Een duinwandeling is de
moeite waard
Het „eeuwige" van Rome
raakt steeds meer in het gedrang
B
ZATERDAG JUNI WEKELIJKS BIJVOEGSEL PAGINA 41
Vreemde ivet van Mussoloni nog steeds van kracht
Slechts heel klein deel van de
immensekarakterloze huizenzee
Vooral in meijuni en juli
Een van de vele beroemde kerken van de Eeuwige Stad, de ,,Trinita' dei Monti".
(Enit Foto)
(Van onze Romeinse
correspondent)
In het maandblad, dat Rome's
gemeentebestuur aan het wel en
wee der hoofdstad wijdt, stond
kortgeleden de mededeling, dat
Rome het cijfer van twee miljoen
ingeschreven inwoners had be
reikt. Men lette wel op het woord
ingeschreven". Het is van bete
kenis. In werkelijkheid heeft
Rome n.L al lang meer dan twee
miljoen inwoners, stellig wel een
200.000 meer.
Zeer velen zijn er niet Ingeschreven,
dus niet in de stad gedomicilieerd om
dat hun dit niet vergund is, anderen
omdat in Rome de belastingen hoger
zijn dan in enige andere gemeente van
Italië. Die laatste groep maakt, dat er
in de stad zo talrijke auto's circuleren
met nummerborden van andere pro
vincies. De eerste categorie is het
slachtoffer van een zonderlinge wet,
in 1939 door Mussolini uitgevaardigd
en nog steeds van kracht, ook al is zij
strijdig met de nieuwe grondwet. De
zaak zit zo: in de eerste jaren van zijn
bewind vond Mussolini het een beetje
vernederend voor Italië een hoofdstad
te hebben zoveel minder volkrijk dan
die van andere Europese staten. Rome
had omstreeks 1925 niet veel meer dan
600.000 inwoners. Er werd dus alles
gedaan om de stad te doen groeien.
Het bestuur werd zoveel mogelijk ge
concentreerd, zodat ook de industriëlen
uit Noord-Italië het nuttig vonden in
Rome althans een administratieve
zetel te vestigen. De adel, vooral die
uit het zuiden, werd aangespoord zich
in de hoofdstad te vestigen.
Te snel
Maar na enkele jaren bleek, dat die
snelle groei grote onkosten meebracht.
De gemeente moest al haar openbare
diensten uitbreiden. Het stratennet, de
riolering, enz. besloegen een steeds
groter oppervlak, maar de inkomsten
namen niet naar verhouding toe, om
dat de meeste nieuw-aangekomenen
onbemiddeld waren. In dit zoals in
andere dingen sloeg Mussolini van het
ene uiterste over op het andere en
tenslotte werd in 1939 een wet uitge
vaardigd, volgens welke niemand zich
mocht vestigen in een gemeente, waar
hij niet tevens een beroep uitoefent en
niemand een beroep mag uitoefenen in
een gemeente, waar hij niet woont
Die wet was met opzet absurd. De
oorlog kwam en niemand hield er
natuurlijk de hand aan, maar op
papier bestaat zy nog steeds.
Fortuinzoekers
Dit betekent dus, dat allerlei lieden,
die naar Rome komen in de hoop in
de grote stad fortuin te maken «maar
Rome is allerminst een stad, waar men
fortuin kan maken, er zijn praktisch
geen industrieën en er is geen handel)
voor de wet blijven wonen in de ge
meente van herkomst. Een enorme
schare van werklozen (niemand weet
hoeveel) leeft hier op de een of andere
niet altijd strikt eerlijke, manier min
of meer clandestien. Dat kan omdat
Rome behalve de hoofdstad van Italië*
ook het. centrum der Rooms-Katho-
lieke Kerk is en een belangrijk militair
centrum. Wie zich tevreden stelt met
de etensresten van de een of andere
kazerne en met wat de kloosters aan
levensmiddelen en kleren te bieden
hebben, kan hier vegeteren. Wie de
film ,.Het Dak" van de Sica gezien
heeft, weet hoe dergelijke „clandestie-
nen" in één nacht een huisje of hutje
bouwen, dat niet meer afgebroken mag
worden, als er maar eenmaal een dak
op ligt.
Hutten
Dit verklaart de uitgestrekte „bidon
villes" van de Romeinse buitenwijken.
Die hutten uit petroleumblikken en
soortgelijk „bouwmateriaal" vormen
een hele speculatie. Er bestaat bijvoor
beeld een organisatie, die tevoren
reeds is ingelicht, wanneer de gemeen
te een bepaald terrein voor stadsuit
breiding denkt te bestemmen en dan
bliksemsnel dat terrein bedekt met
dergelijke 'hutjes; de gemeente heeft
dan de plicht om, alvorens die bouw
sels af te breken, aan de gezinnen, die
er een onderkomen hebben gevonden,
eerst een nieuw, behoorlijke woning te
verschaffen. Die gezinnen wonen tijde
lijk voor niets en wanneer zij eenmaal
een „echt" huis hebben gekregen, staan
zij dit af aan de organisatie, die winst
maakt door het betrokken huis aan
andere gegadigden tegen betaling van
„sleutelgëld" over te doen. De arme
hutbewoners zitten inmiddels al weer
in een volgend keetje, ook gratis, te
wachten tot hun weer een woning
wordt toegewezen....
Dwaas
Dit alles is natuurlijk abnormaal en
dwaas. Het hangt samen met wetten,
die niet kunnen worden nageleefd, met
een nijpend gebrek aan goedkope
volkswoningen, die geen enkel onder
nemer kan bouwen omdat de grond en
het bouwmateriaal te duur zijn. Volks
woningen worden dan ook alleen van
overheidswege gebouwd en er worden
enorme verliezen geleden.
Daartegenover staat, dat wie f. 400
en meer per maand kan uitgeven aan
huur, in Rome althans in de buiten
wijken (in het ©entrum zijn de huren
hoger) ruime keuze heeft. Vele dui
zenden woningen staan leeg en er
worden er nog steeds meer gebouwd,
hoewel er in het laatste jaar nogal wat
bouwondernemingen failliet zijn ge
gaan.
Als men 'bedenkt, dat Rome in 1870,
toen het hoofdstad van Italië werd,
nauwelijks 200.000 bewoners had en
dat de verwachting der „Piemontezen".
dat de stad in weinige jaren de volk
rijkste van Italië zou worden, bitter
werd teleurgesteld (wie Zola's roman
„Rome" heeft gelezen, herinnert zich
de bladzijden die de romanschrijver
wijdde aan de tragische crisis in het
bouwvak in zyn tijd) zodat in 1900 de
bevolking nog altyd beneden de 500.000
was. is het duidelijk, dat in de laatste
dertig jaar Rome sneller is gegroeid
dan enige andere Europese stad. In
verhouding misschien zelfs wei sneller
dan New York.
Uit het zuiden
Sedert 'het einde van de laatste oor
log komen er elk jaar 40.000 nieuwe
.Romeinen" bij, van wie er slechts
10.000 het gevolg zijn van geboorte
overschot. Voor het grootste deel
komen die nieuwe Romeinen uit het
zuiden. Het gevolg is, zoals vanzelf
spreekt, dat echte Romeinen, Romei
nen „van zeven generaties", zoals dat
hier heet, uiterst zeldzaam zijn gewor
den en daarmee hangt weer samen,
dat men behalve in bepaalde volks
wijken zoals Trastevere, niet meer kan
praten van een „Romeins volkskarak
ter".
Er zijn ook andere nadelen aan deze
snelle groei verbonden. De stad heeft
geen daarop berekend bouwplan. Het
laatste plan is ruim vijfentwintig jaar
oud en voorzag een maximum bevol
king van 1.200.000 zielen. Men is nu
aan het dubbele toe (clandestienen
meegerekend). Er wordt naar alle
zijden zonder enige regel gebouwd, zo
dat 'het eigenlijke Rome we zeggen
niet het Rome van Stendhal en
Goethe, want daarvan was in 1940 al
weinig meer over maar het Rome
althans van Couperus, steeds meer in
het gedrang komt. Wie een nieuwe,
complete plattegrond van Rome be
kijkt, heeft bijna moeite om de cen
trale kern te vinden..
De kern
Die kern is het Rome van de palei
zen en de kerken, het Rome ook der
oudheid, het Rome dat nog steeds en
trots alles de historisch en kunsthisto
risch belangrijkste stad ter wereld is.
Dat Rome, waar het de toerist en op
een hoger plan de cultuur of kunst
historicus om te doen is, vormt tegen
woordig een heel klein deel van de im-
Het beroemde Forum Romano
(Enit Foto*
mense en voor het overgrote deel
karakterloze huizenzee, die ook de
naam Rome draagt. En toch is het dat
kleine gedeelte, het Rome van Forum
en Palatijn, van Sint Pieter en het
Colosseum, van Capitool en Quirinaal,
van Trestevere en Piazza Navone, dat
alleen en uitsluitend dit agglomeraat
het recht verleent zich met die mach
tige naam van Rome te sieren.
En helaas wordt die oude kern steeds
meer bedreigd. De miljoenenbevolking
in de buitenwijken heeft zijn eisen en
rechten. Zij willen met elkaar contact
onderhouden en 'het gevolg is een
steeds toenemend verkeer, dat nog
altijd meent, dat ,.de rechte lijn" de
kortste verbinding vormt tussen twee
punten, hetgeen in een stad als deze
met heel smalle, eeuwenoude straten
alleen juist is wat afstand, maar zeker
niet wat tijd betreft.
Openluchtgarages
In de binnenstad is het verkeer dan
ook iets, dat men moet gezien hebben
om het te geloven. Alle pleinen en
straten zijn openluchtgarages en door
de smalle gleuf, die open blijft, trach
ten auto's en scooters zich een weg te
banen. De arme voetganger loopt,
vooral in de straten zonder trottoirs (in
de oude stad bijna alle straten, die
geen negentiende-eeuwse of latere
doorbraken zijn) om, tussen, wij zou
den bijna zeggen over de parkerende
auto's heen. Ondergrondse garages
zouden de toestand stellig verbeteren.
Maarde gemeente Rome heeft 250
miljard lire schuld en daar komt ieder
jaar veertien miljard bij. Veel geld
voor het oplossen van verkeersproble
men blijft er op die manier niet over.
Het is kennelijk niet prettig In een
zo snel tempo „wereldstad" te worden,
maar tenslotte is Rome eeuwig en zal
het ook deze groeistuipen wel over
leven. Al heeft het veel van de beko
ring verloren, die het een kwart eeuw
geleden had, nog altyd is Rome de
mooiste stad, de mooiste van de gehele
wereld,...
I):
P
!ur
d'
F
n
at
L
eh
Mei, juni en juli worden wel de mooiste tijd voor de duinen ge
noemd en inderdaad, iedereen die in deze tijd een excursie gaat
maken, zal bovenal genieten van het bloeiende landschap, de groene
bosjes, de warmte en de koele zeewind-
Overal bloeien planten en struiken. Ganse hellingen zijn bedekt
met bloeiende duinroos en tegen de lucht steken egelantiers hun
takken omhoog, beladen met roze enkele rozen.
Middeleeuws huis bij Theater Marcello
(Bnft Foto)
Temidden van het gele walstro ste
ken de paarse en gele bremrapen
rechtop in het zand en de wondklaver
ontwikkelt zich, als hij kan, tot prach
tige cirkelronde planten op het zand.
Het slangenkruid begint eerst met vio-
openbloeiend tot een blauwe schicht,
let aangelopen roze knoppen, daarna
die zich verder zal blijven ontrollen
tot in oktober de duindoorn met zijn
oranjebessen staat te pronken. Osse-
tong met zijn diepblauwe, witgesterde
bloemen en'hondstong beginnen even
eens; de laatste is bovendien nog on
gevaarlijk, want zijn vruchtjes, die
zich zo hardnekkig aan broek en kou
sen kunnen hechten, zijn nog niet
rijp. Het roze ^talkruid doet zijn best
en in de bosjes staan asperges en de
wonderlijke pijpbloem. De gevlekte
houdt zioh op in de schaduw, terwijl
de heggerank zich overal doorheen
slingert. De pracht van de viooltjes
begint te tanen; die begonnen in
april, maar ze zijn er toch ook nog.
evenals de zandvergeetmijniet en de
1 athyrusvormige wikke, die in april op
het zand werden uitgestrooid.
't Is een bont gezelschap, dat daar
tezamen staat te bloeien op het zand.
op de hellingen, in de bosjes en in het
binnenduin en al die bloeiende plan
ten zijn met elkaar getuige van de
rijkdom van ons duingebied. Ons
duingebied munt uit door een grote
verscheidenheid van grondgesteldheid
en ligging. Er zijn vruchtbare en on
vruchtbare. kalkarme en kalkryke
9tukken. Er zijn vochtige delen, die
weliswaar heel zeldzaam zijn en er
zijn hellingen op allerlei windrichtin
gen, beschut, onbeschut en van ver
schillende hellingsgraad.
Het is inderdaad goed om in me
uni en juli door de duinen te zwei-
ven en te gemeten, maar laat men
niet denken, dat het er op andere tij
den niet de moeite waard is. Mis
schien, dat in een zachte winter of in
het vroege voorjaar de verschillende
landschapstypen meer tot de wande
laar spreken. Want de invloed van de
mens, die al sinds onheugelijke tijden
de duinen bewoont, is overal duidelijk
merkbaar. Al heel vroeg zullen de
valleien gebruikt zijn voor akkerbouw
en beweiding en aan ontwatering heeft
niet alleen de moderne tijd van wa
terleidingbedrijven gedaan.
Heel boeiend is in de duinen ook
altijd het gedrag van de heggerank
(zie foto). De plant houdt nl. van
warmte kortom van een goed klimaat.
Komt ze nu in mei met een bundel
stengels, gehuld in grijsgroen blad.
boven de grond, dan stopt ze by de
eerste beste draaiing van de wind naar
het noorden haar groei, om met snelle
vaart opnieuw te beginnen als er een
zachte regen neervalt. Het is een plant
om in ieder geval eens goed te bestu
deren en dat kost geen moeite, want
zij groeit overal. In horizontale rich
ting vordert zij meestal slecht, ook
van steile wanden houdt zij niet. maar
tegen een helling van ongeveer 30
graden is zij in haar element en ont
wikkelt ze een enorme groeikracht.
De bloemen zijn groen en vallen niet
erg op. Maar als U ooit komkommers
kweekte of zag kweken, weet U toch
onmiddellijk tot welke familie de
heggerank behoort. Het insectenbe-
zoek is ook de moeite waard: zweef
vliegen, graafwespen en wilde bijen
komen op bezoek.
Enkele wilde orchideeën, hoewel
sterk opvallend in vorm en kleur, ko
men ook in onze duinen voor.
Meer dan 15000 orchideeënsoorten
zijn over de gehele aarde, waar wij
plantengroei aantreffen, verspreid.
Daarvan komen 50 soorten op onze
breedte voor en vele daarvan treft
men ook in ons land aan.
In onze duinen worden gevondent
de gevlekte orchis, de harlekijn, de
welriekende nachtorchis, het hande-
kenskruid. De bloemen van de wel
riekende nachtorohis hebben een lan
ge spoor, waarin de honing is opge
borgen en zijn dus ingesteld op lang-
tongige insecten, n.l. vlinders. Tegen
de avond verspreidt deze orchis een
sterke geur, waardoor de nachtvlin
ders gelokt worden.
De gevlekte orchis (zie foto) een
van de meest algemene in onze dui
nen heeft grote tressen bloemen*van
lichtpurpere tot witte kleur. De
stuifmeelklompjes, die zo typisch zijn
voor deze orchidee, liggen geheel los
in de bloemen en kunnen dus afval
len, waardoor soms zelfbestuivdng tot
stand komt.
Om het vele schoons, dat er in de
maanden mei. juni en juli te genieten
valt. is deze tijd bij uitstek geschikt
voor een wandeling in onze duinen.
F. VAN OMMEN.
GEVLEKTE ORCHIS
(Foto F. van Ommen)
HEGGERAK
(Foto F. van Ommen|
