confectiemagnaten
In de Belgische textielindustrie
is een lievige terugslag merkbaar
SIMCA
Befaamde Tiiötten waren
de voorlopers van onze
J
Westfaals dorp
met een
fascinerend
verleden
Vele verbruikers ivijzigden hun
gewoonten en tal van bedrijven
voor modernisering:
met
zorgen
GEBR. v. ULDEN
DONDERDAG 26 MAART 1959
Merkwaardige
ontdekkingen
in Mettingen (I)
Friedrich Brenningmeyer voor het stamhuis van zijn geslacht.
Simpel grafteken van C. en A.
7t FGEZIEN van de verhalen is er
A in Mettingen (ongeveer zeventig
J- km ten oosten van Oldenzaal,
dus dicht bij Osnabrück) eigenlijk
niets terug te vinden, dat concrete
herinneringen oproept aan de Tiiöt
ten tijd. Geen schilderijen, geen oude
boeken, geen monument. De spinne
wielen en de weefgetouwen, waarmee
destyds het beroemde Tecklenburger
linnen werd gemaakt, dat de eerste veel
geprezen handelswaar van de Tiiöt
ten vormde, zijn in de laatste oorlog
vernietigd, omdat men bij bomaanval
len beter niet te veel brandbare spul
len op zolder kon hebben.
Zelfs de bekende namen komt men
onder de vaste bewoners van Mettin
gen niet veel meer tegen. Twee onge
trouwde dames Brenninkmeyer en een
mejuffrouw Heeger zijn zo ongeveer
nog de enige uit de roemruchte ge
slachten. Naast de ongeveer veertig
jarige August Langemeyer (wiens
moeder Brenninkmeyer heette) direc
teur van een jeneverstokerij, welker
„Alter Wacholder" me weldadig op de
tong lag. En dan is er boven op de
Schafberg nog boer Friedrich Bren
ningmeyer let op: met een g!
METTINGEN ligt aan de noord
rand van het Teutoburgerwoud
en de Schafberg achter het
dorp is de eerste heuvel. Er zijn daar
nu steenkoolmijnen, waar achtduizend
mensen uit de genele omgeving terecht
kunnen en die tegenwoordig de econo
mische basis van de streek zijn. En
verder staat daarboven langs de weg
naar Ibben-biiren een oud boerenhuis
met het jaartal 1641 op zijn gerestau
reerde vakwerkgevel. Men kent het als
het stamhuis van de Brenningmeyers.
Friedrich, een genoeglijke gezette
landbouwer zei me dit: „Het spijt mij.
dat mijn voorouders in de Hollandse
tijd ook geen k in hun naam gezet
hebben, dan was ik er nu heel wat
beter aan toe". Om deze woorden van
Friedrich Brenningmeyer te verklaren,
zal ik een ogenblik met U over het
verleden moeten spreken.
Aanvankelijk was Mettingen een
dorp in het graafschap Tecklenburg,
daarna in het graafschap Lingen, dat
in 1555 een leengoed van de Oranje's
werd. Beurtelings speelden de Span
jaarden en de Hollanders hier de baas
maar bij de vrede van Munster in 1648
werd de situatie iets duidelijker be
paald: het graafschap Lingen werd
een kroondomein van Oranje, dat viel
onder het Hollandse recht en wat dies
meer zij. Dit bracht voor deze katho
lieke streek zijn moeilijkheden mee
Zo bestond, heel simpel gezegd, onder
meer de bepaling dat een boerenzoon
slechts de hofstede van zijn ouders kor
erven als hij de protestantse religie
aanvaardde. Een bepaalde tak van de
Brenningmeyers aanvaardde deze
clausule. De leden hiervan behielden
het stamhuis en ook hun nazaten ble
ven evangelisch, zoals thans mijn zegs-
(Speciale berichtgeving)
Ondanks de vele historische verklaringen, die ik er ter plaatse over heb
vernomen, blijft het voor mij een oprecht mysterie, dat uit het simpele
plaatsje Mettingen een zo verrassend groot aantal van onze confectie
magnaten afkomstig is. Hoe verbazingwekkend veel kan men het eenvoudigste
op het kerkhof gewaar worden. Daar is men immers omringd door grafstenen
met de namen Brenninkmeyer, Lampe, Voss, Covers, Ten Brink, Heeger, Lange
meyer, Berkemeyer, Schulte, Bisping, Janzing en talrijke andere, die men terug
kan vinden in de Nederlandse winkelavenues. Het was met gemoedelijke eerbied,
dat de brave kerkhofwachter me bracht bij een klein ouderwets gedenkteken
met twee voornamen erop, die in een groot deel van de wereld tot een begrip
geworden zyn: Clemens en August C. en A., twee broers uit het geslacht
Brenninkmeyer, die vóór in deze eeuw een wereldconcern opbouwden en die
toch door merkwaardig sterke banden met dit onopvallende Westfaalse dorp
verbonden bleven. Zij niet alleen, ook vele anderen uit hun omvangrijke familie
in en rond Mettingen staan zeker tien landhuizen, variërend van stijve
villa's tot royale kastelen, waar ook nu nog jaarlijks zo'n tweehonderd pa's,
ma's en kinderen Brenninkmeyer uit Engeland, Amerika, Duitsland en ons land
„Erholung" komen zoeken. De Mettingers spreken over „Heimattreue" en *jjn
er trots op, dat aan de voet van de enorme katholieke kerk (die Clemens voor
een goed deel betaalde) zo vaak auto's met het NL-teken staan. Want ook de
nakomelingen uit de andere, hierboven genoemde geslachten maken wel eens
een soort bedevaart naar dit plaatsje, van waaruit de befaamde Tüötten eertijds
boordevol handelsgeest hun moedige zwerftochten ondernamen, die hun de
bijnaam „Hanseaten van de kleinhandel" bezorgden.
In het bloed
VOOR de verrassende handelsgeest
van deze. van oorsprong boeren
bevolking, is geen logische ver
klaring te geven, want er waren
natuurlijk meer dorpen in Westfalen,
die in dezelfde omstandigheden ver
keerden. Het handeldrijven en een
zekere avonturenlust zat de Mettingers
echter in het bloed, waarbij nog kwam,
dat zij een prachtig produkt als uit
gangspunt hadden het vlas, dat
rondom hun dorp groeide en dat door
de bevolking in de winter tot kostelijk
linnen geweven werd. Zo trokken de
jonge boerenzoons erop uit als mars
kramers als tüötten, een dialectwoord,
dat eeuwenlang een toonaangevend
begrip in dit Teckleniburgse land was.
Zij gingen eerst te voet met een veer
tig kilo zware, met linnen gevulde zak
op de rug naar Pommeren, naar Scan
dinavië en vooral naar de Nederlandse
provinciën. Ze werkten soms als han-
nekemaaier of als turfsteker, wanneer
het met de handel alleen niet ging en
ze kregen op deze manier gelegenheid
een klantenkring op te bouwen en
vooral om de commerciële mogelijk
heden in ons land te peilen. Eerst
linnen, later ook garen, band, knopen,
staalwaren, sieraden, wijnen. Vaak te
voet, soms ook met een Hessische
huifkar over de zandwegen, die hier
door de naam „hessenwegen" zouden
krijgen.
En wanneer het getij gunstig was.
kwam het zelfs tot een vestiging in
Friesland, Groningen, Overijssel of
verder Holland in.
De handel zat de Mettinger boeren
om de een of andere raadselachtige
reden in 'het bloed. En dat bleef ook
zo na de Hollandse tijd. toen het
kroondomein Lingen aan Pruisen werd
verkocht. Dat gebeurde in 1702 na de
dood van Stadhouder Willem III.
IN die löde eeuw waren de Ten
Brinks de grote mannen. Om
streeks 1750 ontstond er door de
samenwerking van Jan ten Brink met
de Hollander Sinkel zelfs een handels
genootschap, dat in Amsterdam grote
kantoren had en dat zijn zeeschepen
naar alle oceanen zond.
Wanneer er dan weer eens een rijk-
beladen schip uit Oost-Indië in Am
sterdam binnen liep. was het feest in
het kleine Mettingen en de overleve
ring wil. dat de drank dan plezierig
vloeide in het nog bestaande gasthof
Telsemeyer en ook in het vreemde
hoge tuinhuis van de Ten Brinks, dat
ze vanwege hun Hollandse relaties
„Bergen-op-Zoom" hadden genoemd.
Halfweg de Schafberg heb ik dit be
faamde gebouwtje gevonden, een ver
vallen ding aan de rand van een
boomgaard, waarvan nauwelijks te ge
loven valt, dat het dagen van glorie
heeft gekend tijdens welke de feest
vierders met een scheepsroeper het in
het dal gelegen Gasthof Telsemeyer
man Friedrich. Vele anderen uit de
familie zetten zich destijds schrap,
bleven katholiek en wijzigden hun
naam in zoverre, dat er een k op de
plaats van de g kwam. En evenals zo
talrijke anderen uit deze kinderrijke
boerenstreek waren de jeugdige Bren-
ninkmeyers gedwongen via de handel
aan de kost te komen.
Noodtoestand Zuid-Rhodesië
met een maand verlengd
Het parlement van Zuld-Rhodesië
heeft ingestemd met een verlenging van
de noodtoestand met dertig dagen,
waar vijftig leiders van het Nationale
Afrikaanse Congres, die krachtens de
maatregelen voortvloeiend uil de nood
toestand in Zuid-Rhodesië gevangen
waren gezet, zijn gisteren vrijgelaten.
Veiligheidstroepen hebben ln Njassa-
land 28 personen gearresteerd; 21 wer
den aangehouden tijdens een razzia in
drie dorpen. In het noorden van het
land bemerkte een patrouille, dat een
brug besohadlgd was.
In Fort Manning zijn 18 personen ver
oordeeld tot gevangenisstraffen, vari
ërend van één tot anderhalf Jaar wegens
het veroorzaken van moeilijkheden en
ongeoorloofd wapenbezit. Voorts is be
kendgemaakt. dat een afdelingösecre-
taris van het Afrikaans Congres van
Njassaland is gearresteerd. Boven
Midden - NJassaland zijn pamfletten
neergelaten waarin er bij de bevolking
op werd aangedrongen inlichtingen te
verstrekken over onruststokers, die nog
op vrije voeten zün.
Een woordvoerder van de politie in
Loesaka, Noord-Rhodesië heeft meege
deeld dat 43 van de 103 Afrikanen, die
na ongeregeldheden op het eiland Chi-
loebi aangehouden werden, zich nog in
arrest bevinden in afwachting van de
behandeling van hun zaak. De overigen
zijn in vrijheid gesteld.
FRANKRIJK SCHAFT VIGNETTE
TOURISTIQUE AF
Frankryk, dat al eerder carnet en
triptiek afschafte, laat ingaande zater
dag a.s. ook het systeem van het Vignet-
te Touristique los. Deze plakker op de
voorruit, die bij de Franse grenzen voor
personenauto's werd verstrekt, had een
begeleidend gedeelte, waarop de afgifte
van benzinebonnen moest worden afge
tekend. Deze registratie zal nu voortaan
plaats vinden op de groene verzekerings-
kaart. De KNAC, die deze mededelingen
doet, voegt eraan toe, dat Frankrijk in
gaande 1 april de groene kaart verplicht
stelt voor buitenlandse motorrijtuigen.
Ook voor motor- en scooterrijders - die
overigens, evenals in het verleden, geen
bonnen voor goedkopere Franse benzine
zullen krijgen.
...(/iiisuw ASL CAA
PRIMEUR 20 ct PROMINENT 22 ctPREFERENT 27 ct
Coiijunctuiircrisis
èn structuurcrisis
(Van onze Brusselse correspondent)
De Belgische textielindustrie is van
alle takken van bedrijf het meest door
de recessie getroffen. Er gaat bijkans
geen week voorbij of men leest in de
kranten, dat een bedrijf in financiële
moeilijkheden is geraakt en er sprake is
van sluiting van de fabriek. In Kortrijk
sloot een vanouds bekende katoenspin
nerij haar deuren, en te Sint Niklaas,
niet ver van de Nederlandse grens, heeft
een groot bedrijf bij de rechtbank een
overeenkomst met de schuldeisers aan
gevraagd. Ook in Gent, het belangrijk
ste centrum van de katoenspinnerij- en
weverij is de werkloosheid in de jongste
maanden nog toegenomen. Vorig jaar
werd een vlasspinnerij definitief geli
quideerd.
Zoals in de meeste Westerse indu
strielanden en de Verenigde Staten is
de textielconjunctuur ook in België
zeer ongunstig. Bovendien moet mén
rekening houden met de gewijzigde ver
bruikersgewoonten. Er gaat heel wat
geld naar de auto. naar het interieur,
de televisie, weekeindereisjes, enz. Met
uitzondering van de meubelstoffen en
poogden te bereiken om nieuwe voor
raad te bestellen. Toch is het zo dat
deze zuidelijke buurtschap van Met
tingen vandaag de dag nog „Biagup-
som" optewel Bergen-op-Zoom wordt
geheten.
Napoleon zette met zijn continentale
stelsel een streep onder de roem van
de Ten Brinken en enige andere roem
ruchte Mettinger koopmansgeslach
ten.
En opnieuw viel het accent op de
Tüötten, die er steeds vaker toe
kwamen zich definitief elders te
vestigen, omdat ze in het Roerge
bied, in Oost-Duitsland of in het
in het verleden zo nauw met dit
Duitse gebied verbonden Nederland
de voedingsbodem voor een eigen
bedrijf vonden. Het werd de grote
tijd van de families Lampe, Voss,
Langemeyer, Heeger, Covers en later
vooral van de eerste en enige ere
burger van Mettingen. van Clemens
Brenninkmeyer. Over hem en de
andere Tüötten een volgend maal
meer.
Nederlandse financiële
experts naar Suriname
De heer Ponsen, staflid van het In
ternationale Monetaire Fonds arriveert
op 31 maart as. te Paramaribo teneinde
gegevens te verzamelen voor prof. Lief-
tinck en prof. Goedhart, die, gelijk ge
meld, door de Surinaamse regering zijn
uitgenodigd om een financieel monetair
rapport uit te brengen, dat als grond
slag moet dienen voor het regerings
beleid gedurende het volgende decen
nium.
Prof. Goedhart arriveert op 12 april
en prof. Lieftinck wordt op 13 april te
Paramaribo verwacht.
Medio april wordt voor een kort ver
blijf te Paramaribo verwacht dr. R. L.
W. Soutendijk, financiële raad bij de
Nederlandse ambassade te Washington.
De heer Soutendijk maakt deze reis in
opdracht van de Nederlandse minister
van Financiën.
Kindje in plastic
speelgoedblokje gestikt
Het bijna 2-jarig dochtertje van
Foster A. van de Veerdonk te Berlicum
heeft gistermiddag een plastic speel-
,fcS goedblokje in de luchtpijp gekregen en
gestikt. In het ziekenhuis te 's-Herto-
Het eenvoudige qedenkteken op het graf van C. en A. Brenninkmeyer wa-ar zij in allerijl werd heen-
u i i u t Kjr I gebracht, bleek zij bij aankomst reeds te
op het kerkhof te Mettingen. overleden.
de tapijten. Twee sectoren, die het nog
relatief goed stellen, worden de textiel-
uitgaven geremd. Maar wat doet de tex
tielindustrie om het verbruik te stimu
leren? In België is het Nationaal Ka
toeninstituut in Gent al jaren bezig
met propaganda. Er wordt een textiel-
koningin verkozen en de Amerikaanse
..maid of cotton" uit de katoenstad
Memphis wordt ieder jaar met haar
fantastische katoengarderobe in Bel
gië rondgetoerd. Er wordt, samen met
de textielhandelaren, in bijna iedere
stad een textielweek georganiseerd. Het
geeft goede resultaten, maar een crisis
zoals de textiel ze thans doormaakt, is
wel uitzonderlijk bar en pijnlijk. Dat
zeiden ons vele directeuren uit de tex
tielbranche.
Familiebedrijven vormden
te weinig reserves
In sommige sectoren is de produktle
toegenomen, maar de concurrentie is zo
moordend, dat de prijzen niet eens
meer de kostprijs dekken. Alleen de
werkelijk goed geoutilleerde en com
mercieel goed geleide bedrijven maken
8.575.-
Simca Beaulieu 10.300.-
ALLEENVERKOOP
HOGE RIJNDIJK 90
TELEFOON 23041
nog winst of verdienen hun afschrij
vingen. En hier raakt men in België
een ander teer punt. De textielindustrie
is een van België's oudste takken van
bedrijf. Reeds in" de Middeleeuwen had
het Brugse laken een internationale re
putatie. Vlaamse steden als Kortrijk en
Sint Niklaas zijn nog steeds de grootste
exporteurs vah wollen tapijten. Zij be
heersen de Amerikaanse en Canadese
markt. Maar er zijn veel te veel katoen
weverijen en ook de wolsector is overbe
last. In die beide sectoren kunnen ge
rust nog enkele tientallen bedrijven
verdwijnen zonder dat de globale pro
duktle van katoenen en wollen weefsels
ln België ook maar één kilo zal ver
minderen. Het gaat in de meeste geval
len om familiebedrijven, die te weinig
van de winst in het bedrijf hebben ge
laten voor de noodzakelijke modernise
ring en investering. Op de internatio
nale conjunctuurcrisis ent zich in Bel
gië dus nog een structuurcrisis. Vandaar
lat de recessie bijzonder scherp wordt
gevoeld.
En de Euromarkt?
En de vooruitzichten voor de gemeen
schappelijke markt? De Belgische waar
nemers voorzien een scherpe concurren
tie in de sector van de goedkope wollen
weefsels. In die sector heeft Nederland
cp de Belgische markt een sterke positie
veroverd, dank zij de Benelux. Maar de
beide Belgische en Nederlandse wolsec
toren zullen scherp worden bedreigd
door de Italiaanse goedkope wollen
weefsels, die de aandacht trekken door
hun fraaie kleuren en noviteiten. Wan
neer het spel eerlijk worat gespeeld
moet de Euromarkt nochtans gunstige
perspectieven openen voor de export
van Belgische en ook van Nederlandse
textiel naar de twee grote partners:
Duitsland en Frankrijk. De Belgische
textielindustriëlen hebben in Parijs een
bureau geopend en zullen het .open
gaan" van de Franse textielmarkt op de
voet volgen. Er is in Frankrijk een
grote markt voor Belgische ameuble
mentweefsels. tapijten, tricot-artikelen,
Jutegarens. linnen, en zelfs confectie.
Een Belgische handelsmissie zal bin
nenkort onder leiding van de minister
van Buitenlandse Handel, de heer Jac
ques van Offelen. de grote Franse ver
bruikerscentra bezoeken. Ondanks de
huidige ongunstige conjunctuur en de
structuurcrisis wil men dus trachten
om de kansen van de gemeenschappe
lijke markt te grijpen, althans in die
textielsectoren welke de concurrentie
aan kunnen.
Onderzoek naar een „lek"
Geheimhoudingsplicht
geschonden?
(Van onze Haagse redactie)
In antwoord op vragen met betrekking
tot de geheimhoudingsplicht van de
leden van de S.E.R. heeft de secretaris,
da heer Hub. L. Jansen, meegedeeld, dat
een onderzoek gaande is inzake de vraag
hoe de beslissing, welke een SER-com-
missie in november j.L. heeft genomen
om de Staatssecretaris van Economi
sche Zaken te adviseren een vestigings
beschikking voor het boekverkopersbe-
drüf af te kondigen, reeds op de dag van
de beslissing is uitgelekt. Niet-boekver-
kopende bedrijven blijken t« zijn ge
waarschuwd zo snel mogelijk pocket
boeken in de verkoop te nemen om
uitsluiting van boekverkoop, indien de
vestigingsbeschikking zou worden afge
kondigd, te ontduiken.
Huishoudbeurs
was een succes
De 14e Internationale Huishoudbeurs
heeft 143.626 bezoekers getrokken. Dat is
ongeveer 7.000 meer dan in 1958. Er zijn
uitstekende zaken gedaan. De exposan
ten waren bijzonder te spreken over de
koopkracht van het publiek, dat niet al
leen uit Amsterdam, maar - blijkens een
ingestelde enquête - uit alle delen van
Nederland afkomstig was.
De organisatoren zijn van mening dat
de huishoudbeurs niet alleen een com
mercieel, maar ook een sociaal succes is
geweest.
De huishoudbeurs 1960 zal worden ge
houden van 28 maart t.m. 6 april.
Nog meer t.b.c. gevallen
in Ter Apel
De tbc-gevallen in Ter Apel hebben
zich uitgebreid tot 32 gevallen in de ge
meente Vlagtwedde en 7 in de gemeente
Odoorn. 50 van de patiënten is in
middels reeds opgenomen in een
torium. Over enkele weken, in mei of
juni zal een gericht onderzoek worden
ingesteld naar de oorzaken en het ver
loop van dit groot aantal ziektegeval
len.
Inmiddels is een actiecomité opge
richt, in samenwerking met de diensten
Sociale Zaken van de gemeenten VI: -
wedde, Onstwedde en Odoorn. die zich
ten doel stelt de getroffen gezinnen -
terieel te helpen. Op giro 835120 var. <'e
Twentsche Bank te Musselkanaal I
fonds voor giften ingesteld, ten gunste
van het „actie-comité Ter Apelkanaal en
omstreken".
