BOUWSTAKING IS TEN EINDE
AANNEMERS TEKENDEN C.A.O.
Meer dan zestig doden
bij rel in Zuid-Afrika
WEERBERICHT
College van Rijksbemiddelaars
gooide bijna roet in het eten
Na een dag van
druk overleg
EVANGELISCHE KERK TEGEN
OOSTDUITSE BOERENJACHT
Extremistische groep had actie
ontketend tegen paspoorten
Opgericht 1 maart I860
DINSDAG 22 MAART 1960
No. 30006
LEIDSCH
DirecteurE. A. E. van Disboeck
HoofdredacteurJ. Brouwer
DAGBLAD
Witte Singel 1, Leiden - Giro no 57055
Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie: 21507
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
f7.50 per kwartaal; f2.55 per maand; f0.59 per week
Ten zuiden van Johannesburg zijn gisteren vijfenzestig mensen ge
dood en honderdvijftig gewond toen de politie het vuur opende op
meer dan tienduizend Afrikanen, die demonstreerden tegen de bepalin
gen tot het dragen van persoonsbewijzen. Op het plein van het
plein van het Afrikaanse dorp Sharpeville, dat eruit zag als een slag
veld, lagen de verminkte lichamen van mannen en vrouwen en kinde
ren. Een squadron Sabre-straalvliegtuigen, dat boven de hoofden der
demonstranten scheerde, scheen hen eerder woedend te maken dan
te intimideren. Premier Verwoerd deelde in het parlement mee, dat de
autoriteiten de toestand meester zijn.
De politie bracht met gevechtswagens in allerijl versterkingen naar
het terrein van de moeilijkheden. Vereeniging-Sharpeville, 55 km ten
zuiden van Johannesburg, en het naburige Bophelong en Evaton. Ook
werden auto's voor troepenvervoer, bussen en een veewagen gebruikt
om bewapende politie te vervoeren. Voorts waren spoedig bewapende
blanke burgercommando's ter plaatse.
Geen plaats voor moord
Een handelaar in vuurwapens in Van-
derbjjlpark. acht km. ten westen van
Vereeniging, zei: „De mensen kopen zo
vlug zij kunnen al onze vuurwapens op".
Leiders van het Panafrikaanse Congres
een militaire afsplitsing van het
Afrikaanse Nationale Congres zijn
gearresteerd.
Het congres had op zijn 31.000 leden
een beroep gedaan maandag zonder
persoonsbewijs (dat zij verplicht zijn te
dragen) naar buiten te gaan en zich bij
het dichtstbijzijnde politiebureau te la
ten arresteren.
Het Nationale Afrikaanse Congres, de
voornaamste organisatie van negers die
250.000 leden telt, had zich tevoren van
de actie van het Panafrikaanse Congres
gedistancieerd, omdat het deze onvol
doende voorbereid achtte en te weinig
kans van slagen zag.
Als een lawine
In Bophelong, waar twee Afrikanen
en verscheidene leden van de politie
werden gewond, politiewagens met ste
nen werden bekogeld en van traangas
en gummistokken gebruik werd ge
maakt. om de menigte te verspreiden,
ontstond zelfs ernstige spanning in de
blanke woonwijken.
In de drie Afrikaanse dorpen werd
sabotage gepleegd aan de telefoon
lijnen. In Vereeniging staakten bus
chauffeurs en de taxi's. Vele andere
Afrikanen bleven weg van hun werk en
duizenden bevolkten de straten.
Volgens premier Verwoerd zijn de
moeilijkheden zondagavond begonnen
toen een paar duizend Afrikanen door
het dorp marcheerden, de huisdeuren
opentrapten, de bewoners intimideerden
en hen meenamen op hun tocht. Velen
bleven van hun werk weg. Ook in Van-
derbijlpark hadden zich duizenden Afri
kanen bij het politiebureau verzameld.
De politie opende het vuur toen de
situatie moeilijk werd. Een Afrikaanse
leider werd gedood, waarna de aanwe
zigen zich aanvankelijk terugtrokken.
Later keerden zij echter terug naar het
politiebureau. Volgens de premier had
zich in Kaapstad bij verscheidene po
litiebureaus een duizendtal Afrikanen
vervoegd. Er hadden zich echter geen
moeilijkheden voorgedaan.
Dr. De Wet van de Nationale Partij
zei in de Volksraad, toen nog niet be
kend was, dat er bij de ongeregeldheden
meer dan één dode was gevallen, dat het
hem verontrustte, dat er bij dergelijke
moeilijkheden, of zij nu door blanken of
niet-blanken werden veroorzaakt, slechts
één mens werd doorgeschoten. Toen zijn
kritiek werd opgevat als een aanmaning
tot gebruik van meer geweld dan nood
zakelijk is om de orde te herstellen, zei
hij dat „de blanken in dit land ook het
recht op bescherming hebben. De dui
zenden Afrikanen trokken, op weg naar
het politiebureau, door een geb'ed waar
blanken wonen en er bestond de moge
lijkheid dat zij blanken zouden doden.
Als blanken zouden besluiten om een
optocht te houden en geweld te gebrui
ken, zou dezelfde strenge actie tegen
hen moeten worden ondernomen. Als
het noodzakelijk wordt geweld te ge
bruiken. moet dit op een dergelijke
wijze worden gedaan, dat het ieder in
het land duidelijk is dat er in Zuid-
Afrika geen plaats is voor moord".
Premier Verwoerd zei dat De Wet
had willen pleiten voor orde. Voorts zei
de premier niet te geloven in onnodig
bloedvergieten. Wel meende hij dat
slappen maatregelen later ernstige moei
lijkheden zouden kunnen veroorzaken.
Advertentie
UW HUID WORDT WEER
GEZOND EN MOOI MET
k-r-u-i-d-c-n - cosmetica
Zond ooa dn* c
erf» brief 12 «te.
zegels voor antwoord
en U ontvangt gratie
•en intorossanto
INK A-brochure en
•en lijst met verkoop-
LENTE IN PARIJS
REGERING KONDIGT PRIJZENBESCHIKKING AF
De staking in het bouwbedrijf is opgeheven.
Vanochtend om zeven uur precies twaalf uur, nadat in Den Haag
de nieuwe C.A.O. werd ondertekend zijn de bouwvakarbeiders
overal in ons land weer aan het werk gegaan.
Gisteravond besloten de aannemers tot tekenen over te gaan, nadat
zij kennis hadden genomen van het besluit van de regering een prijzen-
beschikking af te kondigen. Zij gaven de voorkeur aan ondertekening
boven een bindende loonregeling.
Zij hebben bovendien geen afstand behoeven te doen van hun
contractuele rechten op verrekening van hogere loonkosten volgens de
risicoclausule voor lopende werken.
Alleen maakt de prijzenbeschikking het onmogelijk van dit recht
gebruik te maken. Maar de aannemers behouden zich op dit punt alle
rechten voor.
De arbeidsovereenkomst is nu door
alle erbij betrokken 'partijen onderte
kend, met uitzondering van de Neder
landse Christelijke Aannemers- en
Bouwvakpatroonsbond en de Neder
landse Vereniging van Werkgevers in
het Heïbedrijf. De C.A.O.-bouwbedrijf
is aan het College van Rijksbemidde
laars ter goedkeuring voorgelegd en
men verwacht, dat het gunstige be
scheid reeds vandaag zal afkomen.
Het bovenstaande resultaat werd be
reikt aan het einde van een dag van
naarstig overleg. Aan de laatste bespre
kingen in het ministerie van Economi
sche Zaken werd van regeringszijde deel
genomen door minister J. W. de Pous
(Economische Zaken), minister mr. E. H.
Toxopeus (Justitie a.i.), minister mr. dr.
Het verlossende einde
Na dertien dagen van intensieve be
sprekingen voor, tussen en achter
de schermen is een einde gekomen
aan het grootste arbeidsgeschil, dat ons
land na de tweede wereldoorlog heeft ge
kend.
Zoals ons van welingelichte zijde gis
termorgen reeds te kennen werd gege
ven, is die oplossing bereikt, nadat de
regering een prijzenbeschikking had uit
gevaardigd, hetgeen door de werkgevers
overigens onder voorbehoud van alle
reohten aanvaardbaar werd geacht,
omdat him voornaamste bezwaar tegen
de CAO, nl. het afstand doen van de
risicoclausule, daarmede werd opgehe
ven.
De oplossing mag ook in zoverre ge
lukkig heten, omdat de regering geen
bindende loonregeling heeft voorgeschre
ven, zodat nader overleg tussen werkge
vers en werknemers in het kader van de
vrijere loonvorming te allen tijde moge
lijk blijft.
Het merkwaardige van de moeizaam
bereikte overeenstemming is, dat
alle drie daarbij betrokken instan
ties het resultaat als een overwinning
beschouwen: de regering omdat zij het
principe van de stabiele lonen en prijzen,
dat een van de hoekstenen van haar
economische politiek vormt, heeft weten
te handhaven; de werkgevers, omdat zij
er uiteindelijk toch in geslaagd zijn, de
risicoclausule te elimineren en de werk
nemers, omdat de overeengekomen loons
verhoging van 5% nu gerealiseerd kan
worden.
Even dreigde het College van Rijksbe
middelaars de algemene feestvreugde
nog te verstoren door bezwaar te maken
tegen enkele vrij onbelangrijke details,
maar tenslotte werd ook hier een com
promis bereikt
En daarmee was dan het einde geko
men van een strijd, die gedurende twee
weken in het gehele land met de groot
ste belangstelling is gevolgd. Een strijd
ook, die door alle partijen met grote
vasthoudendheid aan de aan de diverse
standpunten ten grondslag liggende prin
cipes is gevoerd. Ongetwijfeld zal deze
muis nog 'n aanzienlijk lange staart krij
gen, omdat de werkgeversorganisaties
stellig niet zullen nalaten gevolg te geven
aan de suggestie van de president der
Haagse rechtbank in 't. bekend korte ge
ding en van de traditionele rechterlijke
instanties 'n uitspraak zullen vragen om
trent de al dan niet rechtmatigheid van
de door de Staat der Nederlanden ten
deze gestelde daden. Maar dat is dan
voorshands geen zaak, welke van
vloed is op de lonen der werknemers,
terwijl zij evenmin de arbeidsvrede in
gevaar brengt.
Ch. M. J. A. van Rooy (Sociale Zaken)
en staatssecretaris Roolvink. Aan de
andere zijde zaten vertegenwoordigers
van werkgevers en werknemers in het
bouwbedrijf. Ook het College van Rijks
bemiddelaars was aanwezig.
Dat College gooide te elfder ure bijna
nog roet in het eten.
Minister De Pous had uiteengezet, dat
de regering zich genoodzaakt had gezien
de prijzenbeschikking uit te vaardigen,
omdat zij geen andere weg had kunnen
ontdekken, waar langs het bouwconflict
kon worden opgelost.
De werkgeversorganisaties verklaarden
thans wel bereid te zijn tot het onder
tekenen van de arbeidsovereenkomst
over te gaan, al hielden zij zich ten
aanzien van de prijzenbeschikking alle
rechten voor. Zij wisten nog niet, hoe de
inhoud van deze beschikking was.
Maar toen haalde de vertegenwoordi
gers van het College van Rijksbemidde
laars zich de verontwaardiging van alle
aanwezigen op de hals door plotseling te
ontdekken, dat er te weinig „economi
sche ruimte" was voor een voorgestelde
verhoging van de fietsenvergoeding van
40 tot 50 cent per week voor de bouw
vakarbeiders. Hiervoor ontbrak een
„economische ruimte" van 0.3 procent.
De werkgevers verklaarden zich bereid
deze last wel te torsen, maar dat mocht
„in het economisch belang van het land"
niet.
Opnieuw moest er ijverig worden be
raadslaagd en druk met cijfers worden
gegoocheld. Aan beide kanten werd weer
water in de wijn gedaan. „Dan maar
geen verhoging van de gereedschapsver
goeding voor timmerlieden van 2 tot 4
cent". Het scheelde aan „economische
ruimte" echter slechts 0.25 procent. Dus
draaide de gehele zaak nog om 0.05 pro
cent, maar het College van Rijksbemid
delaars wilde van geen wijken weten.
Opnieuw kwamen alle papieren ter tafel.
Weer werd gewikt en gewogen en einde
lijk vond men de oplossing ergens in de
vergoeding voor regenverlet. Maar het
College van Rijksbemiddelaars had zich
de gramschap van alle aanwezigen op
de hals gehaald.
VOLLEDIG VOLDAAN
Met de ondertekening van de C.A.O.
werd volledig voldaan aan de eisen, die
de drie bonden van bouwvakarbeiders
stelden in het ultimatum, dat zij op 3
maart van dit jaar de werkgeversorga
nisaties stelden.
Van de zijde van de drie vakcen
trales werd daarom verklaard, dat het
doel van de staking was bereikt. De drie
voorzitters van de werknemersbonden in
het bouwbedrijf, de heren Brandsma,
Werkhoven en Eibergen, feliciteerden
elkaar. „Wij hebben de slag gewonnen",
zo zeiden ze. En spoedig ging het parool
van de stakingsleiding uit de staking op
te heffen. Een staking, die gisteren juist
haar derde week was ingegaan.
Het bereikte resultaat is overigens voor
de leiders van de vakbonden niet onver
wacht gekomen. In de nacht van zondag
op maandag zijn werkgevers en werk
nemers namelijk reeds langdurig in be
spreking geweest ten huize van de voor
zitter van de Raad van Bestuur Bouw
bedrijf, de heer J. Dura Dzn. In deze
besprekingen trad duidelijk aan 't licht,
dat de werkgevers het afkondigen van
een prijzenbeschikking eigenlijk wel zou
den toejuichen. Toen reeds bleek de in
tentie bü de werkgevers om de C.A.O. te
ondertekenen.
HOGE KOSTEN
De vakbonden weten nog niet precies,
hoeveel deze staking aan uitkeringen
heeft gekost. Vast staat evenwel, dat dit
vele honderdduizenden guldens bedraagt.
In de eerste stakingsweek werd alleen
in Amsterdam al meer dan honderd
duizend gulden uitgekeerd aan ongeor
ganiseerde stakers.
De secretaris van het N.V.V., de heer
J. W. F. van Tilburg, verklaarde giste
ren voor de radio zich erover te ver
heugen, dat bij de aannemers „het ge
zonde verstand had gezegevierd". Hij
had grote waardering voor de stand
vastigheid van de regering in dit conflict
en in het bijzonder voor minister De
Pous, die naar hij zei „een krachttoer
heeft verricht". Weinig bewondering
daarentegen had hij voor het College
van Rijksbemiddelaars, dat naar zijn
zeggen, op een futiliteit de oplossing
bijna had laten afspringen. „Dit College
streeft er zeker naar groot te zijn in het
kleine", aldus de heer Van Tilburg.
Prij zenbescliikking
Bouwbedrijf 1960
In de Staatscourant van vandaag is een
prijzenbeschikking Bouwbedrijf 1960
opgenomen welke ondertekend is door
de minister van Economische Zaken.
De beschikking bepaalt, dat de prijs
voor het uitvoeren van een bouw
werk, voorzover het uitvoeren ge
schiedt na 22 maart 1960, niet hoger
mag zyn dan hetgeen de opdracht
gever aan de aannemer is verschul
digd, verminderd met de hierin be
grepen verhoging van de kosten, die
voortvloeien uit na 29 februari 1960
goedgekeurde of algemeen verbindend
verklaarde bepalingen van Collectieve
Arbeidsovereenkomsten of na die da
tum bindend vastgestelde regelingen.
De beschikking geldt voor bouwwerken
op het gebied van de burgerlijke en uti
liteitsbouw en van de grond-, water
en wegenbouw. De herstellings- en
onderhoudswerken zijn hier tevens on
der begrepen.
In bijzondere gevallen kan de directeur-
generaal van de prijzen afwijkingen
van de bovenstaande bepaling toe
staan. Dit geldt met name ten aan
zien van de op 29 februari 1960 reeds
in uitvoering zijnde, doch op 1 sep
tember 1960 nog niet opgeleverde
bouwwerken, indien blijkt, dat de
hoogste ingevolge bovengenoemde be
paling toelaatbare prijzen niet vol
doende zijn om de noodzakelijke
exploitatiekosten van de betrokken
onderneming te dekken.
De beschikking treedt in werking met
ingang van morgen.
Brutale rode terreur schendt waardigheid
van de mens en doet geweten geteeld aan
Leugens over z.g.
„vrijwilligheid"
(Van onze correspondent in Bonn)
De leiding van de Evangelische Kerk
in Berlijn-Brandenburg in Oost-Duits-
land heeft gisteren in een brief aan de
communistische Oostduitse minister-pre
sident Grotewohl geprotesteerd tegen de
zware dwang, die op de Oostduitse boe
ren wordt uitgeoefend om hen te bewe
gen hun vrüe beroep op te geven en toe
te treden tot de kolchozen. Inmiddels
wordt van Bonn uit gepoogd de wereld
opinie in beweging te brengen tegen de
Oostduitse terreur tegen de boeren van
de laatste weken.
In hun brief aan Grotewohl zeggen de
Evangelische leiders, onder wie de be
kende bisschop Dibelius, dat politie en
staatsveiligheidsdienst, de beruchte SSD,
een volstrekt ongeoorloofde druk op de
boeren uitoefenen. Later, aldus de Evan
gelische leiders, wordt dan over vrijwil
lig intreden der boeren in de landbouw-
produktiviteitscoöperaties gesproken!
Hier wordt de waardigheid van de
mens geschonden en wordt het mense
lijke geweten geweld aangedaan en om
der wille van de mensen kan de kerk
niet langer zwijgen.
Op Grotewohl wordt een beroep ge
daan, om op de grondslag van de vrij
heid eenheid te bereiden waar het econo
mische politiek en morele doeleinden
aangaat.
In West-Duitsland hebben zowel de
regering in Bonn als de oppositiepartijen
in het bijzonder de sociaaldemocratische
SPD zich gekant tegen wat men hier
noemt het „Bauern legen", de boeren-
jacht. De minister van al-Duitse Zaken
Lemmer verklaarde, dat hier sprake is
van brutale dwang en terreur. De rode
machthebbers pogen, zei hij, vóór de
topconferentie de wereld wijs te maken,
dat de gehele Oostduitse bevolking, zelfs
de boeren, achter het rode regime staan
en dat is een volstrekt bedriegelijk beeld,
aldus Lemmer. De SPD riep gisteren de
vrije wereld op om te protesteren bij de
Sovjet-Unie en Oost-Duitsland. Zij
noemde de methoden die worden ge
bruikt om de boeren te dwingen toe te
treden tot de kolchozen erger dan die in
de middeleeuwen zijn toegepast. Volgens
de SPD moet het Westen openlijk alarm
slaan opdat Moskou en Oost-Berlijn zich
vlak voor de topconferentie gaan bezin
nen op hun positie.
O Slot pag. 2
691 OPLOSSINGEN
Het aantal oplossingen van onze
tiendelige jubileumprijsvraag. dat
wij gistermiddag bij het sluiten
van de inzendingstermijn in ons
bezit hadden, is beneden de ver
wachtingen gebleven. Oplossingen
werden ingezonden door 691 puzze
laars. Velen hunner zijn er in ge
slaagd. oplossingen van alle tien
de opgaven te vinden. Hoevelcn
tien goede oplossingen inzonden
moeten wij vanzelfsprekend nog
controleren.
Het aantal inzendingen ligt aan
zienlijk lager dan wij gewend zijn
bij tiendelige prijsvragen. Meestal
lanceren wij deze echter omstreeks
Kerstmis, wanneer veel vrije dagen
en vooral de schoolvakanties meer
gelegenheid tot puzzelen geven dan
op het ogenblik het geval is. Uit
commentaren is ons evenwel ge
bleken, dat de puzzelaars, die óok
nu tijd vonden om de opgaven te
bewerken .veel genoegen aan deze
prijsvraag hebben gehad.
Op zo kort mogelijke termijn zul
len wij de oplossingen en de na
men van de prijswinnaars publi
ceren.
AF EN TOE ZON
De Bilt verwacht van heden- tot mor
genavond:
Droog weer met zonnige perioden en
iets hogere miodagtemperaturen. Van
nacht echter op meeste plaatsen enkele
graden vorst. Zwakke tot matige ooste
lijke wind. (Opgemaakt te 11.15 uur)
23 maart
Zon op: 6.37 uur; onder: 18.58 uur.
Maan op: 4.41 uur; onder: 14.37 uur.
Hoogwater te Katwijk te 12.31 uur; laag-
water te 7.42 en 20.32 uur.
Dit nummer bestaat uit 12 pagina's
Het tekenen van de C.A.O. bouw
bedrijf in het Ministerie van Econo
mische Zaken in Den Haag. Op de
eerste rij van links naar rechts mi
nister J. W. de Pous, de heer
J. Dura en minister mr. E. H. Toxo
peus; op de tweede rij de heren
H. StamhuisC. Brandsma en J.
van Eibergen.
Bloedbad hij Johannesburg
