BLOEMEN BLOEIEN
\kt 7\ TN'HT'KTYV'FFlVr zweert men al ruim een eeuw
lil VV r\lJ U in V JZiJLlN bij de baard van sinterklaas
ïn het hart van de bollenrestdentïe
I MAART I860 - 1960
LE1DSCH DAGBLAD
ECHO EN VISIOEN
In het hart van Haarlem, vlak bij de
Leidse Vaart, vindt men bollenvelden.
Een gedeelte van een van de oudste bol-
lenbedrijven, de firma Van Tubergen. In
het hart van Haarlem, de residentie van
de Nederlandse bloembollencultuur. Het
is historische grond, want men treft er nog het koepeltje aan, waarvan
in het verhaal van Hildebrands Buikie sprake is.
De heer C. G. van Tubergen jr. was in zijn jonge jaren een onder
nemende jongeman. En dat moest ook wel. Want er was durf voor
nodig om een bollenbedrijf te beginnen. Zijn naam wordt nog steeds
in ere gehouden, daar op dat historische plekje grond in de Spaarne-
stad. Zijn portret heeft een mooi plaatsje gekregen in het kantoor aan
de Koninginneweg. Vriendelijke grijze ogen in een wilskrachtig ge
zicht. Een man, die zich niet laat intimideren, die gewend is moeilijk
heden door koel overleg en gezond verstand op te lossen. Een man.
die weet wat hij wil.
Hij heeft een goede leerschool
gehad. Hij volgde colleges in ho
gere botanie aan de universiteit in
Amsterdam, hij paste het geleerde
toe in de praktijk, in de Hortus
Botanicus in Amsterdam, de stad,
waar hij werd geboren. Hij stu
deerde fysiologie en systematiek
der planten. Hij leerde de gehei
men kennen van de microscopie.
Bij de firma A. C. van Eeden
en Co. aan de Wagenweg in Haar
lem trad hij als leerling in dienst.
Hij bestudeerde kweek- en export
zaken, de cultures en maakte vele
relaties. Met financiële hulp van
zijn vader kocht hij een oud bui
tengoed bij de Leidse Vaart en be
gon zelf een bedrijf. Een bedrijf,
dat nog steeds bestaat en ook
gronden heeft in Heemstede en
Hillegom.
In 1865 stelde hij een eenvoudig
prijslijstje samen voor bloembol
len. Het prijscourant je besloeg
twee pagina's. Nu zijn prijscouran
ten bestaande uit 100 bladzijden
geen uitzonderingen
Van Tubergen behoorde tot de
eersten, die naar Engeland togen
om de export van Nederlandse
bloembollen te vergroten. Nu heeft
het bedrijf over de gehele wereld
haar agenten. In Noord-Amerika,
in Zweden, in Noorwegen, in
Frankrijk, in Zwitserland
In het jubileumboek, dat in 1918
ter gelegenheid van het 50-jarig
bestaan van de firma werd uitge
geven, vindt men vele wetenswaar
dige bijzonderheden betreffende de
reizen, die door de „bloembollen
ontdekkers" vooral in Centraal-
Azië werden gemaakt.
Ontdekkingsreis
P. L. Graeber doorkruist bijvoor
beeld van 1897 tot 1914 geregeld
dit dorado van nieuwe bloembol
lensoorten. Uitgangspunt van zijn
ontdekkingsreizen is Taschkent in
Turkestan. „Dan eens oostelijk tot
de Chinese grenzen gaande, dan
Bokhara en aangrenzende landen
afreizende op zoek naar fraaie en
zeldzame bol- en knolgewassen",
staat er.
Zo werd er een prachtige en zeer
grootbloemige tulp uit Bokhara
genoemd naar de grondlegger van
het bedrijf, de Tulipa Tuberge-
niana. Bokhara was in die jaren
wel een oord, waar de aloude Haar
lemse firma successen boekte, want
in 1904 werd de Tulipa Fosteriana,
„de prachtigste aller tulpen" voor
het eerst uit Bokhara ontvangen.
Nog steeds wordt er in Haarlem
volop geëxperimenteerd. „Van de
1000 nieuwe variëteiten blijven er
nog geen 100 over", zegt een van
de huidige firmanten, de heer C.
Hoog. „Als je een nieuwe soort
voor het eerst hebt geteeld, lijkt 't
allemaal zo mooi, maar op den
duur blijkt ze niet reproduceer
baar. Je moet een lange weg af
leggen voordat het een wereld-
artikel is. Je moet ook geluk heb
ben. Bloemen zijn onderhevig aan
mode. Er moet aandacht aan de
geur worden besteed, virusziekten
moeten worden overwonnen. Het
is een lange en moeilijke weg, voor
dat je een wereldartikel hebt.
Zeldzaam
Dit blijkt wel uit een fragment
uit het jubileumnummer van de
firma, dat als volgt luidt: „Er zul
len wel niet veel kruisingen tussen
twee gewassen tot stand zijn ge
komen. waarbij 16 jaar lang ge
wacht is voordat het resultaat be
oordeeld kon worden. In 1892 werd
de Brunsviga Josephinae, een
Kaaps bolgewas met bollen van 40
centimeter in omtrek en een
bloemscherm van ongeveer een
halve meter in doorsnee bevrucht
met de Rose Amaryllis Belladonna.
De kruising gelukte. De zaden
kwamen zonder veel moeite op. De
zeer langzaam in grootte toene
mende zaailingen vertoonden alras
in de vorm van de bladeren, dat
zij sommige eigenschappen van de
beide ouders hadden overgenomen.
Eindelijk, na jaren wachten, werd
een bloemstengel gevormd met
een grote dikke knop, waarin, zo
als spoedig bleek, niet minder dan
22 bloemen verborgen waren. Deze
hadden een trompetvorm en wa
ren donker karmijnroze gekleurd.
De bloemen groeiden in een wijd
scherm, waarin een groot aantal
tegelijk open was".
De plant werd door haar impo
sante bloeiwijze een imposante
aanwinst genoemd. Tevens was
het een grote botanische merk
waardigheid, omdat het een krui
sing is tussen twee plantenge
slachten: Brunsvigia en Amaryllis.
De „Gardeners Chronicle" wijdde
in 1909 aan deze belangrijke ge
beurtenis een artikel.
Successen
De successen, welke het bedrijf
behaalde, bleven uiteraard niet on
opgemerkt. Prins Hendrik bezocht
daarom op 23 mei 1908 het bedrijf
en op tentoonstellingen werden in
zendingen van de firma vaak be
kroond.
Zo behaalde de firma in 1855 op
een tentoonstelling in het Paleis
Het koepeltje van Buikie.
van Volksvlijt in Amsterdam een
verguld zilveren medaille voor
„eene verzameling in pot ge
kweekte Trittilaria imperiales".
Van Tubergen, een van de bloem-
bollenbedrijven met een rijke his
torie. Een van de vele bloembol-
lenbedrijven met een imposante
geschiedenis, die er in grote mate
toe bijdragen, dat Neerlands faam
in het buitenland wijd en zijd
wordt verbreid.
de fraaie kruiwagens, die zij door de
jaren heen heeft afgeleverd. Maar ook
die kruiwagens waren onderhevig aan
de mode. De tegenwoordige zijn zelfs
gestroomlijnd. „Aangepast-' speelgoed
heet dat.
Psychologen
Tegenwoordig ziet men steeds meer
het grote belang van verantwoord
speelgoed in. Zelfs psychologen houden
zich met het ...speelgoedprobleem"
bezig, wat niet helemaal een (om
maar eens een modem woord te ge
bruiken) tijdsbeeld is. Spelen wordt
namelijk ten onrechte voor een over
bodige luxe gehouden. Dat is niet
juist. Spelen is van niet te onder
schatten belang bij de opvoeding van
het kind. Daarbij spelen allerlei om
standigheden een rol. Rekening moet
worden gehouden met het geslacht, de
leeftijd, de aanleg, de geaardheid en
de wensen van het kind. Het kind
moet werkelijk met het speelgoed kun
nen spelen, het moet er iets mee kun
nen doen. En het moet meekunnen.
Of de onvermoeibare onderzoekingen
van de „speelgoedpsychologen" nu
werkelijk veel vruchten afwerpen,
moeten wij toch betwijfelen. Want
lang niet al het huidige speelgoed is
aanvaardbaar. Wat te denken van
radiografisch bestuurde onderzeeboten
en tanks en van raketten, die men
echt kan afschieten, die 11 tot 15 me
ter hoog gaan*!), waarna ze met een
parachuutje naar Moeder Aarde te
rugkeren. Toch zal men dit soort
speelgoed niet kunnen tegenhouden.
Want er zijn tanks en duikboten en
er zijn raketten.
Het valt niet mee voor een speel
goedfabrikant om met iets nieuws
aan de markt te komen. Kinderen
zijn erg veranderlijk en de techniek
staat niet stil. Wat vandaag nieuw
is, is morgen al weer oud.
Daarom trekken de gebroeders
Sliedrecht naar het buitenland op
zoek naar nieuw speelgoed, op zoek
naar nieuwe ideeën, daarom gaan zij
met hun nieuwe typen sleeën naar
het Kopje van Bloemendaal zodra
het maar even gesneeuwd heeft.
Daar gaan ze hun nieuwe modellen
persoonlijk beproeven. Daarom ver
blijven ze dagen achtereen in het
dorado van de speelgoedindustrie
Neurenberg.
Vroeger waren de schietvogels een
bij de kinderen (maar ook de grote
ren» geliefd spel. Met een pijl en boog
werd op de houten vogels, waarvan
kop. staart en vleugels een verschil
lende puntenwaardering hadden ge
schoten. Ook het croquetspel. dat te
genwoordig nog maar weinig wordt
bedreven, was vroeger zeer in zwang
Grappig waren ook de houten brom
tollen, die een prachtig zcemend ge
luid maakten. Dat geluid werd ver
oorzaakt door een stuk pek in de holle
buik van de tol. Met klos en touw
werd zij op gang gebracht
Nu wordt door de fabriek ontzaglijk
veel speelgoed afgeleverd. Niet alleen
voor het binnen-, maar ook voor het
buiten'and. De oorlog was voor het
bedrijf een moeilijke tijd. Er was een
schreeuwend gebrek aan mater aal.
Gedurende enige jaren heeft de tirma
zich dan ook maar bezig gehouden
met het repareren van klompen, waar
de Waddinxveners uiteraard buitenge
woon mee in hun nopjes waren. Zelfs
in die moeilijke jaren, gold voor de
firma het devies: „houd je bij hout".
Links een wagen van de Stnats-
spoorwegen, rechts een oude bier
wagen, zoals die in gebruik viaren
bij een bekende Amsterdamse brou
werij cn d e met hun massieve banden
de schrik van de binnenstad vormden.
Foto links:
Een huifkar en een nettenwagen in
miniatuur. De huifkar is nu een mu
seumstuk geworden, de nettenwagen
wordt nog steeds in Katwijk gebruikt.
Rechts op de foto een ivagen van Van
Gend en Loos, wélke onderneming al
enige tijd geleden de paardentractie
heeft afgeschaft.
Bij de firma Sliedrecht in Waddinxveen zweert men al 110 jaar bij de
baard van Sinterklaas. Die baard werpt al maanden voordat het heerlijke
avondje is aangebroken, bij wijze van spreken, zijn schaduw vooruit. Als
de najaarsstormen eenmaal in volle kracht zijn losgebarsten, wordt er al
geruime tijd flink aangepakt bij deze oude firma, die dag m dag uit
ervoor zorgt, dat duizenden Nederlandse kinderen heel wat uurtjes zoet
zijn. Hoeveel paardetrams-in-het-klein, hoeveel bruggen, vliegtuigen en
treinen, hoeveel pakhuizen en dmowagentjes op wielen, zou deze Hrma
in de loop der jaren wel hebben afgeleverd. De speelgoedfabriek heef
de vooruitgang van wetenschap en techniek op de voet gevolgd. Toe~
de techniek in de kinderschoenen stond, was de thans modern ge til
leerde fabriek met haar indrukwekkende machines, die dikke houiei
balken in een paar seconden zo buigen, dat er geen barstje in zit, di
ijzeren staven in alle gewenste bochten wringen, nog maar een piep
klein werkplaatsje. In dat werkplaatsje werkte een handjevol mannei
voor 15 cent per uur van 's morgens heel vroeg tot 's avonds heel laat
De eigenaar van de fabriek, toen nog de heer J. Bremmer, deed zelf
even ijverig mee. Dan stond de lijmverf, een breiachtige glibberige
massa, te pruttelen op het petroleumstel. Dan piepten en gierden het
cirkelzaagje, de lintzaag en was het kleine werkbankje onafgebroken
in werking.
Elektriciteit kende men in die dagen
nog niet. Alles moest met man en
macht, met hand- en voetwerk worden
gedaan. Van schaafmachines had men
toen nog niet durven dromen. Hand
schaven en steekbeitels moesten er
toen aan te pas komen.
Kleine grote
mensenwereld
Daar kwam het kinderwereldje tot
leven, de kleine grote mensenwereld.
Want honderd jaar geleden speelden
de kinderen ook graag. Toen wilden
de kinderen ook graag worden, wat
vader was.
De speelgoedindustrie hield, steeds
gelijke tred met de ontwikkeling var
de techniek. Toen het goederen ver
keer zich uitbreidde, was dit al gauv
bij de firma Sliedrecht te merken
Honderden paardekarren, sleperswa
gens, bier- en waterwagens werder
vervaardigd. En ook hadden de kinde
ren toen belangstelling voor de sport
karren, de vigelantes. die door dc
Waddinxveense firma met liefde er
vakmanschap werden beschilderd er
gelakt, precies zo ais de „heuse" vige
lantes en sportkarren. Want wat da.
zo zeer het geval. Het speelgoed was
echter wel goed gestyleerd.
Het begon allemaal met het nama
ken van boerengereedschap. Wat de
kinderen op de boerderij zagen, daar
wilden ze ook mee spelen. De firma
Sliedrecht staat dan ook bekend om
betreft, waren de kinderen van toen
gelijk aan die van nu. Ze wilden „echt"
speelgoed. Speelgoed, dat de echte
exemplaren zo veel mogelijk bena
derde.
Tegenwoordig wordt het speelgoed
geheel op schaal nagemaakt. Zelfs de
kleinste details komen met de werke-
lijkhe:d overeen. Vroeger was dit niet
Foto boven:
Een merkwaardig spel, zoals het nu
niet meer gespeeld wordt. Vogelschie
ten was vele jaren geleden echter zeer
geliefd bij de jeugd.
