Sartre's „Gevangenen van Altona
markeert toneelseizoen in Parijs
HEERLIJK OF NIET?... M
V"
ZATERDAG 17 OKTOBER
WEKELIJKS BIJVOEGSEL
PAGINA
Teveel aan stofwaardoor grote
lijn van voornaamste handeling
niet gemakkelijk te volgen is
Hoe werkt het?
v y rr1
besturings
mechanisme
explosieve
llading
straalmotor
lucht-grond!
projectiel
j {projectiel
[grond-lucht projectiel
Iprojectiel wordt1
|noar doel geleid
'ijandelijk vliegtuig
■vuurleidingsl
i radar
vuurleiding
/-^ radarantennëL.
radarpost i
waarschuwT
voor binnen
vliegend toestel
omvormerl-
(Van onze Parijse correspondent)
Het ware begin van het Parijse toneelseizoen valt altijd samen met
de opening van de „Salon d'auto", die uit de provincie duizenden
bezoekers trekt, die 's avonds ook wel een verzetje willen hebben, want
tenslotte kan men zich geen twaalf uren per dag aan de nieuwe model
len van Citroen, Renault, Simca en Ford blijven vergapen. Wanneer
die auto-fans dezer dagen hun stappen richten naar het théatre de la
Renaissance, zijn ze tevoren in elk geval verzekerd een avond te pas
seren waarvan ze, zoals de uitdrukking luidt, „iets mee naar huis zullen
kunnen nemen". Want Jean-Paul Sartre's laatste stuk, "Les séquestrés
d'Altona" de ingeslotenen of gevangenen van Altona Is beslist
géén divertissement, dat het ene oor in en het andere weer uitgaat,
zonder in het hoofd ook maar een enkel spoortje herinnering achter
te laten.
Drama van een jonge
luitenant van de SS
In zijn nieuwe werk stelt Sartre, na
bijna vijf jaar als dramaturg te heb
ben gezwegen, het probleem aan de
orde naar aanleiding van ongeveer
een kwart eeuw Duitse geschiedenis
hoe een volk „en bloc" tot de aller
laagste graad van menselijkheid kon
afdalen. Een toneelstuk is nu eenmaal
geen filosofische verhandeling, en een
sleutel voor algemeen gebruik biedt
Sartor©, op zoek naar de verkl airing,
hier dan natuurlijk ook niet. Als wijs
geer, romancier en toneelschrijver
deze martelingen met politieke bedoe
lingen bezondigt.
Die figuur is in „Les séquestrés"
een jonge luitenant van de S.S., die de
zoon is van de machtigste scheepsbou
wer van Duitsland en zelfs in Europa,
de magnaat Von Gerlach. Franz von
Gerlach, die in het Duitse leger, en
vooral onder de bewoners der concen
tratiekampen, de bijnaam van de
„beul van Smolensk" was, evenmin als
zijn talloze broeders in den boze, niet
als sadist in de wieg gelegd. Als stu
dent had hij zelfs eens een Poolse
rabbijn, die door de Hitlerhorden werd
achtervolgd, onderdak In zijn kamer
verleend. Door toedoen van zijn vader,
macht ook en vooral, omdat hij door
de tussenkomst van de vader, voor
zijn daad als „verantwoordelijk man"
niet zelf had kunnen boeten. Sartre
schijnt hier dus te willen suggereren,
dat het fascisme of nazisme niet al
leen sociaal en economisch, doch ook
psychologisch moet worden verklaard
uit het onvermogen van een klasse of
een individu voor essentiële problemen
een oplossing te vinden.
In de huid van Hitier
Dit allerminst futiele vraagstuk pro
jecteert of beter situeert de schrijver
op het vlak der onderlinge verhoudin
gen in het gezin van de Duitse groot
kapitalist- Von Gerlach, de „pater fa-
milias", voelt als zwaar kankerpatiënt,
in het begin van het stuk, zijn einde
naderen en hij roept een familie
reünie bijeen om de opvolgingskwestie
te regelen. Van de twee zoons is
Franz, de nazi-luitenant, indertijd of
ficieel dood verklaard om hem zo aan
de justitie te kunnen onttrekken, na
dat hij bij een handgemeen (waar
van zijn zuster, met wie hij een in
cestueuze verhouding onderhoudt, de
inzet vormde), een Amerikaanse be-
zebtingsofficier had vermoord. Maar
Franz leidt in werkelijkheid op zijn
zolderkamer, die hij als zijn ivoren
toren beschouwt, een geïsoleerd be
staan om voor zichzelf zo de illusies
van het eeuwige Duitse rijk nog wat
voort te kunnen zetten. In zijn eentje
voert hij daar vreemde voorstellingen
op, waarbij hij in de huid van Hitier
schijnt te willen kruipen en brallend-
van het stuk. Zijn woorden worden^
de band van de wirerecorder i
draaid. want Franz heeft dan
sen, samen met zijn vader, die
trots diens halfslachtige lafheid, to 1%
als compagnon in het kwade ai I
vaardde, zelfmoord gepleegd door 1
de auto de rivier in te rijden.
Vier volle ut Ctl
Gedurende de vier volle uren
waarvan de schrijver er intussen ti li
kwartier heeft gecoupeerd dat V
stuk in beslag neemt, is er aan hj
deling dus geen gebrek, ofschoon
hele drame, evenals „Huis clos", a Qf'
afspeelt binnen de vier muren i goi
hetzelfde huis. Er is zelfs een te; i j
aan handeling of beter aan stof, w Fu
er worden door de schrijver zov in
conflicten verwekt en uitgewerkt fl(je
zoveel problemen van psychologie
en politieke orde opgerakeld, dat n (Cr»
vaak moeite heeft de grote lijnen i [,t.
de voornaamste handeling in het
te houden. Als technisch werks 1
heeft Sartre, met „Les mains sa: voi
of „Huis clos", dan ook zeker i
overtuigender bewijzen van zijn me.
terschap geleverd- Wanneer men n
een theater evenwel ook naar s. B ge
stantiële stof ter latere overdenk
en overweging zoekt, dan kunt ge i,1)'
bij Sartre ruimschoots terecht! b<
iam
VARIA
Evelyne Rey en Serge Reggiani in "Les sequestres d Altona van
Sartre.
delibirerende redevoeringen afsteekt
voor een dictafoon om daarna zichzelf
te kunnen beluisteren. Hij toont zich
zelfs Hitleriaanser dan Hitler (die er,
door zelfmoord, tenslotte toch ook
maar tussenuit is geknepen) en hij
aanvaardt zowel de schuld als de con
sequenties van het bewind, waaronder
zijn volk jaren heeft geleefd. Hij
werpt zich op als advocaat van „deze
eeuw van de schande" en hij richt
zich tot een denkbeeldige rechtbank,
waarvan de leden geen mensen, en
ook geen goden, maar dieren en wel
krabben zijn. Zijn pleidooi, een fasci
nerende en broeierige mengeling van
mystiek, grootheidswaanzin en zelf
kennis, vormt het einde en de climax
Een glazenwasser was hopeloos
liefd op een 18-jarige schone. Mi
zijn aanstaande schoonouders vc
den de tyd om in het huwelijk
treden nog niet aangebroken. To
kreeg de voortvarende jongeman
genoeg van. Hij drukte een in et! ieeJ
gedrenkte doek op de neus van 11,(1
geliefde, waarop deze niet eens
hoefde te simuleren dat ze fli I»
viel. Daarna sleepte hij haar n
naar een bestelauto om haar zo a T;
zyn huis over te brengen. Het gj e
niet door, omdat de motor weigei
medewerking bij de schaking te t v
lenen. Zodoende kregen pa en n
van de schone gelegenheid hai
handig in te grijpen. Een happy i
ding kwam er niet. De verlovs
raakte door het gebrek aan ged;
uit en het laatste woord sprak
rechter.
P. SARTRE
heeft Sartre de actualiteit met haar
scherpste politieke kanten nooit pogen
te ontlopen, en in een vroeger stuk
„Morts sans sépulture" had hij het
ook voor Frankrijk nu weer zo bran
dende vraagstuk van de foltering
ais politiek pressiemiddel al eens eer
der aangesneden. In zijn laatste stuk
belicht hij, zijdelings, deze zelfde ge
wetenskwestie opnieuw en levert hij,
achteraf ook een psychologische ver
klaring van de figuur, die zich aan
bevreesd nu voor complicaties, was de
rabbie aan de nazi's uitgeleverd, 'die
hem. onder Franz' ogen en in zijn ka
mer hadden afgeslacht. Door protec
tie van diezelfde vader, die tooh niet
tot de „partij" behoorde, hadden de
nazi's Franz verder maar met rust
gelaten. En door onmacht was Franz
von Gerlach daarna langzaam en ge
leidelijk zélf tot de laagste staat van
bestialiteit afgegleden. Onmacht om
de Poolse vluchteling te redden, on-
U heeft 't zo langzamerhand tóch
gemerkt: ongemerkt is de herfst
gekomen.
De blaren vallen af; de vogels zijn
naar warmere streken gevlogen, er zit
't vochtige in de lucht, dat naar de
winter wijst.
't Duurde lang voordat de herfst
kwam, ditmaal.
De zon was ons genadig en we zijn
er dankbaar voor.
Zo af en toe verlangden we voor de
variatie èoht wel eens naar een fikse
storm, die je zo lekker door elkaar
kan schudden of een plenzende regen
bui.
Vooral de boeren zou dat niet on
welkom zijn.
Misschien Is 't. als dit stukje ver
schijnt. al zo ver.
We hopen 't voor hèn
DE Leidse Hout, het Plantsoen, de
Hortustuinen zijn ideale oorden
om de herfst te „ondergaan".
Er hangt 't ondefinieerbaar-prikke
lende in de sfeer, dat op grote veran
deringen wijst.
De zon is ónders dan in de zomer,
geler, minder stralend, fel en koeste
rend,' maar we zijn blij voor ieder
moment dat zij, tussen ochtendmist
en avondnevel in nog te voorschijn
komt, om de weldadige warmte te ge
ven. die een mens juist nodig heeft,
om 't niet „koud' te krijgen.
Huismoeders wikken en wegen of 2e
de kachel zullen aanmaken, met kolen
of olie. om de „gezelligheid" binnen
de veilige muren te verhogen.
Diep in 't hart verlangen ze al naar
een behaaglijk vuurtje en een droog
huis, maar de kosten nietwaar?
j OOR zover ge niet „uit" gaat (en
dat komt in deze tijd, nu er
avond aan avond iets aan de
hand is, vèèl voor) wordt er weer
prettig naar de radio met haar grie
zelige hoorspelen geluisterd of naar de
televisie gekeken, met 'n kopje thee
en 'n koekje vast in de hand.
Die halen U uit de harde werkelijk
heid behalve het journaal dan al
tijd en 't is tegelijkertijd een ge
noeglijke tijdpassering, waarvoor ge
èèrst veel moest, offeren, maar gaat
„de cost de baet" niet altijd vooruit
(Foto Will Eiselin, Rijswijk).
ET dat al verhoogt t de herfstige
intieme huiselijkheid zéér.
Dat is véél waard in weken,
waarin U gauw kans heeft melancho
liek te worden.
Het verdrijft de weemoed, wanneer
de traditionele grappenmakers op
't beeldscherm komen. Zij toch spa
ren geen moeite U een grijnslach op
het gezicht te toveren.
Als er van die sombere stukken
vertoond worden al of niet uit Ier
land. dat hiervan het privilege lijkt
te hebben komt die weemoed bij
vleugjes weer opzetten.
Dan is er, de hemel zij dank, en
't maakt de avond weer góed, een lief
vrouwegezichtje, dat U welgemeend
„goeie-naoht" wenst. Er is wel eens
een man onder, maar dat zegt ons
niks.
I GROND-GROND PROJECTIEL
SOMMIGE GELEIDE
PROJECTIELEN ZIJN
UITGERUST MET
STRAALMOTOREN.
IN WEZEN ZIJN DIT
ONBEMANDE VLIEG
TUIGEN.
ONDER GELEIDE PROJECTIELEN
VERSTAAT MEN RAKETTEN DIE --
ÖF VANAF DE GROND, ÖF DOOR
EEN INGEBOUWD ELECTRONISCH
BESTURINGSMECHANISME NAAR
EEN BEPAALD DOEL GELEID WOR
DEN. IS DIT DOEL OP DE GROND
DAN SPREEKT MEN VAN EEN
„GROND-GROND" PROJECTIEL. IS
HET DOEL IN DE LUCHT, DAN VAN
„GROND-LUCHT" PROJECTIELEN.
WORDT HET VANAF EEN VLIEGTUIG
GELANCEERD OP EEN GRONDDOEL
DAN SPREEKT MEN VAN EEN „LUCHT-
GROND" PROJECTIEL.
grona-grond
VANAF DE GROND
WORDT HET GE
LANCEERDE PRO
JECTIEL DOOR
MIDDEL VAN RADAR
GEVOLGD. DOOR
RADIOGRAFISCHE
SIGNALEN CORRI
GEERT MEN DE
VLUCHT....
projectiel
grond-lucht
LUCHT-GROND PROJECTIEL
SOMMIGE GROND-LUCHT
PROJECTIELEN ZIJN IN
STAAT AUTOMATISCH NAAR
HET DOEL TE VLIEGEN.
DE RADARANTENNE RICHT
ZICH OP HET DOEL EN
HOUDT DIT VAST. DE RICH
TING VAN DE ANTENNE
WORDT OVERGENOMEN DOOR
DE AUTOMATISCHE PILOOT.
VOOR AFWEER VAN VIJANDELIJKE
VLIEGTUIGEN WELKE BOVEN HET
BEREIK VAN HET LUCHTDOELGE
SCHUT VLIEGEN GEBRUIKT MEN
GROND-LUCHT PROJECTIELEN.OOK
HIER WORDT HET PROJECTIEL
MET BEHULP VAN RADAR NAAR
HET DOEL GELEID.
WORDT EEN GELEID PRO
JECTIEL VANAF EEN
VLIEGTUIG GELANCEERD.
DAN VOLGT MEN HET
UIT HET VLIEGTUIG MET
RADAR. HET VLIEGTUIG
KAN VER UIT DE GEVAAR
LIJKE SECTOR BLIJVEN EN
TOCH ZIJN LADING OP
HET DOEL PLAATSEN.
Ge zit zo, in het eigen huis, met
Uw gezicht pal op dat van Eisenho
wer of Kroesjtsjef, of gelukkig zonder
een luipaard op schoot, vlak tegen
over alle wilde beesten, die nog in
Afrika voor hoe lang? zijn over
gebleven.
Dat alles wordt, op deze kille herfst
dagen. Uw huis binnengebracht en U
hoéft er geen spat voor te doen.
U moet alleen dat knopje om
draaien.
En verder lekker zitten kijken.
Zo ziet U, dat ge in de herfst niet
meer in pessimisme hoeft te ver
zinken.
Naast de nevel de zon, naast de
kale boompjes de kleurenpracht van
asters of dahlia's en achter de dichte
gordijnen al het denkbare wereldse
lief en leed, dat zich op de wereld of
de maan afspeelt, met een geruststel
lend knikje tot slot.
Daarop kunt U kalm slapen.
Is zo'n herfst héérlijk of niet?
FANTASIO.
