O VIJF PRETENDENTEN DER DEMOCRATEN VOOR BEZETTING VAN HET WITTE HUIS Kerngezonde Maatschappij tot Nut van 't Algemeen wordt 175 jaar tflP De keuze gaat tussen KennedyHumphrey, Lyndon Johnson, Symington en Stevenson „Adlai" is wel de beste, maar verloor al tweemaal.... hij Koningin zaterdag bij viering de fyohteKifi TRAKTEERT Opgericht 1 maart 1860 Donderdag 12 november 1959 Vierde blad no. 29897 (Van onze correspondent in Washington) (III) Wanneer over een jaar in Amerika de verkiezingen worden gehou den, dan zal het presidentschap acht jaar lang in Republikeinse handen zijn geweest. Maar de laatste zes jaar hebben de Democraten de meer derheid gehad in het Congres, sedert 1958 zelfs een overweldigende meerderheid. Tenzij de Republikeinen een kandidaat naar voren kunnen brengen, die het verreweg wint van zijn Democratische rivaal in aantrekkingskracht op de massa, lijkt de kans groot, dat de Demo craten in 1960 het Witte Huis weer zullen veroveren. "Aan kandidaten ontbreekt het hun niet, maar al deze pretendenten hebben een of meer handicaps, geen van hen kan zeker zijn van de overwinning. Dit feit zal er ongetwijfeld de spanning in houden tussen de twee grote partijen. Het is onmogelijk thans reeds een voorspelling te doen. Jongrijk en knap De 42-jarige Senator Kennedy zou de held kunnen zijn van de jeugdigen on der de kiezers: hij en zijn twaalf jaar jongere, mooie vrouw zijn herhaaldelijk afgebeeld in Amerikaanse tijdschriften. Zy vormen een soort Amerikaans ideaal: jong, rijk, aardig om te zien, sportief. Bovendien heeft Kennedy zich heel dapper gedragen gedurende de ooi-log en tevens heeft hij een veelgelezen boek op zijn naam staan, waarin de politieke moed wordt beschreven van grote Se natoren. Is zulk en filmster-populariteit voldoende om president van Amerika te worden? Misschien toch niet. Zelfs een aantal van de jeugdige kiezers moet be grijpen, dat film-criteria niet behoren te overwegen, wanneer men zijn stem uitbrengt in een presidentsverkiezing, zing. Daarmede zij niet gezegd, dat Kenne dy geen kwaliteiten bezit. Hij is echter nog rijkelijk jong en heeft nog geen blijk gegeven van de diepte en de origi naliteit, die hem tot 'n groot staatsman zouden kunnen maken. Als zijn handi cap wordt meestal genoemd: zijn rooms- katholicisme. Het is de vraag, of dit nog zulk een groot nadeel is. Maar vast staat, dat het voor een niet-katholieke kandidaat een voordeel zou zijn de jon- ge Kennedy als kandidaat voor het vice- presidentschap naast zich te hebben in j de verkiezingscampagne. Nooit met mond vol tanden Een goede twintig jaar geleden was Humphrey (thans een Senator, die be slist president wil worden) nog student. Tengevolge van de grote depressie was hij pas laat in zijn leven aan de studie toegekomen en ook toen nog zat hij krap. Hij was toen al getrouwd. Zijn vrouw stond voor dag en dauw op om pakjes met belegde boterhammen klaar te maken, die Humphrey dan aan zijn medestudenten met winst verkocht. Zó verdiende hij het huishoudgeld Zijn politieke carrière is heel snel geweest: eerst burgemeester van Min neapolis, waar hy met succes corruptie en communisme bestreed; later Senator voor de staat Minnesota, een onbeschei den nieuweling in Washington, die zijn scherpe, luide stem liet horen over vrij wel alle onderwerpen en.... wist waar hij over sprak. Kennedy is op en top jongen van goede familie", in Humphrey ziet men nog altijd de volksjongen met een goed stel hersens en een enorm sterke wil om er te komen. Hij weet hoe belangrijk publiciteit is in de politiek en toen hij dit jaar de buitenkans had, dat Kroesj- tsjef acht uur lang met hem praatte, zat hij er bovenop om dit feit te on derstrepen: speciale persconferenties, geheimzinnig lijkend bezoek aan het Witte Huis, enz. Wat is Humphrey's handicap? Is hij te ordinair-vechterig? Ik geloof niet dat hem dat te veel kwaad zal doen in Amerika. Maar hy was geruime tyd zeer progressief in de Senaat. Hij heeft la ter wel wat matiging betracht, maar het Is bekend, dat de arbeidersbeweging nog altijd extra veel met hem op heeft. Dat zou hem bij sommige kiezers weieens kwaad kunnen doen, vooral in een tijd, waarin het publiek oog heeft gekregen voor bedenkelijke aspecten in vakbewe ging. Tovenaar zonder fanfare Lynden Johnson, de rijke, lange en nogal droge leider van de Democraten ln de Senaat, is een man, voor wie men in Washington veel bewondering heeft. Maar Washington is een heel speciale stad met slechts één „industrie": de po litiek. Nergens ter wereld vindt men zo veel politieke specialisten by elkaar en of zij nu Democraat of Republikein zijn, zij geven allen volmondig toe, dat Lyn don Johnson, de Senator van Texas, een tovenaar is,' die soms op miraculeuze manier door weet te zetten, wat hem wenselijk voorkomt. Politiek is zijn lust en zijn leven. Een ander zal er plezier in hebben een een schaakpartij of een golfmatch te winnen, Johnson doet niets liever dan mensen winnen, mensen ompraten en dan vooral natuurlijk Senatoren, die hy voor zijn karretje wil spannen. Die laatste zin is beslist niet misprij zend bedoeld. Johnson wenst stellig het Bestuur grote gemeenten De Dr. Wiardi Beekman Stichting heeft een commissie ad hoe een rapport doen samenstellen over „het bestuur van de grote gemeenten". In het bijzonder wordt in dit thans verschenen rapport aandacht besteed aan door de commissie —De Quay voorgestelde wettelijke maat regelen op het terrein van de functionele decentralisatie (bijzondere raden voor jeugdzorg, toneel, e.d.) en de territo riale decentralisatie (wijkgedachte), als mede aan de voorstellen tot verdere de legatie van bestuursbevoegdheden bin nen het gemeentelijk bestuur. De voor gestelde wettelijke bepalingen zijn, naar de mening van de WBS-commissie, veel te beperkt. land te dienen. Het staat tevens vast, dat hij als dat in de kaart ligt niets liever zou willen dan president worden, temeer, daar dit honderd jaar lang aan geen zuiderling is gelukt. Na de burgeroorlog was het uit met zui delijke aspiraties om in het Witte Huis te komen. Ziehier dan meteen Johnsons voornaamste handicap: hij is een man uit het zuiden, al legt hy er om begrij pelijke redenen de nadruk op, dat Texas strikt genomen niet het donkere zuiden is en ook wel tot het Westen gerekend kan worden! Johnson is beslist niet ultra-conser vatief ten aanzien van de negers. Hij is een gematigd man, die zeer geleidelijk verbetering in de toestand wil brengen. Zullen de negers in het noorden op hem willen stemmen? Dat blijft de vraag. Maar op de conventie in juli kan Johnson een belangrijk aspirant blijken. Hy is de grote tacticus en tactiek heeft men daar nodig. Hoe hij in een verkie zingscampagne zal zyn, is niet te voor zien. maar zou hy het Witte Huis be reiken, dan zou Amerika zeker een pre sident hebben, die er een meester in zou zyn met het Congres om te springen! Mooie man van de middenweg De democratische aspiranten moet men wel in de Senaat zoeken! Ook Sy mington, de lange, grijzende, zeer ge distingeerde man uit Missouri is een Senator. Missouri ligt tussen noord en zuid in en Symington is typisch een man van het gulden midden, een kandidaat over wie men het op de conventie eens zou kunnen worden, indien de meer pro minente figuren niet voldoende stem men konden verwerven. Symington heeft als fabrikant veel succes gehad. Hy is vanb etrekkelijk eenvoudige af komst, maar heeft de goede manieren van iemand, die reeds lang tot de maatschappelyke bovenlaag behoort. Hy is in sociaal opzicht tamelijk vooruit strevend, maar jaagt conservatieven daarom niet tegen zich in het harnas. Zijn handicap? Dat hij „vlees noch vis" is, kan zowel een voor- als een nadeel voor hem zyn. Maar deze oud-minister van de luchtmacht heeft één stokpaard, dat geen populair beestje is in een campagne: hy wil meer geld hebben voor Amerika's defensie en dat betekent al spoedig, hogere belastingen! Slechtste kandidaat zou grootste president zijn! „Kon men Stevenson maar in het Witte Huis krijgen zonder verkiezin gen", zo verzuchten vele intellectuelen in Amerika. Stevenson is vóór 1952 gouverneur van de staat Illinois ge weest en dat ambt heeft hy voortref- felijk vervuld. Hij is echter beslist niet voortreffelijk als reclame-maker voor zichzelf, daar is hij teveel heer voor. Zijn redevoeringen zijn voortreffelijk, doch de waarde ervan schijnt aan de massa te ontgaan. Iemand heeft eens gezegd: „Eisenhower deed een beroep op het hart, Stevenson op het verstand. Eisenhower won, want alle Amerikanen hebben een hart....". Dit is zo puntig gezegd, dat de man, die het zo formu leerde wel een geestverwant van AdlaJ Stevenson moet zijn. Wij herlazen dezer dagen nog eens enige redevoeringen, die Stevenson in de verkiezingscampagnes gehouden heeft. Hoe oneindig veel subtieler, die per en geestiger dan alls wat die an dere kandidaten die toch zoveel ge wiekster zyn te beweren hebben- Is Stevenson te goed voor Amerika, te goed voor welke democratie ook, waar in uiteraard de massa moet beslissen? Het zou niet pleiten voor het democra- tiSIn elk^geval heeft ook hy een handi cap: hy heeft reeds tweemaal verloren. In zo'n man hebben politieke beroeps- organisatoren geen vertrouwen. Maar er zijn nog altyd heel wat Democraten, die zeggen: „Waarom zouden we niet de beste man naar voren brengen, die we hebben?" Vragen over de vangst „Willem Barendsz" Het Tweede-Kamerlid Van der Goes van Naters (PvdA) heeft aan de minis ters van Landbouw en Visserij en van Buitenlandse Zaken schriftelyk ge vraagd of het juist is dat de Nederland se walvisvaarder „Willem Barendsz", thans uitvarende naar de Zuidelyke IJszee, beoogt, omstreeks half mei met de produkten van ongeveer 2400 gevan gen walvissen terug te zUn? Kan de regering meedelen, tot hoeveel „eenheden" een dergeiyke vangst dient te worden herleid en is het beoogde kwantum in overeenstemming met de door de regering voor deze campagne vastgestelde limiet?, zo wil de heer Van der Goes van Naters weten. Verder vraagt hy hoe deze limiet zich verhoudt tot het uitgangspunt van Nederland by de vastgelopen internationale on derhandelingen, dat 8% van 14.500 een heden of 1160 eenheden beliep? Als hier verschil bestaat, hoe valt dit dan te verklaren? Wordt de vangst limiet voor de thans aangevangen cam pagne van Nederlandse dan wel inter nationale zyde gecontroleerd door aan boord aanwezige controleurs en, zo neen, waarom niet?, aldus de vragen steller. Advertentie. Er is zó véél in veelzijdig veerkrachtig Terienka Nog nooit was het ledental zo groot (Van onze Amsterdamse correspondent) Als zaterdag in de Amsterdamse binnenstad tienduizenden mensen opeengepakt staan om Sint-Nicolaas te verwelkomen zal Koningin Juliana onopvallend naar het Koninklyk Instituut voor de Tropen rijden om de jubileumbyeenkomst van de MaatschappU tot Nut van 't Algemeen by te wonen. „Het is onze gewoonte niet om aan de weg te timmeren", heeft de algemeen secretaris, dr. P. H. Schroeder, ons verzekerd. Dat is byzonder bescheiden want niet alleen is het Nut een der oudste verenigingen van ons land en bestaat zy zaterdag niet minder dan 175 jaar, vóór alles is het Nut de stuwkracht geweest van vele zaken, die in ons dagelyks leven gemeengoed zyn geworden. Nog vóór de Franse tijd ontvouwde de maatschappij een plan voor scholenbouw en hygiene, voor bezoldiging en pensionering van onderwijzers en voor afschaffing van lijf straffen op scholen. Zij gaf de stoot tot de oprichting van Nutsbibliotheken, waaruit in vele gevallen de openbare bibliotheken zijn geboren. Zij richtte de eerste op, adviseerde de regering over koepokinenting, het plaatsen van wees kinderen. de oprichting van scholen, het weren van woekerhandel, de afschaffing van slavemy in Ned. Indië, de woningbouw en tientallen andere zaken. Teeder medelijden In de archieven op de bovenverdie ping van het Amsterdamse Centraal Station het Nut heeft hier drie ka mers bezet van waaruit de 353 auto nome departementen in het land fi nancieel en moreel worden gerugge- steund staat te lezen dat in novem ber 1784 werd opgericht „Het Genoot schap van Konsten en Wetenschappen" onder de zinspreuk „Tot nut van 't al- ADLAl STEVENSON Toch nog een kans? gemeen". Aan het bestuur werd toege voegd de heer Jan Roos, opziener van 's lands zegel, om leden te werven. De contributie bedroeg een dukaat (f. 5.25) per jaar. Aan het werk van Jan Roos en aan de uitnodigende brief, waarin werd betoogd dat ieder weldenkend Nederlander „een teeder medelijden met de staat des gemeenen mans", moest gevoelen, was het te danken dat het genootschap na een jaar 344 leden telde. Hieruit was o.m. een „schoolor- kest van zestien muzikanten" gevormd. Crisis in 1787 In 1787 maakte de jonge vereniging een crisis door, veroorzaakt door de ernstige botsingen tussen patriotten en prinsgezinden. Het prinsgezinde hoofd bestuurslid Wijngaard ging er met de kas vandoor, die op dat ogenblik f. 83 bevatte. In dat jaar werd besloten de hoofdzetel van Edam naar Amsterdam over te brengen en de naam te wyzigen in „Maatschappij tot Nut van 't Alge meen". Het onderwijs had de bijzon dere belangstelling van de maatschap pij. In 1789 werd reeds een plan gebo ren tot vorming van een schoolbiblio theek en medewerking tot het uitgeven van volksliedjes en schoolboekjes. Be halve het oprichten van scholen werd met kracht de stichting van volksbi bliotheken ter hand genomen. Volks bibliotheek te Haarlem, die in 1791 werd geopend, was de eerste openbare bibliotheek ter wereld. In 1801 begon het Nut met het open- lyk erkennen van en het belonen met ereprijzen voor edelmoedige daden. In die tijd immers bestonden er nog geen Koninklijke onderscheidingen. In 1809 meldde het secretariaat dat er 7384 le den waren, verdeeld over 96 departe menten. Een jaar later, toen Nederland bij Frankrijk werd ingelyfd, daalde het ledental echter tot 1284. By de be- vryding in 1813 maakte een commis- s!e u't^het hoofdbestuur haar opwach ting bij Willem I, die in latere jaren meermalen blijk gaf het werk van het Nut zeer te waarderen. Talrijke activiteiten De eerste spaarbank van Nederland werd een Nutsspaarbank (1817), negen jaren later waren er reeds 66. Tussen de bedrijven door werd de steun aan het onderwijs krachtig voortgezet. Had men bemoeiingen bij de instelling van kleuter-, ambaohts- en industriescho len en stimuleerde men de beoefening van de toneel-, toon- en zangkunst. In 1846 werd de regering een ont- werp-armenwet aangeboden. Na de tot standkoming van de grondwet in 1848 was de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen er als de kippen bij om de regering en Kamerleden een ultvpe- ringsschets van een wet op het lager onderwijs aan te bieden. Enkele pun ten hierin waren: onderricht in vreem de talen, uitbreiding verplichte leer vakken met zang en gymnastiek, wet telijke leerplicht, kosteloos onderricht voor minvermogenden, wettelijk toe zicht op bewaarscholen en vestiging van Rijkskweekscholen. By het 75- jarig bestaan in 1859 telde het nut 13.592 leden. Drie jaar later werd in Arnhem een Nutskweekschool voor on derwijzeressen geopend. De maatschappij stelde voorts rap porten op over de begrafenis- en zie kenfondsen. In het begin van deze eeuw werden de reizende volksbibliotheken uitgebreid, in 1918 ontstond het Nuts- tsemlmarium voor pedagogiek aan de universiteit van Amsterdam, in de cri sisjaren hield men zidh bezig met de ontwikkeling en ontspanning van werk lozen en na de tweede wereldoorlog kregen het jeugdiweik en het bejai denwerk meer de aandacht. In 1947 nam het Nut het initiatief tot de stichting van de inspectie schrif telijk onderwijs, in 1948 kwamen de Nutsvolksscholen voor beeldende ex pressie voor jonge kinderen, schilde ren, boetseren en tekenen. Nier ouderwets Is de Maatschappy tot Nut van 't Algemeen een ouderwets genootschap, dat zyn tyd heeft gehad? Verre van dat: nog nooit was het ledental groot als dit jaar, namelyk 47.000 ver deeld over 352 departementen. De maatschappy telt 136 spaarbanken, 200 bibliotheken met 272.000 boeken en 117 kleuterscholen met 8500 leerlingen. Nog steeds breidt het aantal depar tementen zich uit, voomamelyk op het platteland. De laatste maanden kwa men er als nieuwelingen bij de Friese dorpjes Fochtelo en Tietjerk. De Maat schappy ls gezonder dan ooit: per jaar wordt aan de departementen circa f 25.000 geschonken als bqdrage voor bibliotheken, kleuterscholen of cur sussen. Dit ls mogelyk door de rente die uit legaten wordt verkregen. Het hoofdbestuur krygt slechts een subsidie voor het landelyk bureau zelf, waar thans naast de secretaris en zijn staf een bibliothecaiesse en een Inspectrlce voor het kleuteronderwys werkzaam zyn. Huldiging Albert van Dalsum Zaterdagavond 21 november zal Albert Van Dalsum na een gala-voorstelling ln de Kon. Schouwburg te Den Haag ge huldigd worden. Dan wordt ten tonele gebracht „Sauls dood" een drama in 7 tonelen van Abel J. Herzberg in de regie van Paul Steen bergen. Voorzitter van het algemene erecomité voor de huldiging van Van Dalsum is Prins Bernhard. Leden zyn: prof. dr. J. E. de Quay, minister-president, mr. J. M. L. Th. Cals, minister van O. K. en W. en mr. Y. Scholten, staatssecretaris van O. K. en W, mr. J. Klaasesz, Com missaris der Koningin in de provincie Zuid-Holland, mr. H. A. M. T. Kolf schoten, burgemeester van Den Haag, mr. G. van Hall, burgemeester van Am sterdam, dr. J. Wesselings, secretaris-ge neraal van het ministerie van O. K. en W. en mr. H. J. Reinink, directeur-ge neraal voor de Kunsten en voor de bui tenlandse culturele betrekkingen. In het werkcomité te Den Haag heb ben o.m. zitting: wethouder J. van Zwijndregt, Cees Laseur en Paul Steen bergen. Het huldigingscomité bestaat o.a. uit mr. A. Adema Zylstra, de wethouders mr. A. J. Dankelman en D. W. Dett- meyer, de letterkundigen Pierre H. Du bois, Ben van Eyselsteijn en Jos. Pan- huysen en de hoofdcommissaris van po litie, de heer J. H. A. K. Gualtherie van Weezei Toenemende uitvoer van land- en tuinbouwprodukten Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek is in het derde kwartaal 1959 voor 1141,6 miljoen gulden aan land- en tuinbouwprodukten uitgevoerd. Tegen over het derde kwartaal 1958 betekent dit een toeneming van 117,4 miljoen gulden of 11,5%. De uitvoerwaarde van de akkerbouwprodukten bedroeg 298,8 miljoen gulden (+20,1 min), van de veehouderijprodukten 551,8 miljoen gul den (+65.0 min) en van de tuinbouw produkten 291,0 miljoen gulden (+32,3 miljoen). Het aandeel van de landbouw in de totale Nederlandse uitvoer steeg, verge leken met het overeenkomstige kwar taal 1958, van 33% tot 34%. In de eerste 9 maanden van 1959 be droeg de totale uitvoerwaarde van land en tuinbouwprodukten 3125,7 miljoen gulden, d.i. 286,3 miljoen gulden 10%) meer dan in het overeenkomstige tyd- vak van 1958. Het aandeel van de akker bouwprodukten hierin bedroeg 982,9 mil joen gulden (+8,5%) terwyi aan vee- houderyprodukten werd uitgevoerd voor een waarde van 1501,3 miljoen gulden 10,5 miljoen) en aan tuinbouwpro dukten voor 641,5 miljoen gulden (+11,6%). Reeds tweehonderd doden in Roeanda Volgens inlichtingen uit offi ciële kringen in Oesoemboera, de hoofdstad van het Belgisch man daatgebied Roeanda-Oeroendi, be draagt het aantal slachtoffers van de gevechten tussen stamleden in Roeanda zeker tweehonderd. Het is niet mogelijk het juiste cijfer te geven omdat mogelijk een aantal lijken verstopt is in het moe rassig gebied en op de bananen plantages van het woeste berg achtige gebied. Ook is het niet mo gelijk het aantal gewonden te geven. De Belgische minister voor Kongo en Roeanda-Oeroendi heeft dinsdag in het Belgische parlement een politiek pro gram uiteengezet dat tegemoet moet komen aan de onafhankelykheidswen- sen van de bevolking van het Oost- afrikaanse mandaatgebied Roeanda- Oeroendi. Het program, in twee etappes, voor ziet in instelling van plaatselijke be stuursorganen, die onder algemeen Bel gisch beheer geleidelyk steeds meer on afhankelijkheid zullen krygen. Roeanda en Oeroendl zouden een gemeenschap moeten vormen, en de ondergeschikheid van het land aan het gouvernement van Kongo zou moeten worden opgeheven, met uitzondering voor monetaire en douanekwesties. Minister De Schrijver legde er de na druk op, dat het Belgische gezag over Roeanda-Oeroendi beperkt is door het voogdy akkoord van de Ver. Naties. Daardoor kunnen noch België, noch de Ver. Naties of de bevolking van Roe anda-Oeroendi eenzydig de toekomst van het land regelen, meende hij. De Abako en de Afrikaanse solidari- teitsparty hebben een brief geschreven aan de minister voor Belgisch Kongo en Roeanda-Oeroendi. Hierin zeggen zy dat zij niet zullen deelnemen aan de verkiezingen, die in december in Belgisch Kongo gehouden zullen worden, omdat deze verkiezingen gebaseerd zijn op Belgische regerings verklaringen, die beide partijen verwer pen omdat zij volgens hen niet in over eenstemming zyn met de wettige aspira ties van de Kongolese bevolking. Tijdelijk bij elke fles Zwarte Kip Wijn, Vruchtenwijn of Advokaat een fles Orana limonade van 152" voor 76 ct. ^tjvcxtetup Om de hals van elke fles zit een Snelspaarkaart. Plak. hierop 5 kip pen (op elke fles wijn, vruchtenwijn, advokaat en limonade zit er één) en u ontvangt bovendien een fles Monaco voor de halve prijs. H. Englebert N.V. ontving een miljoenenorder Het Directoraat Materieel Landmacht plaatste by H. Englebert N.V. te Den Haag een opdracht tot levering van ruim 200 international bedrijfswagens. Deze voertuigen zullen in de assem- blagebedrijven van H. Englebert N.V. te Voorschoten worden opgebouwd, waarbij tal van Nederlandse bedrijven worden ingeschakeld voor de levering van diverse onderdelen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1959 | | pagina 13