REKORD
1200
40
„GEWETEN BEPAALT OOK IN WETENSCHAP
WAT WAARD IS GEWETEN TE WORDEN"
Anton Hunink
26 NOVEMBER IN DE PIETERSKERK
Inzicht heilige verontwaardiging moed
Nozem begint bij verkeerde kant
Volkomen luchtdicht...
échte Gelderse rookworst
Kamer van Koophandel - Leiden -
denkt aan nieuwbouw
Alwéér 'n nieuw
model OPEL
Thans de
Opgericht 1 maart 1860
Vrijdag 27 november 1959
Tweede blad no. 29910
Koningin Juliana bij
oud-alumni in Gooi
Prof. dr. H. C. van tie Hulst analyseerde een probleem
dat tegenwoordig zeer velen bezig houdt
Inzicht, heilige verontwaardiging, moed. Waar
op dienen we ons te bezinnen op de dag van
26 november, de dag waarop in 1940 prof. Cleve-
ringa in zijn college in het Groot Auditorium de
wetenschappelijke waarde belichtte van het werk
van prof. Meijers, wiens ontslag als joods hoog
leraar toen door de bezetters was bewerkstelligd?
Dit beroemd geworden college luidde het open
Leidse verzet in, het was het verdiepen van in
zicht waar doorheen heilige verontwaardiging
trilde, welke op haar beurt de spreker en zijn toe
hoorders bezielde tot moed.
Bezinning op welk van deze drie met deze
vraag opende prof. dr. H. C. van de Hulst gister
middag in de Pieterskerk zijn beschouwing onder
de titel „Wat is het weten waard" welke bijeen
komst het hoogtepunt vormde van de jaarlijkse
herdenking van deze 26ste november.
Prof. Van de Hulst koos welbewust voor een
beschouwing over het inzicht, thans niet in het
bijzonder in het werk van prof. Meijers, maar in
Alvorens over het „inzicht" als een van de drie aspecten dezer herdenking te
spreken, merkte prof. v. d. Hulst nog enkele dingen op over de twee andere
aspecten, in het bijzonder ten aanzien van de volgorde van „inzicht-heilige ver-
ontwaardiging-moed".
Er zyn namelijk jeugdige lieden, die aan de omgekeerde volgorde de voorkeur
geven. Deze lieden willen in eerste instantie moedig zijn, zoeken in tweede
instantie een object hunner verontwaardiging. Men noemt zulke a priori moedige
lieden thans wel nozems. Zü zijn ongevaarlijk. We mogen zelfs blij zijn, zo con
stateerde prof. v. d. Hulst, met hun natuurlijke uitbundigheid welke tevens strekt
tot persoonlijkheidsvorming. Wordt deze moed echter een dogma met een gesche
matiseerde verontwaardiging als consequentie op grond waarvan men een dikwijls
door oudere fanatici gesteund vals inzicht tracht te wekken in de reden tot
verontwaardiging (niet als inzicht a priori derhalve) dan wordt dit verschijnsel
levensgevaarlijk. Op deze wijze hebben de georganiseerde nozembenden van de
SA en de SS vele jaren lang de overhand gehad in een groot deel van West-
Europa en onnoemelijk leed gesticht.
De tweede mening ligt merkwaardi
gerwijs betev in het gevoel, juist als ge
voel in plaats vain een weloverwogen
standpunt- Maar in ernst zal men dat
in wetenschappelijke kring ook niet wil
len aanvaarden.
de waarde van het maatschappelijk werk in het
algemeen.
Hij concludeerde, dat het fundamentele crite
rium voor de waarde van het weten, voor het
inzicht dus, het geweten is. Het gaat binnen
en buiten de wetenschap om 's mensen verant
woordelijkheid tegenover God. Nieuwsgierigheid,
schone traditie en maatschappelijk nut mogen
krachtige stimulansen zijn, het zijn nimmer
waarde-criteria.
Slechts een enkele maal komen vragen op dit
terrein zo pregnant naar voren als b.v. op 26 no
vember 1940. Laten wij bidden, aldus prof. v. d.
Hulst, dat ons bij dergelijke gelegenheden het
licht geschonken wordt dat nodig is om de weg
der gerechtigheid te zien en onbevreesd te bewan
delen. Het is slechts dan waard een „bolwerk van
de vrijheid" te zijn en dit te verdedigen, indien
de zon der gerechtigheid in de vorm van een voor
alles sprekend geweten ons verlicht.
derwerp hunner arbeid bepaalden ge
antwoord; „Je hoeft een probleem niet
aan te pakken, wacht maar tot het
probleem jou pakt". Maar dat geeft,
met alle waardering voor de diepere zin
van deze gedachte, nog geen criterium
voor de „waarde" van geweten wil wor
den, wat dus onderzocht moet worden.
Ook nu, maar ook
sterk overtuigd?
Prof. v. d. Hulst merkte op, de over
tuiging te zijn toegedaan dat ook in de
huidige generatie verontwaardiging zou
opvlammen en de moed zou groeien tot
verzet wanneer daartoe de reden zou
rijzen. Minder overtuigd was hij echter
van het unanieme en klare inzioht van
de waarden voor dit vechten, zeker in
dien wij ons tegenover een minder dom
me tegenstander zouden bevinden dan
in 1940. Verdieping van dit inzicht,
waaruit verontwaardiging en moed ge
put kunnen worden, is derhalve van
tijd tot tijd zeer nuttig.
Het oordeel over de waarde van de
wetenschap ligt tussen twee polen: zij
is alles waard en zij is niets waard. De
eerstgenoemde pool, die overeenkomt
met het Paust-motief, spreekt niet meer
aan. Wij zijn er te zeer aan gewend, o.a.
door de discussies rond de atoombom,
dat de wetenschap niet is als een
brandweerauto die onder alle omstan
digheden voorrang heeft.
„Mei Invoar ien"
bracht
„Skroeitle Flerken"
Voor de Friese Vereniging trad gis
teravond in Den Burcht" het Toneel
gezelschap „Mei invoar ien", uit Vlaar-
dingen op met „Skroeide flerken" Ge
schroeide vlerken) van de Rotterdamse
toneelschrijver W. Chr. Duba.
In dit stuk worden de spanningen in
het leven van een achttienjarig meisje
tot uitdrukking gebracht, dat al te lang
aan de strakke leiband van vader en
moeder heeft gelopen en dat plotseling
geconfronteerd wordt met de zeer mo
derne opvattingen van een jongeman,
die haar ertoe brengen afstand te ne
men van de verregaande preutsheid in
het ouderlijke milieu in de streng puri
teinse gezindheid van de burgerlijke
directrice harer school, welke haar be
klemd hebben gehouden.
Wanneer daarna de omgang met een
andere jongen geleid heeft tot „ge
schroeide vlerken", is het haar levens
wijze oom, die, met ruim begrip voor
de schadelijke invloed van haar be
krompen en angstvallige opvoeding, het
meisje steun geeft en haar leert inzien,
dat de verhouding tussen meisje en
jongen alleen dan in onbevangenheid
zuiver kan blijven wanneer de liefde als
het hoogste goed wordt beschouwd.
Van het stuk kan, ondanks de lange
dialogen, niet gezegd worden, dat het
psychologisch voldoende is uitgewerkt,
maar wel is de schrijver er in geslaagd,
enkele figuren zeer aannemelijk te te
kenen, o.a. de charmeur, die het meisje
op het pad der liefde brengt en de oom,
wiens uitbeelding wel het meest over
tuigend is te noemen.
De zwakke plekken werden geaccen
tueerd door het hier en daar wat wan
kele spel van deze nog jonge ploeg,
maar over het geheel werd er toch ver
dienstelijk gespeeld, waarbij de best
geschreven rollen de sterkste vertolkers
kregen.
De avond stond onder leiding van de
vice-voorzitter dr. J. Keuning. Het to
neelgezelschap is voor zijn zeer gewaar
deerde prestaties gecomplimenteerd
door de heer K. Woudstra, waarna bloe
men werden aangeboden.
Na afloop was er nog een gezellig sa
menzijn in de koffiekamer.
De gebeurtenissen van 26 november
1940 wijzen trouwens op een stand
punt tussen deze polen: de aantoning
van een waardevol goed in het werk
van een der Leidse hoogleraren, al
leidde die aantoning tot tijdelijke af
stand van velerlei wetenschappelijke
arbeid waaruit erkenning van het nog
hogere gloed van vrijheid en gerech
tigheid blijkt.
De waarde van de wetenschap kan
dus niet in zwart-wit geschilderd wor
den maar vraagt om een tekening in
gradaties of kleuren, vraagt om wegen
en meten en bovendien om een maat
staf.
Niet afschuiven
Vroeger was het nogal eens gebruike
lijk deze vragen af te schuiven en zelfs
tegenwoordig zijn daarvan nog wel
Sciëntia is een vrouw.
Prof. v. d. Hulst veroorloofde zich bij
het zoeken naar een bevredigend ant
woord de vergelijking tegenover de
vraag „de wetenschap om haarszelfswil
of de wetenschap terwille van haar
maatschappelijk nut" met de vraag „de
vrouw om de vrouw of de vrouw om het
maatschappelijk nut". Over de eenzij
dige oriëntatie van deze vergelijking
heen stappend constateerde prof. v. d.
Hulst dat ook hier het antwoord een
synthese moet zijn tussen beide extre
men. Ook de wetenschap kan drang en
nieuwsgierigheid niet ontberen, maal
ais criterium voor de moraal kan dit
niet warden aanvaard. Anderzijds kan
men evenmin het maatschappelijk nut
noch van de vrouw als basis voor de
liefdesmoraal noch van de wetenschap
als maatstaf voor haar waarde hante
ren. Spreker ging op deze vergelijking
en op haar consequenties nog iets die
per in. Hij ontleedde daarbij enkele ver
schijnselen die men de persoonlijke
drijfveren tot wetenschapsbeoefening en
wijze daarvan zou kunnen bestempelen.
Hij stelde, dat ook zonder uitdrukke
lijke leiding door een maatschappelijk
orgaan de gang van de wetenschap in
sterke mate door de maatschappelijke
behoefte wordt bepaald en dat dit juist
is. Voor een groot gedeelte gebeurt dit
onopgemerkt doordat de wetenschap
onderdeel is van een cultuur en doordat
de wetenschappelijke onderzoekers auto
matisch de waarde-oordelen gebruiken
die in hun cultuur leven. Als persoon
lijke drijfveren kunnen in het weten
schappelijk onderzoek dienen de
nieuwsgierigheid, doodgewone eerzucht,
hebzucht of koppigheid, zelfs jaloers-
Zoals dat ieder jaar het geval
was hebben gisteravond in tegen
woordigheid van H.M. de Koningin
ongeveer honderd Leidse oud
alumni uit het Gooi in het Palace
Hotel te Hilversum een bijeen
komst gehouden. De voorzitter, dr.
E. D. Duyster, opende de bijeen
komst en herdacht de overleden
hoogleraren. Vervolgens leidde
prof. dr. L. J. Oosterhoff de lezing
van dr. P. W. Kastelyn in, die
sprak over het actuele onderwerp
„elektronische rekenmachines".
Tijdens de lopende maaltijd was
er volop gelegenheid om bekenden
te spreken en onderling contact te
zoeken of te hernieuwen. De heer
H. J. Muller, preases van het LSC,
behandelde in een korte voordracht
de vraag of de Nederlandse student
een actief medespeler wordt in het
internationale politieke steekspel.
Tenslotte sprak mevrouw mr. M. A.
Kakebeeke-Van der Rut (Leiden)
over de positie van man en vrouw
civielrechtelijk en fiscaalrechtelijk.
De avond werd beëindigd met het
zingen van het Io Vivat.
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIH
beslissing, waarbij het gaat om 's men
sen verantwoordelijkheid tegenover God.
Het is te hopen, zo besloot prof. v. d.
Hulst met hantering van het devies van
de Rijksuniversiteit in Utrecht, dat het
slechs dan waard is een bolwerk der
vrijheid te zijn, indien de zon der ge
rechtigheid ons verlicht wanneer wij
nogmaals voor een direct persoonlijk
antwoord komen te staan als op de
vragen, die in november 1940 werden
gesteld.
Entourage
De bijeenkomst werd muzikaal inge
leid met orgelspel van Adriaan Blan-
kenstein en geopend door de rector
magnificus prof. mr. J. E. Jonkers. Deze
vroeg in andere bewoordingen dan de
hoofdspreker aandacht voor de beteke
nis van de 26ste november, voor de
plaats van de wetenschap in de maat
schappij en voor de verantwoordelijk
heid van de wetenschappelijke werkers
ten opzichte van de grondbeginselen
van een samenleving waarin de men
selijke rechten worden geëerbiedigd.
Na dit openingswoord werd het zesde
couplet van het Wilhelmus gezongen
door de zeer vele aanwezigen, en werd
een muzikaal intermezzo verzorgd door
mej. C. A. Boon. Na de toespraak van
prof. v. d. Hulst zong men gezamenlijk
het laatste couplet van het Wilhelmus
en sloot de rector magnificus deze bij
eenkomst.
Herdenkingen
elders in den lande
In vele plaatsen in Nederland werden
gisteren ter gelegenheid van deze her
denking bijeenkomsten gehouden ter
bevordering van het contact tussen de
Leidse Universiteit en de oud-alumni.
De sprekers waren hoogleraren, leden
van de Wetenschappelijke Staf en stu
denten, die de Universiteit vertegen
woordigen. De plaatsen, waar deze bij
eenkomsten gehouden zijn waren: Alk
maar, Almelo, Amersfoort (op 28 no
vember), Amsterdam, Assen (op 28 no
vember), Breda, Brussel, Gouda, 's-Gra-
venhage, Haarlem, Heerlen, 's-Herto-
eens voorstanders. Men komt er echter
niet met te zeggen dat wetenschap een
stuk cultuur is aan de bouw waarvan
men medewerkt, zonder de verantwoor
delijkheid te erkennen voor de waarde
daarvan, afgewogen tegenover andere
zaken. Men mag dit waarderingsoordeel
niet afschuiven op politici, economen,
filosofen of dichters.
Sinds de laatste oorlog heeft in
ruime mate het inzicht veld gewon
nen, dat de man van wetenschap al
thans in principe medeverantwoorde
lijkheid moet dragen voor de prak
tische, politieke en sociale consequen
ties van zijn werk.
Relatief
Met voorbeelden toonde prof. v. d.
Hulst aan, dat er relatieve waardeoor
delen worden gehanteerd zelfs binnen
een bepaalde vakwetenschap door de
mensen van dat vak, wanneer het gaat
om de keuze van het object der weten
schappelijke interesse en werkzaamheid.
Thans wijlen prof. dr. H. A. Kramers
heeft prof. v. d. Hulst op de vraag hoe
grote onderzoekers htm keuze van on-
heid al komen om verschillende rede
nen de „tricheurs" die men op grond
van dergelijke motieven zou verwach
ten in de wetenschap vrijwel niet voor.
Vraagteken achter alles
Het kwam spreker voor, als conse
quentie van zijn voorgaande beschou
wingen, dat op de deelgenoten van de
Universitaire gemeenschap sterker
dan op anderen de plicht rust, achter
alles een vraagteken te zetten, zeker
ook achter de waardeoordelen die zij
als vanzelfsprekend plegen te hante
ren. Naeerkenning van dit vraagteken
moeten zü zich bezinnen op het ant
woord waarom dit vraagt.
Na in het verloop van zqn voor
dracht geen antwoord t? hebben ge
geven op de vraag „Wat is het weten
waard?", dus de basis van een der drie
in de aanvang genoemde aspecten der
herdenking, het inzicht, legde prof. v.
d. Hulst er in zijn slotwoord de na
druk op dat er slechts één fundamen
teel criterium is: het geweten.
Elke praktische beslissing binnen en
buiten de wetenschap is een gewetens-
Dat is het grote Anton Hunink nieuws voor de
liefhebbersnaast de beroemde Gelderse rook
worst met het loodje is er nu ook vacuum
verpakte rookworst van Anton Hunink!
Luchtdicht, dus kersvers
Gemakkelijk ook klaar voor de boterham.
Voor de warme maaltijd de worst even laten
opwellen in water, dat nèt niet aan de kook is.
Heerlijk om in te bijten!
HOFLEVERANCIER
Wordt huidige pand afgebroken?
Tüdens de gistermiddag gehouden vergadering van de Kamer van Koophandel
en Fabrieken voor Rijnland is uitvoerig gesproken over een eventuele restauratie,
dan wel totale nieuwbouw van de percelen Stationsweg 41 en 43, waarin de kan
toren van de Kamer zijn gevestigd.
Woensdag 16 december wordt een ver
gadering van de Kamer te Alphen aan
den Rijn gehouden. De burgemeester
van deze gemeente zal dan een uiteen
zetting geven van de plannen tot in
dustrialisatie, welke Alphen heeft. De
Rijnlandse Kring van Werkgevers treedt
deze middag als gastheer op.
Gisteren was de Leidse Pieters
kerk tweemaal het centrum van een
jaarlijkse herdenking. Voordat des
middags de Leidse Universitaire
Gemeenschap er bijeen kwam om
de befaamde 26ste november 1940
te herdenkenverzamelden zich
daar des ochtends de in Nederland
vertoevende Amerikanen voor de
viering van Thank: givingday. De
foto toont ambassadeur Young op
de kansel tijdens zijn toespraak tot
zijn landgenoten.
genbosch, Hilversum, Leeuwarden, Mid
delburg, Rotterdam en Zwolle.
Op 3 oktober zijn reeds dergelijke
„Leidse" bijeenkomsten gehouden in
Arnhem en Dordrecht. Aan deze bij
eenkomsten was tevens een gemeen
schappelijke maaltijd verbonden. De
organisatie ging uit van het Leidsch
Univcrsiteits Fonds en de Stichting
Pro Civitate, met hulp van vele plaat
selijke comité's.
Er waren drie plannen ter tafel, welke
resp. werden toegelicht door de voorzit
ter, ir. J. J. G. van Hoek en de secre
taris, mr. H. A. C. Branderhorst. Het
eerste plan voorziet in de verbouwing
van beide panden. In het tweede plan
waren richtlijnen aangegeven voor de
bouw van een nieuw pand op een terrein
aan het Schuttersveld met een front
breedte van circa 13 meter. Het gemeen
tebestuur wenst hiervoor grond, tegen
een nader overeen te komen prijs, be
schikbaar te stellen. Tenslotte was er
een plan voor totale nieuwbouw op de
thans bestaande oppervlakte. Ondanks
een langdurige discussie kon voor al
deze plannen geen meerderheid worden
gevonden. Tijdens deze vergadering werd
ook nog een vierde plan „geboren".
Dit plan gaat uit van de gedachte om
het hoofdgebouw van de K. van K. af te
breken en de dan vrij komende ruimte
te benutten voor de bouw van een nieuw
kantoorgebouw, uitgebreid met de daar
achterliggende tuin. Het aangrenzende
pand, eveneens eigendom van de Kamer,
blijft dan intact en zou in later jaren
kunnen dienen voor een eventuele uit
breiding. Met de bouw zou hiermede re
kening kunnen worden gehouden. Uit de
bespreking bleek, dat vele leden met
deze oplossing akkoord konden gaan.
Het bestuur werd opgedragen dit plan
verder uit te werken en met voorstel
len te komen.
Met het oog op de urgentie van deze
bouw, komt de Kamer op 23 december
opnieuw bijeen teneinde een definitieve
beslissing te nemen.
Aan het begin van deze vergadering,
waarin ook de begroting voor het jaar
1960 werd vastgesteld, heeft de voorzit
ter een kort „in memoriam" uit gespro
ken, gewijd aan de nagedachtenis van
de heer P. A. de Gooyer, oud-lid van de
K. van K., in welke ki-ing zijn werk hoog
werd gewaardeerd. Voorts vond deze
middag de installatie plaats van de heer
R. B. van Waveren, die in de plaats van
zijn overleden vader tot lid der Kamer
was benoemd.
Mededeling werd gedaan van een in
gekomen plan van ing. A. Thomassen,
waarin deze zijn visie geeft over een we
genschema voor Leiden en omgeving.
Vooral voor het omleggen van de vaar
route buiten Leiden - een suggestie,
welke indertijd reeds door de Kamer
werd geopperd - hadden het bureau dei-
Kamer en de verkeerscommissie belang
stelling.
Met de Ned. Spoorwegen was wederom
contact opgenomen over de slechte aan
sluitingen, met name naar het zuiden
en oosten, van de treinen na aankomst
te Utrecht. Een contact, dat echter nog
geen resultaat opleverde.
Besloten werd aan VVV te Leiden een
eenmalige bijdrage van f. 750 te verle
nen in de kosten van een folder, welke
ook aandacht schenkt aan enkele streek-
belangen.
Mr. J. G. van Rooyen, die sinds
augustus 1957 bij het bureau der Kamer
werkzaam is, werd benoemd tot adjunct
secretaris.
Vele activiteiten van
Ned. Protestanten Bond
Tijdens de gisteren in het „Oolgaardt-
huis" te Arnhem genouden algemene
vergadering van de Nederlandse Pro
testanten Bond, heeft dr. C. van der
Berg o.m. aandacht geschonken aan de
uitwendige en inwendige groei van de
Bond. Voor de reorganisatie van het
bondswerk zal een reorganisatie-com
missie worden ingesteld.
Voor het vrijzinnig christendom is
volgens spreker, nog een grote taak weg
gelegd.
De behandeling en de bespreking van
de jaarverslagen namen het grootste
deel van de eerste dag in beslag. Uit de
jaarverslagen klinkt doorgaans een op
timistische toon. De activiteiten in de
afdelingen groeien en ook het medele
ren van de leden wordt groter. Ook
financieel zijn de prestaties in het al
gemeen gunstiger geworden.
Er zijn verschillende afdelingen, waar-
Advertentie
Volmaakter dan ooit:
onbelemmerd uitzicht
ruime zitaccomodatie
veilig
maximaal comfort
kolossale kofferruimte
En als altijd economisch:
goedkoop In aanschaf
zuinig in gebruik
hoge inruilwaarde
Laat U door ons voor
lichten en maak gratis
proefrit.
U krijgt 't gevoel of de
OPEL Rekord 1200 juist
voor U is ontworpen.
Binnenkort in beperkte
mate uit voorraad lever
baar; evenals
OPEL Rekord 1700 en
OPEL Kapitan 1960.
M A <1
jiiyrtlaigisin
Showroom: Stationsweg f en 2.
Kantoor, werkplaats en garage:
Morssingel 1 b Hoge Rijndijk 5
Tel. 24741
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiM
in men verlangt naar een eigen kerk
gebouw.
Sinds 1945 zijn thans tien afdelingen
een kerk rijker geworden. Zestien afde
lingen hebben plannen voor een nieuw
kerkgebouw. Vijftig afdelingen hebben
een kerk in eigendom. In 84 afdelingen
zijn thans voorgangers, geestelijke ver
zorgers of godsdienstonderwijzers werk
zaam met 99 standplaatsen. Er zijn 15
vaoatures. In verschillende afdelingen
kon met vrucht het kerkelijk gesprek
worden gevoerd. Ook is melding ge
maakt van veel activiteit ten opzichte
van bejaardenzorg en jeugdzorg. Van-
eaag werd de behandeling van de ver
schillende verslagen voortgezet.
