President Heuss
RODDEL....
Een onomstreden
persoonlijkheid
WOORD
VAN
BEZINNING
AFGETREDEN NA ROEMRIJKE
TIJD ALS STAATSHOOFD
In tien jaar tijd wist
hij zijn zware ambt tot
ere te brengen
Amen ka's Keukenhof onderdeel
van interessant werkcentrum
Het op normale wijze aftreden van
president Heuss is op zichzelf reeds
een hoogst merkwaardige zaak voor
de Duitsers. Immers, voor de eerste
maal sedert Duitsland een republiek
Is, neemt het staatshoofd gewoon af
scheid!! Heuss' voorgangers deden dat
namelijk niet: de socialist Ebert, de
eerste Duitse presddent, regeerde van
1919 tot 1925, in welk jaar hij tijdens
zijn presidentschap stierf: het tweede
staatshoofd van het republikeinse
Duitsland was de veldheer Von Hin
denburg die tijdens zijn tweede
ambtsperiode, in 1934 stierf; Hitier,
het derde staatshoofd in de rij, pleeg
de in 1945 zelfmoord; Heuss, de vierde
treedt evenwel af omdat de grondwet
dat eist. Dit normale heengaan ka-
„Gouden woorden"
von Heuss
(Van onze correspondent
in Bonn)
Prof. Heuss staat bekend als
een „groot-leverancier van gou
den woorden". Berucht en be
roemd is de zin, die hij uitsprak
na een gesprek met enkele sol-
laten, vlak voor grote manoeu
vres: „Nun siegt mal schön!"
(en nu maar. mooi winnen, jon
gens!), die men prompt uitlegde
als anti-militaristische woorden-
Het tegendeel is waar: Heuss
is juist een der eersten in het
naoorlogse Duitsland geweest,
die heeft gepleit voor wederin
voering van de dienstplicht.
Het is een protocolaire ge
woonte te Bonn, dat president
Heuss op allerlei recepties om
streeks elf uur des avonds op
onopvallende wijze verdwijnt.
Zijn persoonlijke assistent Bott
pleegt dan op opvallende wijze
op zijn horloge te kijken, en
dat is dan voor Heuss het teken
afscheid te nemen. Op derge
lijke opvallende wijze keek Bott
ook eens op zijn klokje, toen
Heuss uiterst gezellig aan het
debatteren was in een groepje
journalisten en politici te Bonn.
Heuss zag Botts veelzeggende
blik en beweging: „het is elf
uur", en sprak daarop de gou
den woorden: „Ja, ik weet het,
het is tijd. De Bondspresident
gaat nu naar huis, Bott, maar
Heuss blijft zitten".
Nog niet zo lang geleden be
zocht Heuss een oudemannen
huis. Toen de president de ont
vangstzaal binnentrad, riep de
directeur van het tehuis tot de
oudjes, die aan schone tafels
netjes opgedoft zaten te kijken:
„Allemaal opstaan!" Dat com
mando vond de toen zelf 73-ja-
rige Heuss kennelijk voor al die
oude mannetjes baarlijke non
sens. Zonder van enige ergernis
blijk te geven, riep de presi
dent even hard en al evenzeer
op een commandotoon door de
zaal, vóór de oudjes nog de
kans hadden gehad zich op te
richten: „Allemaal blijven zit
ten!"
rakteriseert in hoge mate de gehele
wijze, waarop laatstgenoemde zijn
ambt heeft bekleed.
Hedenavond, vier uur voor zijn af
treden, zal hij nog een rede tot de be
volking uitspreken. En met dit alles
zou de periode-Heuss zijn geëindigd,
ware het niet dat het technisch niet
mogelijk is alle postzegels met de
beeltenis van hem deze week met één
slag uit de roulatie te nemen; nog
ongeveer een half jaar lang zullen
dergelijke postzegels te koop zijn. Tot
de laatste postzegel zal de voorraad-
met-Heuss de deur uit moeten en zal
Duitsland aan Heuss kunnen denken!
Journalist werd politicus
Theodor Heuss die dit jaar 75 Jaar
oud is geworden, werd op 31 januari
1884 te Brachenheim in Wurttemberg
geboren. Hij kwam uit een gezin,
waarop het liberale en democratische
stempel van de Zuidduitse burgerij
was gedrukt. Hij studeerde te Mün-
chen en promoveerde in de politieke
wetenschappen. In 1905 kwam hij naar
Berlijn om als redacteur van het tijd
schrift. „Die Hilfe" te gaan werken.
Hij huwde daar met de begaafde
Elly Knapp, de dochter van een be
kend econoom. Niemand minder dan
de bekende zendeling-arts-musicus-
filosoof Albert Schweitzer zegende het
huwelijk in! In die Berlijnse jaren
onderging hij de invloed van de grote
Duitse liberaal Friedrich Naumahn.
In 1912 werd Heuss hoofdredacteur
van het dagblad „Neckar Zeitung" te
Heidelberg. In dat jaar ook deed hij
zijn eerste directe schrede in de po
litiek: hij werd evenwel bij de verkie
zingen voor een zetel in de Landdag
van Wurttemberg verslagen. „Het is
leerzaam voor jonge èn voor oude
mensen, eenmaal te zakken", zei hij
laterIn 1918 keerde Heuss naar Ber
lijn terug, waar hij mede-oprichter
werd van de ..Deutsche Hochschule
für politik", waaraan hij al spoedig
hoogleraar werd.
In 1919 kwam Heuss dan toch wer
kelijke midden in de politiek terecht:
hij werd gekozen tot lid van de Ber
lijnse gemeenteraad. In 1924 werd hij
voor de Democratische partij lid van
de Rijksdag te Bei-lijn. En dat is hij
van 1924 tot 1928 en van 1930 tot 1933
gebleven
In de Rijksdag heeft hij zich doen
gelden als een fel tegenstander der
nazi's, als hoogleraar kreeg Heuss al
evenzeer grote vermaardheid door zijn
actuele college's. Zijn debatten met
nazi's als Göring en Goebbels werden
beroemd.
In die rumoerige jaren bond hij de
strijd met de nazi's aan op een wijze,
die achting verdiende. Toen sprak hij
de gevleugelde woorden: „Het parle
mentarisme en de democratie gaan bij
hun normaal functioneren uit van een
zekere fairness, sportiviteit, achting
voor de tegenstander Göring en
de zijnen antwoorden met hoonge
lach! In zijn boek „Hitiers Weg" voor
spelde hij in 1932 dat Hitiers metho
den tot oorlog moesten leiden.
Maar diezelfde Heuss volgde, helaas,
in maart 1933 het voorbeeld van zijn
liberale partijgenoten en van bijna
alle Rijksdiagleden: hij stemde al te
royaal in zijn democratische opvattin^
„Mevrouw, komt U even bin
nen, een kopje koffie drinken,
dan kan ik U even wat vertel
len. U bent hier pas komen
wonen, dus U weet het nog niet
zo goed, maar als U met ieder
een vrienden wilt blijven, dan
moet U maar niet omgaan met
die mensen van no. 12, want
die maken overal schulden: wel
f. 60.bij de bakker en zeker
het driedubbele bij de melkboer.
Komt U nagaan! En de kinde
ren van no. 14, die groeien op
voor galg en rad, want de
vader en moeder liggen in
scheidingEn no. 18, waar
U vanmorgen mee hebt staan
praten, die der man vaart; nou
ja, dan weet U het wel
De huisnummers heb ik ver
zonnen, maar bij huisbezoek
blijkt me, dat tientallen malen
per dag dit zelfde verhaal in
tientallen variaties verteld en
beluisterd wordt. Wat een
hoogmoed schuilt er in die
als vriendschappelijk aangeduide
woorden en wat een venijn
wordt er onder het mom van
goede bedoelingen over de me
demensen uitgespoten:., „dan
weet U het wel.... U kunt wel
nagaan...." Tja, wat kan ik
allemaal nagaan en wat weet ik
nu en hoe kan ik nu met iedereen
vrienden blijven, als ik moet
beginnen met de helft van mijn
buren bij voorbaat uit te scha
kelen. Hoe kan ik toch leven in
een modern woonblok, waar
iedereen als in een glazen huis
je schijnt te wonen, waar ieder
een (bijna) alles van iedereen
afweet, wanneer ik die samen
leving moet gaan baseren op het
venijn van vermoedens en fan
tasie, want als ik alles weet kan
ik alles vergeven, maar als ik
niet alles weet, dan kan ik veel
vermoeden en moet ik alles
fantaseren.
De Amerikaanse predikant
Norman Vincent Peale vertelt
in een van zijn boeken hoe een
grootindustrieel langs een rivier
een dijk aanlegde en dat een
hevige storm de dijk vernielde
en de hoge vloed al het mate
riaal om de dijk te bouwen
overspoelde. Al het werk, dat tot
dat ogenblik gedaan was, leek
tevergeefs gedaan. Toen het
water gezakt was, ging hij
kijken om de schade op te
nemen en daar stonden zijn
arbeiders somber naar de mod
der en de overspoelde machines
te staren. Glimlachend vroeg hij
hen: „Waarom staan jullie zo
somber te kijken?"
„U ziet, wat er gebeurd is",
was het antwoord, „Onze ma
chines zitten onder de modder".
„Wat voor modder", vroeg hij
opgewekt, „ik zie geen modder".
„Hoe kunt U dat nu zeggen?"
riepen de arbeiders uit.
„Omdat", antwoordde hij, „ik
naar de heldere blauwe hemel
boven ons kijk, en daar is geen
modder, maar alleen zonne
schijn en heb nog nooit modder
gezien, die het in de zon kon
uithouden".
Als kind vond ik het heerlijk
om met een stok in de modder
te roeren en te kijken naar de
borrelende luchtbellen, die er
uit opkwamen. Hoe meer je
roerde, hoe meer kwalijke gas
sen er uit die modder opstegen,
totdat je je neus dichtkneep
van de stank.
Er is een hoop modder, ook in
onze samenleving en zeker daar
waar mensen gedwongen zijn
met velen in een flatgebouw of
zelfs in één huis samen te wonen
dat is ontegenzeggelijk waar,
maar het is onze ellende, dat we
naar beneden, naar de modder
blijven kijken en er met onze
vermoedens en fantasieën nog
in gaan roeren ook en dan onze
neus dicht gaan knijpen voor de
stank, die opstijgt. En we mer
ken niet, dat de zon hoog aan
de hemel staat.
De Zon van ons leven, onze
Vader in de Hemel, kent ons
allemaal, zoals een goede her
der zijn schapen bij name kent.
In Psalm 139 zingt David:
„Heere, Gij doorgrondt en Gij
kent mijBij Hem is geen
vermoeden, bij Hem zijn geen
fantasieën. Voor Hem is alles
weten inderdaad ook alles ver
geven. Hij kan uit bemodderde
mensen heiligen maken, Hij kon
uit Paulus, de grootste Chris
tenvervolger, de grootste Chris-
tusgetuige maken.
Laten wij dan het roeren in
de modder staken en de daaruit
opborrelende gifgassen uit onze
samenleving bannen. Dan krij
gen we pas oog voor wat Hij uit
onze modder kan en wil maken.
Ds. C. R. H. TER HAAR
ROMENY, vlootpredikant.
(Van onze correspondent in Bonn)
Heden zaterdag te middernacht, eindigt het presidentschap van
prof. dr. Theodor Heuss, die dan precies tien jaar staatshoofd is ge
weest van de Bondsrepubliek Duitsland. De Westduitse grondwet
bepaalt, dat een president slechts éénmaal direct herkozen mag wor
den. Drie dagen na Heuss' afscheid wordt de op 1 juli j.l. tot zijn
opvolger gekozen minister van Landbouw, dr. Heinrich Lübke, de
tweede president van deze jonge staat.
Zo ooit een staatshoofd, door de grondwet gedwongen, afscheid
neemt van zijn ambt en daarin een groot en onomstreden man bleek
te zijn, dan is het Heuss. Zo ooit ook West-Duitsland waarlijk geluk
heeft gehad toen het in 1949 twee figuren van formaat nodig had
om de brokken aan elkaar te lijmen, dan was het met Adenauer als
Bondskanselier en met Heuss als president. Heuss was, zo heeft men
het te Bonn ietwat oneerbiedig gezegd, een hoogst gelukkige greep,
een „gelukje" in moeilijke tijden. Wat niemand in 1949 voor mogelijk
achtte, geschiedde rustig en weloverwogen in tien jaar: deze man
wist van zijn zo moeilijk, door de historie met veel narigheid beladen
ambt iets te maken, dat de Westduitse bevolking veel zei.
gen voor de wet die Hitler alle
macht in de staat gaf In 1936
legden de nazi's Heuss een publici-
teitsverbod op.
Invloed op Bonn
Na 1945 werd Heuss minister in Ba
den-Wurttemberg en lid van de par
lementaire raad te Bonn. Hij was in
die dagen voorzitter van de liberale
Duitse partij ,de F-D.P. Wat hij se
dertdien voor de Bondsrepubliek ge
daan heeft, is. in geen dik boek samen
te vatten. Zijn aandeel in de debatten
in de parlementaire raad, die de nieu
we Duitse grondwet opstelde, leidde
tot vele thans gevestigde begrippen:
de naam Bondsrepubliek Duitsland is
van Heuss, de uitdrukking: „De alge
mene dienstplicht is het wettige kind
van de democratie" is van hem. De
nadruk op de grote macht van de
kanselier en op de geringe macht van
de president is eveneens van hem!
Op 12 september 1949 werd hij tot
president gekozen. Op 17 juli 1954
werd hij herkozen. In deze tien jaar
tot heden, is hij in de presidentiële
villa Hammerschmidt te Bonn ge
worden tot de man, die algemeen, in
alle lagen der Westduitse bevolking,
het vertrouwen heeft gekregen. De in
tellectueel Heuss, die van iedere
speech bij welke gelegenheid ook, een
literair stuk werk wist te maken, deze
liberaal bij uitstek heeft het ambt van
president, van Duits staatshoofd, door
Hindenburg en Hitler in diskrediet ge
bracht op een hoog en voornaam ni
veau gebracht. Daarbij en door zijn
uitermate goed-burgerlijke verschij
ning en zijn eenvoudig optreden
schiep hij in Duitsland en daarbuiten
vertrouwen voor de nieuwe staat. De
Westduitsers hebben zich in de afge
lopen tien jaar gehecht aan deze ver
boven de middelmaat uitstekende man.
Zij zijn aan hem gewoon geraakt, zij
kregen door hem achting voor net
ambt van presddent. En in West-Euro
pa en de Verenigde Staten werd Heuss
daardoor en door zijn algehele optre
den een man van betekenis onder de
Europese staatslieden van deze eeuw.
Ook kunstenaar
Wel zelden zal het voorkomen, dat
een president niet slechts een stijl
vol politicus met een grote parlemen
taire ervaring is maar daarenboven
nog een essayist van naam, een goed
tekenaar, een man met een artistieke
geest, een groot redenaar dat al
les prof. Heuss in één man. Zijn boe
ken over de industrieel Robert Bosch,
over de politicus Naumann, over vele
anderen en over steden en landschap
pen genieten een groot aanzien. En
desondanks is deze intellectueel Heuss
een populair man. Hij slaagde in zijn
functie van president in bijna alle
dingen die hij ondernam. Hij faalde
stellig enkele malen, b.v. toen hij
trachtte West-Duitsland een nieuw
volkslied in plaats van het „Deutsch-
land über alles te geven!
Om dit alles valt Bonn het afscheid
van Heuss zwaar. Het wordt het af
scheid van een geestig man, een groot
liberaal politicus, een verfijnd schrij
ver en een standvastig staatsman van
groot formaat, die vanuit een ambt
met zeer beperkte macht op beslissen
de wijze de basis hielp leggen voor de
consolidering van de Bondsrepubliek.
Enkele Ideine research-centra in Sterling Forest.
lijk niets met dit gebied en pas toen
het, in 1956, verkocht was aan de City
Investing Company, begon Sterling
Forests tweede jeugd. Dowling en
Walker, de directeur en de onder
directeur van deze maatschappij, heb
ben grootse plannen, die voor een klein
gedeelte reeds zijn verwezenlijkt. Zij
willen hier researoh-centra vestigen
voor diverse industrieën ('beslist geen
fabrieken dus).
Uniek voor Amerika
Zij wensen op de beboste heuvels en
langs de meren passende woningen
te bouwen voor de wetenschappelijke
onderzoekers, die als zij hun woon
plaats goed kiezen zelfs van huis
naar laboratorium kunnen lopen.
Werkelijk uniek voor Amerika. Verder
is het heel bijzonder, dat men op de
meren geen motorboten zal toelaten,
dat men rond de huizen de bomen zal
Prachtige propaganda
De Nederlandse bollenkwekers heb
ben onmiddellijk begrepen, dat zij hier
een kans kregen voor een enorme
publiciteit. Die anderhalf miljoen bol
len, die zij zullen aanbrengen, zullen
een prachtige propaganda betekenen
voor een van Nederlands mooiste
expor tpr o duk ten
Waarlijk, dit wordt een grootse
Keukenhof: beboste heuvels omringen
een vlak terrein, waar langs de
oevers van sierlijk gevormde vijvers
duizenden tulpen geplant kunnen wor
den. Tussen de bomen op zachte
glooiingen, is er ruimte in overvloed
voor narcissen en de Nederlandse
kwekers zullen er ongetwijfeld voor
zorgen, dat ook hun andere bloemen
goed tot hun recht zullen komen. In
1960 kan een Newyorkse Louis Davids
de oproep doen horen: „naar de bol
len...."
Helemaal ongerept is het gebied
toch niet. In het zuiden ziet men nog
steeds de ijzersmelterij, waar men in
1778 de kolossale ketting heeft ver
vaardigd om de rivier de Hudson voor
de Engelsen af te sluiten. Op die
manier hebben de Amerikanen met
succes de steden Kingston en New-
burgh weten te beveiligen.
Het interieur van „Onchiota" Lodge, conferentie-centrum
voor, tntettectuelen.
laten staan en dat men woningen en
onderzoekcentra zal trachten aan te
passen aan het landschap.
Men is nog maar heel in het begin
met de uitvoering van die plannen,
doch wat er reeds voltooid is, wekt
goede verwachtingen. Voor de weten
schappelijke onderzoekers heeft men
bijvoorbeeld een mooi conferentie
centrum gebouwd en de aaneengeslo
ten reeks van kleine research-centra
getuigt eveneens van goede smaak.
Union Carbide, het grote chemische
concern, heeft op dit terrein reeds een
groot eigen laboratorium gebouwd en
binnenkort gaat deze maatschappij
hier in een bergwand ook een kern
reactor installeren.
Het gehele gebied is groter dan
Manhattan, New Yorks centrum en er
is hier zonder dat de rust verstoord
zal worden nog plaats voor veel
huizen en zeker nog voor meer onder
zoekcentra. Ongetwijfeld zal het bloe-
menpark ertoe bijdragen om dit nieuwe
vestigingsgebied bekend te maken.
Uniek woonoord voor de V.S.
(Van onze Amerikaanse correspondent)
Amerika krijgt zijn Keukenhof: een geheel nieuwe bloementuin, die
aangelegd wordt ongeveer zestig kilometer ten noorden van de stad
New York. Prinses Beatrix zal daar op 17 september de eerste bol
in de grond stoppen en onmiddellijk daarna begint men met het
planten van anderhalf miljoen Nederlandse bollen. Voor dat werk
zijn negen Nederlanders naar Amerika overgekomen. Twee bekende
Nederlandse tuinarchitecten, Willem van der Lee en Carel van
Empelen jr., hebben het ontwerp gemaakt voor deze Sterling Forest
Gardens en daar van der Lee tevens de schepper is van Lisse's
Keukenhof, heeft men in Amerika grote verwachtingen van dit
project.
Dit bloemenpark, waar men in 1960
reeds een miljoen bezoekers verwacht,
is een onderdeel van een bijzonder
interessant werk en woonproject,
dat in Oranje County Graafschap
Oranje! wordt aangelegd. In een
ongerept gebied van bos en meren
worden laboratoria en woningen ge
bouwd voor hen, die in een rustige,
verzorgde sfeer creatief werk willen
verrichten.
Maar die ijzerwinning werd te kost
baar en het terrein kwam in het bezit
van de familie van oud-gouverneur
Harriman. De Harrimans deden eigen-
