3S2EI233S31B3
DE HONDJES UIT DE BUURT
Toneeispreiding in Noorwegen werd
groot succes ondanks ongemakken
ZATERDAG 19 DECEMBER
WEKELIJKS BIJVOEGSEL
PAGINA 4
Acteurs moeten zich bij gebrek
aan kleedkamers soms achter de
rotsen of in sneeuw verkleden!
Hoe iverkt het
Kijkjes in de Natuur
|W£RK^^
DE RADIO-TELESKOOP KAN OOK
GEBRUIKT WORDEN OM SEINEN
OP TE VANGEN DIE ZIJN UITGE-
ZONDEN DOOR KUNSTMATIGE
SATELLIETEN OF MAANRAKETTEN
EN VOOR HET DOEN VAN ME-
jgjfl TINGEN MET RADAR.
Dolven
schrijf
|sotelliet|
rr,c r.r.r c ket]
iraat:
[luidspreker
[lichtstralen!
AAR Dl
*V/
- -i v-yx/
HET INSTRUMENT BESTAAT A\
IN HOOFDZAAK UIT EEN [y\
IN HOOFDZAAK UIT EEN ÏV
NET VAN METAALGAAS
MET EEN MAASWIJDTE VAN
15 cm EN EEN MIDDELLIJN
VAN 25 METER.
[draaibare voet
met rails
DE RADIO-TELESKOOP STELT ONS
IN STAAT, ONBELEMMERD DOOR
MIST OF WOLKEN, RADIO-GCLVEN -
UIT HET HEELAL OP TE VANGEN EN
TE REGISTREREN....
antenne
VN
ontvangen radio-golfj
NX
teruggekaatste golf
tech-v.dijk s
parabolische reflector
var» jnetaalgaas
DIT NET, MET DE VORM VAN
EEN HOLLE (PARABOLISCHE)
SPIEGEL, IS EEN REFLECTOR
ANTENNE DIE RADIO-GOLVEN
TERUGKAATST EN SAMENBRENGT
IN HET BRANDPUNT VAN DE
PARABOOL EVENALS DE SPIEGEL
VAN EEN OPTISCHE TELESKOOP
DIT MET DE STRALEN VAN HET
LICHT DOET. IN HET BRAND
PUNT BEVINDT ZICH DE EIGEN
LIJKE ANTENNE DIE DE GOLVEN
OPVANGT. HET GEHELE APPARAAT
KAN DRAAIEN EN VOOR-OF
ACHTEROVER KANTELEN.
sneeuw voorttrekken, voortgezweept
door korte, gedrongen kerels in bere-
vachten, die de hoogopgeladen sleeën
in het rechte spoor moeten houden.
Wel heel ander hondewerk dan dit
ernstig afsnuffelen van trottoirbanden,
waarbij geen plekje wordt verwaar
loosd. Plechtig heffen zij een poot bij
iedere boom, zien zwijgend naar elkaar
om, om zich te vergewissen van de vor
deringen der kameraden.
Soms zien ze elkaar goedkeurend
aan, waarbij niet duidelijk is, of deze
tevredenheid hun gemeenschappelijke
arbeid betreft, dan wel de vooruitzien
de blik van gemeentelijke dienst der
stadsplantsoenen, die al deze bomen
speciaal te hunnen gerieve deed plan
ten.
De processie gaat verder, zonder
overhaasting, zonder bemoeienis met
de hondjes van de straat, voor wie de
koele noordelingen een duidelijke on
verschilligheid tonen.
m r AAR wacht even, de optocht is
r nog niet voltooid! Het mooiste,
het interessantste komt nog en
wel in de vorm van een allerwonder
lijkste hond.
Het is een Afghaanse windhond,
hoog op de slanke benen, op de 60k-
tA! Ze mag los! Maar geef haar nu
I de ruimte. Mens! wat een snelheid!
J Hoe kan iemand in een „slobber
kostuum" zo'n vaart ontwikkelen! En
zo ongelooflijk sierlijk zich bewegen!
Ze springt over de hele witgewolde
kudde heen, ze neemt „en passant"
ook even het stenen muurtje, waarach
ter het herdertje is gevlucht voor zo
veel aanstormende genegenheid.
Vijf honden bij elkaar. Een lust om
naar te kijken! Zo denken de beide
eigenaren er ook over, die glimlachend
en met onverholen trots het verloop
der dingen afwachten. Maar er ge
beurt niets.
De oudste, de voorloper, zegt: „Kom
jongens, we gaan maar weer. Nummer
twee: „Ja, hij wordt anders te bang".
En de derde: „Waar was ik ook weer?"
Eendrachtig keren ze de bangerd
hun gepluimde rug toe en hervatten
hun serieuze bezigheid langs de stads-
plansoenbomen.
Op een afstand, voorzichtig, met ge
strekte hals en speurende neus, volgt
de jonge herdershond. Hij zwaait met
z'n staart, wuift ermee naar het Af
ghaanse hondemeisje, dat aldoor om
kijkt, maar helaas al weer aan de lijn
loopt.
Nee, de honden zou ik ln onze buurt
niet willen missen.
De kortste weg is meermalen die over het water. De
acteur Knut Orvig zit hier te kleumen op de Sognefjord op
tournee met Garson Kanins ..Born Yesterday"
(Foto F. Falck Clausen)
(Van onze Scandinavische correspondent)
Wie aan Noors toneel denkt, denkt aan Ibsen. En niet ten onrechte,
want deze schrijver, die in 1906 overleed, heeft zijn stempel gedrukt op
het toneel van Europa in zijn tijd. Hij behoort met zijn tijdgenoot Tol
stoi en de jongere Shaw tot de grootsten. omdat hij niet alleen een dra
matisch talent bezat maar ook omdat hij dit op de problemen van de
eigen tijd wist toe te passen en deze in een onbarmhartig scherp licht
plaatste. Hij maakte er zich uiteraard vijanden door. De Nobelprijs is
hem ontgaan.
Ibsen won. ondanks veel tegenstandeen groot deel van de be
volking van zijn land en vele daarbuiten voor het toneel. Oude boeren
met kromgewerkte ruggen en eeltige handen kan men Ibsen nog horen
citeren en wij ontmoetten er een in Hardangereen dagreis ver van
een stad (Bergen), die gehele stukken van Ibsen letterlijk in het hoofd
had
Von der Lippe als motor
en bezielende geest
Men ontveinsde zich niet dat het
moeilijk zou zijn veel moeilijker dan
in Zweden, waar een soortgelijke orga
nisatie al sinds 25 jaar bestaat en
dat er van de acteurs ontzaglijk veel
gevergd zou worden. Men wist dat er
bijna geen goede zalen waren en even
min geld om ze te bouwen. Men wist
dat men ook zelf met nagenoeg niets
anders dan veel enthousiasme in kas
zou moeten beginnen. Maar men wist
óók, dat de gemeentebes timen, de pro
vinciale besturen en de landsregering
in handen zijn van mensen, die nog
toneeltraditie waarderen, welke een
volgend geslacht van bestuurders wel
eens zou kunnen missen. Met andere
woorden: de bouwmeesters Solness en
de Brands, die nu nog op het kussen
zitten, zouden begrip en gevoel kunnen
opbrengen voor het plan.
En zo kwam het Rijkstheater tot
stand, waarvan Von der Lippe de mo
tor, de bezielende geest, de onvermoei
bare propagandist, directeur werd. Men
hééft naar hem geluisterd (het was
hem ook een grote steun dat hij alle
boekhandelaren in het grote land ken
de) en hij heeft toneel gebracht, niet
een speciale vorm van volkstoneel, ook
geen Schmiere, maar het grote toneel
tot in Kirkenes toe.
In het afgelopen seizoen, het tiende,
speelde men vijfenzeventig maal „Can
dida" van Shaw, 76 maal „Muizen en
mensen" van Steinbeck, 62 maal „Ros-
mersholm" van Ibsen en verzorgde
voorts met het eigen ensemble 266
andere voorstellingen, waaronder 65
voor kinderen, n.l. Torbjörn Egners
onvergelijkelijk feestelijke kinderopera
„De rovers van Kardemomme".
In samenwerking met andere gezel
schappen verzorgde men 49 voorstellin
gen van „Kristin Lavransdatter" van
Sigrid Undset, 30 maal „Hiee en sym
pathie" van Anderson, 27 maal twee
stukken van de Zweed Vilhelm Moberg
en 12 maal JLook back in anger" van
Osborne. En dat alles in de „provin
cie"! Want Riksteatret speelt niet inde
grote steden behoudens tegenwoordig
nu en dan met een kleine groep in
Londen, Antwerpen en Rotterdam voor
de Noorse zeelieden. Zo'n avond eens
mee te maken is de moeite waard.
Vorig jaar had Riksteatret o.m. een
tournee met „Anne Franks dagboek".
Men ziet dat de directie streeft naar
het brengen van het eigentijdse toneel.
De twee wezen komen er niet aan te
pas!
Pas één voorstelling
in tien jaar afgelast
Toch was het bezoeken van een
schouwburg voor velen een volstrekte
onmogelijkheid. Een tocht naar Chris
tiana (tegenwoordig Oslo) of Bergen,
waar schouwburgen waren, was hoog
stens enkele malen in een mensenleven
mogelijk. Men kende Ibsen en Björn -
son evenals de oudere klassieken dan
ook slechts van het gedrukte woord of
hier en daar van het amateurtoneel.
De wens om hierin verandering (en
verbetering) te brengen, leidde tien
jaar geleden tot een bijzonder initia
tief. Het ging uit van een groepje lei
dende figuren uit de Noorse kunstwe
reld, onder wie de criticus Hans Hei
berg, de dichteres Halldis Moren (echt
genote van Tarjej Vesaas de roman
schrijver) en de uitgever Frits von der
Lippe, een telg uit een in de Hanze tijd
in Noorwegen geïmmigreerde familie.
Wie de smaakvolle en gezellige woning
van de Von der Lippes, tegen de hel
ling van Holmenkollen gelegen, be
zoekt, wordt getroffen door enkele oude
familieportretten, die een sterke gelij
kenis met de Prins der Nederlanden
vertonen. Het droombeeld, dat de ini
tiatiefnemers verwezenlijken wilden,
was dat van Von der Lippe, nJ. een
toneelgroep te stichten, die tot in de
verst afgelegen plaatsen van het over
13.5 breedtegraden uitgestrekte Noor
wegen goed toneel zou brengen en zulks
niet bij wijze van uitzondering, doch
geregeld, in abonnement.
Toneel en kleedkamers bevinden
zich niet altijd onder hetzelfde dak.
Kolbjorn Brenda (als grossier
Werle in „De wilde eend"balan
ceert naar zijn kleedkamer.
(Foto F. Falck Clausen)
EEN man was er in de buurt, voor
wie de fox een bijzondere gene
genheid koesterde. Dat was de
visboer. Laat ik erbij zeggen, dat hij de
vriend van alle honden was, van de
ernstige boxer met z'n fluwelen huid
en het bastaard-keesje tot de grote
Newfoundlander, een deftigheid van
enige straten ver, die wel eens naar
onze hondenbuurt afdwaalde.
Die visboer mochten ze dus allemaal
graag. ,Hij ruikt zo lekker", zei de
krulfox. „Hij heeft zo'n stevige hand
van aaien", zei de spaniel van de over
zij. Zodra ze in de verte z'n reutelende
hakkepoffer hoorden naderen, braken
alle buurthonden en hondjes uit, voor
zover ze niet aan een ketting zaten,
sprongen door deuren en ramen en
holden de straat op om hun geliefde
visboer feestelijk in te halen. Onaar
dige, niet begrijpende lieden beweer
den, dat het hun om het visafval te
doen was, maar dat was laster. Ze
groepten schilderachtig om het vehi
kel heen, zittend op hun staart of
staartrest, de ogen strak gericht op de
man, die met zekere handen zijn werk
deed en tussen de bedrijven door een
stukje afval naar zijn zwijgende toe
schouwers mikte.
Ook het vertrek van de visboer was
protocolair geregeld, want niet zodra
maakte hij met een harde klap van
zijn kardeksel een eind aan de bijeen
komst en begon zijn driewielige mo
torfiets te stotteren, of de fox mengde
zijn krachtig geluid in het brabbelend
gehakkel. Daarop zette 't hondenkoor
in en dat duurde net zo lang tot hun
visvriend met een gedurfde zwaai in
blauwe benzinedamp om de hoek was
gejakkerd.
Dan viel er een vreemde stilte en elk
van de viervoeters ging weer aan zijn
bezigheden.
DIT is geruime tijd geleden. De fox
is sinds lang dood en met hem is
de trouwe hondegarde verdwe
nen. Maar de visboer is er nog altijd
en nog steeds verzamelt hij zijn ruige,
gladharige en wollige vrindjes om zijn
geurige ka».
Grote opofferingen
En hoe is de provincie in Noorwe
gen? Zijn dat gezellige plaatsen als
Lochem en Heerenveen. op enkele uren
sporens van de hoofdstad gelegen?
Neen, zo mag men zich dat met voor
stellen al zijn er ook in Noorwegen
stadjes die vanuit Oslo kunnen worden
bespeeld: Moss, Dröbak, Askim, Dram
men.
Wij maakten in Askim een voorstel
ling van een stuk van Johan Borgen
mee. Het toneel verbeeldde het ouder
lijk huis van een nozem in optima for
ma. In Askim was nog een aardig
schouwburgje, maar in de meeste plaat
sen, waar gespeeld wordt bestaat dat
nog niet. ofschoon dit aantal elk jaar
vermindert! Riksteatret heeft er uiter
aard veel, zo niet alles toe bijgedragen,
dat in de winters-donkere fjordstadjes
bespeelbare zalen verrezen. Maar op
de bouw daarvan heeft men toch niet
willen en kunnen wachten.
Men speelde in militaire en bedrijfs
kantines, in bioscopen, in graanschu
ren, in de open lucht in het voorjaar.
Het kwam wel voor dat men in het
hoge noorden, waar de gehele bevol
king tot de laatste zieke vrouw en de
kleinste roze baby toe placht op te ko
men, zich bij gebrek aan kleedkamers
achter de rotsen in de sneeuw moest
schminken of van kostuum verwisse
len!
Licht in de duisternis
Bijna nooit heeft Riksteatret zijn
publiek teleurgesteld door een voorstel
ling af te gelasten. Dit gebeurde in
totaal éénmaal toen de autobus van de
weg afgeraakt en in de sneeuw weg
gezakt was. De andere keren als er zo
iets dreigde, wisten de mannelijke
medespelenden tezamen met de toneel
knechts en de chauffeurs weer ruim
baan voor de bus te maken, zodat men
ten hoogste enkele uren te laat begon.
Hetgeen niet hinderde, want het was
immers toch donker. En in Noorwegen
heeft iedereen altijd de tijd, behalve
dynamische mensen als Von der Lippe.
Men dient daarbij steeds in het oog
te houden wij vergeten dit maar al
te licht of kunnen het ons niet voor
stellen dat het in midden- en noord-
Noorwegen maandenlang (december en
januari) vrijwel het gehele etmaal don
ker is. Zodat Riksteatret een lichtpunt
in duizenden eenzame levens is gewor
den. Men mag dan ook wel vaststellen
dat niet veel gemeente- en rijkssubsi
dies zó welbesteed zün.
HEN RIK IBSEN
ken zou ik willen zeggen, een prach
tig dier, merkwaardig behangen met
lange krullende haren, van het smalle
voorhoofd met scheiding in het mid
den, tot de draperieën van de frivole
staartkrul. Voeg daarbij een zeer le
vendige natuur en U hebt wel een gro
te tegenstelling met de placide pool-
honden, die ongeveer niets gemeen
hebben met hun gekrulde metgezel. Of
is het een gezellin, een „zij"? En loopt
ze dus aan een lange lijn, omdat zij
van iedere tegenligger op haar pad,
van ieder aardig hondje, haarfijn al
les wil weten?
Plotseling een incident. Drie witte
hondehoofden worden langzaam ge
wend naar de achterhoede, waar de
Afghaan in hevige opwinding verkeert.
Op het trottoir staat, kort en vier
kant, een jonge Duitse herder. Zijn
wollige puntoren staan rechtop en hij
zwaait uitnodigend met zijn pluim-
Langzaam laat hij zich op de tegels
zakken en legt, speels afwachtend, de
kop, waarin twee heldere ogen glan
zen, op de gestrekte voorpoten.
De pooljongens staan onbeweeglijk,
maar de oosterse trekt en hijgt, smeekt
haar baas, haar eventjes los te laten,
om naar dat éééénige Duitsertje te
mogen gaan. Even maar! Haar pijpe-
krullen dansen ter weerszijden van
haar fijnbesneden hondegelaat, haar
staart zwiept van emotie.
ALS er eens geen honden wa
ren Dan, zo verzucht er
iemand, dan waren we van dat
nare beest af, die onopgevoede hond
twee huizen verder, een eeuwige blaf-
kees, die zijn buren hindert met zijn
stemgeluid van het ogenblik af, dat
zijn baas hem 's morgens vroeg al de
straat opstuurt.
Een ander voegt eraan toe: „En dan
behoefden we 's avonds in het donker
niet wijdbeens onze weg te zoeken over
de surprises, door de hondjes op het
trottoir achtergelaten.
Ja, die hondjes, die eigengereide,
blaffende, bijtende huisvrindjes met
hun hinderlijke non-figuratieve projec
ties, juist daar, waar wij willen wan
delen.
Toch zou U de honden uit het
straatbeeld van Uw buurt willen mis
sen? Onze snuffelende, hollende en
stoeiende viervoeters, die er met de
spelende kinderen kleur en fleur aan
geven? Vooral nu het paard zich niet
meer in onze straten laat zien!
Ondertussen heeft onze buurt enige
zeer bijzondere vertegenwoordigers van
de soort „canis familiaris" als stam
gasten gekregen.
door
Sjouke van der Zee
Het is een drietal witte samojeden,
prachtige dieren, stevig op de korte
poten, de volle staart met een zwierige
krul op de brede rug. Hun verschijning
is blijkbaar aan regels gebonden, want
steevast komt er één alleen de hoek
omwandelen, dan nummer twee en
drie, een hele stoet van wollige hon
debeesten Ook zijn ze statig, deze
zwijgzame afstammelingen van de rui
ge knapen uit het koude noorden, de
sterke sledehonden, die in een span
van acht of meer hun vracht over de
We hebben in onze buurt lange tijd
een witte foxterrier gehad, een koste
lijke hond, die de kenmerken van zijn
dubieuze afkomst onverbloemd in zijn
hele verschijning etaleerde. Hij had de
grootte en de oren van een airedale,
de kop van een fox en hij droeg boven
z'n kruis een keeshondenstaart, een
pracht van een fantasiekrul. Het was
een straatjongen van de bovenste
plank, bij alle samenscholingen verte
genwoordigd en haantje de voorste in
het dagelijkse straatgevecht.
Ik mocht hem wel. die Krulfox. Toen
ik hem voor de eerste keer eens op de
fiets passeerde, zette hij er meteen een
spurt in met in zijn wezen iets zeer
vastberadens, iets van: „gelooft U me
meneer, Uw broek gaat met één hap
aan flarden.
Ik moest wél afstappen! Toen heb ik
even ernstig met hem gepraat, maar
tijdens de toespraak keek hij de an
dere kant op, al zag ik duidelijk een
flauwe kwispeling in zijn staartkrul.
Sindsdien kenden we elkaar, ik mocht
iedere dag ongehinderd passeren.
I terugkaatsing B
I boven 30 m
IDE IN DE ANTENNE OPGEVANGEN
[RADIO-GOLVEN WORDEN NAAR
DE ONTVANGER ONDERIN DE
STOREN GELEID EN DAAR VER-
H STERKT EN HOORBAAR GEMAAKT
BEN BOVENOIEN DOOR EEN SCHRUM
y^gA^gREGlSTREER^
doorlating
tussen icm
en 30 m
uitdoving
B onder 1cm I
DE VOORNAAMSTE TOEPASSING ERVAN IS
ECHTER BIJ HET BEPALEN VAN DE PLAATS
EN BEWEGING VAN WATERSTOF-WOLKEN IN
HET HEELAL. DEZE ZENDEN N.L. RADIO
GOLVEN UIT MET EEN GOLFLENGTE VAN
JK-Jj 21 cmDEZE GOLVEN WORDEN DOOR DE
DAMPKRING VAN DE AARDE EN ZELFS DOOR
Vj WOLKEN ONGEHINDERD DOORGELATEN, TER
WIJL KORTE STRALEN, ZOALS LICHTSTRALEN,
WORDEN GEABSORBEERD EN LANGE WORDEN
TERUGGEKAATST, DAARDOOR KAN MEN MET
EEN RADIO-TELESKOOP MEER „ZIEN" DAN
MET E£N OPTISCHE-TELESKOOP. ZO HEEFT
MEN DE VORM VAN ONS MELKWEG-STELSEL
