Prinses Beatrix bij kerkdienst onder
gehoor van dominee Romig
Fantastische precisie op een tocht
van 376.000 kilometer
WEERBERICHT
LOGBOEK VAN EEN TRIOMF
Maanschoteii
en nog wat
Ereburgeres van Stateneiland
Opgericht 1 maart 1860
MAANDAG 14 SEPTEMBER 1959
No. 29847
LEIDSCH
DAGBLAD
Directeur: E. A, E. van Dishoeck
Hoofdredacteur: J. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
f7.50 per kwartaal; f2.55 per maand; f0.59 per week
Witte Singel 1, Lelden - Giro no 67055
Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie 21507
RUSSISCHE RAKET HEEFT
Gisteravond om 22 uur 2 minuten 23 seconden
boorden zich resten van een Russische zaterdag
ochtend gelanceerde meertrapsraket in het maan
oppervlak.
Ongeveer 23 maanden na de geboorte van het
ruimtetijdperk met het wereldschokkende succes
van de eerste menselijke kunstmaan, de Russische
Spoetnik I, en ruim negen maanden na het tweede
grote succes van de Russen, het „schampschot"
langs de maan met de Loenik I die de eerste men
selijke kunstplaneet werd, zorgden de Russen aan
de vooravond van het bezoek van Kroesjtsjef aan
Amerika voor de meest spectaculaire triomf in de
ruimte: de primeur van een geslaagd schot op de
maan over een afstand van 376.000 kilometer, en
dat nog wel onder ongunstige omstandigheden.
In de gehele wereld is de bewondering voor
deze schitterende technische prestatie groot, vooral
omdat het resultaat vrijwel van het begin van de
lancering op zaterdagochtend af met zo grote
nauwkeurigheid werd voorspeld: de 390 kg. we
gende bol met instrumenten welke door de laatste
rakettrap was afgestoten zou volgens zaterdag
omstreeks het middaguur door Radio Moskou ge
geven berichten om vijf over tien des avonds
Nederlandse tijd de maan bereiken. Later werd
De berichten uit Moskou hebben geen melding gemaakt van de tijd waarop
zaterdagochtend de meertrapsraket werd gelanceerd, noch uit hoeveel trappen
deze bestond. Uit latere berichten en positiebepalingen ook door Engelse en
Amerikaanse sterrenwachten blijkt echter wel, dat de eerste berichten kort na de
lancering werden gepubliceerd. Het is natuurlijk mogelijk, dat eerdere Russische
maanraketten reeds bij of kort na de start faalden, waarvan dan geen melding
werd gemaakt, maar aangenomen moet worden dat de eerste berichten de wereld
in werden gezonden direct nadat de start zelf eenmaal goed was verlopen. In
zoverre kan men inderdaad zeggen, dat het tweede Russische schot raak is ge
weest. Rekent men de startmislukkingen niet mee, dan hebben alle vier
Amerikaanse schoten gefaald.
Nieuwe brandstof
De Russische raket met de Loenik II
werd door een .nieuw ontwikkelde
brandstof voortgejaagd. Niet bekend
is gemaakt of dit een vloeibare dan
wel een vaste brandstof is geweest.
De laatste trap van de raket woog
zonder brandstof 1511 kg. Daaruit werd
op een bepaalde hoogte, toen deze trap
een snelheid van meer dan 11.2 km. per
seconde (meer dan 40.000 km. per uur)
had bereikt, een bolvormige houder van
390 kg. losgemaakt. Rakettrap in instru-
mentenbol vervolgden daarop hun weg
in de richting van de maan. De bol be
reikte ruim dertig uur later de maan,
de laatste rakettrap zal waarschijnlijk
de maan passeren en dan een nieuwe
kunstplaneet in een baan om de zon
worden.
Komeet
Zaterdagavond om tien uur Neder
landse tijd werd uit de instrumenten-
bol een natriumwolk uitgestoten, die
helder door de zon werd verlicht als
een komeet. Uit het gedrag van deze
wolk in de wereldruimte konden be
langrijke wetenschappelijke gegevens
worden geput, terwijl voorts een nauw
keurige positiecontrole mogelijk werd.
De bol bevatte wetenschappelijke in
strumenten voor meting van magne
tische velden van de aarde en de maan
en voor meting van kosmische straling
en andere verschijnselen in de ruimte.
De resultaten van deze metingen werden
over drie golflengten naar de aarde te
ruggezonden.
40.000 km. per uur
De aanvangssnelheid van de raket
van ruim veertigduizend kilometer per
uur nam aanvankelijk geleidelijk af on
der invloed van de aantrekkingskracht
van de aarde. Zaterdagmiddag om 15 uur
(Ned. tyd) was ruim 100.000 km. van de
afstand naar de maan afgelegd, zater
dagavond om 20 uur ruim 150.000 km.,
zondagochtend om 8 uur ruim 250.000
km. Zondagrfïiddag om 16 uur bedroeg
de afstand tot de maan nog slechts
54.000 km. zodat toen ongeveer zes-
zevende van de afstand was afgelegd.
Enige tijd daarvoor, om 14.40 uur was
een belangrijk punt gepasseerd, n.l. het
punt waar de aantrekkingskracht van
de maan die van de aarde ging over
heersen. Dit punt lag 66.000 km. van de
maan verwijderd.
Op dit evenwichtspunt tussen de twee
zwaartekrachtsinvloeden was de snelheid
van de raket (die aanvankelijk ruim
11.2 km. per seconde bedroeg) afgeno
men tot 2.31 km. per seconde. Daarna
nam de snelheid weer toe. Op 1000 km.
Nu en dan zon
De Bilt verwacht van heden- tot mor
genavond:
Droog weer met enkele wolkenvelden,
maar ook zonnige perioden. Zwakke tot
matige noordoostelijke wind. Dezelfde
of iets hogere temperaturen.
(Opgemaakt te 11.15 uur).
15 SEPTEMBER
Zon op: 6.12 uur; onder: 18.58 uur.
Maan op: 18.10 uur; onder: 4.18 uur.
Hoogwater te Katwijk te 1.54 en 14.21 u.
Laagwater te 10.05 en 22.26 uur.
Dit blad bestaat uit 16 paginate,
afstand van het maanoppervlak bedroeg
deze 2.97 km. 1 op het moment van
het inslaan in het maanoppervlak onge
veer 3.3 km. per seconde, minder dan
een derde van de aanvangsnelheid.
Zware inslag
Overigens toch nog een behoorlijke
snelheid wat duidelijk wordt als men
haar in de gebruikelijke eenheden uit
drukt: bijna 12.000 km. per uur. De snel
heid nam bij het laatste gedeelte van
de tocht bijzonder sterk toe doordat de
maan geen dampkring bezit zoals de
aarde, waarin de instrumentenbol zou
worden afgeremd. Was dit wel het geval
geweest dan zou de bol overigens het
maanoppervlak nooit hebben bereikt
maar voordien door de wrijvingswarmte
zijn verbrand.
Niet met telescopen
waargenomen
Het moment van de inslag is niet door
telescopen waargenomen. Misschien dat
later, bij gunstige belichting van de
maan en zeer nauwkeurige fotografische
opnamen, nog sporen ervan zijn terug
te vinden, maar zekerheid bestaat daar
over niet. Men weet nog te weinig met
zekerheid over de aard van het maan
oppervlak, om nauwkeurig te kunnen
bericht dat dit één minuut over tien zou worden,
en dat de maanschijf geraakt zou worden op een
kwart van de afstand van middelpunt tot rand.
Het werd inderdaad het berekende punt en de tijd
verschilde nog geen twee minuten. „Deze nauw
keurigheid op een reis van een kwart miljoen mijl
is verbazingwekkend" verklaarde de directeur van
de grote Jodrell Bank sterrenwacht in Engeland,
prof. Lovell. „Wij hebben geleerd het grootste
respect te hebben voor de verklaringen van Rus
sische wetenschapsmensen. Zij zijn altijd juist.
In Jodrell Bank heeft men het maanschot gevolgd
tot het triomfantelijke einde toe.
Aan deze grote bewondering paart zich in het
westen bezorgdheid over de klaarblijkelijke supe
rioriteit van de Russen op dit technische terrein.
Van de vijf maanschoten van Amerika (het eerste
op 17 augustus van het vorig jaar) mislukten er
vier doordat de raketten niet voldoende snelheid
ontwikkelden en mislukte het laatste doordat de
maan op vrij grote afstand werd gepasseerd,
waarna deze raket (drie maanden na Loenik I)
de tweede menselijke kunstplaneet werd. Bij al
deze pogingen werd tevoren verklaard dat de
kans van slagen gering was: ongeveer één op
twintig.Het tweede Russische schot was raak!
voorspellen welke uitwerking het in-
inslaan van een bol van 390 kg. met een
snelheid van 12.000 km. per uur hierop
heeft.
Zekerheid uit berekeningen
Het traject en de posities van de Loe
nik II werden evenwel zo nauwkeurig
gecontroleerd aan de hand van de ra
diosignalen, dat de Russische deskun
digen in staat zijn geweest te bepalen
waar de Loenik terecht is gekomen: in
de buurt van de Mare Serenitatis, de
Mare Tranquillitatis en de Mare Vapo
rum, drie met het blote oog duidelijk
zichtbare donkere vlekken op het maan
oppervlak. Waarschijnlijk trof de Loe
nik het maandoppervlak in de omge
ving van het Maemusgebergte tussen de
drie genoemde donkere vlakten.
Deze Russische berekeningen klop
pen met de berekeningen van de Jod
rell Bank sterrenwacht in Engeland,
waar men de Loenik zeer nauwkeurig
heeft kunnen volgen. Het tijdstip,
waarop de radiosignalen ophielden
klopte precies met het aan de hand
van de laatste baancontroles bereken
de tijdstip van inslag.
Voor zover bekend werd op 17
augustus 1958 het eerste schot op
de maan afgevuurd door de Ame
rikanen. De raket ontplofte na 77
seconden.
Het tweede schot werd op 11 ok
tober 1958 door de Amerikanen ge
lanceerd. Deze Pionier I kwam tot
133.750 km. van de aarde, ongeveer
een derde van de afstand tot de
maan, en viel toen terug.
Ook het derde schot was een
Amerikaans: de Pionier II die op
8 november 1958 de ruimte werd
ingejaagd, doch het niet verder
bracht dan 1600 km.
Het vierde Amerikaanse schot
met de Pionier III op 6 december
1958 bereikte evenmin het doel. Na
107.250 km. te hebben afgelegd viel
de Pionier terug naar de aarde.
Op 3 januari 1959 boekte Rus
land gedeeltelijk succes: de Loe
nik I kwam in de buurt van de
maan maar niet dicht genoeg om
dit hemellichaam te raken. De
Loenik schoot er 7000 km. voorbij
naar een baan om de zon als
eerste kunstplaneet, met een ge
wicht van 1374 kg. Dat was onge
veer 48 uur voor de aankomst
van vice-premier Mikojan in
New York.
Amerika waagde pas weer op 3
maart 1959 een poging. Toen pas
seerde de Pionier IV de maan op
35.000 km. afstand naar een baan
om de zon als tweede kunstplaneet,
met een gewicht van 6 kg.
Op 12 september 1959 schoot de
Loenik II de ruimte in om op 13
september 1959 22 uur 2 min. 23
sec. op de maan te pletter te val
len. Dat was ongeveer 48 uur
voor de aankomst van Kroesjtsjef
in New York.
Uniek tijdstip
Hoeioel met het „tretfen van de
roos" dus niet met kijkers heeft
kunnen waarnemen kan men er ze
ker van zijn, dat 13 september 1959
22 uur 2 minuten 23 seconden een
uniek tijdstip ivas in de geschiede
nis van de mensheid en van de
ruimte: het eerste produkt van
menselijk technisch kunnen over
brugde de fantastisch grote lege
ruimte tussen twee hemellichamen.
Radio Moskou berichtte, dat er
maatregelen waren getroffen om
een vlag met het wape?i van de Sov
jet-Unie en de woorden „september
1959" op het maanoppervlak te laten
komen zonder dat deze vlag bij de
inslag van de instrumentenbol ver
loren zou gaan
Slot pag. 2
(Van onze Amerikaanse correspondent)
De Hervormde Kerk te New York waar Prinses Beatrix gister
ochtend de dienst bijwoonde stamt in rechte lijn af van de Nederlands
Hervormde Kerk, die in 1628 in Nieuw Amsterdam werd gesticht.
In die tijd was Nederland nog in oorlog met Spanje. Bij de Nieuw
Amsterdammers zal daarom wel nooit de gedachte zijn opgekomen,
dat in hun kerk nog eens in het Spaans zou worden gepreekt. De kerk
staat in de 77ste Straat echter in een buurt, waar thans veel Latijns-
Amerikanen wonen. Vandaar dat hier diensten worden gehouden zowel
in het Engels als in het Spaans.
Al preekt men hier dan niet meer in het Nederlands, de gemeente
is haar oorsprong niet vergeten. Dit gebouw dateert uit 1892, maar
de trapgevel herinnert aan de Nederlandse bouwstijl in de 17e eeuw.
Een grote Nederlandse vlag verwelkomde de Prinses op deze stra
lende zondagmorgen.
Prinses Beatrix was gekeled in een
teergroene jurk met een sjaalkraag,
waarbij zij een tweekleurige toque droeg
van chiffon: dezelfde kleur groen plus
bruin. Bruine handschoenen van drie
kwart lengte voltooiden dit elegante
toilet. De Prinses en haar gevolg namen
op de voorste rij plaats in de bank waar
in 1952 tijdens haar bezoek aan de kerk
Koningin Juliana had gezeten. Naast de
preekstoel hingen de Nederlandse en de
Amerikaanse vlag, ervoor stond een boe
ket witte chrysanten.
Dominee Romig wenste, ondanks het
hoge bezoek, een normale dienst te hou
den in de stampvolle kerk. Hij sprak
daarom geen uitvoerig welkom uit doch
wees erop, dat na afloop het Wilhelmus
zou worden gespeeld uit respect voor het
huis van Oranje en uit genegenheid voor
de gast van deze dag. In zijn gebed ge
dacht spreker de Prinses in het bijzon
der en dankte voor de sympathie haar
betoond in New York. Hij zag daarin een
symbool van onderling begrip tussen
Nederland en Amerika.
God, onze band
De preek van deze ochtend heeft de
Prinses een indruk kunnen geven hoe
zeer de aandacht van de Amerikanen in
deze dagen is gericht op het bezoek van
Kroesjtsjef. De predikant had zijn toe
spraak de titel gegeven „God, onze band".
Niemand dan God vermag de sterren in
hun verband te houden, aldus spreker,
en evenzo kunnen alleen uit Gods kracht
de volkeren vreedzaam samenleven. Daar
de machthebbers van de Sovjet-Unie
deze kracht niet erkennen, was de pre
dikant bescheiden in zijn verwachtingen
omtrent de komende poging tot een
betere verstandhouding, doch destemeer
reden achtte hij daarom aanwezig voor
een ernstig gebed. God zou ook andere
volkeren tot inzicht kunnen brengen.
Zonder religieus commentaar had de
taxichauffeur, die mij kerkwaarts had
gereden, iets dergelijks gezegd: hij gaf
Eisenhower niet veel kans Kroesjtsjef
van inzicht te doen veranderen, maar
omdat de president diepe ernst met deze
ontmoeting schijnt te maken, wilde hij
hem graag een kans geven. Men kan
tenslotte nooit weten
In Rockefellers motorjacht
Na de dienst vertoefde de Prinses nog
even in het woonhuis van dominee Ro
mig, maar daarna ging zij vlug naar
haar hotel om zich te verkleden voor een
plezierige boottocht over de wateren
rond Manhattan. Toen Prinses Beatrix
aan boord stapte van de „Dautless", het
fraaie motorjacht van gouverneur Rocke
fellers broer Laurance, bracht de rivier
brandweer opnieuw een watersaluut.
Rockefellers motorboot, die ongeveer
even groot is als Hudsons „Halve Maen",
voer met een flinke vaart langs de kaden
van het zonovergoten, imposante Man
hattan. In geen stad ter wereld kan men
een mooiere boottocht maken. Men voer
langs het gebouw der V.N., langs alle
andere wolkenkrabbers en tenslotte langs
het vrijheidsbeeld naar het Stateneiland,
waar men aan land ging, omdat deze
afgelegen stadswijk, die trots is op haar
Nederlandse oorsprong, de Prinses het
ereburgerschap wilde aanbieden.
In het gemeentehuis was daarvoor een
eenvoudige plechtigheid georganiseerd,
die met gebed werd geopend door de
Amerikaanse dominee Burggraaf, die
indertijd Prinses Margriet heeft gedoopt.
Ook hier getuigden de toespraken van
de grote sympathie voor het karakter en
de idealen van het Nederlandse volk en
de Prinses. Zij nam met een blijde glim
lach de oorkonde in ontvangst, die haar
tot ereburgeres maakte. „Isn't she pret
ty?" hoorde ik achter mij zeggen. Der
gelijke uitroepen hoört men herhaalde
lijk uit het publiek. De jeugdige opge
wektheid en de charme van de Prinses
hebben waarlijk aller harten voor haar
gewonnen.
Een foto van de maanschijf, samen
gesteld uit foto's genomen tijdens
het eerste en het laatste kwartier.
Bij volle maan geeft het oppervlak
door de verticale verlichting veel
minder details te zien aangezien de
schaduwen dan ontbreken. Als een
witte ster is de plaats aangeduid,
waar de Loenik waarschijnlijk in de
stofmantel van de maan is gesla
gen. Met cijfers zijn de grote don
kere vlakten aangegeven, die om
het punt van inslag liggen. 1 is de
Mare Serenitatis, II de Mare Tran
quillitatis en III de Mare Vaporum.
Onthulling gedenkplaat
Weer ging men scheep, nu naar Yon-
kers en Bronx, wijken die ten noorden
van Manhattan zijn gelegen. Ditmaal
had men gelegenheid het vlaggeschip
Rotterdam van het water af te bekijken.
In Yonkers onthulde de Prinses een ge
denkplaat, die eraan herinnert, dat Hud
son de dertiende september 1609, precies
350 jaar geleden dus, Yonkers ontdekte.
Toen de stoet verder trok, lieten pad
vinders en andere jeugdgroepen als af
scheid duizenden oranje ballonnetjes de
lucht invliegen. Een attentie die de vro
lijke Prinses natuurlijk weer zeer wist te
waarderen.
In Bronx legde zij een krans voor het
monument, dat daar ter ere van Hudson
is opgericht. Voor de derde maal deze
dag weerklonk het Wilhelmus. Daarna
reed de stoet in flinke vaart naar het
hotel. Het was hoog tijd geworden wat
te eten en de schouwburg op te zoeken.
Arrestatie van de P.G.
Aan vooravond van „coup"?
Mr. Gatot Taroenamihardja, de
Indonesische procureur-generaal, is
blijkens een bekendmaking van het
leger uit Djakarta gelijk kort
gemeld zaterdag gearresteerd.
Er zijn nog meer arrestaties ver
richt. Gatot stond reeds sedert
donderdag onder de krijgstucht op
order van luitenant-generaal Ab-
doel Haris Nasoetion, Indonesië's
minister van Defensie en chef-staf.
Volgens de legerverklaring had
Gatot pogingen gedaan de goede
naam en het prestige van de leger
leiding te benadelen en bovendien
de integriteit van het leger in het
bijzonder en van de strijdkrachten
meer in het algemeen in gevaar ge
bracht. Bijzonderheden van het
onderzoek zijn aan president Soe-
karno, die gisteren van vakantie
is teruggekeerd, overgebracht.
Soekarno had Gatot in april j.l.
aangesteld als Indonesië's hoogste
rechterlijke gezagsdrager om de
strijd tegen corruptie, smokkelarij
en onwettig marchanderen te
leiden.
is legeroverwinning
De arrestatie van de Indonesische
P.G., is volgens een correspondent van
Reuter een overwinning geweest voor
het leger, na een spannende machts
strijd die zonder bloedvergieten verliep.
Taroenamihardja was in 1945 de eer
ste procureur-generaal na de vorming
van de Republiek Indonesië.
Aan de legerverklaring, zaterdagavond
gepubliceerd, werd toegevoegd: de resul
taten van onderzoek hebben het bestaan
aangetoond van pogingen tot het orga
niseren van een illegaal netwerk in het
staatsapparaat, door alle hiërarchie en
organisatie te schaden. Dit zou een ge
vaarlijke desintregatie kunnen schep
pen".
Volgens onbevestigde berichten ge
lastte het anti-communistische hoofd
kwartier van het leger de arrestatie van
de procureur-generaal, die bindingen
zou hebben met linksgerichte politieke
kringen, nadat hij enkele hoge legerof
ficieren had beschuldigd van economi
sche misdreven.
Generaal Nasoetion, chef van de le
gerstaf en minister van Defensie, heeft
in dit weekeind in het geheim geconfe
reerd met de hoogste commandanten uit
de buitengewesten. Deze besprekingen
werden gehouden terwijl in de Indone
sische hoofdstad wilde geruchten de
ronde deden over een militaire „coup
die op handen zou zijn.
Reuter meldt uit Djakarta: er deden
zich geen grote ontwikkelingen voor en
Djakarta bleef rustig.