Voor Parijs' beraad-op-hoog-niveau
is ongeveer negen uur beschikbaar
Grondrecht briefgeheim
regelmatig overtreden
WEERBERICHT
STANLEY STAD THANS RUSTIG
MAAR KONGO IS KRUITVAT
Diplomatiek terrein gezuiverd
van gevaarlijke voetangels
Briefcensuurzwarte bladzijde
Onder een te passieve leiding
CHALET
KAAS
Fa. D. KRET Zn.
Opgericht 1 maart 1860
ZATERDAG 19 DECEMBER 1959
No. 29929
LEIDSCH
DAGBLAD
DirecteurE. A. E. van Dishoeck
Hoofdredacteur J. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
17.50 per kwartaal; f2.55 per maand; f0.59 per week
Witte Singel 1, Lelden - Giro no 57055
Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie: 21507
(Van onze Parijse correspondent)
De staatshoofden of regeringsleiders der vier grote Westelijke
mogendheden Amerika, Engeland, Frankrijk en West-Duitsland
hebben vanochtend hun eerste gezamenlijke ontmoeting in Parijs
gehad. Gisteren waren president Eisenhower, premier Macmillan en
kanselier Adenauer al in de Franse hoofdstad gearriveerd.
Voor dit beraad op het allerhoogste plan der vier belangrijke Wes
telijke staatslieden is gedurende deze drie dagen, tot en met maandag,
in totaal negen en een half uur uitgetrokken. De ontmoetingen vinden
plaats in het ambstpaleis van het Franse staatshoofd, het Elysée en
zondag in een der buitenresidenties, het kasteel van Rambouillet.
symptoom dan een oorzaak. Het kardi
nale punt is dat De Gaulle verlangt dat
zijn land als super-mogendheid erkend
zal worden, een eis waarop Eisenhower
tot dusverre nooit in is willen gaan. En
Gare de Lyon in een
idyllische omgeving
herschapen
De Amerikaanse staatschef werd
's middags in Toulon verwelkomd door
21 schoten uit de vuurmonden van een
heden van dezelfde Franse Middelland
se Zeevloot, die generaal De Gaulle van
de zomer juist aan het Atlantisch op
perbevel had onttrokken! Eisenhower
stapte onmiddellijk in de trein naar Pa
rijs, vergezeld van zijn minister van
Buitenlandse Zaken Herter, die hem tij
dens de reis vast voorbereidde op de
komende gebeurtenissen en verrassin
gen, die de Amerikaanse president in de
Franse hoofdstad te wachten kunnen
staan. Adenauer en Macmillan werden
op het vliegveld van Orly door Frank-
rijks premier Michel Debré in een stort
regen opgewacht. Voor de ontvangst van
Eisenhower 's avonds om half elf, had
generaal De Gaulle zich in hoogst eigen
persoon naar het Lyon-station begeven.
Een tweede ironische speling van het lot
had gewild, dat Eisenhowers trein aan
kwam op het perron „K", de beginletter
in Franse spelling dus van de naam
van Kroesjtsjef, de grote man op de
achtergrond bij dit Westelijk topoverleg.
Het Gare de Lyon had men met rode
tapijten en een bos van heesters een
bijna sprookjesachtig aanzien weten te
geven en de eerste handdruk tussen De
Gaulle en Eisenhower, in wiens gezel
schap zich ook zijn zoon John bevond,
vond zo plaats in een bijna idyllische
omgeving.
Topconferentie in opril?
Het diplomatieke terrein is via de ge
bruikelijke kanalen en door de Atlan
tische ministersconferentie van deze
week in Parijs voor de Grote Vier al
wel degelijk voorbereid en van de ge
vaarlijkste voetangels en klemmen ge
zuiverd. De agenda voor de topconferen
tie met Sovjet-Rusland, waarbij kanse
lier Adenauer overigens niet van de par
tij zal mogen zijn, staat nagenoeg vast.
De ontwapening, de Duitse kwestie in
verband met een nieuw statuut voor
Berlijn, de hulp aan de onderontwikkel
de volkeren en het vraagstuk van de
niet-inmenging zullen het menu worden
dat vermoedelijk in april in bijzijn van
premier Nikita Kroesjtsjef zal worden
opgediend. Maar de stemming van de
deelnemers had nu heel wat beter kun
nen zijn en men weet dat er speciaal
aan de harmonie tussen Amerika en
Frankrijk op het ogenblik zo nogal wat
hapert.
Zal het mogelijk zijn voor de bran
dende problemen met betrekking tot de
Frans-Amerikaanse verhoudingen, die
voor en op de laatste NAVO-conferen-
tie zo onbarmhartig duidelijk aan het
licht zijn getreden, in zoverre een oplos
sing te vinden, dat de eensgezindheid
in het Westelijke kamp weer enigszins
zal kunnen worden hersteld?
bovendien voelt De Gaulle zich ook te
kort gedaan, omdat aan een afspraak
voor onvoorwaardelijke steun aan zijn
Algerijnse politiek, die in september
door Eisenhower in Parijs werd gemaakt.
Amerika zich sindsdien nogal noncha
lant heeft gehouden.
Men herinnert zich, dat Amerika bij
de Verenigde Naties Frankrijk in de
steek heeft gelaten door bij stemming
over een motie inzake Algerije een neu
traal in plaats van een afwijzend stand
punt in te nemen. En door zijn zijdeling
se inmenging in het Algerijnse probleem
deze week bij zijn ontmoeting met de
Tunesische president Habib Bourguiba,
heeft Ike ten tweede male op De Gaul
le's overgevoelige tenen getrapt.
Er is tussen belde staatslieden dus een
overdaad aan stof om over te spreken
en er is maar weinig tijd. Het tijdschema
voor de conferentie heeft weliswaar twee
en een half uur voor de twee „rendez
vous" tussen Eisenhower en De Gaulle
gereserveerd, doch wanneer men rekent
dat elk woord van ieder moet worden
vertaald, blijven er per persoon nauwe
lijks veertig minuten over om het opge
kropte hart te luchten!
Veertig minuten.
Hoge Rijndijk 71 - Leiden
Telefoon 20023—24350
Veranderlijk
De Bilt verwacht van heden- tot mor
genavond: Een Oceaanstoring bereikt
vanavond de Nederlandse kust. Zij zal
met regen passeren. Aangezien daar
achter weer 'n nieuw Oceaanfront volgt,
blijft het weer gedurende het weekeinde
veranderlijk. Er zal van tijd tot tijd eni
ge regen verwacht moeten worden.
(Opgemaakt te 10 uur)
20 DECEMBER
Zon op: 8.45 uur; onder: 16.30 uur.
Maan op: 22.12 uur; onder: 11.29 uur.
Hoogwater te Katwijk te 6.15 en 18.29 u.
Laagwater te 1.56 en 14.16 uur.
>21/12 hoogwater te 6.55 en 19.16 uur;
laagwater te 2.34 en 14.56 uur).
In het hedenmorgen openbaar gemaakt rapport van de commissie-
Witsen Elias over het censureren van post in Nieuw-Guinea wordt
gezegd, dat „zich op ruime school onregelmatigheden hebben voor
gedaan bij de toepassing van de op zichzelf wettige censuur".
In 1950 werd hiermee, aldus het rapport, een bescheiden begin
gemaakt. Voorzover bekend werd toen alleen correspondentie van
„kennelijk subversieve personen" onderwerp van onregelmatigheden.
Kort na de invoering van de Dienst-Toezicht-Ordonnantie DTO in
1956 kwam hierin een verandering ten ongunste. Door of op last van
het Openbaar Ministerie werden gelijk reeds bekend vele hon
derden brieven, waaronder vele van Europeanen, geopend. Dit ge
schiedde door of op last van het O.M., zonder de door de wet vereiste
rechterlijke machtiging.
In het rapport wordt deze briefcensuur-affaire „een zwarte bladzijde
in de geschiedenis van het Openbaar Ministerie" van Ned. Nieuw-
Guinea genoemd.
Onder te passieve leiding van de beide
procureurs-generaal hebben de advocaat-
generaal en een tweetal bij het parket
dienende ambtenaren stelselmatig de
wet overtreden en het grondrecht van
het briefgeheim geschonden.
„Het O.M. heeft deze wetsschending
niet alleen niet voorkomen, het heeft er
zich zelf daadwerkelijk aan bezondigd",
aldus een der opmerkingen in het rap
port.
Geschokt gezag
De commissie betreurt, dat deze toe
stand zich aldus heeft, kunnen ontwik
kelen. Zy schrijft dit in belangrijke
mate toe aan de omstandigheid, dat het
O.M. in Ned. Nieuw-Guinea belast is
met een gedeelte van de acquisitieve in
lichtingendienst, waardoor het de gele
genheid werd geboden tot het plegen
van deze overtredingen.
De commissie acht het duidelijk, dat
het coördinerende en schiftende gedeelte
van het politieke inlichtingenwerk,
vooral in de sector buitenland inder
daad bij het parket behoort te berusten.
zolang de procureur-generaal voor gou
verneur en opperbestuur zijn politiek
bulletin opstelt.
Het is naar mening van de commissie
echter ongewenst als het parket ook zelf
gaat deelnemen aan het verkrijgen van
die inlichtingen zoals dit thans nog door
het „Bureau interne beveiliging" ge
schiedt". In Nederland is de BVD een
zelfstandige, niet aan het O.M. verbon
den dienst.
De commissie beveelt aan het inlich
tingenwerk van het parket los te ma
ken en op te dragen aan een geheel
onafhankelijke instantie.
Dit zal naar mening van de com
missie op den duur in niet geringe
mate bijdragen tot herstel van het
thans ernstig geschokte gezag van het
O.M. in Ned. Nieuw-Guinea.
De commissie heeft niemand onder
ede gehoord. Men voelde niet voor het
kunstmatig construeren van een straf
zaak. Gedeeltelijke opheffing van de
ambseed bleek voldoende.
In het rapport worden mr. Okma, mr.
Een personenauto werd gisteren
bij Deventer op een onbewaakte
doch wel met knipperlichten en ge
luidssignalen aangegeven overweg
door een trein gegrepen en ver
pletterd. De bestuurder werd op
slag gedood. Het wrak van de ver
brijzelde auto.
Van Beek en de heer Kahle als hoofd
figuren aangeduid „wier verklaringen
vaak diametraal tegenover elkaar ble
ken te staan".
Het „vrijmoedig omspringen met een
der grondrechten" kan als gevolg van
bijzondere omstandigheden naar mening
van de commissie zo niet te verontschul
digen, dan toch wel begrijpelijk zijn.
De figuur van mr. Van Beek
Behalve de reeds genoemde ambte
naren van het Openbaar Ministerie is de
commissie tot de conclusie gekomen, dat
meer personen zich hebben schuldig ge
maakt aan het openen van brieven zon
der dat daarvoor de machtiging van de
landrechter was verzocht of verkregen.
Onder de genoemde personen zijn en
kele politie-ambtenaren in Sorong en
Biak.
De commissie stelt in haar rapport
vast, dat achter deze personen steeds de
figuur opdoemt van de advocaat-gene
raal mr. W. C. van Beek, die deze tegen
de wet indruisende handelingen heeft
toegelaten, aangemoedigd en aanbevo
len. De commissie heeft voorts bevon
den, dat tenminste zeven personen die
in 's lands dienst in Nieuw-Guinea een
leidende functie uitoefenen of hebben
uitgeoefend, van de schending van het
briefgeheim op de hoogte waren. Dit was
tevens het geval bij een aantal ambte
naren van politie en PTT, die meer on
dergeschikte posities bekleden.
De commissie doet t.a.v. de personen
die direct of indirect bij het verrichten
van de onregelmatigheden waren be
trokken aanbevelingen ter hunner cor
rectie en omtrent de verbetering van
de verhouding tussen overheid en pers
in Ned. Nieuw-Guinea.
Systeem niet feilloos
Het ligt naar het oordeel van
de commissie minder voor de hand en
zij acht het zelfs ongewenst, als het par
ket ook zelf gaat deelnemen aan het
verkrijgen van die inlichtingen, zoals dit
thans nog door zijn Bureau Interne Be
veiliging geschiedt. De nauwe band
tussen parket en inlichtingendienst heeft
Nieuw-Guinea zoals zoveel andere rege
lingen overgenomen van Ned.-Indië.
Het systeem werkte ook in Ned.
Indië niet feilloos. Het werd er evenwel
ook na de oorlog gehandhaafd. In een
artikel in het (Indisch) tijdschrift van
het recht leverde prof. van Hattum in
aoril 1949 hieron kritiek. Uit het artikel
Zwitserse
Weergaloos lekker,
al een halve eeuw
lang en...
uitstekend houdbaar.
Is alleen echt met het merk CHALET!
Abako-secretaris Kanza stond op het punt
republiek Neder-Kongo uit te roepen
Akkoord met België
is nog mogelijk
Volgens de correspondent van
de Belgische radio-omroep in
Kongo is de rust in Stanleystad
weergekeerd. Het scherpe politie
toezicht duurt voort. De Nationale
Kongolese Beweging waarvan Loe-
moemba een van de leiders is, zou
de verantwoordelijkheid voor de
incidenten van donderdag hebben
afgewezen. Volgens eerdere be
richten uit Kongo had deze bewe
ging enkele uren voor de aankomst
van Koning Boudewijn een actie
voorbereid met borden en span
doeken, waarvan een aantal door
de politie in beslag werd genomen.
zou zijn af te leiden, dat althans na de
oorlog, het briefgeheim niet geheel werd
geëerbiedigd.
Niettemin werd het systeem in 1955 in
zijn volle omvang voor Ned. Nieuw-
Guinea in toepassing gebracht.
Diplomatieke waarnemers in Parijs
maken zich over die kansen weinig il-
lussies. Het vraagstuk van de militaire
integratie in de NAVO is meer een
LOODGIETERSBEDRIJF EN
SANITAIRE INSTALLATIES
Dit blad bestaat uit 16 pagina's,
en een Bijvoegsel.
Peking wil niet India
over grenzen spreken
Tsjou En-lai, de Chinese pre
mier, heeft in een gisteren gepu
bliceerde brief premier Nehroe en
India voorgesteld op 26 december
in China of desgewenst in Ran
goon de grenskwestie te bespreken.
Hij aanvaardde het Indiase voor
stel om de patrouille-activiteit te
staken en zei dat de Chinese auto-
toriteiten hun grensbewaking al
dienovereenkomstig hadden geïn
strueerd.
Tsjou ontkent dat er gevangengeno
men Indiërs zouden zijn mishandeld. Hij
zegt dat spoedige besprekingen beslist
noodzakelijk zijn, niet alleen in het be
lang van de eigen volken, maar ook in
dat van de wereldvrede.
Wat de datum van de conferentie be
treft, laat Tsjou India vrij een andere
dag voor te stellen als dat beter schikt.
Reusachtige golf trof
de „Oranje"
VEERTIG PASSAGIERS GEWOND
De te Melbourne verschijnende „Sun"
meldt dat de 20.551 ton metende „Oran
je" donderdagavond jl. ter hoogte van
de Zuidaustralische kust door een reus
achtige golf is getroffen, die maakte dat
het schip tot driemaal toe tot 44 graden
overhelde.
Een veertigtal passagiers liep hierdoor
lichte verwondingen, zoals schaaf-,
kneus- en snijwonden op, terwijl er ook
gevallen van „shock" voorkwamen.
Twee hutkooien werden van de wand
gerukt, de stoel van de barbier werd los
gescheurd van de vloer en 31 tafels en
140 stoelen overleefden de wilde caprio
len van de „Oranje", na de ontmoeting
met deze reuzengolf, niet
Volgens de „Sun" werd de „Oranje"
plotseling door de golf getroffen. Het
schip, dat via Djakarta op weg is naar
Europa, zal vandaag de haven van Mel
bourne binnenlopen.
De vijf vermiste bemanningsleden
van de in Nieuw-Guinea veronge
lukte Martin Mariner. Van links
naar rechts luit. ter zee vlieger eer
ste klas J. Adriaanse. luit. ter zee
vlieger tweede klas K. H. Bertram,
sergeant vliegtuigmaker-telegrafist
A. J. Warns, korporaal-vlieguig-
maker constabel A: T. G. van
Baaien en vliegtuigmaker constabel
eerste klas A. W. van Loon.
VAR houdt Grieks schip met
Israëlische lading aan
De 347 ton metende Griekse vracht
boot „Astypalea" is gisteren door de
autoriteiten van de VAR in het Suez
kanaal aangehouden, omdat het 400 ton
Israëlische cement voor Djiboeti aan
boord had. De gezagvoerder kreeg de
opdracht deze lading te lossen ais hfj
het kanaal wilde passeren. In afwach
ting van instructies van de redery is
het schip te Port Said voor anker ge
gaan.
Atlas op doel
Een intercontinentale Atlas-raket, die
gisteravond vanaf de lanceerbasis te
Cape Canaveral, in de Amerikaanse
staat Florida, is afgevuurd, heeft zyn
9600 kilometer verder gelegen doel, een
zeegebied naby het in het zuiden van
de Atlantische Oceaan gelegen eiland
Ascension, bereikt.
Daar ligt ai sinds mei j.I. het 4.000 ton
metende Deense vrachtschip „Inge
Toft" dat eveneens met een lading ce
ment het Suezkanaal wilde passeren.
Bernard Abrams, voorzitter van de
Vereniging van Amerikaanse Joodse
Oudstrijders, heeft er in een telegram
aan Eisenhower op aangedrongen dat
de president zijn invloed zal aanwen
den om te verhinderen dat de directie
van de Wereldbank maandag as. een
verzoek van de Verenigde Arabische
Republiek, om een lening van 56.500.000
dollar voor verbetering van het Suez
kanaal, inwilligt.
Abrams zegt in zijn telegram dat het
toestaan van de lening een „belediging
van moraliteit en gerechtigheid" zou
zijn, daar de Egyptisch-Syrische weige
ring om het Suezkanaal voor Israëlische
schepen open te stellen, het internatio
nale karakter van deze waterweg mis
kent.
Onze Reisredacteur. W. L. Brugsma,
diie thans in de Kongo vertoeft, bericht
ons uit Leopoldville
De Kongo staat voor beslissende weken
en de vraag of dit politieke kruitvat zal
exploderen, hangt nu vooral af van de
jonge vorst. Het begin van het bliksem
bezoek toonde Kongo's ontplofbaarheid
al aan. De manifestaties in Stanleyville,
die sommigen .het dreigend enthousias
me der Kongolezen" noemden, hadden
bij minder tactvol optreden in ernstige
onlusten kunnen omslaan.
Beslissender en gevaarlijker momenten
kunnen echter ontstaan bij zyn bezoek
op de 28ste dezer aan Leopoldville, dat
de politieke sleutelstelling blijft. Wan
neer Koning Boudewijn en minister De
Schrijver niet door vergaande garanties
de oprechtheid van het Belgische stre
ven naar een Kongolese onafhankelijk
heid bekrachtigen, valt te vrezen, dat
het Bakongo-volk in de Neder-Kongo
zich onder de leiding van de Abako los
zal scheuren, de onmiddellijke onafhan
kelijkheid zélf zal proclameren en via
een „burgerlijke ongehoorzaamheids
campagne" tot ernstige troebelen aan
leiding zal geven.
Met bliksemsnelheid accelereert het
traag op gang gekomen Kongolese on
afhankelijkheidsstreven nu naar volle
dige evolutie: het aanvankelijk stout
moedig schijnend Belgische plan voor
interne autonomie dit jaar, is reeds
volledig door de gebeurtenissen achter
haald.
Alle partijen, inclusief de gematigde
PNP, de partij der Nationale Vooruit
gang, eisen nu algemene verkiezingen
voor een Kongolees parlement, onmid-
dellyk na de aanstaande ronde-tafel-
oonferentie in januari.
Minister De Schrijver heeft hierin in
beginsel toegestemd, maar alleen een
waterdichte en snelle garantie hiervoor
kan de Abako-leiding in staat stellen
weerstand te bieden aan de druk van de
eigen aanhang, die onmiddeliyk actie
wenst.
De gematigde Abako-leiders Kasavoe-
boe en Nzeza konden dezer dagen op het
nippertje een actie van de extremisti
sche secretaris Daniel Kanza verhinde
ren, die naar het binnenland vertrokken
om op zyn eigen houtje een „regerings
comité voor de onafhankeiyke republiek
Neder-Kongo" te stichten!!
Het donderdag in beslag genomen
Abako-weekblad „Onze Kongo" bevatte
een artikel van Kanza's hand, dat de
bevolking opriep om van 1 januari a s.
af de autoriteiten niet langer te erken
nen en gereed te zyn voor ieder offer.
Kasavoeboe en Nzeza proberen nu tijd
te winnen door einde deze maand een
congres te beleggen, waarbij de Abako
en de met haar verbonden partijen de
gedragslijn moeten vastleggen, ingeval
België niet voldoet aan de eis tot snelle
algemene verkiezingen als inleiding tot
een onmiddellijke onafhankelijkheid. Zy
pogen zodoende de ongeduld van het
Bakongo-volk te kalmeren, dat zich
vastklampt aan de onafhankelijkheids
dag van 1 januari, en minister De
Schrijver nog een of twee maanden
gunt.
Garandeert de minister dit en bezegel l
de Koning dit door zijn aanwezigheid
dan is een inter-Kongolees en Belgisch -
Kongolees akkoord nog zeer wel mogelijk
Het lijkt de laatste kans om anti-blanke
en onderiingen onlusten te voorkomen
Slot pag. 2