PARAGUAY'S dictator Stroessner
wil zijn regime democratiseren
NIEUWE
KOERS
Een Zoeklicht
Tekenen van meer verset nopen de leiding tot
het verlenen van veel meer vrijheden
fglocli zijn enkele deuren lang
■liet voor ieder toegankelijk
WOORD
VAN
BEZINNING
(Van onze reisredacteur,
III.
Asuncion. „Ik houd niet van Fidel Castro's
executies aan de lopende band. Wij in Paraguay
hebben niet de gewoonte onze politieke tegen
standers te fusilleren. Castro mag een groot man
schijnen, maar wanneer hij zich ooit in Paraguay
met onze zaken zou komen bemoeien, zou spoedig
blijken dat zijn mond groter is dan zijn moed".
Dat zei mij een man, die op Castro's lijstje staat
van de-drie-nog-weg-te-vagen Latijns-Ameri-
W. L. Brugsma)
kaanse dictators: generaal Alfredo Stroessner,
president van Paraguay. Zijn naam, vierkant
gezicht, blond haar en blonde snor, verraden de
Duitse afkomst van deze militaire politicus, die ik
ontmoette in het witte regeringspaleisje van
Asuncion, in een werkkamer rijk versierd met
rood en goud, de kleuren van zijn Colorado-
partij. Een man die beweert dictator tegen wil en
dank te zijn.
fn Asuncions regeringspaleis: de aalmoezenier van een vloot, die bestaat uit twee kanonneerboten,
5! maar die zeven admiraals telt!!
Hij zei: „Ik heb een rustig geweten. Ik heb dit land scholen, hospitalen en
wegen gegeven. Als ik een gehate tiran was, zou ik toch niet in mijn eentje
rustig naar een voetbalwedstrijd kunnen gaan? U moet al die buitenlandse
sprookjes over Paraguay niet geloven. Wij hebben geen concentratiekampen.
hebben een vrjje pers. Ik heb persoonlijke vrienden onder de liberale
oppositie. Ik wil een democratisering van de politieke toestand en terugkeer
van het half miljoen Paraguayse emigranten. Dit jaar houden wjj vrije ge-
g» meenteraadsverkiezingen. U mag iedere deur in Paraguay openen. En als u een
^Vfoto van mij in de krant zet, mag u er niet onder schrijven: „dit is nu een van
e-de laatste dictators van Zuid-Amerika".
zijn ook niet van gisteren, wel «van een
honderd jaar terug of daaromtrent.
De toepassing van die idealen hebben
zij gedurende veertig jaar nog al eens
kracht bijgezet door hun tegenstan
ders op te sluiten! En zo zij al in hun
bestuursperiode gepoogd hebben de
geesten der Paraguayanen met de
toorts der vrijheid te verlichten, dan
hebben zij tegenover de magen van
het volk doorgaans een merkwaardige
onverschilligheid aan de dag gelegd.
De haat, die Colorado's en liberalen
jegens elkaar koesteren, ligt. niet alleen
in ideologische, maar ook in financiële
overwegingen en is bovendien over
erfelijk. Men wordt als Colorado of
liberaal geboren. Of als (fascistische)
Febrerista of communist, de twee
andere veel minder belangrijke poli
tieke groeperingen in Paraguay.
Waar de politieke partijen elkaar zo
ongeveer in evenwicht houden, daar
wordt zoals zo vaak in Zuid-Ame-
rika de doorslag gegeven door het
p Mondje dicht of
Sn celdeurtje dicht
Stroessner regeert Paraguay
vrijwel volledige persoonlijke vol
Maar eer men daarover valt,
moge men bedenken, dat het consti
tutionele volmachten zijn, vastgelegd
een grondwet, die door de (liberale)
president Estigarribia werd opgesteld.
ert Enige onconstitutionele aan Stroess-
dictatuur is, dat er bij zijn ver
geen tegenkandidaat was. Eij
parlementsverkiezingen had Para-
trouwens slechts de keuze tussen
[eden van de Coloradopartij en andere
,e-leden van de Coloradopartij. De libe-
anrale oppositie stond voor het alterna
tief: mondje dicht of celdeurtje dicht.
a"Zal Stroessner thans, onder de druk
jrfan 6011 aantal omstandigheden, zijn
'regime werkelijk gaan verzachten, het
n.begin van een parlementaire d,emocra-
entie inleiden? Iedere politieke prognose
ir-kan in Paraguay door een geweerkogel
jrjekgeschoten worden, maar, onvoor
ziene incidenten voorbehouden, zie ik
nginderdaad een kans, dat we dit irierk-
'e-fraardig schouwspel gaan beleven. En
ieaat in een land met een politieke
^historie. die uit louter staatsgrepen
.met bijbehorende bloedige burgeroor-
(de laatste in 1947) bestaat.
tl Ideeën van Colorado's
d" moeten afgestoft worden
en Hoe liggen de kaarten? Er is in de
plaats de regerende Colorado-
partij, wier pralerig hoofdkantoor zo
vongeveer het enige moderne gebouw
In het wrakke Asuncion is. Zij noemt
een christelijke, nationale boeren-
svfn volksbeweging, die tegen het cotn-
ai-munisme, het buitenlandse grootJkapi-
iwtaal en de Vrijmetselarij is. Zij heeft
goed-georganiseerde en ten dele bewa-
Kpende kaders van militanten, beheerst
'Jtoet ambtelijk apparaat en laat zich
°jjwaar voor haar gunsten betalen. Haar
g meeste leiders zijn in Paraguay's
'jcjsclement gekweekte cbscurantisten,
ienhaar aanhang is niet het voorlijkste
nadeel van het volk.
"f Haar voorzitter zei mij, dat de partij
x'ode glorieuze traditie verdedigt van
(inaarschalk Solaaio Lopez" (de presi-
o!jient, die in de vorige eeuw in een
httragische oorlog tegen Brazilië, Uru
guay en Argentinië vrijwel de hele
UtnaTmelijke bevolking van Paraguay
blhan zijn hoogmoedswaanzin offerde!).
ejjWaar de partij is niet langer homo-
"peen, vooral onder de jongere Colora
bestaat een ongeduldig streven a!
:"deze ideeën eens af te stoffen en tegen
licht van de twintigste eeuw te
behouden.
Oudbakken Uberallsme
IEDER heeft zo zijn eigen ver
wachtingen van het leven en
koestert zijn idealen, ook al lig
gen die veelal diep in ons hart
verborgen en zullen we van elkaar
niet altijd merken wat ons diepste
verlangen is.
Nu is onze tijd hierin wel anders
dan vroeger dacht ik, en wel in die
zin, dat we wat nuchterder gewor
den zijn en bijvoorbeeld geen
luchtkastelen ten aanzien van een
wereldvrede- en broederschap gaan
bouwen, voordat we in de heden
daagse werkelijkheid daar een
goede grond voor hebben gevonden.
De jongeren van deze tyd in het
bijzonder bouwen hun verwachtin
gen anders op dan een vroegere
generatie en daar hebben ze hun
redenen vóór. Niet dat ze nergens
warm voor lopen of nooit enthou
siast zullen zijn, maar ze houden
voeling met de werkelijkheid van de
ouderen en die heeft vaak een
bittere smaak.
Het lijkt me overigens een evan
gelische manier van leven om niet
het volmaakte kasteel in deze
wereld te verwachten, maar te ge
loven. dat de grond, waarop wij
moeten bouwen, een terrein met
scheuren is, dat ons bestaan een
gebroken (de bijbel zegt: een zon
dig) bestaan is. Daarmee wil niet
gezegd zijn, dat we alle bezielde
activiteit maar moeten staken en
weinig goeds van ons leven en
samen-leven te verwachten hebben,
maar dat de breuken en barsten,
die door ons leven heen lopen: het
wantrouwen tussen de volkeren, de
ontrouw van de medemens, de pijn
van de onvolmaaktheid in ieders
leven) een onloochenbare werkelijk
heid zijn.
Wat de bijbel ons echter zegt. is
dit: dat het niet onze luchtkaste
len zijn, die de overbrugging be
werken, maar dat we het van God
mogen verwachten. Dat Hij het is,
die heling (heil) kan zenden, waar
wij kapot zijn. Dat we om Christus
veel van dit leven mogen verwach
ten en om de komst van Zijn
koninkrijk de toekomst „nuchter
en waakzaam", maar ook enthou
siast en hoopvol tegemoet kunnen
gaan.
Maar ontgoochelingen en teleur
stellingen zullen er steeds zijn.
leger met een officierskorps als een
waterhoofd. Daarin vereenvoudigt men
de nationale problemen tot de ene
vraag: „Hoe word ik zo vlug mogelijk
generaal?". Het antwoord is door
gaans: „Door een staatsgreep". En tot
slot is er de machtige politie, die de
politieke discussie met knuppel en
duimschroef pleegt op te luisteren. Dit
traditionele krachtlijnenveld gaf als
resultaten eigenlijk altijd een dwang-
bewind van ieen sterke man, die het
uithield tot er een sterkere man kwam.
Maar thans komen er eindelijk ook
andere factoren in het spel.
Nieuwe koers
Er is ten eerste de eis van economi
sche ontwikkeling, die zakelijker en
constructiever elementen naar voren
roept. Nu Paraguay's isolement steeds
verder doorbroken wordt, raakt men
gegeneerd over een regeringsvorm, die
zo duidelijk uit de pas raakt bij de
rest van de wereld en de rest van het
Zuidamerikaanse continent. Zowel bij
de jonge Colorado's als jonge liberalen
groeit de neiging elkaar niet langer
automatisch als doodsvijanden te zien.
Uit de machtige rooms-katholieke kerk
gaan bisschoppelijke stemmen op., die
verzet aantekenen tegen de martelin
gen van de geheime politie, die ook
vele Colorado's met schaamte vervul
len.
Het zijn zulke factoren, die generaal
Stroessner ertoe hebben gebracht de
volgende maatregelen aan te kondi
gen: opheffing van de staat van beleg,
politieke amnestie, vrijheid van me
ningsuiting, vrije verkiezingen en een
nieuwe, liberaler grondwet. Het blyft
de vraag of dat zal lukken. Paraguay's
revanche-traditie is niet dood. Onder
President (op speciaal verzoek)
ALFREDO STROESSNER
de oppositie en de emigranten leeft
een zucht tot vereffenen van de reke
ning. Aan de Argentijnse grens staan,
overigens slecht bewapende en zwak
georganiseerde, groepjes ballingen, die
zeggen Castro's voorbeeld te willen
volgen. De strijdkrachten, die als een
lintworm in het staatslichaam een
derde van het nationale budget opeten,
zijn verdeeld. Er zijn Colorado-diehards.
die van geen wijken willen weten.
Maar Stroessner, die een koele poker
speler is, zal zijn kaarten wel hebben
gesteld. En de liberale leider, dr. Arce
zei mij: „Wy stellen al onze hoop in
een geleidelijke normalisering. Het
Jan Wit zegt in een vers:
„Het gaat in 't leven net als
met een luchtballon;
eerst staat hij mooi gespannen.
Hij is haast te krap.
Maar eenmaal opgestegen in
de wind en in de zon,
bly'kt hij poreus te zijn en is
al gauw weer slap.
Wanneer je in je jeugd de
dingen pas ontdekt
dan zijn de mensen lief, de
dingen wonderbaar.
Wanneer je als groot mens je
handen er naar strekt,
Dan is het meestentijds met
een vermoeid gebaar.
Dat is het nuchtere lied van het
leven en sommigen kunnen haast
niet anders dan zo zingen, ook al
zin ze nog zo jong.
Als we vastlopen in dit leven, dan
is dat meestal omdat ons levens
schip op een verborgen zandbank
liep. een ziekte, een sterfgeval, een
plotseling ontdekken, dat je te oud
bent of te zwak. Of we zijn teleur
gesteld, omdat de koers, die wy in
ons hoofd hadden, voor ons niet
laatste dat Paraguay nodig heeft is
nóg een burgeroorlog".
Gezeur van buitenlanders...
Het ls voor dit in de grond zo vrien
delijke land te hopen, dat het lukt.
Het is vooral te hopen voor degenen
achter de enige deur, die zelfs presi
dent Stroessners toestemming niet
voor mij kon openen. De deur achter
het bureau van het onderhoofd der
geheime politie (men zegt een gewe
zen S.S.-er uit de Balkan) met een
gezicht, waarvoor h(j alleen al tien
bevaarbaar bleek. Zulke teleurstel
lingen doe je op in je kerk of op
je werk, in je huwelijk of gezin, en
ook op politieke conferenties op
wereldniveau.
Iemand die zeilt, zal wel weten
wat hij doen gaat als zijn boot
vastloopt. Niet zijn boot lek slaan
en laten zinken; en voor het om
gooien van het roer is het in zo'n
situatie meestal te laat. Evenmin
wordt die rietpol, waar je opzit,
een groot vaarwater uit zich zelf
en een zandbank lost niet op, zodat
je erop kunt wachten.
Er zit meestal niets anders op dan
de zeilen te strijken en dan je boot
los te duwen of te laten trekken en
een andere koers te kiezen.
Het lijkt een praktische en ge
makkelijke levensregel, maar het
kost de mens vaak strijd voordat
hij zijn zeilen strijkt en zich door
God een andere koers laat wijzen.
Een man als Paulus, die schrijft
over zijn idealen, maar ook over de
zandbanken van honger, ziekte, ge
vangenis, laster en eigen onmacht,
heeft lang gevochten voordat hij
verstond, dat Gods macht ook in
zijn zwakheid nog kracht had.
Maar toen hij dat antwoord had
en ziln zeilen gestreken had, kwam
er weer vaart in zijn leven.
Het pinksterfeest, dat we ver
wachten. lost de zandbanken niet
op en maakt de scheuren in ons
leven niet onmerkbaar of onzicht
baar, maar doet ons wel een nieuwe
koers vinden. En de wind van Gods
Heilige Geest, die de Vader schenkt
aan wie er Hem om bidden (Lukas
12), brengt weer vaart in vastgelo
pen levens, wanneer we de zeilen
strijken met dit korte gebed op de
lippen:
„God, geeft ons de kracht om te
aanvaarden wat we niet kunnen
veranderen.
geef ons de moed om te veran
deren wat wij veranderen kunnen
en geef ons de wijsheid om het
onderscheid te kennen."
A. J.. GLAZEMAKER,
pastoor der oud-katholieke
gemeente te Lelden.
jaar tuchthuis zou verdienen!! Dat
gezicht verschoot van kleur toen ik
hem verzocht die deur te openen,
waarachter ik de politieke gevangenen
wist. die er gemarteld worden. Er bleek
toestemming voor nodig van de minis
ter van Binnenlandse Zaken en die
minister bleek gemakshalve onvind
baar! Er zijn mij toen een paar onbe
leefde zinsneden ontvallen. Mijn be
rouw daarover slonk, toen ik een week
later zijdelings vernam, dat er een
aantal politieke gevangenen was los
gelaten, omdat „het gezeur van bui
tenlanders hierover zo pijnlijk werd"..
v OP DE BOEKENMARKT^)
Experimenteel Post out propter
long Paraguay handhaajt rijke [olMotistieaka tradities- Z#n
t toe.
polMeku twaétitee eekter aan
Het gaat vlug tegenwoordig. Het is
nauwelijks negen jaar geleden, dat het
experimentele dichterschap in de
openbaarheid trad en sedertdien zijn
de dichtbundels van blijkbaar min of
meer verwanten (men kan nooit met
zekerheid zeggen in hoeverre een in
vloed direct dan wel via het klimaat
tot stand is gekomen) als de befaamde
paddestoelen uit de voor deze gewas
sen bepaald vruchtbare uitgevers
bodem gerezen. In een groot gedeelte
van deze bundels treft men inderdaad
een beïnvloeding door de experimen
tele poëzie aan. Doch het is duidelijk,
dat vele jonge dichters proberen bin
nen het kader van de nieuwe verwor
venheden iets eigens te doen. Dit is
verheugend en tevens iets ,dat niet
onderschat moet worden, want het
bewijst de noodzaak en de juistheid
van deze ingrijpende vernieuwing. In
grijpend is deze verandering in de
dichterlijke instelling geweest. Aller
eerst al is er door het verschijnen van
de experimentelen een hausse geko
men in de dichtkunst, die toch door
de Forum-ianen onder leiding van Ter
Braak een heel eind naar het tweede,
men kan wel zeggen een twijfelachtig,
plan was teruggedrongen. Verder is
deze omwenteling van '50 niet alleen
een psychologische, maar vooral ook
een taalkundige geweest. Het is er deze
dichters niet alleen om te doen ge
weest afgesleten uitdrukkingen en
dichtvormen overboord te gooien. Zij
hebben het woord zelf willen zuiveren
en fris en onbelast met oude associa
ties willen gebruiken. Indien dit overi
gens voortreffelijke streven totaal ge-*
lukt ware. dan zou er niets meer of
minder dan een wonder geschied zijn.
Doch zelfs zoals het nu is. blijkt, dat
deze herijking van machtig veel nut
geweest is.
Van de enkele bundels, die ik wil
noemen, kies ik als eerste de verzen
van degene, die m.i. het meest onmid
dellijk met de experimentele ideologie
geoccupeerd Ls. Gerrit Kouwenaar.
Niet alleen vindt men in Kouwenaars
boeken, „Ik was geen Soldaat" en het
kleinere ..Val. Bom", zonder moeite de
mentale gronden van de jonge schrij
vers en eigenlijk van de jonge mens
var. heden, ook in zijn verzen komen
de experimentele principes als het
ware tot leven. Dit blijkt niet alleen
uit de titel van zyn nieuwe bundel,
Het Gebruik van Woorden. (J. Heynis.
Zaandijk 1958). Het woord „woord"
spookt in bijna alle verzen van deze
bundel rond. „Soms verwarde ik mij
met mijn schaduw, zoals men het
woord met het woord kan verwarren".
Dit zet hij in het gedicht, dat „Ik ben
nooit.heet. en dit is als het ware
het criterium van deze poëzie; de
poging om het gereinigde, nieuwe niet
door het oude te laten besluipen. De
verzen van deze bundel dragen alle
hel kenteken van de authenticiteit en
i mij, een van de beste
over vereen
kan. Zy spreken alle van de strijd tus
sen woord en wereld, van de worste
ling om alles tegelyk te vangen in des
noods één woord. Anders gezegd, ora
de absolute ervaring waar te maken in
het woord. Het zyn de verzen van een
dichter in zijn gevecht om het dichter-
bestaan, pregnant en aangrijpend.
De bundel ..Amulet" van Lucebert
(De Bezige Bij Amsterdam 19571 toont
een heel andere persoonlijkheid dan
die van de in zijn schuwheid heftige
Kouwenaar. Heftig is Lucebert stellig
ook, maar zijn heftigheid is veel ver
spreider. Hy werkt met armen en
benen, met luide, soms toeterende
stem, felle blikken en slingerende ban
vloeken. Alles borrelt en kookt (soms
over) in deze vereen, die van een be
paald vorstelijke rijkdom zijn. Luce-
berts wereld is een wonderlijk heelal,
bevolkt met wilde, weerbarstige reu
zengestalten. Hij roept een soort
Gehenna op, waarin oudheid en
heden, Chinezen, Goethe en Mexico en
ook „het meisje dat ik in mijn herin
nering, Op een heuvel vol bloemen
ontmoet" dooreenbolderen en met de
hoofden bonzen tegen een dak van
dood. angst en leegte. Lucebert ziet
alle. reeds vergaan en nog bestaand,
leven als een reusachtige spooknacht,
die hij tracht te bezweren met zijn
Amulet, het vers.
In Cees Nooteboom ontmoet men
een dichter van wie men zou kunnen
zeggen, dat hij, zonder zich ooit aan
epigonisme schuldig te maken, zyn
voordeel heeft gedaan met de vernieu
wing. Zijn geestesgesteldheid verschilt
echter volkomen van die van een Luce
bert of een Kouwenaar. Hij is de man,
die het maar opgegeven heeft, althans
voorlopig. „Park zei ik park doe het
niet. niet al dat waanzinnige groeien,
zo groen zo groen alsof niet, zo koud
een dood op de loer ligt." H(j heeft de
weg ingeslagen naar het absolute niets
en kuiert ietwat dandinerend de
doodskou in. Ik geloof, dat ik hem al
eens eerder een moderne Rhijnris
Feith genoemd heb. De vertedering om
de natuur en de jonge liefde en de
godsgedachte hebben bij Nooteboom
plaats gemaakt voor een hedendaagse
hooghartige ironie, want „vertedering
heeft geen zin", zegt hij. Tot zijn en
onze troost zij echter opgemerkt, dat
„de kou die binnen in (hem) vriest",
zich heel aardig „verwoordt", (pag. 29)
Tot slot nog een bundel, die ik
alleen noem. omdat dee* een typisch
staal van epigonisme vertegenwoor
digt. Nog afgezien van het feit. dat ik
er mijn eigen uilen met de variatie
steenuil inkluis in ontmoet, is het toch
wel duidelijk, dat woorden als zee
boom. honkmens, drinkmens, stilte
tong, neussmaak. hoorwoord, oorvin
gers enz. de resultaten zijn van een
goed geleerde les. Maar met goed ge
leerde lessen maakt men nog geen
vereen.
OLARA EGO INK.
Zaterdag 9 mei 1959
Interview niet een der luatsten
