Oudj aar
Franse schilders vertolken
vrienden hun Nieuwjaarswensen
Maak het niet te heidens
IN CANADA
ZEVEN KEER
Uitstekende reprodukties van meesters
WOORD
VAN
BEZINNING
DONDERDAG 31 DECEMBER 1959
op de voorspoed van zijn nakomelin
gen, waarmee dan de goede stem
ming genoegzaam is verklaard.
Vroeger, toen de gezinnen nog tal
rijker waren dan nu, waren er dik
wijls op zo'n nieuwjaarsmorgen zes
tig tot tachtig volwassenen en kinde
ren in de familiekring verzameld.
Het sluitstuk vormt de gemeenschap
pelijke maaltijd, die bij zo'n opkomst
veel weg heeft van een hoorn des
overvloeds, die rijk en lang blijft
stromen.
In het koloniale tijdperk was het
gebruik dat de gouverneurs op de
morgen van de eerste januari de
mannen in de gemeenschap ter recep
tie ontvingen. In het leven van alle
dag zyn de nieuwjaarsbezoeken vrij
wel verdwenen, maar de vertegen
woordigers van de Kroon in Canada,
de gouverneur-generaal in Ottawa en
de luitenant-gouverneurs in de pro
vinciale hoofdsteden, houden het ge
bruik nog in ere: op nieuwjaarsmor
gen staan hun deuren wijd open voor
een goede wens voor een nieuw jaar.
ik/*; f t- .V;
De Eskimo's hebben de kunst van het bouwen van igloo's nog
niet verleerd, voorzover ze tenminste nog niet in de blanke
maatschappij zijn opgegaan. Als er voor hen geen plaats is om
onderdak te vinden, zetten ze hun huis even op voor de
winterse feestdagen. Gebrek aan bouwmateriaal is er nooit.
Op de nederzetting van de blanke in het Hoge Noorden van Canada is oudjaar een
feest met veel opgewektheid wordt gevierd. Van heinde en ver komen jong en oud samen
om de dag in alle gezelligheid en vrolijkheid samen door te brengen.
(Van onze correspondent in Canada)
Canada stapt zeven keer het nieuwe jaar binnen omdat de klok
zeven keer twaalf slaat. Het land is namelijk zó groot dat er
zeven tijdzones zijn waar iedereen op zijn beurt afscheid neemt van
1959. Voor de luisteraar die op Oudejaarsavond aan zijn radio zit
is het als een vreugde-onweer: in het oosten kan hij het horen aan
komen» een paar uur later barst het in zijn eigen huis los en hij kan
meeleven als het zich elk uur in westelijke richting opnieuw ontlast.
We kunnen het er dus wel over eens zijn dat de overgang van het
oude naar het nieuwe jaar in Canada een langdurige aangelegenheid
is. Maar net zoals overal elders is het een vrolijke bedoening. En
over het algemeen houdt de Canadees ervan om die laatste avond
van het jaar thuis te vieren, in een kleine vriendenkring met een glas,
wat te eten en vaak een opzij geschoven karpet en dansmuziek. Wel
is er een neiging, vooral in de steden, om naar partijtjes te gaan in
hotels en andere gelegenheden en dan zijn er massale bijeenkomsten
van verenigingen en ethnische groeperingen, doorgaans lawaaierige
gebeurtenissen waar in negen van de tien gevallen het „Auld Lang
Syne" niet van de lucht is.
De Schotten hebben hun reputatie
om op luidruchtige manier afscheid
te nemen van het oude jaar naar
Noord-Amerika overgebracht. Ze
heeft aanstekelijk gewerkt en in de
loop van de jaren is er nog heel wat
variatie aan toegevoegd. Dat kan
natuurlijk niet anders: het Canada
van voor de oorlog was al een con
glomeraat van nationaliteiten en daar
is na de oorlog nog eens een injectie
van meer dan een miljoen immigran
ten bijgekomen en juist op die bij
zondere dagen gaat het oude bloed
weer spreken. Maar als dan eindelijk
aan de beboste kusten van de Stille
Oceaan voor de laatste maal de
twaalf slagen zijn verklonken, dan
duurt het niet zo lang meer of in het
oosten breekt de dageraad van het
nieuwe jaar baan.
In Nederland kan die eerste ja
nuari dikwijls zo bleek en guur zijn
dat men het liefst de deur maar niet
uitkomt. Wat dat betreft is er in
Canada echter nogal wat verschei
denheid. In het centrale deel van het
land, in de provincies Ontario en
Quebec, wordt Nieuwjaarsdag mis
schien nog het mees tgevierd zoals
U dat gewend bent. Alleen is de en
tourage waarschijnlijk een beetje
anders.
Wij zitten hier dan dik in de
sneeuw, waar we de eerste maanden
nog tegenaan moeten kijken, maar
op de eerste dag van het jaar bezien
we de zaak van de vrolijke kant en
we spreken onszelf moed ln, dat we
nu gaan aftellen; een lange aftrek
som overigens tot eind maart! In het
Westen, in Victoria op Vancouver
ftftland geniet men op dat ogenblik
/fan zijn klimatologische zegeningen
door zijn vrije dag te gebruiken om
naar de golfvelden te gaan en in
Port Arthur ,aan de Grote Meren,
spant men waarschijnlijk de arreslee
in om een lange tocht door de om
geving te maken. Zoiets kan nu weer
niet in St.-John's, op Newfoundland,
omdat daar niet genoeg sneeuw ligt.
Hoger in het noorden ligt er zoveel
dat men eenvoudig niet de deur uit
komt. En helemaal hoog boven de
poolcirkel kijkt men in het poolnach-
telijk duister om er zeker van te zijn,
dat de eerste dag van het nieuwe
jaar werkelijk is begonnen.
ALSOF al die variaties nog niet
voldoende is hebben de Cana
dezen van oude of recente
immigratiejaren er nog wat ver
scheidenheid aan toegevoegd. Daar
Is bijvoorbeeld de grote groep van
Oekrainse en Russische afkomst,
voor wie Nieuwjaarsdag niet erg veel
betekent. Zij beginnen dan pas in de
kerststemming te komen omdat voor
hen de kerstdagen op Driekoningen
dag vallen. Het sterkst zijn de tradi
ties misschien nog wel in Frans-
Canada en dan natuurlijk vooral de
provincie Quebec. Dat vasthouden
aan oude gebruiken en gewoonten,
aan hun eigen taal en cultuur, is een
van de oorzaken, dat de Frans-
Canadezen zich hebben kunnen hand
haven op een Engelssprekend conti
nent. Er wonen hier vijf miljoen Ca
nadezen voor wie Frans de moeder
taal is en die overwegend katholiek
zijn. Voor hen is Kerstmis een zui
ver religieus feest en vandaar dat
ze de Oudejaarsavond en Nieuwjaar
hebben gekozen om hun achterstand
aan uiterlijke vreugde met Santa
Claus en zijn geschenken in te halen.
Van oudsher trekken dan de „guigno-
leux" erop uit, troepjes jongens, die
zingend en pretmakend van huis tot
huis gaan om aalmoezen en geschen
ken voor de armen te vragen. Vooral
op het platteland wordt die traditie
in ere gehouden; net zoals overal
werkt de grote stad vervlakkend en
gaan de oude volksgebruiken verlo
ren. Maar in de dorpen is het bij
voorbeeld ook nog steeds gewoonte
dat de Franscadanese gezinnen
vroeg naar de mis gaan en dan naar
het huis trekken van het oudste lid
van de familie om daar de zegen te
ontvangen voor het pasbegonnen jaar.
DE Franscanadese gezinnen zijn
over het algemeen kinderrijk en
in de plattelandsgemeenschap
pen, waar bijna iedereen familie is
van iedereen, kan zo'n samenkomst
vaak het aanzien hebben van een
massale vergadering. Kinderen, klein
kinderen en achterkleinkinderen knie
len één voor één neer voor de stam
vader, die hun de hand op het hoofd
legt en de zegen geeft. Het is een
plechtige gebeurtenis, maar ze is niet
gespeend van opgewekte vrolijkheid,
want de stamvader heeft het voor
recht even een slokje op te nemen
MEN doet er al of niet zelve aan mee en persoonlijk ontvangen
we wel meer dan we schenken maar het gebruik omstreeks
eind december vrienden, kennissen en relaties per gedrukte
en of geïllustreerde kaart een goed. voorspoedig en gelukkig nieuwjaar
toe te wensen neemt, zo schijnt het toch wel eerder toe dan af. Zoals
met iedere traditie, kan men zich van dit gebruik of deze vrijwillige
plicht kwijten met of zonder fantasie of originaliteit. Ge kunt. zo ge als
zakenman heel veel betrekkingen te onderhouden hebt. naar een wille
keurige drukker stappen om hem een sterotiep tekstje ten bate van het
komende jaar te laten vervaardigen. Wanneeer U als particulier een
minder massale kring van kennissen rond U verenigd hebt. kunt U dat
zelfde doel ook bereiken door in de eerste de beste winkel van schrijf
behoeften en aanverwante artikelen een stapel kaarten in te slaan en
die vervolgens rond te zenden. Een huisje of hutje onder de sneeuw
in een maandlandschap voor de poëtische geesten. Een kerstmannetje
dat ook voor nieuw jaar nog wel dienst kan doenvoor de olijkerds en
zo zijn er nóg tal van andere plaatjes te vinden die ongevarieerd ieder
jaar ook wel weer op de toonbanken en in de rekken der briefkaarten
winkels verschijnen.
Manet's visie op de eerste Wereldexpositie in Parijs.
r E willen
helemaal niets
CHRISTEN-ZIJN is niet
zo'n eenvoudige zaak als
vaak gedacht wordt. Er
zijn nog altijd heel wat mensen,
die menen, dat je automatisch
een christen bent, omdat je een
blanke huidskleur hebt, op een
bepaalde plaats op deze wereld
bent geboren of min of meer
deel hebt aan de gewoonten en
gebruiken van wat we de wes
terse beschaving plegen te
noemen.
Maar zo simpel liggen deze
dingen toch niet. Je zou kun
nen zeggen, dat het christen
dom de eeuwen door in een ge
vecht op leven en dood met het
heidendom gewikkeld is. De
heidense gedachtenwereld met
zijn angst, haat en vergeldings
gedachte speelt ook in onze zo-
genaamd-christelijke wereld
nog altijd een grote rol. En af
en toe zijn het ook de heidense
gebruiken, die zich nog geducht
laten gelden.
Zo zullen we toch wel de ge
woonte moeten zien om het
nieuwe jaar met veel kabaal te
begroeten. Oorspronkelijk zat
daar de gedachte achter, dat
de boze geesten, die het pas-
begonnen, onervaren jaar be
laagden, met veel tam-tam op
de vlucht gedreven dienden te
worden. En nu weet ik het wel:
de jongens, die deze ene maal
in het jaar de gelegenheid krij
gen om hun privé vuurwerkje
boven stad of dorp af te steken,
zijn zich niet bewust een ge
vecht tegen boze geesten te
leveren. In dit geval is de
scherpe kant van het heiden
dom er wel aardig afgeslepen.
Maar wanneer je in het begin
van het jaar telkens weer in
de kranten leest van mensen,
die bij deze gelegenheid een
hand of een oog hebben moe
ten verliezen, dan vraag je je
toch wel eens af, of de tol, op
deze wijze aan het heidendom
betaald, niet al te hoog is. Van
daar mijn raad op deze oude
jaarsavond: maak het niet al
te heidens.
Eigenlijk ben ik wel wat heel
snel naar het nieuwe jaar over
gestapt. Er moet nog heel wat
gebeuren, voordat we elkaar
met een handdruk en een zoen
een gelukkig 1960 kunnen toe
wensen: We moeten eerst die
merkwaardige oudejaarsavond
nog beleven. Want dat het een
bizondere avond is, die van
31 december, daar zullen we
het allemaal wel over eens zijn.
Je ontkomt er nooit helemaal
aan ,dat het aflopende jaar,
dat nog maar een paar uren
of minuten telt, evenals in een
versnelde film aan je voorbij
gaat. Het goede, dat je verloor,
de fouten ,die je maakte, de
kansen, die je ongebruikt
voorbij liet gaan, het komt alle
maal even levensgroot voor je
te staan.
En nu moet ik U weer voor
een heimelijk restantje heiden
dom waarschuwen. Mocht U
behoren tot degenen, die de
oudejaarsavond zo'n bizondere,
godsdienstig-geladen avond ach
ten, omdat U zo'n wee gevoel
in Uw maag krijgt vanwege alle
herinneringen; mocht U menen,
dat U het op deze avond nog
gauw even voor het hele jaar
goed kunt maken door tenmin
ste ditmaal de kerkdienst niet
te verzuimen; mocht U zijn als
die kennis van me, die bij
het traditionele ,,Uren, dagen,
maanden, jaren vliegen als een
schaduw heen", persé haar tra
nen niet bedwingen kan be
schouwt U dit dan alstublieft
niet te snel als het toppunt van
christelijk geloof. Het christe
lijk geloof kent nl. in dit opzicht
geen bepaalde tijden, waarin
Gods nabijheid zich manifes
teert in onze gevoeligheden.
Bepaalde tijden, die van god
delijke nabijheid geladen zijn,
kent alleen het heidendom. De
bijbel geeft tegen deze gevoe
ligheden een goede waarschu
wing ,,weest nuchter en
waakt". Ook in deze geldt:
weest deze avond niet al te
heidens.
Belangrijker dan onze gevoe
ligheden en tranen is het om
alles, wat in 1959 verloren (en
dat kan heel veel zijn), alles
wat we verzuimden en de kan
sen, die we verspeelden, te zien
in het Licht, dat met Kerstmis
oyer onze wereld en over ons
leven is opgegaan. Kerstmis
spreekt ons van vergeving en
liefde, van hoop en verwach
ting. Die zullen we niet alleen
Dp oudejaarsavond, maar iedere
dag van het nieuwe jaar hard
nodig hebben.
P. KLOEK,
Ned. herv. pred., Leiden.
W kwaads van zeggen, want de
bedoelingen zijn onverdacht zui
ver. Niemand die tenslotte iemand
verplichten kan aan deze traditie,
mode of rage, mee te doen. Maar
toch is 't nog verdienstelijker te po
gen aan deze distributie van goede
wensen ook nog het karakter van een
persoonlijke daad te geven. Men mag
trouwens met voldoening constateren,
dat de pogingen in die richting de
laatste jaren gestaag in aantal stij
gen. Zowel onder particulieren als in
de commerciële sector. Voortdurend
meer ondernemingen en handelshui
zen wenden zich tot een schilder of
tekenaar teneinde hem met zijn pen
seel, tekenstift èn fantasie als bemid
delaar op te doen treden en de cliën-
tele de allerbeste wensen over te
brengen. Wensen, die dan vaak door
een cadeautje worden vergezeld, ge
woonlijk in de vorm van een kalen
der. Die kalenders hebben zich dan
ook dit jaar weer op ons bureau op
gestapeld, en ook dééronder treft
men natuurlijk fraaie en minder
smaakvolle exemplaren aan. Er zijn
zelfs zo milde gevers, die van jaar op
jaar alleen het kalenderblokje ver
wisselen, en de Franse postboden, die
hier in november hun tournée-met-
goede-wensen al beginnen, maken er
zich nog wel het allergemakkelijkst
af. Steevast hetzelfde (foeilelijke)
plaatje met blauw randje en een
metrokaart op de rugzijde geplakt,
wordt ons ieder einde van het jaar
door de besteller hier weer overhan
digd, in ruil voor een fooi, die, naar
gelang van de omvang uwer dage
lijkse post en natuurlijk uw aangebo
ren gulheid, dan tussen de honderd
en de duizend franken variëren kan.
Een geschenk dat evenwel en meestal
'zonder metrokaart, die altijd wel
weer handig is), vóór het nieuwe jaar
al in de prullemand verdwijnt.
Doch over het algemeen wordt er
in Frankrijk, als gezegd, bij deze
overdracht van hartelijke wensen
méér verbeeldingskracht en vooral
kunstzin tentoon gespreid. Zo heeft
het Franse persagentschap A.F.P. de
vermaarde schilder Yves Brayer ver
zocht zijn nieuwjaarsboodschap voor
hem over te willen brengen en dank
zij dat verzoek werden we dezer da
gen met een schone litho verblijd.
Air-France gaf de grote Japanse
schilder Foujita een soortgelijke op
dracht en voor weer andere onderne
mingen of overheidsinstanties werden
kunstenaars als Carzou, Dignimont,
Garrega en Aide aan het werk gezet.
Soms ook put men uit een bestaande
collectie en stuurt men vrienden en
verwanten een goede of zelfs uitste
kende kleine reproductie toe van
Degas, Dufy, Manet, Braque of Mar-
chand, enkel voor 't plezier iemand
iets moois te schenken. De schilders
zelf zijn op deze weg trouwens voor
aan gegaan, en zo liet de langzamer
hand hoogbejaarde Kees van Dongen
zijn persoonlijke nieuwjaarswens ver
tolken door een der (talrijke) schonen
die hij al in 1926 vereeuwigd had.
DE moeilijkheid is iets aardigs of
mooi, ook nog met iets toepas
selijks te combineren en er
zo mogelijk dan bovendien nog een
bescheiden publicitair belangetje
doorheen te weven blijkt echter
een opgave, waaraan niet zo heel veel
kunstenaars zich wagen. De anonieme
tekenaar, die de Parijse kleermaker
en couturier André Bardot in de arm
nam, zond de klanten niettemin een
(licht ondeugend) prentje toe, waar
op een heer in viervoud en in
waaiervorm, achtereenvolgens in zijn
blootje, ondergoed, in broek-met-bre
tels, en tenslotte, dankzij de kleren,
die de man maken, tot een keurige
en volledig uitgedoste mansfiguur
evolueert
De wensen, die de bekende teke
naar Peynet de wereld rond deed
sturen, draaiden uiteraard weer om
het thema liefde: zijn illuster poëet je
met hoge boord en piekharen heeft,
een verdieping hoger dan waar zijn
Dulcinea woont, het venster geopend
waaruit hij zijn sterretjes laat flad
deren, die door twee vogeltjes wor
den opgevangen, welkeenfin,
bekijkt U 't lieve plaatje maar ver
der zélve nadat ge ook uws die
naars welgemeende wensen (zij 't dan
ook niet per rekenstift of per pen
seel) in ontvangst heeft willen
nemen.
Een havengezicht op Boston van Dufy fungeer als
nieuwjaarskaart
