De veelzijdige Victor Borge
De redding van de stad Dinkelsbühl
PROEVEN IN WEST
MET EEN AUTOSTUUR RECHTS
Amerikanen verhinderden op het nippertje
terechtstelling van Duitse stadscommandant
Hoogst betaalde t,v.-acteur
Acht voordelen wegen volgens
Bonn op tegen de twee nadelen
In april 1945 was er nauwelijks nog
twijfel aan de uitkomst van de oorlog;
de Amerikanen en Russische pantser-
spitsen waren diep doorgedrongen in
het Derde Rijk, de Geallieerden waren
na hun Rijnoffensief in noordoostelijke
richting doorgedrongen tot Bremen,
Brandenburg, Erfurt en Bamberg.. In
Baden, Wurtemberg en Beieren had
den zij minder voortgang gemaakt,
maar dat had dan ook geen betekenis.
In het oosten dreigde het Oderfront elk
ogenblik ineen te storten.
Onder deze omstandigheden had het
weinig zin om steden als Rothenburg
en Dinkelsbühl te verdedigen. Maar
Duitsland was verdeeld in Wehrkreisen
en elke commandant had een SS-offi-
cier van hoge rang naast zich, die
beschikte over middelen om hem
rechtstreeks of via zijn familie te doen
gehoorzamen. Zo werden de brave
artillerie-generaals b.d. en andere op-
perofficieren met pensioen, die hun
terugroeping uit de „Ruhestand" als
een formaliteit hadden beschouwd,
plotseling fromtcommandanten.
Zij hadden de macht en het gezag en
de meesten van hen wilden dit gezag
liefst gebruiken om de aan hun zorgen
toevertrouwde frontsector ten spoedig
ste aan de Geallieerden over te geven.
Maar juist dat was hun in vele gevallen
niet mogelijk, omdat zich in hun sector
SS-fronttroepen bevonden, geleid door
SS-officieren, die tot het laatste toe
wilden vechten.
Dinkelsbühl is een van de drie stadjes van Noord-Beierendie al
gemeen gelden als een voorbeeld van Middeleeuws-Europese bouw
kunst. Bijna was Dinkelsbühl een ,,fort" geworden op de weg van de
Amerikaanse pantserspitsen. De moed van één man redde de stad
voor de verwoesting.
Het is een trio van steden, dat al vele tientallen jaren lang even
beroemd is als Gouda, Oudenaarde, Volendam of Straatsburg in de
wereld van de toeristen: Rothenburg. Dinkelsbühl en Nordlingen.
Men vindt ze in het noorden van Beieren in de buurt van Neuren
berg. Alle drie deze steden zijn'een stukje Middeleeuwen en worden
als zodanig gevierd. Ze zijn het in elk opzicht waard ook. Het had
niet veel gescheeld of de toeristen, die nu in de richting van deze
stadjes trekken om al dit schoons te aanschouwen, zouden bij puin
hopen terecht gekomen zijn. De misdadige Duitse „regering dér
laatste dagen" had deze drie steden namelijk betrokken in het laatste
bastion. In wezen zou men het ermee kunnen vergelijken of de Neder
landse regering Volendam en Marken in de Hollandse waterlinie had
betrokken, want als versterkingen was dit drietal niets waard. Hoog
stens zouden zij als puinhopen drie bastions hebben kunnen vormen,
maar omdat zij op een hoogvlakte liggen hadden zij als „fort" ook in
puinvorm geen enkele betekenis.
Zwaar probleem
Het lijkt zo makkelijk als iemand
opperbevelhebber is in een bepaalde
sector, om eenvoudig een overgave tot
stand te brengen. Om te beseffen hoe
moeilijk dat voor sommige mensen
geweest is, vertellen wij U het verhaal
van de sectorcommandant van Din
kelsbühl, dr. Fritz Schmidt. Dr.
Schmidt heeft verschillende hoge on
derscheidingen in de eerste wereld
oorlog verdiend aan het Oostfront. De
tweede wereldoorlog kostte hem zijn
oudste zoon. Hij zelf werd als beroeps
officier uit zijn pensionering terugge
roepen om de opleiding te organiseren,
maar al spoedig werd hij naar het
Oostfront geplaatst als commandant
van een bataljon, dat in zware gevech
ten verwikkeld raakte. Hij werd over
geplaatst naar een instructieschool en
vervolgens benoemd tot sectorcomman
dant in Dinkelsbühl, zijn woonplaats,
een stad, waarvan niemand kon den
ken, dat het eens een frontsta d zou
worden. Dat werd anders toen Pattons
pantserspitsen erin slaagden door te
dringen via Main- en Neckardal.
Aanvankelijk leek dit een sinecure,
maar toen de Amerikanen verder door
drongen werd het duidelijk, dat het
gebied van Neurenberg-Furth-Dinkels-
bühl voorbestemd was voor een zoge
naamde „Aufhalteschlacht". De geest
drift van de soldaten, die de tachtig
pantserversperringen moesten bezet
ten, was zeer matig. Dat gold ook voor
hun officieren, die grotendeels uit die
streek afkomstig waren.
Via hun ontvangers hoorden de ver
dedigers van dit gebied berichten als
„spionnen in Duitse uniformen"
Russische pantserwagens geven ver-
(Van onze correspondent in Bonn)
Het Westduits ministerie van Verkeer heeft uitgebreide proeven
genomen met auto's met het stuur aan de rechter in plaats van, zoals
in de meeste Amerikaanse en Europese landen gebruikelijk is, aan de
linker zijde van de auto. Men kwam daarbij tot dezelfde conclusie,
waartoe specialisten in andere landen zijn gekomen: er zijn meer voor-
dan nadelen aan verbonden!
Dit onderzoek betreft uiteraard het verkeer in landen waar rechts
gereden wordt. In een land als Zweden, waar men links moet houden,
prefereert men reeds geruime tijd het stuur aan de linker kant.
Bekende Zweedse wagens zijn dan ook, in afwijking van de beginselen
zoals die in Engeland gelden (óók linkshouden!), voorzien van een
„links" stuur. Tot het midden van de jaren '20 was het rechtse stuur
in Duitsland gebruikelijk, zonder dat de staat daartoe ook maar
iemand dwong. Men stapte over op het linkse stuur, toen deskundigen
meenden dat bij het inhalen de veiligheid vergroot zou worden, wan
neer de bestuurder de linker weghelft beter zou kunnen overzien.
stuur aan dezelfde kant zit als men
verplicht is te rijden;
Bij het stuur rechts kan men gemak
kelijk inritten en parkeerruimten be
reiken;
Fietsers en voetgangers op liet rechter
weggedeelte zullen ook bij donker ge
makkelijk waarneembaar zijn.
tegen
In zeer korte tijd kwam het linkse
stuur er in de rechtsrijdende landen in
zonder staatsringrijpen of iets der
gelijks!
Wat spreekt nu volgens de West-
duitse deskundigen voor het stuur aan
de rechter kant in landen, waar men
rechts dient te houden?. Het gaat hier
om acht punten:
Voor en
Een rechts stuur zal de bestuurder,
meer dan bij wagens met een links
stuur, er toe brengen zo veel mogelijk
rechts te houden. Dat betekent, dat er
beter gebruik van de rechter weghelft
zal worden gemaakt;.
De rechter wegrand ligt de bestuur
der gemakkelijk in het zicht hetgeen
bij slecht weer en bij smalle wegen met
veel bochten van belang kan zijn;
Het in- en uitstappen zal bij een
rechts stuur vergemakkelijkt worden en
ook minder gevaarlijk zijn;
Bij botsingen zal de bestuurder er ln
doorsnee beter af kunnen komen dan
bij het stuur aan de linker zijde;
Bij het rijden in donker zal de be
stuurder niet zo snel door een tegen
ligger verblind kunnen worden ook al
omdat het rechter weggedeeltet beter
bereden zal worden;
In Zweden is bewezen dat het inha
len niet bemoeilijkt; wordt wanneer het
keerde richtingen aan gewonden
schieten elkaar dood vluchtelingen
acht tot tien dagen zonder voedsel
Terwijl men hoorde hoe de Russische
legers Hongarije, Silezië, Koningsber
gen en Danzig omsingelden en bezet
ten, moest men tegelijkertijd de nuch
tere Amerikaanse aanval uit het westen
het hoofd bieden. Vanuit Dinkelsbühl
zag men Neurenberg, Wurzburg en
Heilbronn branden. Het is geen wonder
dat de officieren onder zulke omstan
digheden aan overgave dachten. Geluk
kig was er nog de Volkssturm, gekleed
in partij-uniformen of in burger met
een armband, bewapend met oeroude
geweren, onvoldoende patronen en een
paar pantserafweerwapens, die zij niet
konden bedienenNiettemin werd
menig Volkssturmman, die de waanzin
van dit. verzet inzag, als deserteur ter
plaatse terechtgesteld. Nog later wer
den zij opgehangen onder het motto
,.De weermacht schiet, de weerwolf
hangt!"
Tragisch dilemma
Er kwam een dag waarop jongens
van dertien en veertien jaar werden
bewapend voor de Volkssturm. Men
had het voorbeeld van Aschaffenburg
voor ogen, de poort tot Beieren. Ver
dedigen had hier geen enkele zin, maar
duizend burgers was het merendeel ge
organiseerd. De Amerikanen kenden de
order van de Volksstormcommandant
„Wie nog twee armen heeft, behoort
aan het front". Ze wisten wat ze kon
den verwachten en veranderden de
stad in een puinhoop. Van de veertig
duizend bergers was het merendeel ge-
evacueerd op dat moment, maar van
de vierduizend overgeblevenen over
leefden slechts achthonderd dit bom
bardement. In Dinkelsbühl wist men
wat men te wachten had, als de Ame
rikanen zouden ervaren, dat dit een
strijdcentrum was. Boeren, die pant
sergreppels dichtgooiden, werden op
gehangen door de SS; een boer, die
Hitlerjongens had ontwapend wegens
door hen gepleegd geweld, deelde het
zelfde lot. Naarmate de Amerikanen
nu dichterbij kwamen werd de toestand
kritieker. Bovendien kwamen ook de
frontcommandanten van terugtrekken
de troepen in de buurt, die zich alle
macht wilden toeëigenen.
Daarbij kwam, dat tot op de laatste
dag bevelen uit het hoofdkwartier in
Berlijn kwamen om elke steen tot de
laatste man te verdedigen en er altijd
wel iemand was, die meende, dat zijn
onmiddellijke chef faalde in trouw aan
zijn opperste bevelhebber-
Commandant Schmidt, een man die
gedeeltelijk invalide was, zag zijn
vrouw, zijn dochter en schoonzoon als
gijzelaars door de SS wegslepen. Hij
besefte, dat hij een grotere plicht had
te vervullen tegenover zijn vaderstad
dan tegenover zijn gezin en dat zijn
voorbeeld mogelijk andere stadscom-
mandamten kon stijven in hun verzet
tegen mensen, die een verloren oorlog
wilden strijden tot het bittere einde.
Op 20 april 1945 trokken drie Ameri
kaanse pantserwagens de historische
stad binnen en redden de stadscom
mandant van executie voor het vuur-
peleton. Later kwamen ook z'n familie
leden terug. Tegenwoordig is heer
Schmidt directeur van de „Gouden
Kroon", een eersteklas restaurant en
hotel. Maar de verschrikkelijke dagen
van 1945 heeft hij nooit kunnen ver
geten; elke verschrikking is hem bij
gebleven als de dag van gisteren, ook
al is hij nu in de kronieken van de
stad de man, die Dinkelsbühl heeft
gered.
„Ik zou wel eens willen weten wat er aan die man te zien is", zei
een nieuwe secretaris van de Britse ambassade in Washington, „ten
slotte is Engeland altijd nummer één geweest op dit gebied!"
De aanstaande diplomaat dacht mogelijk aan het Engelse variété,
maar hij was niet voorbereid op Victor Borge, de Deense pianist, die
de hoogst betaalde televisie-acteur-musicu6 van de hele wereld is en
die aangekondigd als pianist in staat is het eerste deel van zijn
programma tot de pauze toe te vullen met zijn grappen en verhalen
zonder ook maar één noot te spelen.
In 1954 vroeg gouverneur Dewey van
New York zijn oudste zoon, wat hij
voor zijn verjaardag wilde hebben.
„Victor Borge „zien", zei de jongen.
Dewey had nog nooit van Victor Borge
gehoord, maar kocht vier kaartjes
voor de Comedy Music. Tijdens de
voorstelling lachte Dewey, een man
die heus niet zo heel gauw lacht, zo
hard, dat het publiek rondom hem
heen er verstoord van opzag.
In de pauze ging Dewey naar Borge
en bedankte hem voor zijn optreden.
„Dat is pas het begin" antwoordde
Borge, „wacht maar tot ik piano ga
spelen!"
Twee maanden later lachte presi
dent Eisenhower zo, hard om Victor
Borge, dat deze het publiek vroeg om
een andere keer terug te komen, als de
president was uitgelachen.
De glasharde, Brits-onbewogen Vis
count Mountbatten lachte om Borge,
tot hij tranen in de ogen had. New
York, een van de moeilijkste steden
ter wereld wat het publiek betreft,
lachte zo spontaan om Borge, dat hij
besloot voortaan alleen nog maar
piano te spelen.
„Borge is de grappigste man die er
bestaat, met of zonder piano" schreven
de kranten. Victor Borge is een kalme
en bedaagde man, wie men het niet
aanziet dat hij de mensen zo kan la
ten lachen. Hij is geen clown, maar wel
een groot pianist. Hij is geen kunsteri-
maker, maar wel een kunstenaar. Hij
komt op en zegt rustig „De directie
van de Baldwin pianofabriek heeft me
verzocht bekend te maken, dat dit een
Steinwaypiano is! „Dan speelt hij de
befaamde melodie uit de Derde Man,
maar kan de wijs niet houden. Ver
volgens speelt hij allerlei wereldmelo
dieën en elke keer komt de Derde Man
op een of andere manier tevoorschijn.
Hij vraagt om verzoeknummers en
als hij er een dozijn heeft speelt hij
wat anders. Hy leest Shakespeare voor
en parodieert een Mozartopera (een
opera door Mozart, die ook muziek
schreef). Niemand moet ooit proberen
te vragen wat Borge als volgend num
mer speelt, want dat weet geen mens,
Borge zelf ook niet. Aan het eind van
'zijn programma stuurt hij de toneel
knecht naar voren om te buigen en
gaat zelf een sigaret roken.
Van serieus tot komisch
Lange tijd was Victor Borge in
Amerika gast op verschillende televi
Uiteraard is men te Bonn niet blind
voor de negatieve ervaringen van het
linker stuur:
Ondanks alle goede ervaringen in
Zweden gelooft men hier, dat vlak
vóór het inhalen grote moeilijkheden
kunnen ontstaan;
Het, waarnemen door de linker zij
spiegel van hetgeen er achter de auto
gebeurt, wordt zeer veel moeilijker ge
maakt;
- De acht voordelen wegen volgens
Bonn ongeveer op tegen de twee na
delen! Derhalve is men niet van plan
de automobilisten te verplichten een
auto te berijden die het stuur recnts
(dan wel link») heeft, maar de onder
zoekers zijn er niet onder uitgekomen
van hun voorkeur voor het rechtse
stuur te doen blijken. En men gelooft
hier, dat wanneer andere Westeuropese
staten de voorkeur zouden geven aan
het stuur rechts, ook in Duitsland snel
een aanpassing door de industrie zou
worden gevonden.
Provinciehuis Zuid-Holland
krijgt achtste verdieping
(Van onze Haagse redactie)
Tengevolge van de uibbreidingvan c.
planologische dienst van de provinci
Zuid-Holland dreigt er in het Provincie
huis, dat thans in Den Haag wordt ge
bouwd, een tekort aan reserveruimte te
ontstaan. Ged. Staten stellen daarom
Prov. Staten voor een achtste etage or
het Provinciehuis te laten bouwen, het
geen een bedrag van f. 750.000 kost
Tevens wordt voorgesteld te beginner
met de bouw van de fundering en he'
betonskelet van het tweede werkgedeelte
hetgeen een som van f. 1*300.000 vordert
Victor Borge, de Deense pianist, die op veertienjarige leeftijd een
•onderkind was. en toen tijdens een ernstig concert moest lachen. De
Duitsers zochten hem, omdat hij Adolf .zo goed kon nadoen en daar-
'oor kwam hij in Amerika waar hij ervoer, dat hij in staat was meer
Amerikanen aan het lachen te maken, dan wie ook vóór hem.
sieprogramma's, terwijl grammofoon-
plaatmaatschappyenzijn platen over
de hele wereld verkochten. Tegen
woordig heeft hij zijn eigen program
ma en wint nog altijd de befaamde
weddenschap met Ed Sullivan: Je
kunt een zaal vol mensen geen twee
ënhalf uur laten lachen door alleen
maar piano te spelen!".
Borge slaagde er eens in om hon
derdduizend mensen drie uur lang te
laten lachen in het stadion in Phila
delphia en de eerste drie kwartier
raakte hij geen toets aan. Hij is een
typische Europeaan. Hij is klein, wel
verzorgd en altijd perfect gekleed. Zijn
wenkbrauwen alleen al kunnen een
hele zaal doen gieren. Zijn tong is
even glad als zijn haren. HU maakt de
indruk van iemand die pas uit een
amateurgezelschap komt en het ook
eens op het toneel wil proberen voor
een echte zaal met mensen.
Victor Borge is de zoon van de con
certmeester van het beroemde Deense
Symfonie-orkest van Kopenhagen, dat
tegenwoordig regelmatig door de ko
ning wordt gedirigeerd.
Als vierjarige jongen speelde htf al
perfect piano, maar was berucht om
zijn variaties. Toen hü vijf jaar was,
gaf zijn vader hem een viool, doch
Borge hield meer van de piano. HQ is
een groot pianist geworden en heeft
een weergaloze beheersing van dit in
strument. Hij kent alle bestaande
klassieke nummers uit zijn hoofd en
speelt ze feilloos.
Hij studeerde muziek in Kopenha
gen, Berlijn en Parijs en was een be
kend concertpianist op zijn vijftiende
jaar. Omstreeks die tijd speelde hij
eens met hei Deense Symfonie-orkest
Rachmaninoff. Het publiek luisterde
ademloos naar het knappe spel van de
vijftienjarige jongen, tot deze begon te
schokschouderen. Toen maakte zich
onrust van de zaal meester; Victor
Borge zat te lachen. „Ik vond het zo
belachelijk, dat een hele zaal vol gro
te mensen zat te luisteren naar het
spel van een jongen, dat ik wel moest
lachen" zei hij later. In Denemarken
ontleende Borge zijn eerste faam aan
het feit, dat hij zo goed in staat was
om een zekere Adolf Hitler na te doen
met geparodieerde Wagnermuziek op
de piano. Toen de Duitsers Denemar
ken overvielen was Borge in Zweden.
Vrienden haalden hem over even te
wachten met terug te keren naar Ko
penhagen, wetend dat Adolf hem niet
welgezind was.
Feilloos klassiek
•Borge's moeder was toen ernstig ziek
en in mei 1940 verscheen Victor aan
haar bed. Zijn moeder was dodelijk ge
schrokken, vooral van de valse snor,
die Victor had aangeplakt. Ze smeekt*
haar zoon te vluchten, want de Ge
stapo was er al voor hem geweest. Vic
tor kwam nog drie maal terug. Zijn
moeder overleed in augustus en in sep
tember vertrok Victpr Borge naar
Amerika, via Zweden. Zijn faam was
hem niet vooruitgesneld en hij moest
ervaren, dat de meeste mensen in
Amerika alleen maar Engels spraken.
Victor Borge begon toen Engels te le
ren door twaalf uur achtereen in een
bioscoop te zitten; het waren alleen te
kenfilms en hij kwam eruit met een
accent als Donald Duck. Zijn Engels
werd meer vlot dan goed, maar in elk
geval verstaanbaar. Maar zijn humor
begrijpt iedereen: „Dit is een sonate
voor vier handen, maar nooit gespeeld,
want wie heeft er nu vier handen".
Victor Borge heeft een aantal gram
mofoonplaten gemaakt, dat er zijn
mag, klassieke muziek, feilloos ge
speeld. Die platen bereiken een rede
lijke afzet, maar zij halen het niet bij
wat het publiek van Victor verwacht.
Borge begon zijn Amerikaanse carrière
als cafépianist, waar Bing Crosby hem
ontdekte. Bing haalde hem in zijn
Kraft-Kaasprogramma en met Crosby
achter zich werd Borge bekend.
In de loop van de jaren werd Borge
zelfstandig en beroemd. Via radio en
televisie slaagde hij erin zich een eigen
theater te verschaffen op Broadway,
dat hij alléén vulde. Maar de televisie
liet hem geen rust; keer op keer moest
hij terugkomen, tot hij het hoogste
contract kreeg, dat de Amerikaanse
televisie ooit aan één man betaalde.
Victor Borge heeft nu een Amerikaans
huis, een Amerikaanse vrouw en een
Amerikaanse tweeling. Maar daarmee
is zijn geheim niet verklaard. Zijn
succes is even onbetwistbaar als zijn
vaardigheid aan de piano. Zijn humor
is even wispelturig als het publiek.
„Victor Borge is in staat iemand twee
uur bezig te houden en dan denkt
iedereen dat hij pas twintig minuten
aan de gang is" zei iemand eens. Wan
neer Borge gaat vertellen van de le
vens van beroemde componisten (op
zijn manier) met stukken uit hun be
kendste werken (feilloos klassiek,
daarna op de manier van Victor Bor
ge) hangen duizenden mensen aan zijn
lippen en liggen daarna dubbel van het
lachen.
Victor Borge blijft er onbewogen bij.
„Als ze lachen ben ik gelukkig", zegt
hij, „maar ik wilde dat iemand mij
eens aan het lachen maakte; de enige
man ter wereld waar ik om kan lachen
is Victor Borge
Dat doen ettelyke miljoenen men
sen mét hem!
