Vlucht in ruimte-fantasie
6
De stand
in de ruimte: Oost-West
18
BALANS
uriMffur niiARi rum
rikvi^biib riwvLbriui
.J
11 MAART 1860 - 1960
LE1DSCH DAGBLAD
ECHO EN VISIOEN
iiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiin
Hoewel Amerika er ruimte
projectielen onder de naam
„Pionier" op na houdt, is
Rusland tot dusver in spec
taculair opzicht de pionier
van de ruimte geweest: de
eerste aardsatelliet, de eer
ste kunstplaneet, de eerste
maantreffer en de eerste
foto's van de „achterzijde"
van de maan staan op Rus
sische naam.
Maar Rusland heeft nog
slechts weinig wetenschap
pelijk belangrijke resultaten
gepubliceerd van het ruimte
onderzoek. Amerika is daar
mee royaler, hetzij omdat dit
land inderdaad meer weten
schappelijke gegevens heeft
verzameld, of dat deze gege
vens in Rusland niet worden
geopenbaard.
De voornaamste Ameri
kaanse successen op weten
schappelijk en technisch ge
bied zijn:
1. gegevens over de bovenste
atmosferische lagen;
2. eerste gedetailleerde foto's
van het spectrum der
ultra-violette straling aan
de rand der atmosfeer;
3. eerste foto van het ver
loop van een orkaan;
4. eerste gegevens over de
„elektronen-jetstroom" op
100 km. hoogte in een
cirkel boven de equator;
5. ontdekking van x-stralen
in de hoogste atmosfeer;
6. ontdekking van de eerste
Van Allen stralingsgordel
op een hoogte van 1000
km.;
7. ontdekking van de tweede
Van Allen stralingsgordel
van twee zones tot een
hoogte van 32.000 km.;
8. A-bom-ontploffingen op
500 km. hoogte (Argus
project) met bevestiging
van theorieën omtrent
het gedrag van elektro
nen in het aard-magne-
tisch veld;
9. Registratie van de peer
vormige gedaante van de
aarde;
10. eerste communicatie
kunstmaan waarmee pre
sident Eisenhower in 1958
een kerstboodschap uit
zond.
De voornaamste Russische
successen zijn:
1. eerste kunstmaan;
2. eerste kunstplaneet;
3. eerste maantreffer;
4. eerste foto's „achterzijde"
maan;
5. ontdekking elektronen-
stroom boven evenaar op
22.500 tot 35.000 km.
hoogte;
6. eerste „berging" van hon
den en konijnen na ruimte-
raketvlucht;
7. ontwikkeling van meer
malen bruikbare meteo
rologische sondeerraket
ten;
8. eerste lancering kunst
maan met groot dier
(hondje Laika);
9. eerste min of meer be
stuurbare ruimteraket met
grote nuttige lading en
communicatiemiddelen
voor grote afstand.
Toch is het (maar om ons dat
voor te stellen is er meer nodig
dan nuchtere beoordeling van fei
telijkheden, namelijk fantasie)
niet onmogelijk dat ook de tijd
nog eens komt, waarin Mars en
Venus normale reisbestemmingen
worden. Dan zullen er echter op
talloos vele gebieden nog onvoor
stelbaar grote technische vorde
ringen moeten worden gemaakt en
principieel nieuwe mogelijkheden
moeten worden ontwikkeld, omdat
de wereld van dat ogenblik in
geen enkel opzicht ook maar
enigszins vergelijkbaar is met de
wereld van vandaag.
Deskundigen met een levendige
fantasie (die overigens dikwijls
een zeer reële ondergrond heeft en
alleen maar vooruitloopt op wat
thans reeds theoretisch mogelijk
is), voorzien de ontwikkeling van
nieuwe types raketten, hetgeen on
ontbeerlijk zal zijn voor een verder
doordringen in het heelal. De
waarde van kernsplitsing en kern
fusie voor de ruimtevaart wordt
om technische redenen zeer proble
matisch geacht, maar ionenraket
ten en fotonenraketten zouden
snelheden van respectievelijk
500.000 km. per uur en bijna die van
het licht (circa 300.000 km. per
seconde) kunnen halen. Met der
gelijke hulpmiddelen zouden de
buitenste regionen en zelfs de
sterren (waarvan de dichtstbij
zijnde ongeveer 42.000.000.000.000
km. van de aarde verwijderd is)
bereikbaar worden.
Wonderlijk maar reëel
Een rekensommetje leert, dat
deze afstand met een snelheid van
die van het licht eerst in ongeveer
vier jaar overbrugd zou kunnen
worden. De dichtstbijzijnde ster is
ook ruim 4 lichtjaren van ons ver
wijderd.
Toch is het waarschijnlijk mo
gelijk binnen een mensenleef
tijd met die lichtsnelheid een
afstand af te leggen, die duizend
maal zo groot is. Dan komen
wij echter in het moeilijke gebied
van de consequenties van de rela
tiviteitstheorie: volgens deze theo
rie treedt er (ook biologisch) een
tijdsvertraging op bij zeer grote
snelheden. Ruimtevaarders met
een dergelijke snelheid zouden er
zelf niets van merken, maar hun
leven verloopt vergeleken bij dat
op aarde dan aanzienlijk trager.
Een enkel voorbeeld (zonder
technische verklaring, die ons te
ver zou voeren) om dit nader te
omschrijven.
Een fotonenraket met een snel
heid die de snelheid van het licht
dicht benadert, zou er aanzienlijk
meer dan duizend jaar over doen
(eerst een lange versnellings
periode en daarna een vertragings
periode) om van de aarde uit een
ster te bereiken, die op een af
stand van 1000 lichtjaar staat.
Een lichtjaar is de afstand, welke
het licht met een snelheid van
300.000 km. per seconde per jaar
■nar ma nr* wjêmmaar- mmm r mwm
Onder de talloze problemen, welke door de ruimtevaart worden opge
worpen, zijn die betreffende de mens zelf waarschijnlijk het moéilijkst
op te lossen. Voor een deel is dit een gevolg van de onmogelijkheid, om
onbeperkt met de mens te experimenteren, voor een ander deel van het
feit, dat men de mens zelf nog altijd minder kent dan de hem omrin
gende wereld, waaruit de techniek is opgegroeid.
De noodzaak, de problemen betreffende de mens zelf zo goed mogelijk
op te lossen alvorens men de sprong in de ruimte waagt, heeft geleid tot
het ontstaan van een geheel nieuw medisch specialisme; de ruimte-
vaartgeneeskunde.
Zowel in Amerika als in Rusland heeft men installaties gebouwd,
waarmee de omstandigheden tijdens een ruimtevlucht, de start en de
terugkeer in de aardatmosfeer zo nauwkeurig mogelijk worden nage
bootst. Heel voorzichtige proeven met dieren en mensen, waarbij de
beproevingen steeds iets sterker worden vergroot, hebben aangetoond
dat het leven tegen heel wat groter moeilijkheden is opgewassen dan
men aanvankelijk heeft vermoed. Geheel toereikend zijn deze proeven
niet. Er blijven terreinen bestaan, waarop alleen de ervaring van de
ruimtereis zelf antwoord kan geven op de bestaande en wellicht in de
ruimte nieuw opduikende problemen.
Zo is het onmogelijk, langer dan enkele seconden de toestand van
schijnbare gewichtsloosheid te creëren. Dat kan totnutoe slechts in het
ruim van een vliegtuig, dat met een bepaalde snelheid op grote hoogte
een bepaald» parabolische baan beschrijft, een zeer moeilijk te vliegen
traject. Degenen, die dergelijke kortstondige proeven opdergingen, heb
ben daarop van individu tot individu zeer verschillend gereageerd, waar
uit bleek dat lang niet iedereen geschikt is om de beproevingen van een
ruimtereis te doorstaan. Maar de toestand van schijnbare gewichtsloos
heid kan medisch gezien ook grote voordelen blijken te hebben. Reeds
thans vragen medici, die zich op dit terrein bewegen, zich af, of in be
paalde gevallen een langduriger verblijf in een ruimtestation waar de
mens schijnbaar gewichtsloos leeft, niet belangrijke voordelen voor de
genezing meebrengt.
Van bijzonder belang is ook de psychische weerstand van ruimte
reizigers. Gebleken is, dat sommige mensen de volledige afsluiting van
de rest van de wereld, de isolatie in een volkomen geluidloze cabine
waarbuiten dodelijke gevaren dreigen, niet langer dan enkele dagen of
zelfs enkele uren kunnen doorstaan. Dit is dikwijls het geval bij mensen,
die bij normale testen tot de lichamelijke en geestelijke „supermensen"
gerekend moeten worden. Men tast nog volkomen in het duister over
de oorzaken van deze zeer onverwachte discrepanties tussen verwach
ting en realiteit van iemands gedrag onder bijzonder moeilijke omstan
digheden.
Zo zijn er talloos vele problemen, aan welker oplossing talloze medici
reeds jarenlang hun arbeid wijden.
aflegt. Niettemin zouden de ruimte-
reizigers in een dergelijke raket
wanneer een constante versnelling
van de aardse zwaartekracht in
stand zou worden gehouden, vol
gens berekeningen van de Duitse
ruimtevaartdeskundige prof. dr. E.
Sager slechts 13 jaar ouder zijn ge
worden dan zij bij hun vertrek van
de aarde waren wanneer zij die
ster bereiken. Dat is nu eenmaal
de wonderlijke consequentie van
de tijdsvertraging, voortvloeiend
uit de fundamentele theorieën van
Einstein.
Zouden deze ruimtereizigers on
middellijk bij de ster rechtsomkeert
maken, dan zouden zij 26 jaar
ouder geworden zijn dan hun leef
tijd bij het vertek van de aarde,
wanneer zij deze aarde weer berei
ken. Zij zouden dan een aarde
terugvinden, waarop inmiddels het
mensdom ongeveer 5000 jaar ouder
geworden zou zijn: hun kind-
kinds-kindskinderen zouden dan
allang (wanneer zij grote daden
hadden verricht) onder de pre
historie in de geschiedenisboekjes
vermeld staan. Dit alles is de waar
schijnlijke consequentie van een in
vele opzichten reeds bewezen theo
rie, al zitten daarin nog wat haken
en ogen zoals de hier niet nader te
omschrijven klokke-paradox.
Kolonisatie op grote
schaal
Grootscheepse vestiging van
menselijke samenlevingen op an
dere hemellichamen is ook een
toekomstbeeld, dat mogelijkerwijs
eens zal worden verwezenlijkt
„Dicht bij huis" zou dat mogelijk
zijn wanneer de techniek erin
slaagt (en dit is geenszins uitge
sloten) een deel van de planeten
van ons eigen zonnestelsel be
woonbaar te maken. Eventueel on
der grote koepels voor de voor
mensen noodzakelijke atmosfeer,
eventueel echter ook door deze
planeten van een eigen atmosfeer
te voorzien. Dit zijn projecten van
zeer verre toekomst, maar het
tempo in de ontwikkeling van het
menselijk kunnen heeft de verre
toekomst al dikwijls dichterbij ge
bracht dan men voordien ooit had
gedroomd.
Serieuze onderzoekers hebben
reeds gefantaseerd over grote self
supporting kolonies, die in de
ruimte zouden zwerven, van ge
slachten, die elkaar in de ruimte
voertuigen opvolgen, om na talloze
eeuwen een nieuw „vaderland" te
vinden op een bewoonbare planeet
van een ver verwijderd zonne
stelsel. Of zij droomden van kolo
nies die eeuwen lang door de
diepten van het heelal zouden
zwerven in een soort kunstmatig
opgewekte winterslaap, die de
levensprocessen vertraagt of bijna
tot stilstand brengt, tot het leven,
nauwelijks verouderd, geheel terug
keert en zijn tempo herneemt wan
neer de robotmachines aan boord
van het ruimteschip miljoenen
maal miljarden kilometers van de
aarde een bewoonbaar oord, een op
dc aarde gelijkende planeet van
een ster heel ver weg in het Melk
wegstelsel hebben gesignaleerd en
het r&imtesehip daarheen hebben
gedirigeerd.
Wat is het „nut" van
een baby?
Dromen?
Ja, maar dromen zijn niet altijd
bedrog, vooral niet dagdromen
en zelfs niet wensdromen zoals die
van Icarus, de Islam en Adamski.
Icarus heeft niet gevlogen, de
vliegende tapijten waren sprookjes,
en die heer Adamski heeft werke
lijk nooit een vliegende schotel
gezien.
Maar de luchtvaart is gekomen,
al was het dan niet op vogelvleu
gels of Perzische textielprodukten,
en de ruimtevaart heeft een aan
vang genomen.
Zelfs de stoutste wensdroom van
de menselijke ruimtevaart zal eens
realiteit zijn.
Waartoe, wat is het doel?
„Wat is het nut van een baby?"
Dat was het historische antwoord
van Faraday, bijna anderhalve
eeuw geleden, op de vraag van de
Engelse Koning wat het nut was
van zijn elektromagnetische expe
rimenten, toen alleen nog maar
„Spielerei" in het laboratorium
en de salons der zich vervelende
welgestelden. Vandaag vraagt
niemand meer naar het nut dier
experimenten. Zonder de prak
tische toepassing daarvan, de tal
loze vormen waarin wij thans elek
trische energie gebruiken, zou de
wereld er heel wat andersen
armer uitzien dan thans.
Bij het omkappen van de eerste
boom en het omploegen van het
eerste stukje grond heeft de mens
vele duizenden jaren geleden zijn
vermogen tot verandering van zijn
natuurlijk milieu ten eigen bate
als een „goed" aanvaard. Als een
groter goed dan het kwaad dat er
aan gepaard ging. Men kan ook
de elektriciteit niet als een kwaad
voor de mensen zien, omdat in
Amerika een elektrische stoel
wordt gebruikt om leven bewust te
vernietigen!
Bovenal: de vrucht van research
is naast kwaad steeds een groter
goed geweest, zonder dat men aan
vankelijk wist, dat de boom van
het experiment mettertijd vruch
ten zou gaan dragen.
Zuiver wetenschappelijk (dus
zonder praktisch nut) heeft de
ruimtevaart zeker reeds nu bete
kenis, b.v. voor de astronomie die
met nieuwe middelen van onschat
bare waarde zou kunnen worden
uitgerust en zeer waardevolle re
sultaten zou kunnen boeken.
Niemand weet thans wat de
praktische beloning zal zijn van de
ruimtevaart, maar verwacht mag
worden dat haar vruchten rijk
zijn. Zoals het nut van die „baby"
van Faraday groot is geweest.
Naam
Land
Datum
Levensduur
Gewicht
Kleinste en grootste afstand
Omlooptijd
lancering
in kg.
tot aarde in kilometers
om aarde
Spoetnik I
Rusland
4-10-57
tot 4-1-58
83.6
229—946
96.2 min.
Spoetnik II
Rusland
3-11-57
tot 14-4-58
508.3
226—1670
103.7 min.
Explorer I
Amerika
31- 1-58
35 jaar
14.0
361-2530
114.8 min.
Vanguard I
Amerika
17- 3-58
200 jaar
1.5
658—3950
134.0 min.
Explorer III
Amerika
26- 3-58
tot 27-6-58
14.1
195—2820
115.7 min.
Spoetnik III
Rusland
15- 5-58
tot febr. 1960
1327.0
240—1869
106.0 min.
Explorer IV
Amerika
26- 7-58
5—10 jaar
17.4
262—2220
110.0 min.
Pionier I
Amerika
11-10-58
43 uur 17 min.
38.0
0-114.000
Pionier II
Amerika
6-12-58
38 uur
59
0—102.320
Score-Atlas
Amerika
18-12-58
tot 21-1-59
3941.0
176—1472
101.5 min.
Loenik I
Rusland
2- 1-59
miljoenen jaren
361.0
145.556.736-194.064.128
443 dagen
Vanguard II
Amerika
17- 2-59
2000 jaar
9.5
628—3338
126.0 min.
Discoverer I
Amerika
28- 2-59
tot 5-3-59
589.0
160—977
96.0 min.
Pionier IV
Amerika
3- 3-59
miljoenen jaren
5.9
147.520.000-172.731.000
407 dagen
Discoverer II
Amerika
13- 4-59
tot 26-4-59
729.0
229—355
90.4 min.
Explorer VI
Amerika
7- 8-59
12 jaar
64.0
250-42.171
12 uur 46 min.
Discoverer V
Amerika
13- 8-59
tot 28-9-59
770.0
218—720
94.0 min.
Discoverer VI
Amerika
19- 8-59
tot 19-10-59
770.0
222—860
95.0 min.
Loenik II
Rusland
12- 9-59
35 uur
388.0
0—379.000
Vanguard III
Amerika
17- 9-59
3040 jaar
23.0
510—3726
130.0 min.
Loenik III
Rusland
4-10-59
6 maanden
278.5
40.000-470.000
onbekend
Explorer VII
Amerika
13-10-59
25 jaar
41.0
557-1100
101.0 min.
Discoverer VII
Amerika
7-11-59
enkele dagen
770.0
166—880
95.0 min.
Discoverer VIII
Amerika
20-11-59
2 maanden
770.0
192-1600
103.0 min.
Deze chronologische tabel van de zes Russische en 18 Amerikaanse gedeeltelijk of geheel geslaagde ruimte-lanceringen loopt tot het
het einde van 1959. Eventuele successen in het lopende jaar konden niet worden vermeld. De kunstsatellieten welker namen van
een sterretje zijn voorzien, bevinden zich nog in de ruimte, waarbij ook de Loenik II gerekend is. die de maan heeft getroffen en
daar vermoedelijk eeuwig zal blijven.
