BOSCH
Mammoelwel - Cals dreigt tot een
ernstig politiek conflict te leiden
Wirwar van lidmaatschappen staat
eenheid Europese landen in de weg
Een
derde gat
Westduitse metaalarbeiders voor
een schuld van honderd miljoen....
In kleine vrijhandelszone buitenste zeven")
zowel NAVO- als politiek-neutrale staten
Kan WEU dienst doen als brug?
Werkgevers kunnen som opvragen
maar uit tactische overweging
schijnen zij nog te aarzelen
KOELKAST
I^h/I Amsterdam, Haarlemmerweg 475,
tel. 185222 (10 lijnen).
Opgericht 1 maart 1860
Vrijdag 27 november 1959
Derde blad no. 29910
„Laat tie mammoet
geenbrokkenmaken"
(Van onze parlementaire
redacteur)
„We moeten de moed hebben te
erkennen, dat we met ons voort
gezet onderwijs achterop zijn ge
raakt", zei gisteren de heer Tans
(P. v, d. A.) in de Tweede Kamer.
Daarom vond hij het ontstellend,
dat de desbetreffende mammoet
wet is gestuit op tegenstand van
de helft van de vier partijen, waar
op het kabinet steunt. Er worden
grondwettelijke bezwaren geop
perd met veronachtzaming van de
noodzakelijke vernieuwing van het
onderwijs. Het gevaar bestaat, dat
de mammoetwet van minister Cals
niet op stal komt, maar in een
politiek slop geraakt.
Ook mevrouw Van Someren-Downer
(VVD) maakte zich ongerust over de
vernieuwing van het onderwas, maar de
heer Tilanus (CHU) baarde het juist
omgekeerd zorg dat minister Cals de
mammoet, die hij aan een ketting ach
ter zich aansleept, vurig wil verdedigen.
„Pas op", waarschuwde hij, „dat het dier
geen politieke ongelukken veroorzaakt
(kabinetscrisis)". Ook de heer Roosjen
(AR) verklaarde, dat er in zijn kring
ernstige bezwaren tegen de mammoet
wet bestaan. Hij heeft het wetsontwerp
reeds horen betitelen als het „lelijke
jonge eendje". Daarentegen beloofde de
heer Stokman (KVP) constructieve me
dewerking, hoewel ook hij kritiek heeft.
„Recht aangetast"
Tijdens de kabinetsformatie heeft mi
nister Cals overleg gepleegd met de drie
fractievoorzitters, de heren Romme
(KVP), Bruins Slot (AR) en Tilanus
(CHU) over grondwettelijke bezwaren
tegen de mammoetwet, waarvan ge
vreesd wordt dat het „recht" zal wor
den aangetast op de oprichting van bij
zondere scholen. Er werd toen overeen
stemming bereikt over een oplossing,
waarna minister Cals de wet dienover
eenkomstig wijzigde.
In de Eerste Kamer heeft veertien
dagen geleden de heer Schipper (AR)
opgemerkt, dat er toch geen overeen
stemming was over het grondwettelijk
bezwaar. Daaraan herinnerde gisteren de
heer Tans (PvdA), waarna de heer
Roosjen (AR) opmerkte, dat ook als de
grondwettelijke bezwaren zouden zijn
opgeheven, daarmee nog niet alle prin
cipiële bezwaren zijn weggenomen. De
minister moet nu maar eens uitvoerig
meedelen, maande de heer Stokman
(KVP) waarover wel en niet overeen
stemming is bereikt. De vrees bestaat,
dat bestaande scholen moeten worden
opgeheven volgens het overgangsrecht.
Indien de minister zich nader uit
spreekt over dit overgangsrecht en posi
tieve uitspraken doet, zal volgens de
heer Stokman het klimaat voor de be
handeling van de mammoetwet veel be
ter worden.
Gestegen kosten
De kosten van het onderwijs stijgen
enorm om te kunnen voldoen aan de
eisen, die nationaal en internationaal
aan het Nederlandse volk worden ge
steld. Er is geen sprake van, weerde de
heer Tilanus (CHU) een verwijt van de
heer Tans (PvdA) af, dat liberalen en
confessionelen op deze uitgaven zouden
willen bezuinigen.
In alle toonaarden is gesproken over
de noodtoestand bij het onderwijs door
gebrek aan schoolgebouwen, het tekort
aan leerkrachten en de toeneming van
het aantal niet volledig bevoegde in leer-
Regeling van de rechtspositie van de
onbevoegden in een noodwet, bepleitte
mevrouw Van Someren-Downer (VVD).
Zij hield ook een pleidooi voor verho
ging van de lerarensalarissen nadat zij
een sterk gedaalde waardering van de
intellectuelen had geconstateerd. Zij
Eindelijk verkeerslichten
bij de Diemerbrug
(Speciale berichtgeving)
De vele honderden automobilisten, die
gisteravond tijdens het spitsuur van hun
arbeid in de hoofdstad naar hun woon
plaats in het Gooi en de Vechtstreek te
rugkeerden, bemerkten tot hun verwon
dering dat zij bij het beruchte, gevaar
lijke en uiterst drukke kruispunt bij de
Diemerbrug werden opgehouden door
verkeerslichten, die er voorheen niet
waren. Eindelijk is het zover!
Jaren heeft het gemeentebestuur van
Diemen en de Rijkspolitie aan de pro
blemen van dit gevaarlijke kruispunt ge
dokterd en vele strubbelingen, zij het
vreedzame, zijn er geweest met Rijks
waterstaat eer men een oplossing had
gevonden in de vorm, die er nu is: een
aantal verkeerslichten, die voorlopig
nog door de politie op een aantal uren
van de dag bediend worden. Deze ver
keerslichten konden uiteindelijk niet
achterwege blijven. Zowel voor het snel
verkeer op deze drukke weg als voor het
lokale verkeer in Diemen zijn zij van
een dusdanig belang, dat de ingebruik
neming gistermiddag met enig officieel
vertoon geschiedde.
In de raadzaal van Diemen ontving
burgemeester mr. J. H. Strumphler Tide-
man zijn gasten. Deze gaf een uiteen
zetting van de vele moeilijkheden die ei-
geweest waren.
Aannemer vergiste zich
Bij de in Hoogeveen gehouden aanbe
steding door de directeur van Gemeen
tewerken namens het gemeentebestuur
voor ophoging van een industrieterrein,
waarvoor 16 inschrijvingen binnenkwa
men, deelde na opening der biljetten de
firma Booy en Koster uit Hoogeveen
mede dat zij zich voor onderdeel B ver
gist hadden door voor f. 39.000 in te
schrijven. Hun bedoeling was geweest
f. 39.000 lager dan voor sub A. welk be
drag f. 284.700 was.
Het gemeentebestuur zal nu moeten
beslissen wat met deze inschrijving zal
gebeuren. Formeel is deze firma met
f. 39.000 natuurlijk d« laagste..
drong er bij de minister op aan het goe
de voorbeeld te geven en althans aan de
onderbetaling van de leraren een einde
te maken.
Teveel formalisme
„Hoe staat het met de onderhandelin
gen?" vroeg de heer Tans (PvdA). Op
het betrekken van de schoolbesturen bij
het overleg drong de heer Van Nierop
(AR) aan.
Bij de bezwaren van mevrouw Van
Someren-Downer tegen teveel formalis
me sloot de heer Roosjen zich aan met
de opmerking dat het jaren duurt voor
op een schoolbouwplan alle rijksgoed
keuringen zijn verkregen.
Er zijn in totaal 108 handelingen no
dig alvorens een bijzondere school er
staat, zette de heer Peters (KVP) uit
een. De bouw van een nijverheidsschool
kan aldus vijf jaar duren!
De heer Engelbertink (KVP) en an
deren vroegen, wanneer de nota kan
worden verwacht met de beslissing van
de regering over de spreiding van het
hoger onderwijs,
In totaal hebben zeventien sprekers
klachten en wensen geuit, waarop mi-
nister Cals dinsdag a.s. zal antwoorden, hebben "bereiktT
De minister van Verkeer en Water
staat merkt in zijn Memorie van Ant
woord inzake de begroting voor 1960
op, dat de vraag of het wenselijk is
voor bromfietsers een theoretisch en/of
praktisch rij-examen in te voeren
reeds meermalen is overwogen.
Tot dusver is daartoe niet overgegaan,
omdat ernstig moet worden betwijfeld,
of het daarvan te verwachten nut de
uitgebreide organisatie, die daarvoor
nodig zou zijn, wel zou rechtvaardigen,
ook als men het examen tot een theore
tisch deel zou beperken.
De vraag of, en zo ja in hoeverre, het
aanbeveling verdient op grond van een
ingevulde eigen verklaring een soort
brom fietsvergunning af te geven, die
zou kunnen worden ingetrokken indien
een bromfietser blijkt een gevaar voor
het verkeer op te leveren, is thans in
studie bij de commissie veiligheid weg
verkeer. De minister stelt zich voor zijn
standpunt ter zake te bepalen nadat
hem het advies van deze commissie zal
(Van onze correspondent in Bonn)
Sedert Adenauers bezoek aan Londen breekt men zich te Bonn het
hoofd over het probleem hoe tussen Groot-Brittannië en de Europese
Economische Gemeenschap (EEG) via de Westeuropese Unie een
brug kan worden geslagen. In feite komt deze vraag neer op de beant
woording van de veel concreter vraag: hoe wordt een handelsoorlog
tussen de EEG en de kleine vrijhandelszone voorkomen.
Drie organisaties
De drie organisaties waarom liet liier
gaat, kan men als volgt in het kort
schetsen:
1. De Westeuropese Unie (WEU) werd
in haar eerste stadium als Pact van
Brussel opgericht op 17 maart 19J/8
door België, Nederland, Luxemburg,
Frankrijk en Engeland voor econo
mische, sociale en culturele samen
werking, alsmede voor collectieve
verdediging. Door de Parijse ver
dragen van 23 oktober 1954 kreeg dit
pact verdere taken en werden Duits
land en Italië er lid van, waarna
men van Westeuropese Unie sprak.
De militaire functies van het Brus
selse Pact gingen over op de NAVO,
maar een militair aspect bleef de
WEU bezitten door een taak op het
gebied van de bewapeningscontrole.
De WEU is evenwel bepaald geen
zuiver militair pact; zij heeft in de
eerste plaats ook tot taak om zich
in te spannen voor verhoging van
de levensstandaard in de zeven aan
gesloten landen. In de praktijk is
haar invloed zeker niet. erg groot;
2. de EEG, waarvan op Engeland na
alle zes WEU-landen lid zijn, beoogt
sedert 25 maart 1957 de creatie van
een Europese markt door integratie.
En wel door onder elkaar de invoer
rechten af te schaffen, de kwantita
tieve beperkingen te vermijden en
naar buiten toe een gemeenschappe
lijke handelspolitiek te voeren;
3. de kleine vrijhandelszone omvat En
geland, Zweden, Noorwegen en Dene
marken, Zwitserland, Oostenrijk en
Portugal. Ook zij wil onder elkaar de
invoerrechten afschaffen, de kwan
titatieve beperkingen vermijden,
maar bepaald geen gemeenschappe
lijke handelspolitiek tegenover niet-
leden voeren. Vorige week te Stock
holm is de basis voor deze organi
satie gelegd.
Geen exclusieve club
Van Britse zijde vreest men dat de
EEG, de gemeenschappelijke markt
dus, niet alleeen tot economische maar
ook tot vergaande politieke integratie
zal leiden, dat daardoor in Europa als
het ware een exclusieve club zal wor
den gevormd, waar Engeland buiten
zal moeten blijven, en dat daardoor in
de Westelijke alliantie van de NAVO
niet slechts handelspolitiek maar ook
politiek een kloof zal ontstaan. Deze
vrees nam te Londen toe, toen in Pa
rijs en Bonn gesproken werd over de
oprichting van een gemeenschappelijk
politiek secretariaat en over politieke
organen van de leden-staten van de
gemeenschappelijke markt. Van Britse
zijde is nu tijdens Adenauers bezoek
aan Londen duidelijk gemaakt, dat
men niet tegen het politieke eenheids-
streven van de EEG-staten is, maar
dat zulks niet gepaard mag gaan met
de vorming van een exclusieve club.
Er moet volgens de Britten een brug
geslagen worden, politiek gezien, van
Londen naar de EEG.
En voor die brug willen Britten, en
sedert Adenauers bezoek aan Londen,
ook Duitsers de WEU gebruiken! Een
geregelde consultatie in het raam van
de WEU, waartoe èn de zes EEG-lan-
den èn Engeland behoren, moet er voor
zorgen dat er geen politieke kloof zal
ontstaan tussen Londen en het „con
tinent". In Bonn heeft men er daarbij
de nadruk op gelegd, dat de WEU in
de eerste plaats gezien moet worden
als een politiek instrument dat geac
tiveerd kan worden. De „goede, oude
WEU", zoals men haar hier heeft ge
noemd, moet opgekalefaterd worden,
opdat de politieke integratie (volgens
Bondskanselier Adenauer via de Euro-
markt bereikbaar, waarna deze poli
tieke eenwording de basis moet wor
den van een nog grotere continentale
eenheid!) onder Britse hoede zal kun
nen verder gaan.
Adenauers ideaal en de
vrees van de Britten
Zit hierachter de Britse vrees voor
een politiek en economisch al te sterk
wordende Europese club, met econo
misch krachtige landen als Duitsland
en Frankrijk? Men zwijgt hier in Bonn
over, maar men vraagt zich wel af,
hoe Adenauers ideaal een verenigd
Europa via economische integratie
ooit kan samengaah met de Britse
vrees voor een kloof in de Westelijke
alliantie, d.w.z. Britse vrees voor een
al te sterk Europa in economische
zin
Doemen hier reeds raadsels van de
eerste grootte op, minstens zo groot
zijn die welke ontstaan als men na
denkt over de samenwerking tussen
de „kleine vrijhandelszone" en de
EEG-landen. Handelspolitiek moet sa
menwerking mogelijk zijn, bijv. door
associëring, waardoor een economi
sche oorlog kan worden voorkomen en
niet nog eens een streep door Europa
wordt getrokken. Maar toch doemen
reeds hier moeilijkheden op. Immers,
het is algemeen bekend, dat men in
de Verenigde Staten zeer sceptisch
staat tegenover plannen om tussen
EEG en „kleine vrijhandelszone" een
brug te slaan. Een brug tussen de EEG
en Engeland via de WEU wordt daar
waarschijnlijk toegejuicht. Maar een
brug tussen EEG en kleine vrijhan
delszone zou daardoor niet op kos
ten van de Amerikaanse handel met
Europa iets bekokstoofd kunnen wor
den? Zou de brug niet tenslotte bekos
tigd moeten worden met de Ameri
kaanse export naar niet minder dan
twaalf Europese landen?
Wormer loopt
in de gaten
(Van onze correspondent)
WORMER, 26 nov. - In Wor
mer is men blijkbaar niet
voor één gat te vangen. De
afgelopen nacht is er een
derde gat ontstaan. Weer
zo'n geheimzinnig, meters
diep en vyfkantig gat en wel
in het weiland van boer K.,
ongeveer 800 meter verwij
derd van het veelbesproken
tweede gat.
De Maatschappij tot Exploitatie van Wor
mergaten is onmiddellijk begonnen met
een uitgebreid onderzoek. Een bliksem-
onderzoek, want men hoopt nog vandaag
het raadsel te ontsluieren. De Maatschap
pij ziet er kennelijk nog een gat in. Wij
houden u op de hoogte. Raadpleeg dus
de krant van morgen. Wellicht kunnen
wij u dan meer vertellen, want wat in
het gat zit verzuurt niet!
Gevaar van verwarring
Daarnaast vraagt men zich af hoe
de politieke en handelspolitieke identi
ficatie van a) een Engeland als EEG-
gesprekspartner via de WEU én b) een
Engeland als lid van de kleine vry-
handelszone, dat eveneens met de EEG
moet onderhandelen, zal verlopen.
Zweden, Zwitsers en Oostenrgkers zijn
geen lid van een Westelyke defensie
alliantie en zullen een Britse band via
de WEU met de EEG met wantrou
wende ogen gaan bekijken, wanneer de
kleine vrijhandelszone via eigen orga
nen in handelspolitiek contact treedt
mede uit naam van datzelfde Enge
land! met de EEG.
Vandaar dat in Bonn met de grootst
mogelijke voorzichtigheid thans ge
sproken wordt over de bevoegdheden
van Adenauer tijdens zijn bezoek aan
Londen en zijn gesprekken met Mac-
millan over de EEG en kleine vrijhan
delszone. Die gesprekken, zo zegt men
hier met nadruk, gingen in eerste in
stantie voor eigen rekening en niet in
naam van de andere EEG-partners.
Vandaar ook de grote Westduitse be
langstelling voor minister Luns' voor
stellen terzake van een samenwerking
tussen EEG en „Stockholm". Maar
allereerst lijkt het noodzakelijk een
bijzonder scherpe scheidslijn te trek
ken tussen de taak van de WEU
als brug van Engeland naar de EEG,
en de zuiver handelspolitiek gedachte
associatie tussen EEG en kleine vrij
handelszone. Zo niet dan ontstaat er
bepaald verwarring. En wel om En
geland, dat nu eenmaal zowel lid van
de WEU is, als van de NAVO en
tot beide organisaties behoren alle zes
EEG-landen en ook van de kleine
vrijhandelszone, waarin zowel NAVO-
als neutrale staten zitting hebben
Zo ooit dan blijkt uit deze wirwar van
lidmaatschappen tot welk een alles
behalve verheven soort samenwerking
de Europese staten zijn gekomen
Heel duur staartje
(Van onze correspondent in Bonn)
Reeds driemaal in de afgelopen
twee maanden zijn vertegenwoor
digers van de machtigste West
duitse vakbond, de Industriege-
werkschaft Metall (Metaalarbei
dersbond) en van de Westduitse
metaalindustrie bij elkaar gekomen
om te praten over een enorme
schuld van de I.G. Metall. Op
vraagbaar is vanwege de werk
gevers een bedrag van 38 miljoen
mark, maar vast staat dat er boven
het hoofd van de I.G.-Metall-
leider Otto Brenner een schuld
hangt van tenminste 100 miljoen
mark
In het najaar van 1956 en begin 1957
vond in Sleeswijk-Holstein een staking
plaats onder de arbeiders van metaal
bedrijven, scheepswerven e.d. Het werd
de langste staking in Duitsland sedert
1905! Het ging bij deze staking om een
vakbondseis tot doorbetaling van loon
voor de volle 100 percent in geval van
ziekte. De staking zelf liep op een com
promis uit, zij het een compromis met
een heel duur staartje. Want de werk
gevers in de Noordduitse metaalnijver
heid dienden een eis tot schadevergoe
ding in, omdat huns inziens de vak
bond over de schreef was gegaan. Er
bestond n.l. een overeenkomst volgens
welke beide 'partners eerst dan konden
overgaan tot staking, uitsluiting e.d.
wanneer de onderhandelingen defini
tief mislukt waren. Maar nog tijdens
de onderhandelingen ging de I.G. Me
tall in Noord-Duitsland over tot het
houden van een stemming onder de
metaalbewerkers over de vraag „sta
king of geen staking". Het werd „sta
king" nog voor de onderhandelingen
officieel afgebroken waren en nog voor
de vakbond de werknemers op de
hoogte had gesteld van de nieuwe
situatie.
Driemaal „schuldig"
Tot driemaal heeft een rechterlijke
instantie de vakbond in deze schuldig
verklaard. En dat betekent dat de eis
Van de werkgevers was toegewezen.
Er is juridisch gezien dan ook geen
lieve moederen aan, nog te minder
daar de hoogste instantie voor dit ge
val, het sociale bondsgerecht te Kas
sei, alle uitspraken van lagere instan
ties heeft bevestigd. De I.G. Metall
werd uitgenodigd aan 34 Noordduitse
metaalbedrijven en scheepswerven
schadevergoeding te betalen. De totale
schade wordt geschat op 100 miljoen
mark, maar voorlopig heeft de werk-
geversbond het gehoudeh bij een be
drag van 38 miljoen mark, zijnde het
bedrag dat het ondersteuningsfonds
van de hele Westduitse metaalindustrie
aan de gedupeerde bedrijven tijdens
de lange staking heeft uitbetaald, ter
dekking van de lopende bedrijfskosten.
Geen haast
tall de duimschroeven zal worden
aangezet. Men is kennelijk uit op een
ruil: de vordering wordt ingetrokken
(maar kan als een zwaard van Damo
cles boven de I.G. Metall blijven han
gen), indien de vakbond wat rustiger
zal worden. Brenner, de „IJzeren
Otto" van de I.G. Metall, staat be
kend om zijn zeer scherpe eisen. Die
eisen kan men thans ontscherpen, in
ruil voor 100 miljoen mark!
Het gaat hier o.m. om de door de
ondernemers gewenste langere looptijd
van de C.A.O. rust inzake het werk
tijdprobleem; een seheidsgereehtsover-
eenkomst om stakingen te voorkomen;
vorming van een paritaire commissie
ter behandeling van geschillen. Of
Brenner zal toehappen is nog een
vraag. Maar met vóór zich de steeds
luider wordende stemmen van talrgke
metaalwerkgevers, die de rekening
aan Brenner gepresenteerd willen zien
en geld op tafel willen hebben, hlgft
hem nog maar weinig tgd over een di
plomatiek spel te spelen Men
verwacht dan ook dat de rekening niet
in de vorm van 100 miljoen mark,
maar in de vorm van een overeen
komst over het toekomstige gedrag van
de I.G. Metall zal worden gepresen
teerd. Een unieke situatie!
kom pressor
Van ondernemerszijde heeft men be
paald geen haast met deze vordering,
die sedert de uitspraak van Kassei van
oktober 1958 kan worden ingediend.
Hier wordt „tactisch" geaarzeld
want. uit alles blijkt duidelijk, dat de
ondernemers er niets aan gelegen is
om de I.G. Metall een rake veeg uit
de pan te geven. Niet dat de I.G. Me
tall door betaling van 38 miljoen mark,
of zelfs van 100 miljoen mark totaal
aan de grond zou komen te zitten! Im
mers, deze vakbond is de grootste, qua
ledental, in de gehele wereld: met niet
minder dan 1.76 miljoen leden, zijnde i
28 percent van het totale ledental van
het Algemeen Duits Vakverbond, de
D.G.B. De bond beurt per jaar aan
contributies een bedrag van 100 mil
joen mark en soms nog meer. Per
jaar stopt men niet minder dan 22 mil- j
joen mark in een strijdfonds. Dat wil
zeggen: een reservering van één jaar
is voldoende om 20.000 metaalbewer-
kers gedurende zes maanden een we- 1
kelijkse ondersteuning van 45 mark te j
geven, zoals dat ook in 1956/1957 in
Sleeswijk-Holstein is gebeurd! Of ove-I
rigens de I.G. Metall gewild zal zijn
te betalen, is een tweede zaak. Het is
mogelijk, dat de vakbondsleiders er
ijlings toe zijn overgegaan hun vele
tientallen miljoenen zó te beleggen, dat
niemand er aan zal kunne nkomen!
IJzeren Otto onder druk
Maar de vraag is of de ondernemers
van dc Westduitse metaalindustrie die i
100 miljoen mark wel willen hebben.
Eerder lijkt het erop, of hier een „han
deltje" gemaakt wordt. De drie on
derhandelingen sedert september j.l.
duiden daar bepaaldelijk op. Niets
duidt erop, dat van ondernemerszijde,
zoals enkele werkgevers in Sleeswijk-
Holstein wel zeker wensen, de I.G. Me-
onmisbaar voor U en Uw gezin
i_ i_
'prijzen 'vanaf
verkrijgbaar bij de bonafide handel
Alleenvertegenwoordiging
EjSN N.V. Willem van Rijn
even
K e r k e 1 ij k L
NED .HERV. KERK
Beroepen te Wilhelminadorp H. Lint
boom, kand. te Delft; te Poortvliet (toez.)
C. J. van den Broek te Ridderkerk.
GEREF. KERKEN
I Beroepen te Den Bommel
tl letterlijk opzien- Egmond, kand te Rijnsburg;
woude en te Putten iN.O.P.)
te Eén Dr.).
A en zou dit
irende arbeid kunnen noemen.
Deze dame vervaardigt pieken
voor kerstbomenwaarnaar binnen
kort vele ogen zullen opzien.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Veenendaal A. F. Honkoop
te Goes; te Ridderkerk M. Blok te Rijs-
sen.
Schermutselingen in Tweede
Bromfietsvergunning
is in studie
