Prinses Beatrix bij kerkdienst onder gehoor van dominee Romig Fantastische precisie op een tocht van 376.000 kilometer WEERBERICHT LOGBOEK VAN EEN TRIOMF Maanschoteii en nog wat Ereburgeres van Stateneiland Opgericht 1 maart 1860 MAANDAG 14 SEPTEMBER 1959 No. 29847 LEIDSCH DAGBLAD Directeur: E. A, E. van Dishoeck Hoofdredacteur: J. Brouwer DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN f7.50 per kwartaal; f2.55 per maand; f0.59 per week Witte Singel 1, Lelden - Giro no 67055 Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie 21507 RUSSISCHE RAKET HEEFT Gisteravond om 22 uur 2 minuten 23 seconden boorden zich resten van een Russische zaterdag ochtend gelanceerde meertrapsraket in het maan oppervlak. Ongeveer 23 maanden na de geboorte van het ruimtetijdperk met het wereldschokkende succes van de eerste menselijke kunstmaan, de Russische Spoetnik I, en ruim negen maanden na het tweede grote succes van de Russen, het „schampschot" langs de maan met de Loenik I die de eerste men selijke kunstplaneet werd, zorgden de Russen aan de vooravond van het bezoek van Kroesjtsjef aan Amerika voor de meest spectaculaire triomf in de ruimte: de primeur van een geslaagd schot op de maan over een afstand van 376.000 kilometer, en dat nog wel onder ongunstige omstandigheden. In de gehele wereld is de bewondering voor deze schitterende technische prestatie groot, vooral omdat het resultaat vrijwel van het begin van de lancering op zaterdagochtend af met zo grote nauwkeurigheid werd voorspeld: de 390 kg. we gende bol met instrumenten welke door de laatste rakettrap was afgestoten zou volgens zaterdag omstreeks het middaguur door Radio Moskou ge geven berichten om vijf over tien des avonds Nederlandse tijd de maan bereiken. Later werd De berichten uit Moskou hebben geen melding gemaakt van de tijd waarop zaterdagochtend de meertrapsraket werd gelanceerd, noch uit hoeveel trappen deze bestond. Uit latere berichten en positiebepalingen ook door Engelse en Amerikaanse sterrenwachten blijkt echter wel, dat de eerste berichten kort na de lancering werden gepubliceerd. Het is natuurlijk mogelijk, dat eerdere Russische maanraketten reeds bij of kort na de start faalden, waarvan dan geen melding werd gemaakt, maar aangenomen moet worden dat de eerste berichten de wereld in werden gezonden direct nadat de start zelf eenmaal goed was verlopen. In zoverre kan men inderdaad zeggen, dat het tweede Russische schot raak is ge weest. Rekent men de startmislukkingen niet mee, dan hebben alle vier Amerikaanse schoten gefaald. Nieuwe brandstof De Russische raket met de Loenik II werd door een .nieuw ontwikkelde brandstof voortgejaagd. Niet bekend is gemaakt of dit een vloeibare dan wel een vaste brandstof is geweest. De laatste trap van de raket woog zonder brandstof 1511 kg. Daaruit werd op een bepaalde hoogte, toen deze trap een snelheid van meer dan 11.2 km. per seconde (meer dan 40.000 km. per uur) had bereikt, een bolvormige houder van 390 kg. losgemaakt. Rakettrap in instru- mentenbol vervolgden daarop hun weg in de richting van de maan. De bol be reikte ruim dertig uur later de maan, de laatste rakettrap zal waarschijnlijk de maan passeren en dan een nieuwe kunstplaneet in een baan om de zon worden. Komeet Zaterdagavond om tien uur Neder landse tijd werd uit de instrumenten- bol een natriumwolk uitgestoten, die helder door de zon werd verlicht als een komeet. Uit het gedrag van deze wolk in de wereldruimte konden be langrijke wetenschappelijke gegevens worden geput, terwijl voorts een nauw keurige positiecontrole mogelijk werd. De bol bevatte wetenschappelijke in strumenten voor meting van magne tische velden van de aarde en de maan en voor meting van kosmische straling en andere verschijnselen in de ruimte. De resultaten van deze metingen werden over drie golflengten naar de aarde te ruggezonden. 40.000 km. per uur De aanvangssnelheid van de raket van ruim veertigduizend kilometer per uur nam aanvankelijk geleidelijk af on der invloed van de aantrekkingskracht van de aarde. Zaterdagmiddag om 15 uur (Ned. tyd) was ruim 100.000 km. van de afstand naar de maan afgelegd, zater dagavond om 20 uur ruim 150.000 km., zondagochtend om 8 uur ruim 250.000 km. Zondagrfïiddag om 16 uur bedroeg de afstand tot de maan nog slechts 54.000 km. zodat toen ongeveer zes- zevende van de afstand was afgelegd. Enige tijd daarvoor, om 14.40 uur was een belangrijk punt gepasseerd, n.l. het punt waar de aantrekkingskracht van de maan die van de aarde ging over heersen. Dit punt lag 66.000 km. van de maan verwijderd. Op dit evenwichtspunt tussen de twee zwaartekrachtsinvloeden was de snelheid van de raket (die aanvankelijk ruim 11.2 km. per seconde bedroeg) afgeno men tot 2.31 km. per seconde. Daarna nam de snelheid weer toe. Op 1000 km. Nu en dan zon De Bilt verwacht van heden- tot mor genavond: Droog weer met enkele wolkenvelden, maar ook zonnige perioden. Zwakke tot matige noordoostelijke wind. Dezelfde of iets hogere temperaturen. (Opgemaakt te 11.15 uur). 15 SEPTEMBER Zon op: 6.12 uur; onder: 18.58 uur. Maan op: 18.10 uur; onder: 4.18 uur. Hoogwater te Katwijk te 1.54 en 14.21 u. Laagwater te 10.05 en 22.26 uur. Dit blad bestaat uit 16 paginate, afstand van het maanoppervlak bedroeg deze 2.97 km. 1 op het moment van het inslaan in het maanoppervlak onge veer 3.3 km. per seconde, minder dan een derde van de aanvangsnelheid. Zware inslag Overigens toch nog een behoorlijke snelheid wat duidelijk wordt als men haar in de gebruikelijke eenheden uit drukt: bijna 12.000 km. per uur. De snel heid nam bij het laatste gedeelte van de tocht bijzonder sterk toe doordat de maan geen dampkring bezit zoals de aarde, waarin de instrumentenbol zou worden afgeremd. Was dit wel het geval geweest dan zou de bol overigens het maanoppervlak nooit hebben bereikt maar voordien door de wrijvingswarmte zijn verbrand. Niet met telescopen waargenomen Het moment van de inslag is niet door telescopen waargenomen. Misschien dat later, bij gunstige belichting van de maan en zeer nauwkeurige fotografische opnamen, nog sporen ervan zijn terug te vinden, maar zekerheid bestaat daar over niet. Men weet nog te weinig met zekerheid over de aard van het maan oppervlak, om nauwkeurig te kunnen bericht dat dit één minuut over tien zou worden, en dat de maanschijf geraakt zou worden op een kwart van de afstand van middelpunt tot rand. Het werd inderdaad het berekende punt en de tijd verschilde nog geen twee minuten. „Deze nauw keurigheid op een reis van een kwart miljoen mijl is verbazingwekkend" verklaarde de directeur van de grote Jodrell Bank sterrenwacht in Engeland, prof. Lovell. „Wij hebben geleerd het grootste respect te hebben voor de verklaringen van Rus sische wetenschapsmensen. Zij zijn altijd juist. In Jodrell Bank heeft men het maanschot gevolgd tot het triomfantelijke einde toe. Aan deze grote bewondering paart zich in het westen bezorgdheid over de klaarblijkelijke supe rioriteit van de Russen op dit technische terrein. Van de vijf maanschoten van Amerika (het eerste op 17 augustus van het vorig jaar) mislukten er vier doordat de raketten niet voldoende snelheid ontwikkelden en mislukte het laatste doordat de maan op vrij grote afstand werd gepasseerd, waarna deze raket (drie maanden na Loenik I) de tweede menselijke kunstplaneet werd. Bij al deze pogingen werd tevoren verklaard dat de kans van slagen gering was: ongeveer één op twintig.Het tweede Russische schot was raak! voorspellen welke uitwerking het in- inslaan van een bol van 390 kg. met een snelheid van 12.000 km. per uur hierop heeft. Zekerheid uit berekeningen Het traject en de posities van de Loe nik II werden evenwel zo nauwkeurig gecontroleerd aan de hand van de ra diosignalen, dat de Russische deskun digen in staat zijn geweest te bepalen waar de Loenik terecht is gekomen: in de buurt van de Mare Serenitatis, de Mare Tranquillitatis en de Mare Vapo rum, drie met het blote oog duidelijk zichtbare donkere vlekken op het maan oppervlak. Waarschijnlijk trof de Loe nik het maandoppervlak in de omge ving van het Maemusgebergte tussen de drie genoemde donkere vlakten. Deze Russische berekeningen klop pen met de berekeningen van de Jod rell Bank sterrenwacht in Engeland, waar men de Loenik zeer nauwkeurig heeft kunnen volgen. Het tijdstip, waarop de radiosignalen ophielden klopte precies met het aan de hand van de laatste baancontroles bereken de tijdstip van inslag. Voor zover bekend werd op 17 augustus 1958 het eerste schot op de maan afgevuurd door de Ame rikanen. De raket ontplofte na 77 seconden. Het tweede schot werd op 11 ok tober 1958 door de Amerikanen ge lanceerd. Deze Pionier I kwam tot 133.750 km. van de aarde, ongeveer een derde van de afstand tot de maan, en viel toen terug. Ook het derde schot was een Amerikaans: de Pionier II die op 8 november 1958 de ruimte werd ingejaagd, doch het niet verder bracht dan 1600 km. Het vierde Amerikaanse schot met de Pionier III op 6 december 1958 bereikte evenmin het doel. Na 107.250 km. te hebben afgelegd viel de Pionier terug naar de aarde. Op 3 januari 1959 boekte Rus land gedeeltelijk succes: de Loe nik I kwam in de buurt van de maan maar niet dicht genoeg om dit hemellichaam te raken. De Loenik schoot er 7000 km. voorbij naar een baan om de zon als eerste kunstplaneet, met een ge wicht van 1374 kg. Dat was onge veer 48 uur voor de aankomst van vice-premier Mikojan in New York. Amerika waagde pas weer op 3 maart 1959 een poging. Toen pas seerde de Pionier IV de maan op 35.000 km. afstand naar een baan om de zon als tweede kunstplaneet, met een gewicht van 6 kg. Op 12 september 1959 schoot de Loenik II de ruimte in om op 13 september 1959 22 uur 2 min. 23 sec. op de maan te pletter te val len. Dat was ongeveer 48 uur voor de aankomst van Kroesjtsjef in New York. Uniek tijdstip Hoeioel met het „tretfen van de roos" dus niet met kijkers heeft kunnen waarnemen kan men er ze ker van zijn, dat 13 september 1959 22 uur 2 minuten 23 seconden een uniek tijdstip ivas in de geschiede nis van de mensheid en van de ruimte: het eerste produkt van menselijk technisch kunnen over brugde de fantastisch grote lege ruimte tussen twee hemellichamen. Radio Moskou berichtte, dat er maatregelen waren getroffen om een vlag met het wape?i van de Sov jet-Unie en de woorden „september 1959" op het maanoppervlak te laten komen zonder dat deze vlag bij de inslag van de instrumentenbol ver loren zou gaan Slot pag. 2 (Van onze Amerikaanse correspondent) De Hervormde Kerk te New York waar Prinses Beatrix gister ochtend de dienst bijwoonde stamt in rechte lijn af van de Nederlands Hervormde Kerk, die in 1628 in Nieuw Amsterdam werd gesticht. In die tijd was Nederland nog in oorlog met Spanje. Bij de Nieuw Amsterdammers zal daarom wel nooit de gedachte zijn opgekomen, dat in hun kerk nog eens in het Spaans zou worden gepreekt. De kerk staat in de 77ste Straat echter in een buurt, waar thans veel Latijns- Amerikanen wonen. Vandaar dat hier diensten worden gehouden zowel in het Engels als in het Spaans. Al preekt men hier dan niet meer in het Nederlands, de gemeente is haar oorsprong niet vergeten. Dit gebouw dateert uit 1892, maar de trapgevel herinnert aan de Nederlandse bouwstijl in de 17e eeuw. Een grote Nederlandse vlag verwelkomde de Prinses op deze stra lende zondagmorgen. Prinses Beatrix was gekeled in een teergroene jurk met een sjaalkraag, waarbij zij een tweekleurige toque droeg van chiffon: dezelfde kleur groen plus bruin. Bruine handschoenen van drie kwart lengte voltooiden dit elegante toilet. De Prinses en haar gevolg namen op de voorste rij plaats in de bank waar in 1952 tijdens haar bezoek aan de kerk Koningin Juliana had gezeten. Naast de preekstoel hingen de Nederlandse en de Amerikaanse vlag, ervoor stond een boe ket witte chrysanten. Dominee Romig wenste, ondanks het hoge bezoek, een normale dienst te hou den in de stampvolle kerk. Hij sprak daarom geen uitvoerig welkom uit doch wees erop, dat na afloop het Wilhelmus zou worden gespeeld uit respect voor het huis van Oranje en uit genegenheid voor de gast van deze dag. In zijn gebed ge dacht spreker de Prinses in het bijzon der en dankte voor de sympathie haar betoond in New York. Hij zag daarin een symbool van onderling begrip tussen Nederland en Amerika. God, onze band De preek van deze ochtend heeft de Prinses een indruk kunnen geven hoe zeer de aandacht van de Amerikanen in deze dagen is gericht op het bezoek van Kroesjtsjef. De predikant had zijn toe spraak de titel gegeven „God, onze band". Niemand dan God vermag de sterren in hun verband te houden, aldus spreker, en evenzo kunnen alleen uit Gods kracht de volkeren vreedzaam samenleven. Daar de machthebbers van de Sovjet-Unie deze kracht niet erkennen, was de pre dikant bescheiden in zijn verwachtingen omtrent de komende poging tot een betere verstandhouding, doch destemeer reden achtte hij daarom aanwezig voor een ernstig gebed. God zou ook andere volkeren tot inzicht kunnen brengen. Zonder religieus commentaar had de taxichauffeur, die mij kerkwaarts had gereden, iets dergelijks gezegd: hij gaf Eisenhower niet veel kans Kroesjtsjef van inzicht te doen veranderen, maar omdat de president diepe ernst met deze ontmoeting schijnt te maken, wilde hij hem graag een kans geven. Men kan tenslotte nooit weten In Rockefellers motorjacht Na de dienst vertoefde de Prinses nog even in het woonhuis van dominee Ro mig, maar daarna ging zij vlug naar haar hotel om zich te verkleden voor een plezierige boottocht over de wateren rond Manhattan. Toen Prinses Beatrix aan boord stapte van de „Dautless", het fraaie motorjacht van gouverneur Rocke fellers broer Laurance, bracht de rivier brandweer opnieuw een watersaluut. Rockefellers motorboot, die ongeveer even groot is als Hudsons „Halve Maen", voer met een flinke vaart langs de kaden van het zonovergoten, imposante Man hattan. In geen stad ter wereld kan men een mooiere boottocht maken. Men voer langs het gebouw der V.N., langs alle andere wolkenkrabbers en tenslotte langs het vrijheidsbeeld naar het Stateneiland, waar men aan land ging, omdat deze afgelegen stadswijk, die trots is op haar Nederlandse oorsprong, de Prinses het ereburgerschap wilde aanbieden. In het gemeentehuis was daarvoor een eenvoudige plechtigheid georganiseerd, die met gebed werd geopend door de Amerikaanse dominee Burggraaf, die indertijd Prinses Margriet heeft gedoopt. Ook hier getuigden de toespraken van de grote sympathie voor het karakter en de idealen van het Nederlandse volk en de Prinses. Zij nam met een blijde glim lach de oorkonde in ontvangst, die haar tot ereburgeres maakte. „Isn't she pret ty?" hoorde ik achter mij zeggen. Der gelijke uitroepen hoört men herhaalde lijk uit het publiek. De jeugdige opge wektheid en de charme van de Prinses hebben waarlijk aller harten voor haar gewonnen. Een foto van de maanschijf, samen gesteld uit foto's genomen tijdens het eerste en het laatste kwartier. Bij volle maan geeft het oppervlak door de verticale verlichting veel minder details te zien aangezien de schaduwen dan ontbreken. Als een witte ster is de plaats aangeduid, waar de Loenik waarschijnlijk in de stofmantel van de maan is gesla gen. Met cijfers zijn de grote don kere vlakten aangegeven, die om het punt van inslag liggen. 1 is de Mare Serenitatis, II de Mare Tran quillitatis en III de Mare Vaporum. Onthulling gedenkplaat Weer ging men scheep, nu naar Yon- kers en Bronx, wijken die ten noorden van Manhattan zijn gelegen. Ditmaal had men gelegenheid het vlaggeschip Rotterdam van het water af te bekijken. In Yonkers onthulde de Prinses een ge denkplaat, die eraan herinnert, dat Hud son de dertiende september 1609, precies 350 jaar geleden dus, Yonkers ontdekte. Toen de stoet verder trok, lieten pad vinders en andere jeugdgroepen als af scheid duizenden oranje ballonnetjes de lucht invliegen. Een attentie die de vro lijke Prinses natuurlijk weer zeer wist te waarderen. In Bronx legde zij een krans voor het monument, dat daar ter ere van Hudson is opgericht. Voor de derde maal deze dag weerklonk het Wilhelmus. Daarna reed de stoet in flinke vaart naar het hotel. Het was hoog tijd geworden wat te eten en de schouwburg op te zoeken. Arrestatie van de P.G. Aan vooravond van „coup"? Mr. Gatot Taroenamihardja, de Indonesische procureur-generaal, is blijkens een bekendmaking van het leger uit Djakarta gelijk kort gemeld zaterdag gearresteerd. Er zijn nog meer arrestaties ver richt. Gatot stond reeds sedert donderdag onder de krijgstucht op order van luitenant-generaal Ab- doel Haris Nasoetion, Indonesië's minister van Defensie en chef-staf. Volgens de legerverklaring had Gatot pogingen gedaan de goede naam en het prestige van de leger leiding te benadelen en bovendien de integriteit van het leger in het bijzonder en van de strijdkrachten meer in het algemeen in gevaar ge bracht. Bijzonderheden van het onderzoek zijn aan president Soe- karno, die gisteren van vakantie is teruggekeerd, overgebracht. Soekarno had Gatot in april j.l. aangesteld als Indonesië's hoogste rechterlijke gezagsdrager om de strijd tegen corruptie, smokkelarij en onwettig marchanderen te leiden. is legeroverwinning De arrestatie van de Indonesische P.G., is volgens een correspondent van Reuter een overwinning geweest voor het leger, na een spannende machts strijd die zonder bloedvergieten verliep. Taroenamihardja was in 1945 de eer ste procureur-generaal na de vorming van de Republiek Indonesië. Aan de legerverklaring, zaterdagavond gepubliceerd, werd toegevoegd: de resul taten van onderzoek hebben het bestaan aangetoond van pogingen tot het orga niseren van een illegaal netwerk in het staatsapparaat, door alle hiërarchie en organisatie te schaden. Dit zou een ge vaarlijke desintregatie kunnen schep pen". Volgens onbevestigde berichten ge lastte het anti-communistische hoofd kwartier van het leger de arrestatie van de procureur-generaal, die bindingen zou hebben met linksgerichte politieke kringen, nadat hij enkele hoge legerof ficieren had beschuldigd van economi sche misdreven. Generaal Nasoetion, chef van de le gerstaf en minister van Defensie, heeft in dit weekeind in het geheim geconfe reerd met de hoogste commandanten uit de buitengewesten. Deze besprekingen werden gehouden terwijl in de Indone sische hoofdstad wilde geruchten de ronde deden over een militaire „coup die op handen zou zijn. Reuter meldt uit Djakarta: er deden zich geen grote ontwikkelingen voor en Djakarta bleef rustig.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1959 | | pagina 1