Polen en Hongaren stellen hoop oj
ontspanning tussen Oost en Wesl
m n
FASTO DISH
IN WEST-DUITSLAND THANS
EEN GOLF VAN LOONEISEN
Draaglijker bestaan voor de geknechte volken
alleen door overeenkomst met het Kremlin
halfzwaar
dié is het
toch maar!
Snelle bevrijding zou leiden
tot oorlog, zegt Oost-Europa
Opgericht 1 maart 1860
Vrijdag 27 november 1959
Vijfde blad no. 29910
bazen, zekere groepen in het Kremlin,
die anti-Kroesjtsjef zijn, en tenslotte de
machthebbers in Peking, met wie
Kroesjtsjef zeker op gespannen voet
staat, reden te meer overigens om hem
in zijn ontspanningsbeleid enige snelle
concrete successen te gunnen en hem
niet te lang te laten wachten. Maar het
lijkt ons toe dat er ook aan uw kant
wel geremd wordt. Door Adenauer bij
voorbeeld (en de Polen voegden daar
aan toe, dat een bevrijding door de
Bondskanselier die hun een derde van
hun land zou kosten hun al heel wei
nig begerenswaardig voorkomt). Door
De Gaulle, die van de nieuwe tendenzen
profiteert om nog gauw wat Franse
vogelnestjes uit te halen. En in het al
gemeen gesproken, hebben wij soms de
indruk dat jullie veel minder overtuigd
zijn van de superioriteit van je vrije we
reld dan jullie voorgeven. Dat er wel
enige benauwdheid bestaat voor een
open confrontatie met het socialistische
kamp. Niet alleen de Russen zijn arg
wanend. Het komt ons soms voor dat
jullie door ervaringen met het Stalinis
tische Rusland een argwaan zijn gaan
koesteren, die tot een afweerhouding
van volslagen immobilisme (starheid)
heeft geleid, waarin jullie je zelfs thuis
gaan voelen. Als Kroesjtsjef morgen
eenzijdige ontwapening van de Sovjet-
Unie voor zou stellen, zal het Westen
zeggen: „Daar zal wel weer wat achter
zitten" of „Het Russische voorstel is
een propaganda-manoeuvre, die in feite
niets nieuws bevat".
Teleurstelling over houding
van de vrije wereld
Er sprak uit al deze antwoorden van
Poolse en Hongaarse niet- en anti-com
munisten, intellectuelen, kunstenaars,
geestelijken, taxi-chauffeurs, hotelper
soneel, jongeren, journalisten, die het
allemaal op hun eigen manier zeiden en
van wier antwoorden ik zo kort en ob
jectief mogelijk de grootste gemene de
ler heb gezocht, trouwens veel meer
twijfel over de „vrije wereld" dan men
van de „geknechte volken" zou ver
wachten. Voor velen hunner heeft de
Westelijke houding tijdens de Hongaar
se opstand de deur volkomen dicht ge
daan. Dat de Sovjet-Unie had toegesla
gen konden zij, al was het met bitter
heid, nog begrijpen. Dat Franse en
Britse democraten van dat moment pro
fiteerden om de Suez-actie uit te voe
ren, leek hun een bevestiging van veel
van wat zij uit Sowjetrussische propan-
ganda over het kapitalisme hadden ver
nomen. Teleurstellingen over de Weste
lijke houding, een realistische kijk op
het deel van de wereld waarin zij moe
ten leven, een verlangen naar een nor
maler bestaan, bepalen voornamelijk
hun standpunt. De al te eenvoudige
zwart-wit keuze „vrije wereld of com
munistische slavernij" komt hun vaak
onwezenlijk voor. Zij zijn veeleer op zoek
naar mogelijkheden van synthese dan
naar een botsing der systemen. Een
Poolse schrijver verbond daar een korte
waarschuwing aan: „Nu we op weg zijn
naar het heelal, is de groei van een we
reld een historische onvermijdelijkheid.
Als de Westelijke beschaving zich daar
in wil handhaven, kan zij niet volstaan
met zwaargewapend en angstig achter
een muurtje te blijven zitten, maar dan
zal zij de ongewapende strijd om de
hoofden, de harten en de magen van
het mensdom aan moeten durven. Zég
gen. dat jullie het beter kunnen, is niet
genoeg, jullie zullen het moeten tónen.
Jullie maken nu voornamelijk de in
druk dat je krampachtig een geprivile-
geerde positie aan het verdedigen bent
met de gedachte: „Het zal onze tijd nog
wel duren". Als jullie je vrije democra
tie niet blijvend vernieuwen, op sociaal
en koloniaal terrein niet werkelijk con
sequente inhoud geven, dan zou het in
de co-existentie met de Sovjet-Unie nog
wel eens een spannende race kunnen
worden".
Internationale ontspanning
voor de Polen betekent dat een
kans dat de generatie die nu tussen
het puin speelt, straks niet weer
zijn huizen verwoest zal vinden.
Anderhalf miljoen overheidsdienaren
vragen gemiddeld 15 procent verhoging
Moeilijkheden te
wachten in een groot
aantal bedrijven
(Van onze correspondent te Bonn)
Een golf van looneisen slaat
thans over de Bondsrepubliek. De
c.a.o. s voor 1.5 miljoen werk
nemers in dienst van staat, pro
vinciale en stedelijke bedrijven
worden per 31 december a.s. door
de vakbond openbare diensten,
transport en verkeer, de bond van
spoorwegarbeiders en die van
PTT-arbeiders en van kantoor
bedienden opgezegd. De bonden
eisen een loons- en salarisverho
ging van 15 procent.
Het gaat hier o.m. om 280.000 spoor
wegarbeiders, 150.000 werknemers van
de PTT en 850.000 arbeiders en kantoor
bedienden van proviciale en stedelijke
diensten. De vakbonden wensen boven
de 15 procent loonsverhoging een bijzon
dere toelage van 20 mark per maand per
ongehuwde en 30 mark voor gehuwden.
Voor spoorwegarbeiders wordt een
loonsverhoging van 12 procent geëist,
maar daarenboven een aanpassing naai
de klassen waarin de gemeenten zijn
verdeeld. De betrokken vakbonden zul
len zo nauw mogelijk samenwerken om
deze eisen verwerkelijkt te krijgen. Zij
hebben de werkgevers opgeroepen zo
snel mogelijk tot onderhandelingen be
reid te zjjn.
Indien deze looneisen gerealiseerd
worden zullen talloze stedelijke bedrij
ven voor grote moeilijkheden komen te
staan. Enerzijds zullen vele spoor- en
tramprijzen verhoogd moeten worden,
aan de andere kant doemt onvermijde
lijk een beperking van het personenver
keer op, zo is van deze zijde van deze be
drijven gezegd. Men kan zeggen, dat het
totale ambtelijke apparaat thans in een
nieuwe fase van loon- en salarisbewe
ging is gekomen, waarbij de vakbonden
er de nadruk op leggen, dat verhoging
beslist noodzakelijk is omdat de prijzen
steeds maar stijgen. Zij verwijten de re-
geriiig-Adenauer, dat deze niet genoeg
doet om de prijsstabiliteit te handha
ven. In het algemeen meent men dat
looneisen van 12 tot 15 procent evenwel
verre uitgaan boven dat wat ook maar
enigszins te dragen is. Hier draait ten
slotte de belastingbetaler op voor het
inwilligen van dergelijke eisen
Vanwege de Westduitse Bond van
werkgeversverenigingen is thans in Bonn
gewaarschuwd voor eisen inzake werk
weekverkorting, loonsverhoging en een
vakantieverlenging.
Wij hebben de factor arbeid nodig om
te behouden wat we in de afgelopen
jaren hebben bereikt, „aldus de werk
geversverenigingen. In vele bedrijven
staan thans 130 vrije dagen per jaar
tegen 230 werkdagen. De werkgevers
kanten zich ook tegen een taak, die
onder de 40 uur ligt. Met 41,5 uur per
week ligt West-Duitsland reeds aan de
top van de Europese industrielanden. En
wat de onen aangaat: dit jaar zijn zij
vergeleken met 1958 reeds met 5 procent
gestegen. Men verwacht een verdere
stijging in de komende weken met 1
NIEUWE UITGAVEN
procent. Tegenover deze totale loonsver
hoging in 1959 van circa 6 procent staat
een produktiviteitsverhoging van slechts
4 procent.
De werkgevers waarschuwen ervoor,
dat het anders niet zonder gevolgen op
het prijspeil kan blijven. Zij vrezen
dan ook dat, wanneer de vakbonden
verder zullen gaan met hun looneisen,
een prijslawine zal losbreken die moei
lijk af te remmen zal zijn. Dit alles
wordt thans door werkgevers en werk
nemers ter tafel gebracht op een mo
ment, dat in de agrarische sectors
sprake is van een onverantwoordelijke
prijsverhoging, in het bijzonder waar
het boter en vlees aangaat. Hier ver
wijten thans de boeren en slagers, dat
de tussenhandel de schuld moet worden
gegeven
Kortom, van een rustige prijsontwik
keling in de Bondsrepbliek is thans be
paald geen sprake en gezien de loon
eisen van spoorweg- en PTT-arbeiders
en voor vele arbeiders in dienst van
provincie en stad zal de rust voorlopig
niet kunnen terugkeren. Tenzij, zo zegt
men te Bonn, van regeringszijde met
één slag een sterke rem zou kunnen
worden gezet op de prijsontwikkeling bij
de agrarische produkten.
Advertentie
FAST©D1SH
schoon schip
S.V v,n
in een wip
CASTO en FASTO-DISH
R. S. Stokvis'producten
vin ASW fabrikaat
uit voorraad leverbaar.
A. ZWART - Hooigracht 18
TELEFOON 23951
Warschau Laat het Westen de Oosteuro-
pese volken in de steek wanneer het, in de „geest
van Camp David" verder onderhandelend in een
serie topconferenties met Kroesjtsjef, een dooi in
de koude oorlog met de Sovjet-Unie zoekt? Pleegt
het verraad aan de „geknechte volken" wanneer
het streeft naar een modus vivendi, die al zal hij
de splitsing van Europa niet ten eeuwigen dage
hoeven te bestendigen, toch zeker de huidige in
vloedssferen van Oost en West als uitgangspunt
zal moeten nemen? Die vragen die in het-Westen
misschien een schaduw werpen over de opluch
ting die het begin van internationale ontspanning
bij ons heeft gewekt, heb ik in de afgelopen
maand in Boedapest en Warschau aan een groot
aantal direct betrokkenen gesteld, aan Hongaarse
en Poolse niet-communisten en anti-communisten.
Hun antwoord neemt die schaduw weg
Ook in Virginia
en American
Behoefte aan meer
cultureel verkeer
De „geknechte volken" verlangen dus
blijkbaar geenszins naar een „bevrij
ding" waarvan sommige Westelijke po-
liticie droomden, zonder overigens 't hóé
en wannéér van die bevrijding in hun
dromen op te nemen. Wat verlangen
Polen en Hongaren en dus vermoedelijk
hun lotgenoten achter het ijzeren gor
dijn dan wèl voor zichzelf? De antwoor
den op die vraag laten daar weinig twij
fel over: „Een liberale democratie heb
ben wij op enkele uitzonderingen na
nauwelijks gekend. De meerderheid van
onze volken zal geen afstand willen
doen van het socialistische stelsel, dat
de onrechtvaardigheden van onze vroe
gere, merendeels feodale systemen te
niet heeft gedaan. Wij verlangen van
Uitkering in aandelen van
Sikkens Lakfabrieken
De directie van Sikkens' Lakfabrieken
N.V. te Sassenheim deelt mee, dat com
missarissen hebben besloten:
1. Aan aandeelhouders een uitkering te
doen van 25% in aandelen ten laste van
de agioreserve. Deze uitkering geschiedt
om een betere verhouding te scheppen
tussen het geplaatste kapitaal en het
werkelijke vermogen van de vennoot
schap. De nieuw uit te geven aandelen
zullen gerechtigd zijn tot het dividend
over 1959 en volgende boekjaren. Bij de
vaststelling van het over 1959 te decla
reren dividendpercentage, zal rekening
worden gehouden met de onderhavige
vergroting van het kapitaal.
2. Aan de aandeelhouders in een bin
nenkort te houden vergadering voor te
stellen de naam van de huidige ven
nootschap te wijzigen in Sikkens Groep
N.V. en de fabricage-afdeling van de
vennootschap in te brengen in een
daartoe nieuw op te richten naamloze
vennootschap, die de naam zal krijgen
van Sikkens Lakfabrieken N.V. Hier
door zal de Sikkens Groep N.V. houd
stermaatschappij worden van de aan
delen van de vennootschappen, die tot
het Sikkens concern behoren.
3. In dezelfde vergadering voor te
stellen de statuten van de vennootschap
aan te passen aan de nieuwe situatie en
daarbij tegelijkertijd het aandelenkapi
taal te verdelen in aandelen van nomi
naal f. 100,met de mogelijkheid ge
combineerde aandeelbewijzen van
f. 1.000.uit te reiken.
dat socialisme wèl, dat het afstand doet
van zijn dwangmiddelen en dat het zich
ontdoet van zijn economisch dogmatis
me. Wij verlangen jegens de Sovjet-
Unie een groter nationale zelfstandig
heid. Zoeken naar een socialistisch stel
sel naar eigen aai'd betekent geen ver
raad aan het socialistische kamp. En
tenslotte: dat socialistische kamp moet
geen gevangenkamp worden. Wij willen
uit ons isolement, wij willen vrij cultu
reel verkeer met het buitenland, déél
hebben aan wat er in de wereld ge
beurt".
Waarom geloven de Oosteuropeanen,
dat door ontspanning tussen Oost en
West die verlangens gemakkelijker be
vredigd zullen kunnen worden, dan wan
neer het Westen het been stijf houdt?
Zij menen dat het antwoord voor de
hand ligt: „De ring van socialistische
staten om de Sovjet-Unie vervult de
functie van een veiligheidsgordel, is veel
minder een verschijnsel van een ideolo
gisch imperialisme dan van traditionele
Russische argwaan. Wanneer door in
ternationale ontspanning een aantal
militaire noodzaken wegvalt, wanneer
Moskou er bovendien van overtuigd kan
zijn, dat de Oosteuropese landen niet
bij de eerste de beste gelegenheid die
zich voordoet, naar het Westelijke kamp
Jonge raketgeleerden willen
wel eens wat anders horen
Mijn Poolse zegslieden voegden daar
nog wat aan toe: „Internationale ont
spanning zal ook in de Sovjet-Unie zelf
tot grote veranderingen kunnen leiden.
De eerste tekenen daarvan zijn er al. De
Russen hebben genoeg van het klimaat
van argwaan en dreiging. Zij willen een
beter en gemakkelijker leven, wat opge-
luchter ademhalen. Jong\e Russische
kunstenaars beginnen te experimente
ren, zijn op zoek naar een intellectueel
klimaat, dat beter kleurt bij de ontzag
wekkende technische en economische
prestaties die van de Sovjet-Unie een
wereldmacht hebben gemaakt, dan de
onbenullige staatskunst van nu. Men
kan de jonge geleerden die raketten
naar de maan schieten niet geestelijk
voeden met de platgetrapte frases van
de agitprops". (Communistische propa
gandisten).
Wat zien deze Polen en Hongaren als
struikelblokken voor de schuchter in
gezette en dooi* hen met zoveel hoop ga_
deslagen ontspanning? Hun antwoorden
resumerend menen zij: „Er zijn in beide
kampen „bepaalde kringen" die er op
tegen zijn. Bij onis de Stalinistische zet-
Voorts deelt de directie mede, dat het
vertrouwen uitgesproken in het jaar
verslag over 1958 niet beschaamd is ge
worden. De sedert jaren opgaande lijn
van de omzet kon worden doorgetrok
ken, zodat een bevredigend resultaat
mag worden verwacht. Ten aanzien van
de voorgenomen uitkering in aandelen
zullen zo spoedig mogelijk nadere mede
delingen worden gedaan.
Wat dient U te weten? door C. A. v. d.
Haven, A. W. Willems en P. Kuyper, 2de
druk, uit. Mulder en Co, Hilversum: po
pulaire wetsuitlegging, raadgevingen en
wenken voor iedereen omtrent onder
werpen, waarmede men in het dagelijks
leven te maken kan krijgen. Handig na
slagwerkje over uiteenlopende zaken,
zoals bijv. paspoorten, rijbewijzen, huur-
bescherming, inenting, geslachtsnamen,
naturalisatie, ouderlijke macht, successie,
warenwet, visakten, echtscheiding,
dienstplicht enz., enz.
Tot en met zaterdag wordt er, zoals
bekend, in ons land een winkelweek ge
houden, welke gewijd is aan Zweedse
produkten. Niet alleen in de grote ste
den, maar ook in tal van kleinere ge
meenten, zoals bijv. Leiden, hebben vele
firma's een aantal Zweedse ratikelen
in hun etalages tentoongesteld. Ten
dele zijn deze afkomstig uit de meubel-,
glas-, porcelein- en aardewerksector,
anderdeels geven zij een beeld van wat
Zweden presteert op het terrein van
textiel, plastics, ijzerwaren, sportarti
kelen, auto's enz. enz. Vele van deze ar
tikelen werden voor het eerst getoond
op de tentoonstelling „Zweedse vorm
geving", welke gedurende de eerste drie
weken van oktober in het Stedelijk Mu
seum in Amsterdam is gehouden en
welke op haar beurt deel uitmaakte van
een serie Zweedse manifestaties in ons
land.
Om de indrukken van deze Zweedse
produkten vast te houden en tevens een
denkbeeld te geven van wat Zweden op
het ogenblik in de verschillende vormen
van toegepaste kunsten kan laten zien,
heeft het Zweedse Instituut te Stock
holm een boekje uitgegeven „Moderne
vormgeving in Zweden", met een inlei
ding door Arthur Hald (vertaald door
Amy van Marken). Behalve deze inlei
ding bevat dit boekje ongeveer zeventig
pagina's foto's (ten dele in kleur) van
Zweedse produkten op het gebied van
textiel, glaswerk, keramiek, meubelen en
interieurkunst, zilver en roestvrij staal,
verlichtingsornamenten, lederwaren en
boekbanden. Een fraaie uitgave, die een
voortreffelijke propaganda voor Zweden
vormt (uitgave Beauchez, Den Haag).
Meisjes van Nederland, foto's door E.
van Moerkerken, inleiding van Jan
Blokker, uitg. A. W. Bruna en Zn,
Utrecht.
Dit pocket-boek in de serie Zwarte
Beertjes bevat een serie van 110 foto's
van Nederlandse meisjes uit verschillen
de kringen der maatschappij en diverse
beroepen: een cabaretière en fotomodel
naast een pakster in een koekfabriek,
een t.v.-omroepster en een huisvrouw,
een medisch analiste en een jonge
dichteres. Het is gemakkelijk kritiek te
oefenen op de keuze van fotograaf Van
Moerkerken: men zou kunnen zeggen,
dat hij het artistieke type in nogal rui
me mate liet vertegenwoordigen, in elk
geval buiten de proporties, waarin deze
meisjes in het totaal van haar werkende
zusters in de maatschappij voorkomen.
Ook het aantal meisjes uit de eenvou
dige beroepen is opvallend gering. Men
kan dus onmogelijk zeggen, dat dit
boekje een gemiddelde geeft, de samen
steller-fotograaf heeft, bewust of onop
zettelijk ,dat kan buiten beschouwing
blijven), de voorkeur gegeven aan het
charmante meisje, zodat de titel mis
schien beter had kunnen luiden: „Aar
dige meisjes uit Nederland". Dit be
zwaar neemt niet weg. dat dit boekje
een aantrekkelijk bezit vormt. De foto's
werden op uitstekend papier gedrukt bij
de Rotogravure in Leiden.
Van onze reisredacteur, W. L. Brugsma)
Met verrassend weinig uitzonderingen zeiden zij, kort samengevat: „Nee, jullie
verraden ons niet, als jullie de bestaande toestand voorlopig accepteren. Die op
korte termijn wijzigen zou tot een wereldoorlog voeren waaraan bevrijders,
bevrijden en onderdrukkers gezamenlijk ten onder zouden gaan. Dat heeft weinig
zin. Als u ons wérkelijk wilt helpen, moet u streven naar ontspanning, naar
terugtrekking van troepen, gehele of gedeeltelijke ontwapening, meer contact,
meer uitwisseling, meer handel. U moet proberen het Sovjetrussische systeem te
vermenselijken door het bloot te stellen aan de buitenlucht, het te dwingen zich
met u to meten, niet alleen op militair en economisch gebied, maar ook op dat
van eenvoudige menselijke verlangens naar een wat aangenamer en waardiger
leven".
zullen glippen, zal de druk van boven
en van buiten geleidelijk aan minder
kunnen worden. Wanneer de Sovjetrus-
sisohe troepen zich terugtrekken, zullen
onze volken zelf kunnen bepalen door
wélke socialisten zij geregeerd willen
worden, dan zullen er meer Gomoelka's
en minder Ulbrichts komen". (Gomoel-
ka iis de gematigde leider in Polen. Ul-
bricht is de fanatiek-orthodoxe com
munist in Oost-Duifcsland. Red. L.D.)
Een normaler bestaan: voor
het Hongaarse meisje met haar
vriendje voor de etalage van een
parfumerie betekent dat óók lipstick
die niet afgeeft en nylons die niet
ladderen. Meer en betere consump
tiegoederen.
