I
Brazilië's beroepspolitici veelal
niet opgewassen tegen de problemen
„EEN IS UW MEESTER EN GIJ ZIJT ALLEN BROEDERS"
Een Zoeklicht
Kubitschekbekwaam president
COMPROMISSEN DANKZIJ
WERELDWIJSHEID VAN
ZEEVARENDE NATIE
Gematigdheid is er een kostbaar erfgoedmaar
daarmede lost men geen grote vraagstukken op
WOORD
VAN
BEZINNING
OP DE BOEKENMARKT
Het leger (dat nauwelijks ooit oorlog heeft behoeven te voeren) beschouwt zich als arbiter in de natio
nale conflicten. Het heeft van die zichzelf toegekende bevoegdheid nooit ernstig misbruik gemaakt. Het
valt te hopen, dat het zo blijven zal.
(Van onze reisredacteur, W. L. Brugsma)
(IV)
heeft ten hoogste partij-fagades maar daarachter
spelen voornamelijk beroepspolitici hun spel,
demagogen, vertegenwoordigers van groeps- of
eigenbelang, bereid tot iedere zwenking, tot de
vreemdste coalities, tot ieder middel om op het
kussen te komen en dan hun zakken te vullen.
Met deze beroepspolitici kon men vijftig jaar ge
leden misschien nog uit de voeten, tegenover de
gecompliceerde problemen van een moderne staat
staan zij machteloos.
Rio de Janeiro Zoals andere landen in
Zuid-Amerika maakt Brazilië een sociaal-econo
mische crisis door: de winst uit de wereldoorlog
en het Korea-conflict is opgeteerd, het uur van de
harde waarheid slaat, de kosten van levens
onderhoud stijgen snel, de kleine man komt in de
knel en staking volgt op staking! Zo min als
andere landen in Zuid-Amerika bezit Brazilië tot
oplossing van die crisis ontwikkelde politieke
partijen, die een duidelijk consequent beleid kun
nen voeren of bereid zijn tot loyale oppositie. Het
De spanningen, welke deze problemen oproepen, gelden op buiten-parlemen
tair terrein, in regionale tegenstellingen tussen het rijke zuiden en het arme
noorden, in groepsconflicten tussen ondernemers en arbeiders, in verzoenings
pogingen door de kerk, en vooral ook in een waakzaam gereed staan van het
leger om de rol van arbiter in nationale conflicten te spelen. Worden in een
land als Brazilië, dat al zulke scherpe basis-tegensteliingen kent, die tegenstel
lingen nog vergroot door hevige conjunctuurmoeilijkheden, dan zou men zijn
hart vasthouden wanneer men, zoals thans, geruchten verneemt over de
opstandige plannen tegen de regering-Kubitschek. En toch geloof ik om meer
dan een reden dat het wel los zal lopen.
over anderhalf jaar. Want van de twee
belangrijkste kandidaten Qua dros
conservatieve Nationaal-democrati-
sche Unie) en Goulart (linkse arbei
ders partij van wijlen Vargas) voor de
presidentszetel van Kubitschek (gema
tigde sociaal-democratische partij)
heeft de bekwame Quadros, die een
uitstekende staat van dienst 'heeft ais
gouverneur van Sao Paulo, de beste
kansen, het is te hopen dat Quadro de
economische en sociale misstanden van
Brazilië zal kunnen saneren, en dat hij
dat niet uitsluitend ten koste van de
ai-men zal doen.
Welke zijn die redenen? Er is ten
eerste de grote gematigdheid, die Bra
zilië als kostbaarste erfgoed uit de Por
tugese koloniale boedel heeft meege
kregen. Waar Spaans Zuid-Amerika. na
zijn ontvoogding door interne conflic
ten aan stukken viel en ook later de
tradities van hardheid en onbuigzaam,
heid der Castiliaanse hoogvlakte
handhaafde, daar bewaarde het Por
tugese deel van het continent in Bra
zilië zijn eenheid ondanks innerlijke
tegenstelling en vond daarvoor compro
missen, die voortspruiten uit de we
reldwijsheid van de handeldrijvende,
zeevarende Portugese natie. Die
zachtheid, die" neiging tot „geven en
nemen" liggen in het Braziliaanse na
tionale karakter verankerd: de histo
rie van wat eens een Portugese kolonie
was, toen een onafhankelijk keizerrijk
en tenslotte de republiek Brazilië werd,
is, met uitzondering van de aanvan
kelijke jacht op de Indianen en slacht,
partij van Canudos, bepaald geen
bloedige. Zelfs de recente dicta turn- van
Getulio Vargas was onvergelijkbaar
vriendelijker dan die in de buurlanden.
En de „Golpes", de staatsgrepen
waarvan ook Brazilië zijn portie heeft
gehad, zijn altijd met weinig schieten
en veel beminnelijkheid geregeld.
Toen Sao Paulo tijdens het regime-
Vargas zonder succes 'n separatistische
opstand probeerde, zag Vargas er to
taal geen been in bij de eerste verjaar
dag van die opstand persoonlijk het
naambordje van de straat te gaan ont
hullen, die naar de opstand was ge
noemd! En de luitenants van de lucht
macht die vorig jaar om onduidelijke
redenen een staatsgreepje waagden,
dat ook alweer mislukte, lopen vrij
rond. Een vaderlijke vermaning, een
bevordering tot kapitein en men heeft
geen centje last meer!
Mannen, die impopulaire
besluiten durven nemen
Nu lost meti het louter vriendelijk
heid helaas geen economische proble
men op. Maai- ook op dit stuk komt
toch wei aarzelend verbetering: Jusce-
lino Kuibitschek, een bekwaam, zij het
soms wat overhaast president, begint
zijn entourage te zuiveren, beroeps
politici op belangrijke posten te ver
vangen door vakmensen. Zijn nieuwe
minister van Economische Zaken, Lo
pez, is er zo een die impopulaire be
slissingen durft te treffen! Hij wordt
daarbij door Kubitschek gesteund en
Kubitschek geniet daarvoor op zijn
beurt de steun van het leger. Die ten.
dens lijkt zich te zullen voortzetten na
de volgende presidentsverkiezingen
Met deze beschouwing over
Brazilië besluit onze Reisredac
teur, de heer W. L. Brugsma.
zijn uitgebreide reportage over
Zuid-Amerika. Nadat hij zijn
bezoek aan dit deel van de we
reld voltooid had, heeft hij zich
naar Genève begeven om zijn
indrukken te geven van de minis
tersconferentie tussen Oost en
West. In de afgelopen weken
heeft men die dagelijkse versla
gen in de kolommen van ons
blad kunnen aantreffen.
Gevaarlijke activiteit
Want naast de drie bovengenoemde
partijen, die de belangrijkste van de
twaalf in het parlement zijn, is er in
Brazilië nog een partij, die weliswaar
buiten de wet is gesteld, maar bepaald
niet een fagade is waarachter zich op
portunistische en omkoopbare beroeps,
politici verbengen. Het is de commu
nistische partij, geleid door een merk.
waardig man, Luiz Carlos Prestes, die
men wel eens de Mao Tse-toeng van
Brazilië heeft genoemd. Zoals Mao zijn
.lange mars" maakte, zo trbk Prestes
na een mislukte militaire opstand met
1500 man jarenlang door Brazilië. Mao
was al communist, Prestes wérd het
op zijn tocht. Hij vertrok in 1930 naar
Moskou, keerde terug, ontketende in
1935 eeun opstand tegen Vargas, werd
tot 46 jaar gevangenisstraf veroordeeld,
Een doorkijkje in het Braziliaanse ministerie van Onderwijs. Een
grandioos stukje moderne architectuur. Maar 70 procent van de bevol
king is nog analfabeet, voor drie miljoen kinderen zijn er geen scholen!
Voor zijn technische en politieke ontwikkeling schreeuwt Brazilië om
meer onderwijs.
1959
Zaterdag
juni
tkjfc v - >-A
Een woord van Jezus, dat zo op
het eerste gezicht nogal fluwelig
aandoet, een schone droom, van
zwevend idealisme, dat nergens de
grond van ons bestaan raakt.
De situatie echter, waarin Jezus
dit zegt, maakt ons duidelijk dat Hij
allerminst een romantische visie op
het leven had. Dit is een uiterst
scherp woord, gericht tot de schare,
de massa, die gewend was aan de
leiband te lopen van een geeste
lijke toplaag. Het is een krachtige
oproep aan mensen, die het verleerd
zijn zelf verantwoordelijkheid te
dragen. Over de hoofden van deze
mensen heen richt Jezus zich tot
de geestelijke en politieke leids
lieden van het joodse volk met een
felle aanklacht. Zij zijn het, die het
dragende verantwoordelijkheid voor
elkaar.
Daarmee is de actualiteit van dit
woord in onze maatschappij en in
onze wereld van vandaag gegeven.
Onze maatschappij is uiterst ge
compliceerd, de taken zijn zorgvul
dig verdeeld, de technische ontwik
keling geeft steeds grotere verschei,
denheid van beroepen en de af
stand tussen deze groepen wordt
steeds groter. Aan alle kanten
loert het gevaar, dat de enkele
de .gewone man" die zich dat laat
aanleunen en het als excuus denkt
te kunnen gebruiken voor zijn on
verschilligheid tegenover de grote
problemen van on2e tijd.
Trouwens wat zijn dat .grote pro
blemen", dat is de moeder in India,
die haar kinderen ziet wegkwijnen
van de honger, en dat duizendmaal
vergroot, dat is de Jonge vluchte
ling, die al jaren verlangt verlost
te worden uit het isolement van
het kampleven, en dat duizend
maal vergroot, dat is de haat tussen
mensen, die elkaar niet eens ken
nen, en dat duizendmaal vergroot.
En in dit alles geldt ons de oproep
van Jezus zelf nu eens eindelijk
onze verantwoordelijkheid bewust
te worden. Wegen te zoeken, om
Matt. 23 :8 b).
volk onmondig willen houden, hun
positie misbruiken en een geeste
lijker terreur uitoefenen. Gij zult
U geen rabbi, meester, laten noe
men. Een is uw Meester en gij allen
zijt broeders".
Met dit woord emancipeert Jezus
de massa, geeft 'hij aan dat in alle
zaken van het leven de mens zijn
eigen verantwoordelijkheid draagt.
Zowel in de verhouding van God en
mens als in de verhouding van
mens tot mens. Eén is uw Meester
en gij allen zijt broeders. Hij brengt
de intermenselijke verhoudingen op
het vlak der broederschap, niet in
een flauwe sentimentele zin, maar
als een broederschap, waarin het
gaat oijji gelij'kberechtigdheid en een
mens zich in valse bescheidenheid
of in geestelijke luiheid zich terug
trekt op zijn eigen vierkante me-
tertje, en zich onttrekt aan een
verantwoordelijkheid, die hij graag
gedragen en niet door anderen, die
naar zijn „bescheiden" mening of
luie geestesgesteldheid over laat aan
de experts, de specialisten.
Onze tijd wil ons maar al teveel
suggereren, dat de problemen, der
mate ingewikkeld zijn, dat de „ge
wone man" er toch niets van be
grijpt. Het zou geen kwaad kun
nen wanneer we ons door dit
woord van Jezus tot de orde lieten
roepen. Zowel de experts die zich
in een waas van geheimzinnigheid
hullen, en daaraan hun superiori
teit menen te mogen ontlenen, als
iets te verwezenlijken van de op
dracht, die er ligt voor kleine men
sen in een zeer klein geworden we
reld.
In het gesprek dat Jezus voert
met de schare, en over hun hoofden
heen tot de leidslieden, gaat het
tenslotte om een vreugdevol aan
vaarden van de roeping, die de
mens op aarde heeft, naar de be
doelingen van God. Daarin kan een
mens zich verwezelijken, zijn zelf
standigheid zich bewust worden, me
de-arbeider zijn in de wijngaard des
Heren, die onderhouden moet wor
den.
D. H. Gijsbers,
jeugdpredikant te
Leiden en herv. pred.
to Leimulden.
Een maquette van het parlementsgebouw in de nieuwe hoofdstad Brasitia, dat volgend
jaar klaar moet zijn. Misschien zullen in de zuivere lucht van de centraal-Bratiliaanse hoog
vlakte moderne politieke concepties beter gedijen dan in de mallemolen van Rio, waar groeps-»
streek- en eigenbelangen nog altijd de boventoon voeren.
maar kwam in 1945 weer vrij. In 1946
haalde hij, toen reeds leider van de
grootste communistische partij in
Zuid-Amerika, een half miljoen stem
men bij de parlementsverkiezingen,
een tiende van het electoraat. Het zou
den er zeker meer geweest zijn, ware
het niet dat het stemrecht in Brazilië
beperkt is tot Portugees sprekende al
fabeten. En in Brazilië is 70 procent
van de bevolking nog analfabeet. Juist
onder de analfabetische landloze boe
ien en landarbeiders bevinden zich de
meeste communisten. De communis
tische partij werd in 1947 verboden,
Prestes dook onder, de communistische
afgevaardigden verscholen zich in an
dere partijen.
Maar de partij is actief gebleven,
won aanhang onder jonge intelectue-
len en officieren, speelde op het mate
loze nationalisme der Brazilianen,
hitste de anti-Noordamerikaanse sen
timenten verder op. Zij betekent nog
niet zoveel als men wel vreest, er
splitste zich een Titoistische en een
anarchistische vleugel af tijdens Pres
tes' onderduikperiode (Prestes is nu
weer boven water en zal binnenkort
vrijwillig terechtstaan wegens subver
sieve actie). Maar in hard bevochten
presidentverkiezingen kan zij de door.
slag geven: Kubitschek won dank zü
de communistische stemmen!
Onbekwame demagogen
Misschien moet men in Brazilië niet
spreken van een communistisch gevaar.
Het werkelijke gevaar ligt immers bij
de zogenaamd democratische politici,
die er niet in geslaagd zijn een drin
gend noodzakelijke landhervorming in
te voeren, scholen en huizen te bou
wen, behoorlijke lonen te verzekeren.
Demagogen, die onbekwaam waren de
rijkdommen van het land te ontwik
kelen. die op nationalistische senti
menten spelend jaren lang buiten
landse ondernemingen buiten de deur
hielden. Die mogelijk nationalisten,
maar zeker geen patriotten zijn. Mis
schien is de massa, die zij in misère
lieten leven, vandaag nog stom, maar
doof is zij niet. Men spreekt thans
verheugd over een democratiserings
proces in Zuid-Amerika, omdat de dic
tators vallen. Wanneer de democra
tisch hetende politici van vandaag niet
inzien, dat er tussen politiek en de
werkelijke problemen ran hun landen
een nauwe relatie moet bestaan, zou
die verheugdheid wel een van betrek
kelijk korte duur kunnen zijn. Er zijn
in Brazilië tekenen, die er op wijzen dat
men dat gaajj 'beseffen. Bet valt voor
dit veelbelovende land te hopen dat die
tendens zich zal voortzetten!
Vicky Baum. „Ballerina". Ad. Donker
Rotterdam 1958.
Ach ja, Vicky Baum, zij roept toch
wel goede herinneringen op. „Menschen
im Hotel", „Heil in Frauensee"
boeken uit de jaren twintig, waar zelfs
de „echte" literatoren over streden of
die ja dan nee tot de „echte" letter
kunde gerekend mochten worden. Echt
of niet, deze beide boeken zijn en blfj-
ven goede romans. Wie ze gelezen
heeft, zal figuren daaruit, zoals Krin-
gelein of de badmeester Heil. niet
vergeten en dat zegt wat. In 1932 is
deze Oostenrijkse schrijfster naar de
Verenigde Staten van Amerika ver
huisd en sedertdien schrijft zij in het
Engels. Van deze produktie zijn „Hotel
Shanghai" en „Liefde en dood op
Bali", beide ongeveer uit 1937, zeer
lezenswaardig, vooral het laatste.
Deze roman „Ballerina", is compe
tent geschreven en vlot. Het ontbreekt
stellig niet aan dramatische kracht;
de dialogen zijn goed en de milieu
tekeningen uitstekend aangebracht,
Het conflict tussen kunst en huwelijk
doet wat overbekend aan.
David E. Walker. „Operatie Amster
dam". Van Holkema en VVarendorf,
Amsterdam z.j.
Hoogstwaarschijnlijk is het dat enige
burgers, vergezeld door een Engelse
officier in een auto, bestuurd door de
verzetstrijdster Anna. op deze manier
een hoeveelheid industriediamanten
uit Nederland zouden hebben kunnen
weghalen in het jaar 1940. Het geval
schijnt verfilmd te zijn.
René FülüpMiller. „Raspoetin. de
heilige duivel". P. Vink. Antwerpen
z.j.
Deze herdruk van een boek, dat
indertijd met graagte verslonden werd,
is stellig nog op zijn plaats, hoewel de
lezer van heden minder ontzet zal zijn
over de gang van zaken in Rusland
toen het tsarisme wankelde, dan die
van omstreeks dertig.
De monnik Raspoetin, de wilde Sy-
berische boer, die ziener en telepaat
was, die de laatste tsaar en zijn vrouw
om zijn ongewassen vinger wond. om
dat hij de geheimzinnige kracht bezat
hun enige zoon. die een bloeder was,
gezond te houden, de man met de
zeven levens, die na verscheidene gla
zen wijn met arsenicum en verschil
lende schot- en steekwonden nog met
touwen vastgebonden in de ijzige Newa
verdronken moest worden, is stellig
een van de meest problematische figu
ren, die ooit geleefd hebben.
Nu wat Pockets.
Iu de Antilope-pockets (Het Wereld
venster Baarn) zijn de bekende her
inneringen van Tanya Matthews. „Ik
was een Russisch Meisje", in twee
delen herdrukt. Eveneens een Van
Eemlandtje genaamd „Moord met
Muziek". Bij de Salamanders (Querido
Amsterdam) vinden wij o.a. tot onze
verheugenis .Duizend Eilanden" van
de ten onrechte wat vergeten Indone
sische schrijfster Beb Vuyk. Dit boek
vormt een uitstekende tegenhanger
van Maria Dermouts ..Nog Pas Giste
ren", eveneens hedrukt. Dan is er nog
„Het Wilde Feest" van Adriaan van
der Veen bij en .Mensen Zonder Geld"
van Jan Mens.
Nieuw, aardig en interessant is In
en Om de Mijn" van Paul Frische, chef
van de Voorlichtingsdienst van de
Staatsmijnen. Dit boek geeft de ge
schiedenis zowel als een beschrijving
van het werk in het zo belangrijke ge
bied, de Limburgse kolenmijnen Ver
scheidene foto's, zowel onder- als
bovengronds, verhelderen de tekst.
Een dergelijk werkje, eveneens ge
ïllustreerd. heeft de publicist H.
Sohaafsma samengesteld over Televi
sie.
In de Meulenhoff-pockets duikt het
keiige verhaal over de sexuele wilde-
brasserij van ongeletterde Amerikanen.
„Eén Akker voor God" van Erskine
Caldwell, weer op. Het meest veikoch-
te boek ter wereld, zeggen de uitgevers.
Heel wat beschaafder en aantrekke
lijker zijn de volgende Ooievaars (Daa-
men Den Haag) m.i. In de eerste
plaats Vestdijks onvolprezen essays
„De Poolse Ruiter", die grotendeels
belangrijke aspecten van de interna
tionale literatuur Poe, Kafka, Va-
léry, Jammes o.a. tot onderwerp
hebben. En voorts een aangenaam
leesbaar en bevattelijk overzicht, ge
schreven door de hooggeleerde dr C.
J. Bleeker, van de voornaamste gods
diensten van de wereld In „Wat
Gelooft de Mensheid?" staan vijf kerte
beschrijvingen ieder essay is niet
langer dan plm. 30 bladzijden van
aard en wezen van de vyf grote gods
diensten; voldoende om de belangstel
lende een duidelijke indruk te geven.
CLARA EGGINK.
