Europees Centrum Kernonderzoek
boekt succes van wereldbelang
schilderzelfmet
WEERBERICHT
25 miljard elektron-volt in het
protonsynchroton te Genève
WEER MISLUKT RAKET MET
MAAN-SATELLIET VAN V.S.
Opgericht 1 maart 1860
DONDERDAG 26 NOVEMBER 1959
No. 29909
LEIDSCH
DAGBLAD
Directeur E. A. E. van Dishoeck
HoofdredacteurJ. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
f 7.50 per kwartaal; f2.55 per maand; f0.59 per week
Witte Singel 1, Leiden - Giro no. 57055
Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie: 21507
Speurtocht naar geheimen der materie
Russen en Amerikanen ver voorbijgestreefd
Het grote protonsynchrotron van de CERN (het Europese centrum
voor kernonderzoek) te Genève heeft dezer dagen een energie bereikt
van 25 miljard elektronvolt. Het is daarmee de krachtigste materie"
deeltjesversneller ter wereld. Op de tweede plaats komt het tot dusver
grootste apparaat, dat de Sovjet-Unie nabij Moskou heeft gebouwd.
Dit apparaat kan 10 miljard elektronvolt halen. Het bevatron van de
Universiteit te Californië heeft een energiebereik van 6 miljard e.v.
Dr. J. H. Bannier, directeur van de Nederlandse Organisatie voor
Zuiver Wetenschappelijk Onderzoek en een van de twee Nederlandse
gedelegeerden bij CERN deelde mede, dat het protonsynchrotron pro
tonen versnelt tot 99 procent van de voortplantingssnelheid van het
licht (circa 300.000 km. per seconde).
Aan de bouw van het apparaat is onder leiding van de Engelsman
John Adams zes jaar gewerkt. Het heeft 150 tot 200 miljoen gulden
gekost. Het toestel is de afgelopen zomer gereed gekomen en daarna
beproefd.
Vrucht van samenwerking
De minister van Onderwijs, Kunsten
en Wetenschappen, mr. J. M. L. Th.
Cals, toonde zich bij het horen van het
nieuws uit Genève zeer verrast. „Deze
prestatie bewijst weer eens, dat samen
werking tussen een aantal kleinere lan
den kan leiden tot resultaten, die elk
van die landen afzonderlijk nooit zou
hebben bereikt", zo zei hij. De minister
achtte het van groot belang, dat Ne
derland een van die kleinere landen is,
die in het CERN samenwerken.
De directeur-generaal van CERN, de
Nederlander prof. dr. C. J. Bakker, heeft
te Genève verklaard, dat het succes met
de protynsynchroton van nut zal zijn
bij het onderzoeken van de juistheid van
de natuurwetten.
Nieuwe perspectieven
Dr. Bannier verklaarde, dat hetgeen
in Genève is gepresteerd de achting ver
dient van de gehele wetenschappelijke
wereld.
Met het bereiken van de energie van
25 miljard e.v. - de energie die men zich
ook tot doel had gesteld - openen zich
volgens dr. Bannier voor het kernfy
sisch onderzoek tal van nieuwe mogelijk
heden. Met de versnelde deeltjes kunnen
atomen beschoten worden en kan een
nader inzicht worden gekregen in de
structuur van de materie.
Hij zei dat dergelijke hoge energieën
ook in kosmische stralen voorkomen,
maar dat dan hun intensiteit zwak is. In
de protonsynchroton van de CERN was
echter een krachtige stroom protonen
opgewekt.
Drastische daling
van de boterprijs
De voorlopige afrekeningsprjjs van
roomboter aan de producerende fabrie
ken is gisteren met f. 1.20 per kg. ver
laagd. De detailprijzen zullen als gevolg
daarvan met 31 cent per pakje van een
kwart kilogram omlaag gaan en f. 1.42
a f. 1.45 bedragen.
Duitsland, dat de laatste tijd alle bo-
teroverschotten uit ons land opnam, wil
klaarblijkelijk orde op zaken stellen en
heeft de import goeddoels gestopt.
In ons land wil en gaat de handel te
rug naar de prijs die Denemarken in
Engeland maakt, mede om zodoende de
Engelse markt te kunnen bereiken.
Hij sloot zich een week in hotelkamer op
(Speciale berichtgeving)
Als een klaterende waterval sprong gistermiddag in de Haagse
woning van Nederland's bekende pianist Cor de Groot het Preludio
uit de Partita no. 3 van Bach op de aanwezigen afdie tot op dat ogen
blik in geanimeerde gesprekken over muziek-technische problemen
waren gewikkeld. Toen behoorden wij tot de eerst niet-ingewijden die
het op de plaat vastgelegde recital voor de linkerhand alleenge
speeld door onze sinds enkele maanden zeer gehandicapte gastheer,
mochten beluisteren. Deze zwarte schijf zal binnenkort op de markt
verschijnen. Met de linkerhand alleen", het imponeertDe muziek van
deze plaat ontroert, en dat leek ons de belangrijkste hoedanigheid om
haar geliefd te maken.
Neen, Cor de Groot heeft zich niet
terneer laten drukken door het dokters
advies, dat hij zijn rechterhand als ge
volg van een neuralgische aandoening
tussen de derde en vierde vinger voor
lopig rust moet geven. Hij had toen
slechts de keuze tussen uitsluitend les
geven of zich toeleggen op piano-werken
voor de linkerhand. Hij heeft dit laatste
gedaan: niet minder dan 60 werken
heeft Cor de Groot op deze wijze speel
baar bevonden. En er zullen nog meer
volgen! Dank zij zijn ongebluste werk
kracht zal hij nu in staat zijn korte
recitals van ongeveer een uur lengte, o.a.
voor radio en grammofoonplaat, te
Cor de Groot, die op het moment, dat
hij zijn rechterhand op nonactief
moest stellen juist voor zijn zilveren
jubileum als concertpianist en een
aan deze viering verbonden tournee
stond, deelde bij de introductie van
zijn nieuwe plaat nog mee, dat de
huidige, ondanks lichtpunten toch
bijzonder nare, situatie voorlopig wel
zal worden bestendigd. Te sterker wer
den wij doordrongen van de hier ver
scholen liggende tragiek, toen na zijn
woorden de heldere klanken van het
door hem vertolkte Preludio opklon
ken!
de échte eierbeschuit
G.G. van Zuid-Afrika
Jansen overleden
De gouverneur-generaal van Zuid-
Afrika, dr. Ernest Jansen, is gisteren te
Pretoria in de ouderdom van 78 jaar
overleden. Sinds 1951 was hij gouver
neur-generaal. De afgelopen twee jaar
liet zijn gezondheid te wensen over.
Dinsdag werd gemeld, dat hij aan long
ontsteking leed. Opperrechter dr. L. C.
Steyn was reeds aangewezen als plaats
vervanger. Dr. Jansen is de eerste gou
verneur-generaal geweest die behoorde
tot de Nationale Partij. Voor hij gouver
neur-generaal werd, was hij onder meer
voorzitter van de Volksraad en minister
van Naturellenzaken geweest.
Toen in 1939 de tweede wereldoorlog
uitbrak, gaf dr. Jansen uiting aan zijn
neutralistische ideeën van generaal
Hertzog. Zijn reputatie was echter zo
groot, dat toen generaal Smuts met
zijn oorlogskabinet aan de macht kwam
deze dr. Jansen verzocht aan te blijven
als voorzitter van de volksvertegen
woordiging. De overleden gouverneur-
generaal is tijdens zijn gehele politiekè
carrière beschouwd als een gematigd
man.
Overleg te Bonn
Luns - Von Brentano
(Van onze correspondent te Bonn).
Binnenkort zullen de Nederlandse en
de Westduitse ministers van Buiten
landse Zaken Luns en Von Brentano
elkaar ontmoeten om te beraadslagen
over het vastgelopen gedeelte van de
Duits-Nederlandse onderhandelingen.
Het gaat hier in het bijzonder om
een gebied van 330 h.a. rond het
dorpje Wyler bij Njjmegen, dat de
Duitsers om prestige-redenen, in ver
band met hun hoop op een hereniging
in het Oosten, geheel willen terug
hebben, ook al is de naoorlogse situa
tie dusdanig geworden, dat hiermee
thans geen rekening moet worden ge
houden.
Met het overleg zullen de beide mi
nisters zo kan men aannemen, eindelijk
een eind maken aan de vele door Bonn
verspreide en elkaar tegensprekende
geruchten over een spoedig beëindigen
van het overleg en over het al of niet
vóór Kerstmis gereedkomen van het
verdrag. Ten deze is men de laatste
weken in de Westduitse hoofdstad be
paald zeer onduidelijk geweest om
niet te zeggen verwarrend opgetreden.
In het algemeen heeft er aan de voor
lichting over het overleg toch nogal wat
gehaperd, gebonden als de ambassades
in Den Haag en Bonn en zwijgzaam
als de beide ministeries van buitenland
se zaken en hun voorlichtingsorganen
waren. Overigens is er van Nederlandse
kant de laatste dagen steeds weer her
haald dat Den Haag wel zeker hoopt dat
het verdrag binnen vier of vijf weken
klaar zou komen.
de verf voor het schilder feest
SIKKENS-TJALLEMA PRODUKT
Zachter
De Bilt verwacht van heden_ tot mor
genavond: Zwaar bewolkt met plaatse
lijk enige regen, maar later voorname
lijk in het westen van het land ook en
kele opklaringen. Tot matig of zwak
afnemende wind tussen zuidoost en
zuidwest. Zachter.
(Opgemaakt te 11 uur)
27 NOVEMER:
Zon op: 8.18 uur; onder: 16.36 uur.
Maan op: 4.04 uur: onder: 15.13 uur.
Hoogwater te Katwijk te 0.10 en 12.36
uur; laagwater te 0.56 en 20.34 uur.
(Dit blad bestaat nit 24 pagina's)
Bang-Jensen vermist
Povl Bang-Jensen, het voormalige
Deense lid van het secretariaat van de
VN dat ontslagen werd nadat hij se
cretaris-generaal Hammarskjöld gewei
gerd had de namen van getuigen inzake
de Hongaarse opstand ter hand te stel
len, wordt sinds maandag in New Vork
vermist. De 50-jarige Deen was, vol
gens de politie, de laatste tijd gedepri
meerd als gevolg van moeilijkheden in
zijn werk. Hij werkte sinds zijn ontslag
bij de VN op het Newyorkse kantoor
van Care, de „Cooperative for American
relief everywhere".
Mevrouw Bang-Jensen heert later
meegedeeld dat haar echtgenoot niet
gedeprimeerd was over zijn betrekking.
„Hij zocht natuurlijk wel een andere
functie" zei zij. „Hij verwachtte niet
altijd bij de Care te zullen blijven".
Verder zei zij dat er geen financiële
moeilijkheden waren.
realiseren. En of dit niet genoeg is, heb
ben naar men weet 20 Nederlandse
componisten, onder wie Henk Badings,
Jurriaan Andriessen, Leon Orthel, Guil-
laume Landré en Oscar van Hemel zich
bereid verklaard pianomuziek-voor-de-
linkerhand-alleen te componeren. Zoals
Cor de Groot ons meedeelde zijn de
eerste sonates en sonatines reeds ont
vangen. Aangezien velen echter nog niet
met hun stuk gereed zijn gekomen, heeft
de pianist zich verplicht gevoeld op de
nieuwe plaat geen dezer eerste
speciaal voor hem gemaakte vader
landse composities vast te doen leggen.
„Dit zal later nog wel eens kunnen ge-
beuren", zei hii.
I Men zal dus, wanneer men de plaat
op de draaitafel legt, uitsluitend
„eigen" werk te horen krijgen, of
beter gezegd composities, die Cor de
Groot door gewijzigde vingerzetting
voor zijn nieuwe speelwijze heeft aan
gepast Het gaat hier om o.a. Troika,
Sneeuwklokje en Polka de salon van
Tsjaikowsky, „Le rappel des oiseaux"
van Rameau, ,.Für Elise" van Beet
hoven, „Traumerei" van Schumann,
Valse op 54 no. 4 van Dvorak, „Lie-
bestraum" van Liszt en het Preludio
van Bach.
Vanzelfsprekend bleven bij al deze
stukken harmonie en melodie behouden,
maar wat de begeleiding betreft heeft
Cor de Groot, naar hij verklaarde, wel
het een en ander omgezet. „Dit was mo
gelijk bij Tsjaikowsky en Lizt b.v., maar
uitgesloten bij muziek van Chopin. Die
werken kun je nu eenmaal alleen met
twee handen spelen. De grote moeilkheid
bij de beperking tot de linkerhand bleek
de vingerzetting te zijn. „De pink wordt
duim, enz."
Tot op het laatste moment heeft Cor
de Groot op dit punt dan ook verande
ringen in de voor de plaat bestemde
stukken aangebracht, waartoe hij zich
enige dagen lang in een Amsterdamse
hotelkamer de opnamen zijn namelijk
verricht in de kleine zaal van het Con
certgebouw heeft opgesloten.
Dat de moed van deze pianist om on
danks zijn bijzondere moeilijkheden toch
voort te blijven gaan, ook elders bewon
dering en enthousiasme heeft gewekt,
blijkt uit de officiële uitnodiging van de
Staatssecretaris van O. K. en W. aan
hem gedaan, een werk voor linkerhand
te schrijven. Ook de Wagenaar-stichting
heeft Cor de Groot verzocht een werk
voor piano en orkest te componeren.
Zoals bekend bestaat er reeds een der
gelijk concert van de Franse toondichter
Maurice Ravel.
De pianist Cor de Groot, die ten
gevolge van een lichte verstijving
van de rechterhand voorlopig niet
in staat is tweehandig te spelen,
heeft gisteren de eerste langspeel
plaat met werken, die hij links
speelde, in ontvangst genomen. De
heer P. Beishuizen (links), Cor de
Groot en diens echtgenote tijdens
de aanbieding van de plaat.
Pionier V in Oceaan
Tweede rakettrap ontbrandde niet
Hedenochtend om 8.26 uur Nederlandse tijd lanceerden de Amerika
nen van Cape Canaveral een Atlas-Able-raket met in de neus de
Pionier V, welke was voorbestemd om na 62 uur in een baan om de
maan te komen, daar vele wetenschappelijke metingen te verrichten
en foto's van de onbekende zijde van de maan te maken. De Pionier V
woog 168.74 kg.
Ongeveer anderhalf uur na de lancering werd officieel medege
deeld, dat de lancering was mislukt. Het tweede gedeelte van de drie
trapsraket is niet ontbrand en de Pionier stortte weer terug in de
aardatmosfeer welke zij ternauwernood had verlaten. Raket en Pionier
zijn waarschijnlijk in de Atlantische Oceaan terecht gekomen.
Snelheid Pionier
was regelbaar
Als voornaamste doelen van het lan
ceren van de „Pionier V", werden ge
noemd het nemen van foto's van het
maanoppervlak, het onderzoeken van de
ruimte tussen de aarde en de omgeving
van de maan, het meten van straling,
het eventueel verkrijgen van enige aan
wijzing over het bestaan van een mag
netisch veld van de maan, het instellen
van een onderzoek naar gasachtige
„plasmawolken", die door het heelal
drijven, het gedrag van meteorieten en
de uitwerking der zonnevlammen.
In de „Pionier V" bevond zich een
nieuwe vinding, een kleine machine,
waarmede de snelheid van het ruimte
voertuig tijdens de vlucht kon worden
gewijzigd.
Een half uur na de lancering deelde
de NASA reeds mede dat de radioseinen
onderbroken werden toen de tweede ra
kettrap zou moeten ontbranden.
Honga
Volledig debat over
arije in V.N.
De Algemene Vergadering va:
de V.N. heeft gisteren besloten tot
een volledig debat over de toe
stand in Hongarije. Er werden 51
stemmen voor plaatsing op de
agenda uitgebracht en 10 tegen.
Er waren 15 onthoudingen en zes
leden waren afwezig.
De tegenstemmers waren de commu
nistische landen. De landen die zich van
stemming onthielden, waren Afghanis
tan, Ceylon, Ethiopië, Finland, Ghana,
Guinea, India, Indonesië, Irak, Israël,
Libië, Marokko, Soedan, VAR en Jemen.
Afwezig waren Honduras, Jordanië,
Laos, Libanon, Nicaragua, en Saoedi-
Arabië.
Voor de stemming zei de Amerikaanse
afgevaardigde Lodge, dat „het einde van
de terreur" in Hongarije kennelijk nog
niet in zicht is. „Wij moeten ons niet bij
dit soort misdaden neerleggen", zei hij.
De Hongaarse onderminister van Bui
tenlandse Zaken Janos Peter zei dat het
plaatsen van de kwestie op de agenda
„drijverij" van Amerika is. Hij verklaar
de dat officiële en semi-officiële instel
lingen in Amerika onruststokers in Hon
garije plaatsen. Te zijner tijd zou hij
zijn beweringen waar maken.
Mitterrand kan nu
vervolgd worden
De Franse Senaat heeft gisteren met
175 tegen 27 stemmen besloten de par
lementaire onschendbaarheid van oud
minister en Senator Mitterrand op te
heffen.
Dit is geschied in verband met het
ingestelde gerechtelijke onderzoek naar
een aanslag, waarbij verleden maand in
een Parijse straat met machinegeweren
werd geschoten op een auto, waarin
Mitterrand zich had bevonden, maar
waar hij uit was gesprongen, toen hij
merkte dat hij gevolgd werd.
Mitterrand kan nu vervolgd worden
wegens „minachting van de rechterlijke
macht" omdat hij bijzonderheden om
trent de aanval zou hebben verzwegen.
Alleen Mitterands eigen niet-communis-
tische linkse groep onthield zich van
stemming.
Storm in een glas
(militair) water
Een verklaring van generaal Valluy,
opperbevelhebber van de NAVO-strijd-
krachten in midden-Europa, heeft zo
wel in Brussel als in Den Haag een
stormpje verwekt. De generaal, die en
kele Franse journalisten dinsdag j.l.
een interview had toegestaan, zou daar
in zonder veel omhaal en zonder deze
mening nader toe te lichten hebben ge
zegd, dat de Belgische en Nederlandse
strijdkrachten op het ogenblik on
bruikbaar zijn, terwijl het Franse leger
in Algerije ligt. Aan deze opmerking zou
hij de uitlating vooraf hebben laten
gaan, dat het Westen tegenover de
twintig Russische divisies, die in Oost-
Duitsland zijn gelegerd een bijna over
eenkomstig aantal kan stellen, maar...
door het ontzaglijke Russische reser
voir aan mankracht en door hun onme
telijke achterland liggen de Sovjet-
Russen niettemin nog altijd een enonne
afstand op ons voor. Bij een aanval zal
er enige tijd overheen gaan alvorens
de Amerikanen en Britten te hulp zul
len kunnen komen aan de Duitsers, die
de eerste stoot moeten opvangen. In
tussen heeft generaal Valluy, die giste
ren voor een routinebezoek in Den Haag
vertoefde tegenover het persbureau AFP
ontkend, dat hij in zijn uiteenzetting
voor de Franse pers de Nederlandse en
Belgische strijdkrachten met nadruk
heeft genoemd. „De gehele zaak berust
op een misverstand", aldus Valluy. „de
Nederlandse en Belgische strijdkrachten
zijn tenvolle voor hun taak in NAVO-
verband berekend". De generaal zei
voorts, dat er misschien een misver
stand is gerezen tijdens zijn uiteenzet
ting over het verschil tussen parate en
reserve-strijdkrachten, waarbij hij ove
rigens evenmin de naam van België of
Nederland heeft genoemd.
Prof. De Quay-narcis
in Hillegom
De 22-jarige bloembollenkweker Th.
T. van de Wiel uit De Zilk bij Hillegom
is van plan een nieuwe goudgele trom
petnarcis te noemen naar de Minister
president prof. dr. J. J. de Quay. De mi
nister-president heeft zijn goedkeuring
aan de naamgeving gehecht. Hij heeft
al een partij van de naar hem genoem
de bloembollen ontvangen. Volgend jaar
zullen de eerste bloemen van de nieuwe
narcis de minister-president worden
aangeboden.
In de gasfabriek in Leerdam heeft
zich een explosie voorgedaan waar
bij één dode en tien gewonden te
betreuren waren. Een beeld van de
enorme verwoesting.