 80.000 inwoners. Over twee jaar
zullen het er 100.000 zyn. Maar dan zal
de huizenzee ook de gemeentegrenzen
hebben bereikt.
Over de grens
De afdeling stadsontwikkeling en de
velen met de bouw van de tuinsteden
samenhangende diensten treffen nu
reeds voorbereidingen om over twee jaar
hun activiteit buiten die gemeentegrens
aan te wenden. De plannen liggen
klaar: in de komende tien jaar zal Am
sterdam woonruimte moeten verschaffen
aan 100.000 mensen, en op de kaart staat
die nieuwe tuinstad reeds met een grote
rode vlek aangegeven in de Belmer-
meer, grondgebied van Weesperkarspel,
een tiental kilometers ten zuid-oosten
van de stad.
Men zou kunnen zeggen, dat dit pro
bleem dan niet zo groot is, want waar
om dan niet in overleg getreden met
het gemeentebestuur van Weesperkars
pel. Nu beginnen echter de moeilijkhe
den, want een herverdeling van het ge
bied zal de Bijlmermeer in de naaste
toekomst voegen by de gemeente Ouder-
Amstel of als by het touwtrekkken de
andere zijde sterker biykt, naar de ge
meente Diemen.
Forensenstadjes
Een aantal Kamerleden, dat gekant
is tegen de ongelimiteerde groei van
grote steden, meent dat hier een mooie
kans is voor deze kleine gemeenten,om
zoals met Nieuwer-Amstel (Amstelveen)
is geschied, uitgroeien tot forensen
stadjes.
Op het Amsterdamse stadhuis is men
een beetje huiverig voor deze gedachte.
Diemen zowel als Ouderkerk zyn ge
meenten met slechts enkele duizenden
inwoners. Om zo'n dorp in tien jaar
tyds te laten uitgroeien tot een woon-
centrum van meer dan 100.000 inwoners,
dient men te beschikken over een enorm
apparaat van specialisten, zoals Amster
dam dat heeft, waar een staf van 1500
mensen de weg baant voor een produk-
tie van 4.000 woningen per jaar. Logi
scherwijze zou die Bijlmermeer aan Am
sterdam moeten worden toegewezen, of
althans moeten worden bevorderd, dat
wanneer er in die Bijlmermeer wordt
gebouwd, dat door de gemeente Am
sterdam wordt gedaan.
Haast
Er is haast by. Totdusver heeft men
in regeringskringen weinig voortvarend
heid in deze kwestie getoond; maar over
twee jaar is Amsterdam vol. Op dat
ogenblik zullen er by het Huisvestings
bureau nog zeker 15.000 gezinnen op de
wachtlyst voor een woning staan. En
daarnaast zal eindelijk eens het begin
moeten worden vervangen. De tyd dringt
ming van de 25.000 krotten .die door
nieuwe woningen buiten de binnenstad
moeten worden vervangen. De tyddringt.
De vrees dat de continuïteit in de Am
sterdamse woningbouw wordt verstoord
is niet ongegrond. Het ligt in de ver
wachting, dat het stadsbestuur van Am
sterdam, de Kamerleden, dit knellende
prpbleem straks duideiyk zal schetsen.
Voor- en nastudies van grootste belang
By het ontwerpen van kruispunten moet met een belangrijke toeneming van
het verkeer worden rekening gehouden. De ontwerpen zün niet alleen voor van
daag bedoeld, maar ook voor zo lang mogelyke tyd in de toekomst. Dit zei gis
teren op de tweede dag van de vijfde verkeerstechnische leergang van de ANWB
In het Gebouw van Kunsten en Wetenschappen te Utrecht, ir. M. Muller, hoofd
van de verkeersafdeling bü de Gemeentelyke Dienst van Wederopbouw en Stads
ontwikkeling te Den Haag. De kruisingen in het stratennet zyn in de eerste
plaats de punten waar zich opstoppingen en ongevallen voordoen. Vyftig procent
van alle verkeersongelukken gebeuren op kruispunten. „Primair heeft een kruis
punt een verkeersfunctie", aldus de heer Müller. Daarom dienen de verkeerstech
nische eisen voorrang te hebben boven schoonheidseisen. Alle zorg dient te
worden besteed aan de juiste voorrangsgeving van de kruispunten".
De heer Müller herinnerde aan de
in vorige leergangen van de ANWB ge
formuleerde eisen, waaraan kruispunten
moeten voldoen: zichtbaarheid, over
zichtelijkheid, begrijpbaarheid, berijd
baarheid, oversteekbaarheid, capaciteit,
regelbaarheid. Toch zyn er naar zyn
mening nog andere aspecten, waarmee
men rekening moet houden by het ont
werpen en ook by het herontwerpen of
reconstrueren van kruispunten.
Deze eisen vat ir. Müller samen in
planologische, verkeersvisuele en civiel
technische aspecten, alsmede de estheti
sche verzorging. In dit verband besprak
hy kruispunten, verkeerspleinen en on-
geiykvloerse kruisingen.
Voorbeelden
De heren J. H. Klyzing, hoofdinspec
teur, en G. Tuin, inspecteur, beiden van
de verkeerspolitie te Den Haag. hielden
in de middagvergadering een boeiende
voordracht over voor- en na-studies by
het treffen van verkeersmaatregelen,
zy achtten deze studies van het grootste
belang.
By de voor- en na-studies, waarby
vergelykingen worden gemaakt, die zich
over een tydsverloop van enige jaren
uitstrekken, dient rekening te worden
gehouden met de zich wyzigende facto
ren van de steeds toenemende intensiteit
van het verkeer, de verandering in de
routes en het ongevallenbeeld.
Aan de hand van lichtbeelden werden
enkele Haagse, zeer duidelyk aanspre
kende voorbeelden gegeven. Vier door
gangen in het middendeel van de Laan
van Meerdervoort werden afgesloten in
1958. Wel nam het aantal ongelukken
op aangrenzende, beter gesitueerde
kruispunten, toe. Hiervan waren de ge
volgen echter niet ernstig. Algeheel een
richtingsverkeer (in het Westeinde).
Aantal ongelukken daalde aanmerkelijk,
afwikkeling van het verkeer werd veel
beter. Regeling door lichten of agen
ten. Tydens verkeersregeling daalt het
aantal ongevallen wel niet belangryk
(door de op die uren grotere drukte),
maar de gevolgen waren veel minder
ernstig en het verkeer werd vlotter ver
werkt.
Zelfbediening
By de drukknop op de Vyverberg
(verkeerslichten met zelfbediening) te
Den Haag door en ten behoeve van
voetgangers, liep het aantal ongelukken
terug van 11 tot 2 per jaar. Gele knip
perlichten lieten de stijgende ongeval
lenen na plaatsing niet verder omhoog
gaan. Men bleef op hetzelfde peil of
daalde aanmerkeiyk.
Sergeant-strepen 'Italiaanse aanloop-
strepen) voor „vluchtheuvels" deden het
aantal ongevallen met gemiddeld 60
dalen.
De heren Klijzing en Tuin kwamen
tot de slotsom dat de voor- en na-stu
dies veel geld kosten, maar dat het de
enige methode is om het resultaat en
het belang van de getroffen maatregel
vast te stellen.
De postkoets heeft een
moeilijke tocht
De postkoets, die op weg Is van Istan
bul naar de Floriade ln Rotterdam,
heeft ernstig geleden door de slechte
wegen, die van de Turkse grens naar
Saloniki in Griekenland lelden. Op
sommige plaatsen waren grote kuilen.
Men is er echter in geslaagd de nodige
reparaties aan te brengen. Toch ont
veinst men zich niet, dat de tocht aan-
zienlyk zwaarder is dan men aanvan-
kelyk had gedacht. Mens en dier be
vinden zich overigens in voort re f fel yke
conditie en men hoopt woensdagmiddag
omstreeks 3 uur Saloniki binnen te ry-
den. Men neemt aan. dat wat de toe
stand van de wegen betreft het ergste
nu achter de rug i&
