NIEUWE FRANSE PRIJZENSLAG
TEGEN VERHOGING DER LONEN
KADAR STUIT BIJ HONGAREN
OP EEN MUUR VAN PASSIVITEIT
HEINZ&
Partij is een skelet geworden en regeert bij
de gratie van 40.000 man Russische soldaten
Akkoord met filiaalbedrijven
om de tussen- en kleinhandel
tot rede te kunnen dwingen
Teleurstellende vergelijking
met huidige toestand in Polen
TOMATO
KETCHUP
Opgericht 1 maart 1860 Donderdag 12 november 1959 Derde blad no. 29897
(Van onze reisredacteur, W. L. Brugsma)
(V, slot)
Boedapest, november Het dunne zonlicht
filterde door de gekleurde ramen van de oude,
door de S.S. stukgeschoten Mathias-kathedraal op
de burchtheuvel van Boeda. De gelovigen die de
kerk vulden, hadden gebeden en geknield, de
laatste akkoorden van Haydn's Nelson-mis stier
ven weg. Toen stonden de kerkgangers op en er
klonk een ander lied, plechtig en een beetje
treurig, dat mij een rilling van herkenning over de
rug joeg. Vele van de mannen en vrouwen die het
meezongen, hadden tranen in de ogen. Want dit
was het Hongaarse volkslied.
Het deed mij ineens denken aan een ander
nationalistisch en gelovig land in het socialistische
kamp, aan Polen. Aan het Polen van partijleider
Gomoelka en kardinaal Wyszinsky, een land dat
óók de gevangene is van een aantal geografische
en politieke werkelijkheden, maar dat binnen die
grenzen zijn eigen weg zoekt, een lot dat Hon
garije niet beschoren is geweest.
(Van onze Parijse correspondent)
Wat De Gaulle in Frankrijk dan ook allemaal verbeterd moge hebben
voor heteeuwige probleem van de stijgende prijzen heeft hij nog steeds
géén oplossing weten te vinden. Na de laatste vakantie zijn vooral de
levensmiddelen gestaag in Parijs blijven stijgen en wanneer de droogte
de oorzaak is van het gebrek aan en indirect de duurte van melk
en andere zuivel produkten. dan kunnen toch zeker niet alle actuele
moeilijkheden van de binnenlandse markt op diezelfde rekening worden
geschreven. De waarheid is dat de Franse winkeliers en andere zaken
lieden altijd wel een verklaring bij de hand hebben voor de stijging van
hun prijzen. Maar de voornaamste oorzaak vormen zijzelfen met een
bescheidenheid die ze in andere omstandigheden sieren zou, spreken zij
over die factor nu juist nóóit!
De regering zit intussen weer eens in minister van Financiën, Antoine Pinay,
een moeilijk parket, al heeft ze, in te- zich bovendien verzetten tegen een al te
genstelling met vroeger, van de directe straffe aanpak van de zakenlieden. Het
politieke gevolgen op het parlementaire vrije spel tussen vraag en aanbod blijft
plan van een saneringsactie dan ook zijn geloofsartikel, zelfs wanneer de
niet zoveel te duchten. De vijandschap handelaren die vrijheid al lang tot een
van de boeren haalt ze zich natuurlijk wassen neus hebben gemaakt
echter tóch liever niet op de hals, ter- Toch kan de regering maar niet met
wijl de beginselen van de conservatieve de armen gekruist blijven wachten tot
het evenwicht tussen prijzen en lonen
weer uit zichzelf zal zijn hersteld. Er
moest iets gebeuren. En daarom heeft
premier Debré al aangekondigd, dat op
zondag 15 november as. een actie in
het hele land zal worden ontketend met
het doel de prijzen van levensmiddelen
tot een redelijk peil terug te dringen.
Het nieuwe, en zoveelste, Franse sa
neringsplan omvat drie hoofdstukken.
De prijzen van elektriciteit, gas en ben
zine zullen door de regering iets worden
verlaagd. Het volk zal er zelf nog weinig
van merken, want in de publieke sector
zal, mogelijk volgende maand, alleen de
benzine, die er nu honderd kost, met
drie of vier franken in prijs worden ver
laagd. Van de daling van elektriciteits
tarieven zullen alleen die industriëlen
mogen profiteren die loyaal met de re
gering willen samenwerken ten gunste
van de andere onderdelen van haar pro
gram.
laatste parlementsverkiezingen kwam
98.4 percent naar de stembus en daar
van stemde 99.6 percent voor de kandi
daten van dat Volksfront, het soort
meerderheid dat niet helemaal spon
taan aandoet).
Doodsbenauwd.
Men kan zich niet onttrekken aan de
gedachte, dat Kadar - en zijn politiek
verleden wijst in die richting - er wel
naar verlangt een socialisme op Hon
gaarse basis te proberen. Maar hij gaat
nooit ver genoeg: doodsbenauwd voor
een herhaling van 1956 durft hij niet te
liberaliseren, probeert hy slechts te
paaien met betere levensomstandigheden
en niet te prikkelen door een overmaat
van partij-propaganda. Maar het blijft
een doods beleid.
De mannen om hem heen zijn kleur
loos, er is een merkwaardig grote groep
oud-Spanjestryders onder hen. eens de
idealisten van de partij, later door des
illusies, Duitse concentratiekampen en
Stalinistische argwaan tot volledig cy
nisme vervallen.
Zo houdt dit bloedeloze fantoom-re
gime zich slechts door één ding in het
zadel: de aanwezigheid van 40 tot 50.000
man Sovjetrussische troepen die in een
ring om Boedapest gelegerd liggen, zich
zo weinig mogelijk laten zien, maar er
nochtans z ij n. Het heeft er alle schijn
van. dat Kroesjtsjef zelf met deze si
tuatie allerminst ingenomen is, zijn
kwade uitval in Boedapest: „Als er nog
eens zo iets gebeurt, denk dan niet dat
wij jullie weer te hulp komen", is daar
tekenend genoeg voor. Vroeger of later
zal het Kremlin moeten streven naar
een Hongaars regime, dat op breder
kringen van het volk steunt dan nu. Het
lijkt mij derhalve passend deze reportage
die sommige verschijnselen in het oost-
blok niet heeft gespaard, te eindigen met
de waarschuwing aan het Westen, die
een Hongaarse intellectueel mij meegaf.
Waarschuwing
Hij zei: „Ons land zal om een einde
loos aantal redenen voor de afzienbare
toekomst een socialistisch land binnen
de Russische invloedssfeer blijven. Als
jullie wérkelijk belangstelling voor ons
lot hebben en ons niet louter gebruiken
als propagandamateriaal ter voeding
van jullie angstig „immobilisme" (on
beweeglijkheid), dan kunnen jullie maar
één ding doen: voortgaan op de weg die
Eisenhower heeft ingeslagen, je voor
oordelen laten varen, samen met de
Russen naar internationale ontspanning
streven, naar geleidelijke ontwapening
en terugtrekking van vreemde troepen,
die vrijmaking van de Oosteuropese re
gimes tengevolge moet hebben. Durven
jullie dat niet aan. zeg net ons dan in
's hemelsnaam eerlijk, dan weten wij
tenminste waar wij wél aan moeten
kloppen".
Originele aanpak
Die twee andere punten betreffen een
prijsverlaging van artikelen en levens
middelen en een reorganisatie van de
vleesmarkt. Een der hoofdoorzaken van
het hoge Franse prijsniveau is, sinds on
heuglijke tijden, het veel te grote aan
tal klein- en tussenhandelaren die alle-
lemaal een vinger in de pap willen hou
den (om die vervolgens gretig af te lik
ken!). Een direct optreden tegen hen,
door middel van een prijzenstop, durft
de regering nog altijd niet aan, en bo
vendien beschikt ze niet meer over de
ambtenaren om zo'n maatregel doelma
tig te kunnen controleren.
Onder die omstandigheden heeft
de regering nu de grote magazijnen
met filialen in het hele land willen
inschakelen. Er is nu een akkoord
met de directies gesloten waarbij bo
ter, wijn, bier, chocolade, rijst, 7Jia-
caroni en nog enkele levensmiddelen
van drie tot vijftien percent zullen
worden verlaagd. Vijfenvijftig dui
zend winkels zijn bij deze overeen
komst betrokken en men hoopt dat
de rest der neringdoenden wel ver
plicht zal worden z'n prijzen even
eens te doen dalen. Voor het vlees
heeft de regering iets verder durven
gaan. Een voorzichtige poging zal
worden ondernomen de commer
ciële weg van de abatoirs naar de
slagersioinkels te verkorten door wat
tussenhandelaars uit te schakelen.
Gezien echter juist de machtige mo
nopoliepositie welke de vleesmagna
ten in Parijs bezetten, is men voor
lopig niet optimistisch gestemd over
het succes van deze onderneming.
Overal Lederc-winkels
Buiten deze officiële regeringsplan
nen om, heeft in enkele grote provincie
steden het particulier initatief overeen
komstige pogingen ondernomen om het
leven goedkoper te maken door de vela
tussenhandelaars uit te sluiten. Een
kleine kruidenier, Leclerc geheten, heeft
die prijzenslag ontketend door zijn wa
ren onmiddellijk bij de fabrieken in te
slaan. Zijn onderneming heeft zich over
het land als een vetvlek uitgebreid en
overal in de provincie zijn nu al Leclerc-
winkels verrezen die doorgaans vijftien
tot twintig percent goedkoper leveren
dan de concurrenten. Binnenkort zal
ook Parijs bij deze actie worden inge
schakeld.
Maar trots de strijd die van officiële
en particuliere zijde geleverd wordt om
de prijsstijgingen meester te worden,
moet de eerste etappe van deze veldslag
toch al wel als verloren worden be
schouwd. De kans is namelijk gering dat
de regering zich nog heel lang zal kun
nen blijven verzetten tegen verhoging
der lonen die door de voortdurend stij
ging van het levensniveau onvermijde
lijk lijkt te zijn geworden.
Banketbakkerijen open
op tweede kerstdag
De voorzitter van het Bedrijfschap
Banketbakkersbedrijf, de heer W. L. van
Straaten. heeft op de in het ge
bouw van de S.E.R. te Den Haag
gehouden openbare vergadering van het
bestuur van dit schap oa. medegedeeld
dat iedereen vrij is om zyn banketbak
kerij op tweede kerstdag, die dit jaar op
zaterdag valt, open te houden of te slui
ten.
Ter vergadering werd medegedeeld dat
het merendeel van de banketbakkers te
Amsterdam en Groningen hun zaken op
tweede kerstdag gesloten zal houden en
dat de banketbakkers in Rotterdam
voor het merendeel niet hun zaken zul
len sluiten. Als zijn persoonlijke mening
sprak de voorzitter uit dat banketbak
kers min of meer de plicht hebben op
een dag als deze tweede kerstdag het
publiek te gerieven.
De meest verkochte filtersigaret in Amerika. Thans ook in Nederland
20 STUKS 1 GULDEN
De man die Hongarye's Wyszinsky had moeten zijn, kardinaal Mindszenty, las
op datzelfde moment als balling in eigen land voor een handjevol diplomaten
de mis in een kamer van de Amerikaanse ambassade Voor zijn ongelukkige
inzichten in wereldlijke zaken leggen zelfs de Amerikaanse diplomaten niet meer
dan een geveinsde belangstelling aan de dag. De man die Hongarije's Gomoelka
had kunnen zijn, Imre Nagy, ligt ergens in een geheim graf, slachtoffer van een
juridische moord. De man, die een imitatie van Gomoelka had kunnen, misschien
zelfs willen worden, Janos Kadar, heeft, toen hij op de donkere avond van
2 november 1956 naar de Russen sloop, iets gedaan waarvoor sinds het laatste
avondmaal een duidelijke naam bestaat.
stilzwijgen. Het regime heeft met drei
gementen en beloften geprobeerd de
pennen weer op papier te krijgen, er is
slechts wat derde-rangswerk gekomen.
Lijdelijk verzet
De „baronnen"uit de
fabrieksivijk Csepel
Het stigma dat op Kadar drukt, rust
ook op de Hongaarse socialistische ar
beiderspartij, waarvan hij de secretaris
generaal is en op de regering waarvan
zijn vriend Ferenc Münnich de premier
is. Die partij is een levend lijk, een
spookachtig geraamte van wat zü eens
was. Vroeger had die partij 900.OT0 le
den, nu nog geen 400.000. Ontdaan van
dogmatici (Stalinisten), contra-revolu
tionairen (communistische vrijheidsstrij
ders) en revisionisten (aanhangers van
Gomoelka's weg) is er nu een harde
kern overgebleven van echte commu
nisten, zeggen zijn leiders. Het lijkt meer
op een kern van cynici, gebrandmerkten
en opportunisten. Deze groep steunt op
5 percent van de bevolking; zelfs in het
rode bolwerk dat het industriële eiland
Ccèpel eens was, commandeert zij nau
welijks 10 percent. Toen Kroesjtsjef
Scèpel bezocht, liepen duizenden arbei
ders onbewogen en doof langs de luid
sprekers die zijn rede deden weerklin
ken. De partijkrant Nepszabadsag klaagt
bij herhaling over het gebrek aan con
tact tussen partij en arbeiders: de ac
tiviteit van de nieuwe garde der jonge
partij-secretarissen in de bedrijven ten
spijt. De arbeiders hebben niet verge
ten dat hun eigen arbeidersraden ver
vangen zijn door fabrieksraden waarin
tweederde van de leden door de vak
bonden worden benoemd; zij geloven
geenszins in de officiële stelling, dat die
arbeidersraden voornamelijk uit dronk
aards en luiaards bestonden.
Waar het gaat of staat ontmoet het
regime passiviteit en lijdelijk verzet. De
boeren laten zich slechts onder dwang
collectiviseren, de arbeiders vervullen
Een fabriekskantine in Boeda
pest: hier staan goedkope maal
tijden ter beschikking van de ar
beiders, die ondanks alle voorde
len die het regime hun probeert te
bieden, het met zwijgzame passivi
teit bejegenen.
hun normen, maar niet meer, de rooms-
katholieke kerk (67 percent) en de pro
testanten (27 percent), moeten voortdu
rend geïntimideerd worden om tot enige
samenwerking met het regime gebracht
te worden. Kadar c.s. proberen via het
Vaderlandse Volksfront de Hongaren
weer bij het politieke leven van het land
te betrekken. Dat volksfront heeft een
fijnvertakt net van comité's over het
gehele land, bestaat voor eenderde uit
partij-leden, bespreekt lokale, culturele
economische en politieke problemen en
moet een soort gesprekscentrum en buf
fer tussen regering en partij enerzijds en
het volk anderszijds zijn. Het stelt ook
de enkelvoudige kandidatenlijsten voor
parlement en plaatselijke raden op en
zegt daarbij zelfs rekening met de wen
sen der bevolking te houden (by de
De arbeiders hebben ook niet vergeten
dat zy het meest en het langst in de re
volutie gevochten hebben en na de re
volutie hun verzet in stakingen hebben
getoond. Het verhaal van de contra-re
volutie, die een samenzwering van de
Hongaarse aristocratie en het Westelijke
imperialisme zou zijn, begroeten zij met
hoon: „de graven en baronnen van
Csèpels fabriekswijk zeker?"!!
Kletspraat van Kadar
Op 30 november a.s. moet Kadar het
partijcongres toespreken. Hy zal zeggen
dat de consolidatie van regime en par
tij voltooid zyn en dat „de lyn" juist is
gebleken. De man die aan zijn gevan
genschap tydens het Stalinistische Ra-
kosi-regime een ongelukkig been heeft
overgehouden, zal een aanval doen op
het revisionisme (van zyn gewezen poli
tieke vriend Imre Nagy) en stiekem
proberen de laatste aanhangers van Ra-
kosi (die levenslang uit Hongarije naar
de Sovjet-Unie is verbannen) te wippen.
Maar wat hy niet zal zeggen, is dat het
regime zyn steunpilaren heeft verloren:
de verbitterde massa der arbeiders en
de nu grotendeels zwijgende intellec
tuelen. De oude schrijversvereniging had
400 leden, de nieuwe heeft er slechts 160
kunnen vinden!
Hongaarse auteurs vragen tegenwoor
dig aan elkaar: „Ben je schrijver of ben
je lid?" Dery en Hay zitten in de ge
vangenis, de filosoof Lukacs en de dich
ter niyesj bewaren een bijna volledig
De Matliias-kathedraal in Boe-tochtend na de hoogmis het Hon
da, maat. nog leder» nondag. I paarse volkslied wordt gezongen.
De fles op tafel
en een flinke portie
op het bord.
Wat een smaakgenotl
