RUSSEN BRENGEN SATEUJET IN EEN
BAAN OM DE MAAN EN DE AARDE
Spoedig foto's van achterkant
van onze hemelwachter
WEERBERICHT
Niet erg royaal met gegevens
Prins Bertil van Zweden maakte
opwaehting bij Koningin Juliana
Opgericht 1 maart 1860
MAANDAG 5 OKTOBER 1959
No. 29864
LEIDSCH
DAGBLAD
Directeur: E. A. E. van Dishoeck
Hoofdredacteur: J. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
f7.50 per kwartaal; f2.55 per maand; f 0.59 per week
Witte Singel 1, Leiden - Giro no. 57055
Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie 21507
Gisteren, op de kop af twee jaar na het lan
ceren van-de eerste Spoetnik waarmee de mens
de eerste voelhoorn naar de drempel van het
heelal uitstak, en slechts drie weken na de Rus
sische triomf van de eerste maantreffer, hebben
de Russen andermaal voor een bijzondere verras
sing gezorgd. In de ochtenduren werd met goed
gevolg een meertrapsraket gelanceerd waaruit op
zeer grote hoogte een instrumentencabine werd
uitgestoten die thans op weg is naar een baan om
de maan. Als alles volgens plan verloopt en het
ziet er naar uit dat zulks het geval zal zijn zal
deze instrumentencapsule van 278.5 kg. waar
schijnlijk woensdag het gebied van de maan be
reiken, daarna om de maan cirkelen, „foto's"
maken van de onbekende „achterkant" van de
maan, deze radiografisch naar de aarde zenden,
andere wetenschappelijke gegevens verzamelen en
naar de aarde doorzenden, en daarna terugkeren
naar een baan om de aarde.
Nadat drie weken geleden figuurlijk de Rus
sische hamer op de maan werd gesmakt met de
Loenik II, wordt er nu met de Loenik III een
sikkel omheen gelegd. Een ondubbelzinnige getui
genis van de huidige volstrekte superioriteit van
de Russen in het nieuwe gebied dat de mens
openstoot, de wereldruimte, is niet denkbaar.
De Russen zyn niet bijzonder royaal met gegevens over de nieuwe maansatel-
liet. Zelfs zijn er niet definitieve gegevens bekend over het tijdstip, dat de
Loenik III zün baan om de maan bereikt. Hedenochtend heeft prof. Leonid
Sedof, een van de leiders van het Russische ruimteonderzoek, verklaard dat de
Loenik drie dagen nodig zal hebben om de omgeving van de maan te bereiken.
Dat zou dus woensdagochtend zijn, want de meertrapsraket werd zondagochtend
op een niet nader bekend gemaakt tüdstip gelanceerd. Na de baan om de maan
te hebben beschreven het is nog niet duidelijk of dit éénmaal of meermalen
zal gebeuren heeft de satelliet nog aanzienlijk meer tyd nodig om de omgeving
van de aarde weer te bereiken en daar aardsatelliet te worden op een hoogte
van 2000 km.
Radiografische
baancorrectie
De capsule met wetenschappelijke in
strumenten en twee radiozenders weegt
278.5 kg. De instrumenten en de zenders
werken op batteryen, die zowel uit che
mische bron als door de zonnestraling
energie kunnen leveren. Overigens wordt
de maansatelliet gevolgd door de laatste
trap van de raket, die waarschijnlijk ook
een baan om de maan zal gaan beschrij
ven. In deze rakettrap, die zonder brand-
Vaticaan wantrouwt
de rode beloften
Het Vaticaanse blad „Osserva-
tore Romano" schreef zaterdag dat
er voor de communistische wereld
geen reden is om beloften op het
gebied van de ontwapening te hou
den. Voor de communisten i^ alles
zedelijk wat leidt tot uitvoering
van hun program. Voor de com
munistische ethiek is een verdrag
of een akkoord alleen een middel,
dat op een -bepaald ogenblik en
onder bepaalde omstandigheden
nuttig wordt geacht voor de over
winning van het communisme, al
dus de „Osservatore Romano".
Toezeggingen behoeven dus al
leen te worden gehouden in zo
verre ze nuttig blijven en niet op
grond van beginselen van eerlijk
heid en goede trouw, schreef het
blad.
Schraal weer
De Bilt verwacht van heden- tot mor
genavond:
Overwegend zonnig maar vrij koud
weer met een matige tot krachtige
oostelijke wind.
(Opgemaakt te K1.15 uur).
6 OKTOBER.
Zon op: 6.47 uur: onder: 18.08 uur.
Maan op: 11.35 uur; onder: 20.49 uur.
Hoogwater te Katwijk te 5.29 en 17.49
uur.
Laagwater te 1.27 en 13.39 uur.
Dit Blad bestaat uit SO paginal
stof anderhalve ton weegt, bevinden zich
eveneens meetinstrumenten met een ge
zamenlijk gewicht van 156.5 kg.
De Russen hebben niet het aantal
trappen van de lanceerraket bekend
gemaakt. Wel werd gezegd, dat de in
strumentencapsule eerst zeer lang na
de start uit de laatste rakettrap werd
weggeschoten. Waarschijnlijk geschied
de dit gisterochtend omstreeks elf uur
Nederlandse tijd, toen de raket zich
reeds meer dan 100.000 km. van de
Voor dc Amerikanen is deze nieuwe Russische
triomf bijzonder hatelijk: wanneer niet bij een
grondcontrole op 24 september j.l. een Atlas-Able
ruimteraket zou zijn ontploft, dan zouden de Ame
rikanen gisteren met deze raketcombinatie een
ruimtestation (zij het van iets geringere omvang)
hebben gelanceerd met hetzelfde doel, dat de Rus
sen met hun geslaagde poging beogen.
Toen drie weken geleden de maan getroffen
werd door Loenik II was de enige Amerikaanse
troost, dat treffen van de maan gemakkelijker is
dan het brengen van een satelliet in een baan om
de maan, en dat de Amerikanen het eerste nim
mer hebben nagestreefd maar juist het tweede
probeerden.
Nu ziet de wereld, dat de Russen voor die
moeilijker tweede opgave al evenmin terugschrik
ken als voor de „gemakkelijker" eerste, terwijl de
Amerikanen in geen van beide geslaagd zijn.
In de commentaren uit het Westen staat dan
ook naast bewondering voor het technisch kunnen
der Russen zeer duidelijk bittere ontgoocheling en
zeer grote bezorgdheid over de klaarblijkelijk nog
veel ernstiger technische achterstand dan men
zich tot dusver had gerealiseerd.
aarde bevond boven de Indische
Oceaan. Ongeveer een derde deel van
de afstand van aarde naar maan was
toen afgelegd.
Op dat moment begonnen de twee
zenders van de capsule voor het eerst op
39.986 en 183.6 megacycles gegevens naar
de aarde te seinen. Deze zenders kun
nen van de aarde af radiografisch in
werking worden gesteld en afgesloten.
Zij geven dan de op een magnetische
band opgenomen wetenschappelijke me
ting door.
Ook in ander opzicht hebben de
controleposten in Rusland invloed op
de instrumentencapsule. De Russen
hebben namelijk bekend gemaakt, dat
zij van de aarde af radiografisch in
strumenten voor baancorrecties in
werking kunnen stellen. Een dergelijke
afstandsbesturing zou een aanwinst
van onschatbare betekenis zijn, waar
over de Amerikanen nog niet be
schikken.
10.000 km. van de maan
Het ligt in de bedoeling, dat de cap
sule in een baan wordt gebracht, welke
DEGREEPNAAR DE MAAN
Vader, moeder en
dochtertje gedood
Op de ryksweg Zwolle-Meppel is zater
dagmorgen in de dichte mist een per
sonenauto met vier inzittenden in volle
vaart tegen een vrachtauto gebotst.
Drie inzittenden van de personenauto
een man en twee vrouwen, werden op
slag gedood. De vierde, een jongetje van
13 jaar, werd zwaar gewond.
De bestuurder van de personenauto die
in de richting Meppel reed was bezig
een militaire colonne in te halen toen
plotseling een uit de tegenovergestelde
richting komende vrachtauto uit de mist
opdoemde. Met een hevige klap botsten
de beide auto's tegen elkaar, waarbij de
personenauto geheel werd vernield. De
linkerachterkant van de vrachtauto
raakte na de botsing de linkervoorkant
van een militaire wagen. Beide auto's
werden beschadigd, maar de bestuurders
bleven ongedeerd.
De slachtoffers zijn de 40-jarige met
selaar H. A. Savenije, zyn 38-jarige
vrouw C. M. Savenüe-Gerfen en het 15-
Wetenschappelijk congres
ruimte-onderzoek
Onder presidium van prof. H. C. van
de Hulst uit Leiden zal begin 1960 de
wereld-studie-conferentie over ruimte
onderzoek te Nice worden gehouden. De
deelnemers zullen vele takken van we
tenschap vertegenwoordigen.
Deze conferentie wordt mogelijk door
de samenwerking, gevonden in de inter
nationale raad voor de wetenschap, het
overkoepelend orgaan van een reeks in
ternationale wetenschappelijke organi
saties, die onlangs te Den Haag verga
derden.
De samenkomst te Nice is voorname
lijk bedoeld om de jongste waarnemin
gen over kosmische stralingen en in het
bijzonder de stralingsgordels rond de
aarde te bespreken, waaruit wellicht
nieuwe ontdekkingen kunnen voort
vloeien.
jarige meisje A. M. Savenüe, die allen
de dood vonden. Ernstig gewond werd
de 13-jarige W. Savenye. Het gezin was
afkomstig uit Den Haag.
de maan tot 10.000 km. benadert. Van
die afstand af worden foto's van de
aarde afgekeerde zijde van de maan ge
maakt, die later, wanneer de capsule de
terugreis naar de buurt van de aarde
onderneemt, radiografisch naar de aar
de worden overgeseind.
De Russen lanceerden hun Loenik III
op het ogenblik, dat de maan de aarde
het dichtst was genaderd, namelijk tot
bijna 360.000 km. afstand. Dat is voor
een maanschot als dit het meest gun
stige ogenblik. Begin november zal zich
wederom zulk een gunstige omstandig
heid voordoen. Waarschijnlijk zullen
dan de Amerikanen een soortgelijke
poging ondernemen, die zij aanvanke
lijk eveneens op 4 oktober hadden ge
projecteerd.
De signalen van de Loenik III zyn
ook in Jodrell Bank in Engeland opge
vangen. In Engeland en Amerika heeft
men van Russische zijde officieel enkele
gegevens ontvangen om de Loenik in
zijn baan te kunnen volgen.
Ziet vele mogelijkheden voor onze export
(Van onze Amsterdamse correspondent)
„Ik ben blij in staat te zijn enige Nederlandse industrieën te bezoe
ken, met name het bedrijf van de DAF. Ik zag de DAF-personenauto
in Parijs. Het is een prima wagen met goede exportmogelijkheden".
Dit zei Prins Bertil van Zweden, die gistermiddag om tien voor één
met het SAS-lijntoestel „Alrek Viking" uit Stockholm op Schiphol
landde, tegelijk met een delegatie van de Sveriges Allmanna Export-
förening (De Alg. Zweedse Exportvereniging), van welke organisatie
hij ere-voorzitter is.
Een joviale, gemoedelijke man, een 47-jarige met grijzende slapen,
die enthousiast handen schudde met de journalisten en van de pers
conferentie een genoeglijk onderonsje maakte.
Prins Bertil brengt een goodwill-bezoek
aan ons land. Een on -officieel bezoek,
tijdens hetwelk hy aandacht komt vra
gen voor de Zweedse kwaliteitsproduk-
ten. „Ik zie Nederland als een goed ex
portland voor Zweden".
Vandaag opende hij in het Stedelijk
Museum te Amsterdam de tentoonstel
ling „Zweedse vormgeving', waarbij ook
H.M. de Koningin aanwezig was. Mor
genavond om half zeven opent de prins
in Rotterdam de tentoonstelling „Idee
en resultaat", die aldaar in het maritiem
museum „Prins Hendrik" zal worden ge
houden.
Goodwillbezoeken
Tijdens het driedaagse bezoek aan ons
land zal Prins Bertil 't bedrijf van Werk
spoor te Amsterdam en de fabrieken van
Philips en DAF in Eindhoven bezichti
gen. De DAF heeft, zo zei de Zweedse
Prins ons, inmiddels een agentschap in
Zweden geopend „Dat is een hele onder
neming in een land, waar al drie auto
mobielfabrieken zijn gevestigd".
Een soortgelijk goodwill-bezoek bracht
Prins Bertil drie jaar geleden aan Zuid-
Amerika. Ook was hij in de V.S., waar
hij vooral aan de Westkust contacten
voor de Zweedse export heeft gelegd.
Het ongedwongen karakter van het enthousiasme, waarmee
Leiden ook dit jaar de derde oktober heeft gevierd, komt wel
licht het beste uit in deze foto: de jeugd blaast dapper een
partij mee met de ouderen, nog wel met de Koninlijke Militaire
Kapel! En die ongedwongenheid werd bovendien nog ge
accentueerd door de omstandigheid, dat dit alles zich afspeel
de op het, terrein van de Doelenkazerne, tijdens de receptie
welke door de commandant van de Koksschool werd aange
boden aan de burgerlijke en militaire autoriteiten na afloop
van het défilé in de ochtenduren. Kan het feestelijkerkan het
gemoedelijker? Meer van dergelijke beelden en uitvoerige ver
slagen van het uitzonderlijk zomerse feest dienen wij U elders
in dit blad op. (Foto Leidsch Dagblad)
De laatste keer, dat ik in Nederland
was, was in 1954", vertelde de Prins. „Ik
was toen o.m. in Veenendaal Ik vind het
altyd prettig in uw mooie land te zijn".
„Wat ik voor bezigheden heb? Wel, ik
heb het nogal druk. Ik ben ere-voorzitter
van de exportvereniging en voorzitter
van een reeks andere instellingen, voor
een groot deel sport organisaties. En dan
houdt ik mij graag bezig met de uitwis
seling van Zweedse studenten met Ame
rikaanse. Daar is bij ons grote belang
stelling voor".
Woensdag weer terug
Koning Gustaaf Adolf is vorige week
met vakantie naar Italië gereisd. „Hij zal
daar o.a. zijn hobby, archeologie, be
oefenen. Tijdens de afwezigheid van de
Koning ben ik regent. Maar nu ik op
mijn beurt uit Zweden weg ben, is mijn
vaders broer regent. En dat zal hij zijn
totdat ik woensdagmiddag weer terug
ben".
Prins Bertil werd vergezeld door zyn
hofmaarschalk, kapitein ter zee Ove
Borlind. Op Schiphol werd hij verwel
komd door de Zweedse ambassadeur
Sven Dahlman en luitenant-kolonel-vlie
ger mr. R. J. E. M. van Zinniq Berg-
mann namens het Koninklijk Huis.
Prins Bertil. die gistermiddag zijn op
waehting maakte bij Koningin Juliana,
logeert in hotel Des Indes te Den Haag.
Enkele cijfers van 3 oktober
Hoewel het onmogelijk is gebleken
van de diverse vervoersondernemingen
exacte gegevens te verkrijgen omtrent
de aantallen passagiers, welke zy op
oktober naar Leiden hebben vervoerd,
mag gevoegelijk worden aangenomen,
dat nog nooit in de geschiedenis van de
herdenking van Leadens Ontzet zoveel
feestgangers uit Leid ens periferie de
Sleutelstad hebben bezodht.
Een woordvoerder van de N.Z-H.V.M.
gewaagde zonder meer van „een record-
ia ar". Van de vroege morgen tot de
late avond hebben de trams en bussen
in volle bezetting hun last naar Leickm
vervoerd zonder dat ook maar één
ogenblik van een verminderende aan
voer gesproken kan worden.
Volgens een voorlopige schatting werd
het Schuttersveld door ruim 90.000 beta
lende bezoekers bezocht, waarbij dus
nog moeten worden gerekend de duizen
den leden van de 3 October Vereeniging
wier lidmaatschapskaart een onbeperkt
aantal malen recht van toegang geeft
voor twee personen.
De enorme hoeveelheden hutspot met
klapstuk, welke zaterdag zijn geconsu
meerd, zijn zelfs bij vage benadering
niet te schatten. Over de „omzet" van
haring en wittebrood in het Waagge
bouw schrijven wij elders: 11.000 brood
jes van 400 gram en 18.500 haringen.
Daarnaast blijkt gerookte paling op 3
oktober een in toenemende mate gelief
koosde lekkernij. Volgens een voorzich
tige en overigens vrij blijvende
opgave van de Keuringsdienst voor
Waren te Haarlem, welke in deze omge
ving de controle op de levensmiddelen
verricht, werd hier ter stede vrijdag en
zaterdag niet minder dan 26.000 pond(
gerookte paling verkocht, waarvan vier
partijtjes tot een gezamenlijk gewicht
van 90 poni ondeugdelijk werden be
vonden en derhalve in beslag geno
men.
Leiden staat met een dergelijke één-
daagse consumptie veruit aan de top
van alle steden in Nederland. Amster
dam. Den Haag en Rotterdam inbegre
pen!
Een minder verheffend record vestig
de de Gemeentelijke Reinigingsdienst
door in de nachtelijke uren van zater
dag op zondag niet minder dan 50 ku
bieke meter straatvuil in te zamelen,
dit is ongeveer 5000 emmers, die, naast
elkaar geplaatst, een rij ter lengte van
V/2 kilometer zouden vormen. Het vo
rige jaar bedroeg de oogst „slechts" 35
kubieke meter.
Een ploeg van bijna 60 man was uren
lang met groot materiaal in actie om
al dit afval te verzamelen.
Maar de binnenstad zag er dan ook
zondagochtend weer ^brandschoon" uit!