Decentralisatie, differentiatie en
maatschappelijke aanpassing
MEISJE
TE KOOP HERENHUIS
S hell
Met een duidelijk stempel van
gewijzigd geestelijk klimaat
PEIL
HUIDUITSLAG»
Dll
geboorte
verloving
ondertrouw
overlijden
familie
berichten
A
Halitran
Naar vergadering of bijeenkomst...
Ibe-tex» op SmpeJ?
De winter heeft
haar vitaminen gestolen!
WOENSDAG £5 FEBRUARI 1959
Wetsontwerp voortgezet onderwijs
I.
Te beweren, dat het Nederlandse volk met spanning heeft uitge-
keken naar een nieuwe wet op het voortgezet onderwijs, zou over
dreven zijn. Voor velen zal het op 29 oktober 1958 door minister Cals
ingediende wetsontwerp zelfs een verrassing geweest zijn. Toch is dit
te betreuren, want dit nieuwe ontwerp is van zo vérstrekkende beteke
nis, dat het, indien het wet wordt, het Nederlandse volk in al zijn gele
dingen zal raken.
Bovendien is het niet moeilijk er kennis van te nemen, want het
Departement van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen geeft een
publikatie uit, die een snelle oriëntering mogelijk maakt door aan de
wet en de memorie van toelichting een leesbaar uittreksel te laten voor
afgaan. Te betreuren is overigens, dat juist het Departement van On
derwijs in een publikatie germanismen als „benadrukken" en „meer
kosten" niet heeft weten te vermijden.
Hetzelfde feit echter, dat geen enkel
ontwerp het tot wet gebracht heeft, is
medeverantwoordelijk voor de vorm.
Voor de bestaande vormen van voort
gezet onderwijs heeft men nl. incidentele
voorzieningen getroffen om aan de tel
kens rijzende behoeften min of meer te
gemoet te komen; nieuwe vormen zoals
het lyceum zijn zonder wettelijke rege
ling gebleven. Ondanks dit zich behelpen
heeft het onderwijs toch rijke vruchten
kunnen afwerpen, zoals de minister er
kent, maar hij wijst er óók op, dat de
meeste van onze onderwijswetten zijn
ontstaan in tijden, toen het geestelijk en
sociaal klimaat anders was dan nu, en
dat door het incidenteel karakter van
deze wetten de samenhang tussen de
verschillende typen van scholen er niet
duidelijker op is geworden. Het behoeft
dan ook niet te verwonderen, dat de
snel veranderende maatschappij en de
aansluiting van de schooltypen volgens
Na vijf jaar
Het wetsontwerp is niet uit de
lucht komen vallen, het bezit een
historie, die invloed heeft uitge
oefend op vorm en inhoud. De voor
bereiding heeft vijf jaar geduurd
maar men kan evengoed zeggen, dat
deze 55 jaar gevergd heeft, ómdat er
sinds 1903 vele wetsontwerpen op
het voortgezet onderwijs of gedeel
ten ervan zijn, verschenen, die wel
iswaar geen van alle tot wet ge
worden zijn, maar toch bouwstof
voor het thans voor ons liggende
geleverd hebben.
weloverdacht plan een grote rol spelen
in de motivering van het ontwerp, en de
minister geleid hebben tot het samen
brengen van alle vormen van voort
gezet onderwijs in één wet, die men
ietwat onparlementair mammoet-wet
noemt. Het komt hierop neer, dat het
uitgangspunt van dit wetsontwerp is de
bezinning op de funcie van de school in
de moderne democratische samenleving.
Vrijheid
Deze functie bestaat hierin, dat iedere
Nederlander na het volgen van het la
ger onderwijs (voortaan basis-onderwijs
geheten) in de gelegenheid gesteld wordt
zün aanleg verder te ontwikkelen en die
plaats te bereiken, waar de samenleving
zijn diensten het best gebruiken kan.
Door onze oud-stadgenoot -
destijds leraar aan het Stedelijk
Gymnasium alhier - dr. J. A. G.
van der Veer, thans rector van
het Stedelijk Gymnasium te
Utrecht.
Het voortgezet onderwijs bevordert dus
zowel een individueel als een algemeen
belang, want alle krachten, waarover het
Nederlandse volk in potentie beschikt,
moeten tot ontwikkeling komen, indien
het op de duur de vaart der volkeren wil
bijhouden.
Deze doelstelling eist een grote mate
van vrijheid bij het onderwijs: hoe zou
men immers met pasklare voorschriften
en schema's aan de belangen van indi
vidu en maatschappij, die bovendien
weer naar plaats eai tijd zullen variëren,
tegemoet kunnen komen? Men zal dan
ook in het wetsontwerp tevergeefs naar
detaillering zoeken, deze wordt over
gelaten aan algemene maatregelen van
bestuur, vervat in koninklijke besluiten.
Decentralisatie en
differentiatie
Nu is de vrijheid in het onderwijs niets,
nieuws, want het is een van de grond
slagen, waarop ons onderwijsbestel sinds
1848 gebaseerd is. Maar door allerlei voor
schriften van boven af is er van deze
vrijheid in de loop der tijden weinig over
gebleven. Hierbij zijn vermoedelijk de
rijksscholen meer aan banden gelegd dan
de bijzondere, terwijl het gemeentelijk
onderwijs in dit opzicht een soort mid
denpositie inneemt. De verschillen in
vrijheid zijn echter gering. Men moet
dit streven naar uniformiteit niet direct
veroordelen, want het is grotendeels
voortgekomen uit de behoefte naar een
te controleren deugdelijkheid.
Met dit principe van eenheid wordt
nu gebroken: het wetsontwerp procla
meert a.h.w. de vrijheid en wil deze tot
stand brengen door decentralisatie, die
leidt tot differentiatie. Deze wordt be
reikt, doordat voortaan niet alleen de
Kroon, maar ook lagere organen als ge
meente- en schoolbesturen kunnen be
palen, wat het beste is voor de onder
hen ressorterende scholen. Ook wordt
invloed toegekend aan de ouders, die im
mers de primaire rechten hebben op het
gebied van de opvoeding, waarmee on
derwijs nu eenmaal nauw verbonden is.
Tot nu toe had deze categorie van be
langhebbenden officieel geen medezeg
genschap.
Deze vergaande decentralisatie en dif
ferentiatie, gemotiveerd door vrijheid,
zijn wel de meest essentiële karakter
trekken van het wetsontwerp.
Aangezien de ervaring leert, dat de
vrijheid beschermd moet worden, gaan
deze differentiatie en medezeggenschap
van lagere organen weer niet zover, dat
iedere leerling zijn grotendeels eigen
programma mag opmaken, zoals dat op
de „highschool" in de Verenigde Staten
en op de „comprehensive"-sohool in En
geland het geval is. Slechts weinig on
derwijsmensen in Nederland zullen het
betreuren, dat dit systeem van menu-a-
la - car te ter-ke u ze -va n - de -leerling hier
niet wordt ingevoerd.
Indeling
De minister stelt vier categorieën
voortgezet onderwijs voor: a) het voor
bereidend wetenschappelijk onderwijs;
b) het algemeen voortgezet onderwijs;
c) het beroepsonderwijs; d) nader aan
te wijzen vormen van voortgezet onder
wijs.
Het voorbereidend wetenschappelijk
onderwijs (afgekort VWO) geeft een
voorbereiding voor universiteit en hoge
school langs een drievoudige weg, gym
nasium, authendum, lyceum, alle met
zes jarige cusrus, waarvan het eerste
jaar als „brugjaar" dient.
Het algemeen voortgezet onderwijs
(afgekort AVO) kent drie soorten: hoger
algemeen voortgezet onderwijs (HAVO)
met vijfjarige cursussen; dit is een
nieuw schooltype; b) middelbaar alge
meen voortgezet onderwijs (MAVO), met
een cursus van drie of vier jaar, te ver
gelijken met het huidige ulo; c) het la-
gier algemeen voortgezet onderwijs
(LAVO)tweejarige cursus, te vergelijken
met het tegenwoordige voortgezet ge
woon lager onderwijs.
Het beroepsonderwijs zal een grotere
differentiëring kennen dan thans het
geval is. Het omvat scholen voor tech-
middenstandsonderwijs, kunstonderwijs.
Ook de opleiding van onderwijzend per
soneel valt hieronder.
Atheneum
Naar aanleiding van deze nieuwe in
deling moge het volgende opgemerkt
worden. Op het gebied van het huidige
voorbereidend hoger en middelbaar on
derwijs (gymnasium, hbs, lyceum) valt
allereerst op de grote verandering, die
de hbs betreft. Dit schooltype heeft in
zijn bijna honderdjarig bestaan een
merkwaardige ontwikkeling doorge
maakt. Zijn stichter Thorbecke bedoelde
met deze schepping het onderwijs ook
dienstbaar te maken aan „de vorming
van die talrijke burgerij, welke, het la
ger onderwijs te boven, naar algemene
kennis, beschaving en voorbereiding
voor de onderscheidene bedrijven der
nijvere maatschappij tracht". De opzet
van de hbs was dus een afgeronde maat
schappelijke opleiding mogelijk te ma
ken voor „hogere burgers", die geen
universitaire studie wensten te verrich
ten.
Verandering
Het feit echter, dat het hbs-diploma
toegang gaf tot de polytechnische school
in Delft, die toen nog ressorteerde onder
het middelbaar onderwas, heeft geleid
tot een karakterverandering, die de wet
gever misschien niet bedoeld had en die
verschillend beoordeeld wordt.
Allereerst werd de hbs, omdat „Delft"
praktisch het enige vervolgonderwijs
vormde, steeds meer gericht op de eisen
daar gesteld, hetgeen een nadruk op de
exacte vakken tengevolge gehad heeft
ten koste van de geesteswetenschappen
(talen, geschiedenis enz.). Toen de
Delftse polytechnische school verheven
werd tot Technische Hogeschool, rees
het aanzien van het hbs-diploma, en een
Nederlandse filmers
engageren buitenlands
scenarioschrijver
Carillon Films te Rijswijk, van Ge
rard J. Raucamip en Ted de Wit, heeft
een Canadees scenarioschrijver van
naam geëngageerd: Munroe Scott, die
op 28 februari in ons land zal aanko
men. De heer Munroe Scott heeft o.a.
vele scenario's geschreven voor de Na
tional Film Board of Canada, die op
het gebied van de documentaire film
zoveel belangrijk werk heeft verricht.
Voorts werkte hij veel voor de commer
ciële televisie en schreef hij reeds een
aantal scenario's voor de films, die Ca
rillon Films in Canada en de Verenigde
Staten produceerde.
Het is voor het eerst, dat een
Nederlandse filmproduktiemaatschappij
iemand uit het buitenland als perma
nente kracht voor het schrijven van
scenario's aantrekt.
Het Leitlsch Dagblad
Als van ouds de
MEEST GELEZEN COURANT
van Leiden en Omstreken.
stap verder in deze richting werd gezet,
toen het mogelijk werd voor bezitters
van dit diploma universitaire examens
af te leggen in de exacte vakken en in
de medicijnen, en daarin te promoverea.
Maar daarmee werd de hbs een in zich
zelf verdeeld huis: haar programma
moest zowel dienen als voorbereiding
voor de universiteit en hogeschool als
voor het maatschappelijk leven. De la
tere schepping van de hbs-A, die be
oogde een meer directe aansluiting aan
het maatschappelijk leven te geven,
heeft tot nu toe niet het aanzien van
de hbs-B verworven.
Aan dit tweeslachtige karakter van
de hbs wordt door het wetsontwerp-Cals
een einde gemaakt. De taak van de hbs
wordt deels overgenomen door het Athe
neum met een zesjarige cursus, voor
zover dit een voorbereiding geeft voor
het universitair en hoger onderwijs; de
meer op directe opname in de maat
schappij gerichte opleiding wordt over
genomen door de HAVO-school met vijf
jarige cursus. Om de essentiële veran
dering goed te markeren, verdwijnt zelfs
de naam hbs.
Dr. J. A. G. van der Veer.
Prettig nieuws -voor moderne jonge mensen
Zie onze volgende advertentie!
Natuurlijk, bü erriepkinderen
hoort de dokter èn - als ze
niet helemaal in orde zijn,
hangerig, koortsig of ver
kouden, als ze pijntjes heb
ben of onrustig zijn - óók
prettige en veilige SINAS-
PRIL zuigtabletjes. Dezelfde
samenstelling als de beroem
de, van ouds beproefde grote
mensen-tabletten. maar in
speciale kinderdosering en
met frisse limonadesmaak.
Sinaspril gaat er zó in en
belpt direct. Haal het gauw
even ln huis. u kunt het mor
gen al nodig hebben.
KINDER-
e U 9
TABLETTEN
cangenaorn
GEZOCHT in dokters
gezin zonder kinderen
voor halve dagen.
Aanmelden na 7 uur
Prins Bernhardlaan 35,
Oegstgeest.
Krabben en peuteren
maakt de kwaal steeds
erger. De helder vloeiba
re D.D.D. dringt tot diep
onder de huid, zuivert de
poriën, ontsmet en ge
neest. f 1.20 per flacon.
geneest uw huid
VLOEISTOF - BALSEM - ZEEP
Door het verbindend worden
der enige uitdelingsbjst is het
faillissement van H. J. OTTO,
overleden op 5 mei 1958, voor
heen wonende te Leiderdorp,
geëindigd.
De Curator,
Mr. W. DE CLERCQ,
Langebrug 8a, Leiden.
zijn gebeurtenissen, die
het noodzakelijk maken
kennisgevingen aan
familie, vrienden en
bekenden te verzenden.
Schakelt n om zekerheid
te hebben, dat o niemand
vergeet, het LEIDSCH
DAGBLAD in. Met zijn
ruim 21.000 abonnees is
het verreweg de meest
gelezen courant in Leiden
en omstreken en dus het
aangewezen advertentie
medium voor
SPECIAAL TARIEF
18 ct. per mm
VER. TECHN. CLUB IN HET KAPPERSBEDRIJF
AFDELING LEIDEN:
VRAAGT MODELLEN
die op maandag a.s. in ZOMERZORG te Leiden
GRATIS in het bezit kunnen komen van een
MODERN KAPSEL.
Zij, die daarvoor in aanmerking willen komen gelieven zich
te melden bij L. VAN TONGEREN, Levendaal 104, donderdag
avond a.s. van 89 uur, telefoon 23612.
gelegen aan de PLANTAGE no. 3 te LEIDEN met
voortuin en achteruitgang, bev. 9 kamers, badkamer
met ingebouwd bad. Per 1 mei a.s. leeg te aanvaar
den met uitzondering van 2 kamers en keuken.
inl.: Makelaarskantoor J. VAN ITERSON, Oude Singel 190,
leiden. Uitsluitend tijdens kantooruren.
De gele pomp met de blauwe schelp maakt iedere
autorit tot een pleziertocht: uw motor loopt beter op Super Shell.
De helderrode kleur is het kenmerk van een klasse apart.
Tank Super Shell met de schoonste benzine die bestaat.
A.
Wat is èn -wat doet I.C.A.
I.C.A. is een door Shell ontdekte benzine doop, welke de onvermijdelijke
aanslag in de verbrandingsruimte^ onbrandbaar maakt en daardoor on
tijdige ontsteking voorkomt! Omdat I.C.A. de chemische structuur van de
aanslag dusdanig verandert, dat deze niet geleidend wordt, kan ook
kortsluiting van de bougies niet meer plaats vinden I Resultaateen motor
die soepeler en regelmatiger loopt, minder slijt en meer presteert!
Moeder, denk vooral nu om de gezondheid
van Uw kinderen! Hun vitaminen raken op!
Vul het tekort nu onmiddellijk aan! Geef
ze Halitran en U kunt gerust zijn. Geen
enkel ander product biedt een dergelijke
natuurlijke vitaminenrijkdom! Het steeds ge
lijkblijvende hoge vitaminengehalte A en D
wordt U gegarandeerd door- het Norske
Institut for Ernaeringsforskingte Oslo (Noor
wegen). U hebt dus. volle vitaminenzekerheid.
De lichtverteerbare Halitran neemt Uw kleine'
in zonder moeite en zonder morsen3 Druppels
Halitran staan gelijk met 1 paplepel gewone
levertraan. Ouderen slikken de kleine Halitran-
capsules gemakkelijk weg.
b
DRUPPELS
t)
Halitran bevat:
38.000 i.e. Vitamine A
per gram.
5.100 i.e. Vitamine D
per gram.
Halitran geeft:
meer weerstand tegen
griep, bronchitis en an
dere ziekten. Voorkomt
en bestrijdt rachitis.
Kweekt sterke beende
ren en een gaaf^bit.
