1
KATWIJK ZAG B03IMEN VERDWIJNEN, I
MAAR GEEN ZEEHAVEN VERSCHIJNEN
Stormachtige ontwikkeling
Reeds 75 jaar.... J
W. BROUWER
1 MAART 1860 - 1960 I.EIDSCH DAGBLAD ECHO EN VISIOEN
Rondom de eeuwwisseling kwam
de logger als vissersvaartuig in ge
bruik. Dit was een vaartuig met
De grote overgang van de zeil-
logger naar motorlogger geschiedde
in de jaren 19251930. De meeste
een scherpe kiel, hetgeen voor de
Katwijkse vissers een grote veran
dering, een omwenteling beteken
de. Zij moesten nu van de havens
van andere plaatsen gebruik ma
ken. In die tijd waren dat de
schepen werden toen van een motor
voorzien van 80100 pk. Dit was al
een reusachtige verbetering.
Men was niet meer zo afhanke
lijk van wind en stroom zoals het
V/V/ anneer wij de visserij, zoals die thans wordt uitge
oefend. vergelijken met de visserij, zoals zij honderd
jaar geleden werd bedrevendan kunnen wij een opzienbarende
vooruitgang constateren. Welk een enorm verschil bijvoorbeeld
tussen de van alle comfort en moderne snufjes voorziene treilers
en de vroeger in gebruik zijnde bomschuiten, ofwel kortweg
bommen.
De bom was hèt vaartuig, waarmee de grote visserij of haring
visserij werd uitgeoefend. Het was een platboomv aar tuigVan
achteren stomp en voorzien van één of twee masten. Ook wel
één mast en een hulpmastje achterop.
Voorts is er veel veranderd, wat het soort vistuig betreft:
Vroeger werden de netten meestal gemaakt van hennep. Zij
waren dan ook veel zwaarder dan onze katoenen en sinds enkele
jaren ook van nylon vervaardigde netten. Verder beschikte men
nog niet over moderne apparatuur om nog maar niet over de
enorme verbetering van de huisvesting van de bemanning en
de grote vooruitgang op sociaal gebied te spreken.
De bom werd in Katwijk ge
maakt. Er waren verscheidene
scheepstimmermanswerkplaatsen.
De scheepstimmerlui oefenden hun
ambacht uit in grote schuren. Een
van de laatste van dergelijke wer
ven in Katwijk werd geëxploiteerd
door de firma Taat, die toen haar
bedrijf aan de Voorstraat had. De
ingang bevond zich tegenover de
banketbakkerij van v. d. Velde.
Het bouwen van zo'n vaartuig gaf
kunt U zien op een schilderij in
het Mesdag-museum te Den Haag.
De bommen waren uitsluitend
van de wind en stroom afhanke
lijk. Een uit- of thuisreis van 3
weken was geen zeldzaamheid.
Hoe vaak gebeurde het niet, dat
een bom in de nabijheid van de
Nederlandse kust met een storm
uit de zeilen woei en pas 2 of 3
weken later te bestemder plaatse
aankwam
Een bomschuit wordt met man en macht in zee getrokken. Een karwei
waar heel wat paardekrachten" voor nodig warenzoals men op deze
sfeervolle foto kan zien.
na voet aan wal te hebben gezet
hoorde, dat „thuis alles wel" was.
We zouden zo door kunnen gaan
over deze oude tijd. Over het op
trekken van zo'n schuit door mid
del van een jijn (takel), een ge
vaarlijk karwei, waarbij meer
malen een been werd afgekneld,
over de verkoop van vis aan het
strand, over het kattekwaad dat
de jeugd op de schuiten uithaalde.
Doch dit zou ons te ver voeren.
Omwenteling
De logger was een vaartuig dat
sneller kon zeilen en hooggetuigd
was. Aanvankelijk waren deze
schepen van hout gebouwd. Later
ging men ertoe over deze loggers
van ijzer te vervaardigen. Vooral
in de jaren tussen 1910 en 1918 zijn
er veel loggers van stapel gelopen.
Een enkele vooruitstrevende reder
liet in die tijd ook wel een motor-
logger bouwen. Deze waren dan
voorzien van een motor van 40 of
50 pk.
Grote overgang
oorzaak dat verschillende loggers
moesten worden verlengd.
Ook de navigatiemiddelen heb
ben in de afgelopen honderd jaar
een enorme verbetering onder
gaan. Waren omstreeks 1860 alleen
de sextant, het handlood en het
y
Om deze schepen met vissers te
kunnen bemannen, die hun vak
zowel theoretisch als praktisch
verstaan, heeft de opleiding van
schipper, stuurman en monteurs
met deze ontwikkeling gelijke tred
moeten houden.
Het visserij-onderwijs was aan
het eind van de vorige eeuw be
trekkelijk gering. Doch later toen
de overheid voor de rang van
schipper een diploma eiste, nam
de belangrijkheid van dit onder
wijs geleidelijk toe.
Bij de eeuwwisseling was de
heer Boorsma een schoolhoofd
te Katwijk een zeer bekende
leraar voor het onderwijs op dit
gebied.
Pionier
Hij heeft op dit gebied pioniers
werk verricht en Katwijk is veel
dank aan hem verschuldigd.
Het visserij-onderwijs nam toe.
Het resultaat zien wij o.m. in Kat
wijk, dat trots mag zijn op de
grootste en modernste visserij-
school van Nederland en dat ge
legen is aan de Rijnmond.
Tonnen en netten bij rederij Par lev liet. Deze foto werd omstreeks 1905
genomen.
Zeilmaker exit
Bij de overgang van zeil- naar
motorloggers zien wij het vak van
de zeilmaker op de achtergrond
geraken, terivijl de motorrepara
teur zijn intrede doet.
Tijdens de tweede wereldoorlog
werden verscheidene schepen ge
vorderd door de Duitsers. Een
groot gedeelte van deze schepen
kwam niet meer terug, terwijl een
ander deel na de bevrijding in een
desolate toestand uit Duitsland
naar ons land werd teruggebracht.
Het zag er somber uit voor de
vissers.
Na de bevrijding was de behoefte
aan eiwitrijk voedsel zeer gewenst.
De zee was toen rijk aan alle soor
ten vis en haring, zodat het voor
de hand lag. dat de haveloze sche
pen in ijltempo moesten worden
migebouwd.
„Ja en toen hebben we nog een trekje gedaan", egt een van de vissers
uit Katwijck op Zee". Romantiek van vergane glorie. Let U eens op de
hoge hoeden
kompas de apparaten waarmede
werd genavigeerd, omstreeks 1937
deed de radio, d.w.z. de zend- en
ontvanginstallatie, op de vloot haar
intrede. Nu is de radio op zichzelf
geen navigatiemiddel, doch veeleer
een communicatiemiddel voor ge
sprekken tussen de schepen onder
ling en voor verbinding tussen wal
en schip. Aan deze radio-installa
tie kan een apparaat worden ge
bouwd, de zogenaamde richting
zoeker de naam zegt het al
waarmede men de richting van een
schip of walstation kan peilen.
Hiermede werd de radio ook navi
gatiemiddel.
We kunnen ons een schip zonder
radio thans niet meer indenken.
Was 100 jaar geleden de haring
visserij de voornaamste visserij,
thans zien wij dat vele schepen
zich uitsluitend op het vangen van
verse vis hebben toegelegd. Deze
groep, voornamelijk bestaande uit
schippers-eigenaren, heeft een zeer
groot aandeel in de visaanvoer te
IJmuiden.
In vroeger jaren werd de haring
in zwaar gezouten toestand aange
voerd. Hierin is de laatste 20 jaar
wel enige verandering gekomen.
De consumenten geven nu eenmaal
de voorkeur aan licht gezouten
haring en dit is vooral de laat
ste jaren het geval aan groene
haring. En de klant is nu eenmaal
koning.
De koelhuizen hebben ook een
Wanneer een schipper een defecte
radio heeft, Iaat hij deze zo spoedig
mogelijk repareren bij „De Hoop"
of in een buitenlandse haven.
Echolood
Een ander modern navigatie-
instrument dat na de oorlog in ge
bruik kwam, is het echolood, dat
kan worden gebruikt voor de >e-
paling van de diepte en de opspo
ring van de vis. Voorts niet te ver
geten de decca-apparaten voor de
plaatsbepaling en de radar.
Zelis 1000 pk.
Geleidelijk aan worden er sinds
1947 nieuwe schepen gebouwd.
Eerst was het motorvermogen 300
pk. en thans zit men zelfs aan de
1000 pk.
gunstige invloed gehad op de ver
betering van de kwaliteit van „het
zeebanket". Ook de diepvries heeft
wat dit betreft haar invloed doen
gelden.
In de loop der jaren is er wel
heel wat veranderd. Ook op het
gebied van de financiering van -e
vloot. Kostte ongeveer honderd
jaar geleden de bouw van een -om
4 tot 5 duizend gulden, thans Komt
een moderne motorlogger op 6 tot
8 ton. Wel een groot verschil!
En nog steeds leeft Katwijk van
de Zee. Zoals dit al eeuwenlang het
geval was. Want het vissersbloed
verloochent zich niet. Nu niet en
nooit niet. En daarom hoopt Kat
wijk op een eigen zeehaven.
Wie weet? Hopelijk komt die
haven er toch nog wel. Hoe lang
zal het nog duren....??
veel bedrijvigheid ln het dorp.
Vooral wanneer een bomschuit
aan zijn element werd toever
trouwd.
De bom werd dan naar het strand
gerold, waarna ze tenslotte door
paarden in de zee werd getrokken.
Vooral in het voorjaar was het
een bedrijvigheid van jewelste.
In de regel werd in juni niet aan
de haringvisserij deelgenomen. Wel
waren er enkele bommen, die ook
's winters de treilvisserij uitoefen
den. Dit noemde men ook wel de
„kant visserij".
Schuitegat
De schepen, die niet aan de
kantvisserij deelnamen lagen dan
in het z.g. „Schuitegat". Dit was
een soort uitholling in de zeereep
ter hoogte van de vuurtoren, waar
de bómmen dan afgetuigd lagen
en hun winterslaap hielden. Bij
een zeer zware storm lagen deze
schepen hier evenmin veilig.
Omstreeks het einde van de vo
rige eeuw heeft eens een storm
gewoed, die veel schade heeft aan
gericht onder de vloot. Hoe groot
deze schade te Scheveningen icas,
Met de hand
Het binnenhalen van de vleet
geschiedde met de hand. Voorop
stond een kaapstander, die door
een paar man moest worden be
diend. Op de latere bommen kreeg
men ook de donkey's. Een donkey
was een stoomketel, die een spil
aandreef. Indertijd een enorme
vooruitgang.
Bij stormweer was men op een
bom hulpeloos. Men wachtte 'naar
af tot de golven tot bedaren waren
gekomen en de wind was gaan lig
gen. In vele gevallen liet men een
groot gedeelte van de „reep" vie
ren om zodoende met de kop op
de zee de storm „af te rijden".
Praaien
Het enige communicatiemiddel
onderling was het „praaien" Zo
doende kon een thuisvarend schip
per de laatste berichten van col
lega's overbrengen. Als men daar
bij bedenkt dat reizen van 7 a 8
weken zeker geen grote zeldzaam
heden waren, dan kan men zich
voorstellen wat voor een gerust
stelling het voor een opvarende in
die dagen betekende, wanneer hij
De bommen liggen broederlijk naast elkaar.
Sommige loggers waren door de
bezetter voorzien van zwaardere
motoren. Hierdoor was de motor-
kamer groter geworden en het
laadvermogen kleiner. Dit was de
De KW. 66, een fraaie bomwordt op het Katwijkse strand in gereedheid
gebracht voor de haringvangst. Honderd jaar geleden was dit een ver
trouwd beeld voor de Katwijkers.
waarborgen 3 generaties vakmanschap
een deskundige service
SPECIAALZAAK VAN UURWERKEN
Horloger diplomé J
HAARLEMMERSTRAAT 23 - LEIDEN
TELEFOON 22076 J
ZAANSE- EN ANTIEKE UURWERKEN
Kwaliteitsmerken o.a. OMEGA. ALPINA, PONTIAC
CERTINA, JUNGHANS. i
Restauratie ook aan antieke uurwerken.
havens van Vlaardingen en IJmui
den. Pas na de tweede wereldoor
log concentreerde de Katwijkse
vloot zich alleen op IJmuiden.
Begrijpelijkerwijze ging hiermee
ook veel van de bedrijvigheid en
de gezellige drukte voor Katwijk
verloren.
geval was met de onvervalste zeil-
logger, waardoor meer reizen kon
den worden gemaakt en de uit- en
thuisreis korter werden. En het
geen ook van belang was de
produktie werd in belangrijke mate
opgevoerd.
Nieuwbouw vond, in de jaren
19201940 sporadisch plaats. Het
bedrijf had de grootste moeite om
te blijven bestaan.
