Breuk in Genève vermeden, al stond
Herter's Constellation reeds klaar
Soebandrio acht Indonesië bijna in
oorlogstoestand met Nederland
WEERBERICHT
Na geheim overleg van Rus met
Amerikaan voortzetting overleg
op een van-dag-tot-dag basis
Mr. Luns kan Belgische veiling
gestolen goedniet voorkomen
VLIEGENDE SCHOTEL MAAKT
EERSTE OPENBARE VLUCHT
Opgericht 1 maart 1860
VRIJDAG 12 JUNI 1959
No. 29767
LEIDSCH m DAGBLAD
Directeur: J. W. Henny DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN witte Stogel Leiden - Glr0 no 57055
Hoofdredacteur: J. Brouwer f7.50 per kwartaal; f2.55 per maand; f0.59 per week Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie 21507
(Van onze reisredacteur, W. L. Brugsma)
Genève, 12 juni Op een Amerikaans vliegveld staat een Constel
lation gereed en die machine kan binnen vier uur voor vertrek gereed
worden gemaakt om minister Herter uit Genève op te halen. Dat ver
telde de Amerikaan gisteren aan Gromyko als antwoord op diens
ultimatieve voorstel van eergisteren, dat het Westen nu maar eens bin
nen een jaar of eerder in West-Berlijn zijn biezen moet pakken. Herter
gebruikte een middel, dat zo oud is als de diplomatie zelf: er hebben
al heel wat paarden voor koetsen getrappeld en heel wat treinen
onder stoom gestaan voordat Mendès-France een paar jaar terug op
het vliegveld van Genève de motoren van zijn vliegtuig liet warm
draaien. Maar er was iets in Herters toon (die namens zijn Westelijke
collegae honderdvijf minuten met Gromyko sprak), van „hou me vast,
of ik loop weg", want hij sprak niet van verdaging, hij dreigde niet
werkelijk met een breuk in de conferentie, toen hij tegen de Rus zei:
„U heeft met uw voorstel van gisteren een ernstige situatie geschapen.
Het Westen zal de conferentie van nu af aan slechts op een van-dag-
tot-dag basis voortzetten. De komende dagen zullen voor de uitkomst
van de conferentie beslissend zijn". De conferentie in Genève gaat
voort, de crisis heeft nog niet tot een directe breuk geleid.
Soldatof en Merchant
symbolische namen?
Daarmee knapte in Genève de span
ning van een dag, die met de ernstigste
gezichten en de wildste speculaties be
gonnen was. Om vier uur gistermiddag
gleed de zwarte cadillac van Herter de
Avenue de la Paix (de weg van de
vrede) in, de laan waar Gromyko zijn
residentie heeft. Men komt een beetje in
de verleiding geheime onderhandelin
gen, waarom Herter had gevraagd, te
karakteriseren met de namen van twee
assistenten, die als enigen het gesprek
der ministers bijwoonden: aan Russi
sche kant de heer Soldatof, aan Ame
rikaanse zijde de heer Merchant, een
naam, die koopman betekent! Gromyko
bleek, volgens Oostelijke bronnen, van
de Amerikaanse vliegtechnische mede
delingen niet zeer onder de indruk.
Want op Herters bezwaren tegen het
ultimatieve karakter van zijn voorstel
len zei Gromyko in feite: „Mijn voorstel
is absoluut geen ultimatum. Er kan over
onderhandeld worden, maar mijn rege
ring blijft van mening, dat er bepaalde
kwesties zijn die binnen een bepaalde
tijd opgelost moeten worden". Gromyko
zei, dat hij vanochtend in de officiële
zitting opnieuw zou spreken en gaf te
verstaan dat hij zijn uitgangspunt zal
handhaven, Men is nu benieuwd in wel
ke vorm. Volgens Oostelijke bronnen
zou het privé-contact tussen Her ter en
Gromyko gedurende het weekeinde
voortgezet worden. Dit is echter door de
Amerikanen ontkend.
Lloyds methode krijgt
misschien nog een kans
Wat is thans de principiële tegen
stelling geworden: aan Westelijke kant
de eis in West-Berlijn te blijven totdat
Duitsland volgens Westelijke wensen
herenigd is (de Russische vertaling
daarvoor luidt: tot de kalveren op het
ijs dansen)aan Russische zijde de eis
dat de Westelijken binnen een bepaalde
termijn (een jaar, maar goed, misschien
ook twee of drie jaar) uit de oude Duitse
hoofdstad vertrekken. Die eisen zijn en
blijven wederzijds onaanvaardbaar. Zou
men Lloyds idee gevolgd hebben om
slechts een overeenkomst aan te gaan,
dat men voorlopig niet aan Berlijn zou
tornen, dan zou men nu vermoedelijk
niet met de gebakken peren hebben ge
zeten. Dan was na de middag waarop
Gromyko de wettigheid van de Weste
lijke status in Berlijn erkende, gezegd:
„U wordt bedankt, dat was precies wat
we horen wilden. We zien U volgende
maand op de topconferentie terug". En
dan had men daar met de directeur van
de Oostelijke firma tot globale zaken
kunnen komen, die met zijn houder van
een uiterst beperkte procuratie niet
afgedaan kunnen worden.
Welke weg blijft nu nog open voor het
bereiken van een resultaat op de con
ferentie? Veronderstellendewijs de vol
gende: men verzoekt de heer Gromyko
zijn nieuwe plan op dezelfde plank te
leggen, waarop reeds drie andere plan
nen rusten, het Westelijke vredesplan,
het Russische ontwerpvredesverdrag en
het zeven punten-plan van Herter in
zake Berlijn. Daarna probeert men als
nog over te gaan tot de methode-Lloyd.
Bevoegde waarnemers geloven, dat het
toch nog deze kant uit zou kunnen gaan.
Men zou dan komende week kunnen be
ginnen een slot-communiqué te redi
geren, dat de punten van overeenkomst
en die van meningsverschillen op een
lijst zet en het besluit kenbaar maakt
tot een topconferentie over te gaan.
Het blijft voorlopig een gissing, want
pas de komende dagen zullen leren of
de schaduw van een breuk, die nog over
de conferentie hangt, weg zal drijven.
Het blijft ook de vraag of Amerikanen
en Duitsers na de schrik van deze week
wel bereid zullen zijn op deze basis naar
de top te gaan.
HM de Koningin heeft gisteren \Sophia-kinderziekenhuis te Rotter-{heer-directeur van het ziekenhuis,
bezoek gebracht aan het dam. Naast H.M. staat de genees- \dr. H. Reerink.
een
Twee persconferenties in Brussel:
(Van onze Brusselse correspondent)
Zowel mr. Luns als dr. Soebandrio hebben gisteren te Brussel pers
conferenties gehouden om het 'doel van hun bezoek aan de Belgische
minister van Buitenlandse Zaken, de heer Pierre Wigny nader te
verklaren.
Dr. Soebandrio, die gisteren opnieuw met de Belgische minister van
Buitenlandse Zaken confereerde en te Antwerpen zakenlieden ont
moette, verklaarde in zijn persconferentie in de Indonesische ambas
sade, dat de theeveilingen definitief naar Antwerpen komen en de
tabakveilingen naar Bremen, maar Soebandrio verklaarde zich op dit
technisch-economisch gebied „onbevoegd". Hij noemde de besprekin
gen met Wigny zeer vruchtbaar. Wat de relaties met Nederland
betreft zal Indonesië alle stappen die worden gedaan om die relaties
te verbeteren tegemoet treden, maar er zijn op het ogenblik geen
tekenen die wijzen op een verbetering van de sfeer. Wij zijn integen
deel met Nederland in een heftig conflict gewikkeld, dat dicht bij de
oorlogstoestand staat.
De bevelhebber van de NAVO-
strijdkrachten, generaal Lauris
Nor stad, heeft in Parijs een défilé
afgenomen van studentenweerbaar
heidskorpsen. Aan het défilé namen
de studentenweerbaarheden uit
Leiden, Amsterdam, Groningen,
Utrecht en Delft deel. Generaal
Norstad inspecteert de Nederland
se studentenweerbaarheid.
Zonnig
De Bilt verwacht van hedenavond tot
morgenavond
Droog en overwegend zonnig weer
met zwakke tot matige noordoostelijke
wind en hogere temperaturen overdag.
(Opgemaakt te 11.15 uur).
13 juni
Zon op: 4.20 uur; onder: 21.00 uur.
Maan op: 11.43 uur: onder: 0.18 uur.
Hoogwater te Katwijk te 7.35 en 20.06
uur. Laagwater te 3.12 en 15.33 uur.
DM blad bestaat nit M paginal?.
Citroenpers-op-een - presenteerblaadje
scheerde half uur lang over het water
Grootse plannen
(Van onze Londense
correspondent)
Het nieuwste Engelse luchtwon-
der, de vliegende schotel, welke
zich vorige week al even van de
grond had verheven, heeft gisteren
bij het eiland Wight met succes
een eerste werkelijke vlucht ge
maakt. Het merkwaardige ge
vaarte, waarvoor het woord
„schotel" eigenlijk minder van toe
passing is het heeft meer weg
van een citroenpers op een pre
senteerblaadje! was een half
uur in de lucht en bewoog zich met
een snelheid van 15 a 25 km. per
uur voort, daarbij voortdurend
jver het water scherend, want er
was slechts een voet ruimte tussen
het toestel en de zeeoppervlakte.
De schotel, welke vier ton weegt,
had een ontmoeting met het statige
Dceaanschip .Queen Mary" met
zijn drie reusachtige schoorstenen,
welke door stoten op de sirene zijn
saluut liet horen.
De tijd lijkt niet ver meer af, dat
oceaanschepen door vliegende schotels
zullen kunnen worden vervangen! De
testpiloot verklaarde later, dat hij het
comfortabele gevoel had op een kussen
van schuimrubber te zitten. Zoals men
weet wordt de lucht onder het toestel
samengeperst. Alles verliep volgens
wens. Het water spoot als fonteinen
rond de vliegende schotel op. Hoewel
de uitvinding nog in haar kinderschoe
nen staat, heeft deze historische vlucht
bewezen, dat het beginsel waarop zij be
rust. juist is. Voor de Hovercraft (het
werkwoord ..hover' betekent hangen bo
ven of „bidden" zoals een roofvogel dat
doet) zijn patenten aangevraagd. En
geland ligt andere landen thans jaren
voor wat deze nieuwe vervoersmethode
door de lucht betreft. Saunders-Roe, de
vliegtuigfabriek die deze primeur heeft
uitgewerkt, heeft stapels plannen voor de
verdere ontwikkeling. Men hoopt spoe
dig te beginnen aan een 30-tons schotel,
voor een verbinding over het Engelse
„Heftig conflict"
De nationalisatie van Nederlandse
ondernemingen in Indonesië is wel dege
lijk een discriminatoire maatregel omdat
men geen politiek conflict kan laten
samengaan met het voortbestaan van
een geprivilegeerde economische positie
van Nederlandse ondernemingen in In
donesië, zoals wij het zeven a acht ja
ren hebben laten voortduren. Aldus Soe
bandrio. Op de vraag of België een be
middelende rol zal kunnen spelen, liet
Soebandrio enigszins aarzelend en wat
kalmer horen, dat het ogenblik hiervoor
nog niet rijp is
De Indonesische minister sprak vrij
geanimeerd over het „heftig conflict"
dat hy „near war" noemde.
Op onze vraag welke waardenormen
de Indonesische regering eventueel zou
aanleggen bij het vaststellen der bedra
gen die voor genationaliseerde onderne
mingen zullen worden betaald, zeide
Soebandrio te weten dat deze vraag
stukken de Nederlandse zakenkringen
sterk bezighouden.
Maar onze betrekkingen met Neder
land zyn geen normale betrekkingen,
aldus voer Soebandrio verder. Wij wil
len de economische en politieke betrek
kingen met Nederland niet afzonderlijk
Kanaal, plaatsbiedend aan 200 passa
giers. Ook wordt gedacht aan een scho
tel van 400 ton om over zee, land, ijs en
woestijnen te vliegen.
De eerste Hovercraft zal vermoedelijk
reeds binnen vijf jaar in gebruik geno
men kunnen worden. Deskundigen spre
ken al over een schotel van 10.000 ton
voor het vervoer van 4000 passagiers
over de oceaan. Het voordeel is, dat deze
vliegende veerboot slechts een kleine
bemanning nodig heeft, anders dan een
luxe schip, zoals de „Queen"-schepen,
welke op 2000 passagiers 1000 man per
soneel bezitten. Een ander voordeel is,
dat de Hovercraft 40 percent van zijn
pay-load (gewicht waarvoor betaald
wordt) kan vervoeren tegen een vlieg
tuig 15 percent en een passagiersschip 3
percent).
Vorige week vloog Peter Lamb nog in
een raket-straaltoestel, dat een snelheid
van 1500 km per uur bereikte. Hy was
ervan overtuigd, dat de snelheid van de
vliegende schotel spoedig tot 100 km
zal kunnen worden opgevoerd. Er wordt
zelfs al gedacht aan een schotel met
straalaandry vin".
Het is een geheel van problemen en
het ene vraagstuk beinvloedt het an
dere. Ik herhaal dat wij met Nederland
in een heftig conflict zijn gewikkeld.
Veilingen in particuliere
sfeer
Over de kwestie van de nationalisaties
van Nederlandse ondernemingen in In
donesië gewaagde minister Luns in zijn
persconferentie, vrijmoedig van „gesto
len Nederlandse goederen" en het feit
dat de Belgische regering, zoals hij uit
zyn gesprek met zijn Belgische collega
van Buitenlandse Zaken had vernomen,
officieel geen bijzondere akkoorden met
de Indonesische regering zal afsluiten.
De kwestie van de Indonesische goede
renveilingen worden dientengevolge in
Brussel buiten dé regeringssfeer behan
deld door Antwerpse zakenbelangen. Dat
kan de Belgische regering, zoals iedere
westerse regering, niet beletten, aldus
mr. Luns.
Onderscheiding
Mr. Luns zeide dat zyn gesprek met
de heer Wigny algemeen oriënterend
was geweest. Aan een diner heeft hij
aan de Belgische minister van Openbare
Werken, de heer Omer Vanaudenhove,
en in aanwezigheid van de premier,
prof. Eyskens, het Grootkruis in de
Orde van Oranje Nassau overhandigd.
Euratom-centrum
Met de Euratom-commissie in Brussel
heeft minister Luns een eerste alge
meen oriënterend maar grondig ge
sprek gehad over het Nederlands voor
stel van 24 september 1958 en 13 mei
j.l., betreffende de installatie van het
Euratom-research-centrum in Petten,
Het is een algemeen grondig gesprek
geweest over de Nederlandse voorstellen.
De vraag of het centrum uiteindelijk
toch in Italië komt en of dit centrum in
feite „al niet aan Italië is verkocht",
beantwoordde minister Luns formeel
ontkennend. Petten wordt met zyn
hoge-neutronen-flux-reactor een zeer
belangrijk atoomcentrum. Deze reactor
zal in Europa uniek zijn.
Het is anderzijds waarschijnlijk en
overigens in overeenstemming met het
verdrag van de Euratom, dat het
research-centrum wordt gedecentrali
seerd over de zes landen.
In verband met de besprekingen over
de Schelde-Rijn-verbinding, zeide mr.
Luns, nog geen Belgisch voorstel ter
zake te hebben ontvangen.
N. J. SCHEELE IN
NEDERLAND
Geen verklaring over
vertraging in Indonesië
De kanselier van de diplomatieke
vertegenwoordiging van Nederland te
Djakarta, de heer N. J. Scheele, is
gistermiddag met zijn echtgenote uit
Singapore op Schiphol aangekomen.
Ruim anderhalve maand geleden werd
het uitreisvisum van de heer Scheele
op het laatste ogenblik door de Indo
nesische autoriteiten ingetrokken. Hij
zou op 16 april met zijn vrouw Indo
nesië hebben verlaten.
Een woordvoerder van het Indonesi
sche ministerie van Buitenlandse Zaken
deelde destijds mede. dat het uitreis
visum was ingetrokken omdat zyn
regering inlichtingen van de heer
Scheele nodig had in verband met de
vrylating van de heer H. C. J. G.
Schmidt. In het begin van deze maand
werd opnieuw uitreisvisum aan de heer
Scheele verstrekt. Hij vertrok toen naar
Singapore, vanwaar hij in gezelschap
van zijn echtgenote naar Nederland
vloog..
Bij aankomst op Schiphol wilde de
heer Scheele geen verklaring afleggen
of commentaar geven op het intrek
ken van zijn uitreisvisum in april.
Hij zeide alleen: „Ik was erg bly in
Singapore te zijn".
.De heer Scheele werd door een ver
tegenwoordiger van het ministerie van
Buitenlandse Zaken op Schiphol afge
haald.
Waanzinnige plaatst
bom in een station
De politie van Boston is op zoek naar
een „waanzinnige bommengooier" die
verantwoordelijk wordt geacht voor een
bomontploffing in een spoorwegstation
in deze Amerikaanse stad waardoor 37
mensen zyn gewond.
Juist toen een trein over een viaduct
het bovengrondse station binnenreed,
deed zich een ontploffing voor in een
bagagehuis, waardoor het gebouw werd
verwoest en een tiental mensen van het
perron af op de lager gelegen straat
werd geslingerd. Drie der gewonden,
onder wie een man van 80 Jaar. zijn er
ernstig aan toe. Een kapitein van de po
litie verklaarde ervan overtuigd te zijn,
dat de ontploffing is veroorzaakt door
een gek. Als er gewonden overlijden, zal
dat moord zijn, zei hij.
Door het geweld van de ontploffing
werd de straat onder het viaduct ver
sperd door brokken steen. Tot ver in
de omtrek sprongen ruiten.
De politie zoekt o.a. naar een vroegere
verpleegde uit een inrichting voor gees
teszieken. die bovenaan de lijst van ver
dachten staat. In de afgelopen maanden
heeft de politie verscheidene malen ano
nieme telefonische waarschuwingen ont
vangen dat op het station een bom was
geplaatst. Steeds bleek het een ..erap"
te zyn. Donderdag, toen het bittere
ernst was. was er niet gewaarschuwd.
Wel kwam kort na de ontploffing een
waarschuwing dat op een ander station
een bomaanslag werd gepleegd, doch
dit was loos alarm.
