casanova in, u\mstcRöam
's-Werelds grootste
harten veroveraar
ging op avontuur
Geen „strafexpeditie" meer
ZATERDAG 7 FEBRUARI
WEKELIJKS BIJVOEGSEL
PAGINA 4
Romance met
Esther d'O
HOLLANDSE
EERBAARHEID WON
VAN ITALIAANSE ZWIER
7-
//Zj i
Tweemaal was 's werelds grootste vrouwenveroveraar Giacomo
Casanova, zich noemende Chevalier de Seingalt (1725 tot 1798) in
ons land, de eerste maal tweehonderd jaar geleden. Voor de Neder
landse vrouw in het algemeen geen kleine eer, dat deze aartsverleider
tenslotte tóch in zekere zin een blauwtje liep bij het Amsterdamse
meisje, voor wie hij zeker niet minder moeite deed dan voor de vele
honderden, die dit losbandige heerschap als bloempjes plukte in de
kleurige tuin van de pruikentijd. Iets dat overigens niet wil zeggen,
dat de bekoorlijke Esther d'O., de enige dochter van een rijke Amster
damse weduwnaar, in werkelijkheid Esther Hope geheten, niet tot in
het diepst van haar meisjeshart was getroffen door de onstuimige
avances van de fonkelogende, toen 33-jarige Italiaan. Maar laat ons
bij het begin beginnen. En dat begin heet Venetië, het 18de eeuwse
f a LS de zoon van een derderangs
toneelspeler is Giacomo Casa-
nova in 1725 in dit Venetië ge
boren. een pientere jongen, die spelen
derwijs zijn medeleerlingen overtroeft,
maar ook een jongen die intens mee
wil doen en overal bij wil zyn. Aan de
kaden ziet hij geblindeerde gondels
voorbijvaren, terwijl de avond valt: wie
vaart daar? Waarheen? Opgroeiend in
de lichtzinnigste stad ter wereld, wordt
Casanova maar wie kan het hem
eigenlijk verwijten? een vroegrijp en
vroegbedorven kind.
Maar toch heeft hij. nog maar zes
tien jaar oud, al met lof een doctors
bul verdiend En Casanova wordt pries
ter. Naar Rome gaat hij en hij maakt
een goede kans secretaris te worden
van kardinaal Aquaviva. Maar dan
komt in zijn leven d/e eerste van de tal
loze verwikkelingen met en over vrou
wen. Niet zelf is hij ditmaal echter
schuldig, doch een vriend. De schijn is
evenwel tegen Giacomo en hij wordt
„weggepromoveerd". Met een eervolle
opdracht van de kardinaal vertrekt hij
naar Constantinopel. In zijn hart heeft
hij echter het geloof verloren in de
waarde van een rechtschapen levens
wandel. Als Constatinopel bereikt is,
heeft de jonge priester zich getransfor
meerd! in een elegant officier; zijn in
drukwekkend uniform is van eigen
vinding.
Het is onmogelijk Casanova te volgen
op zfjn levensweg. Geen land in
Europa dat hij niet bereisde, zeer ver
mogend soms, in eigen koets met eigen
bedienden, arm als een kerkrat vaak.
er niet voor terugschrikkend met een
vals kaartspelletje hier of een ver
dacht handeltje daar zijn ontredderde
financiën op orde te brengen. Voor
niets deinsde deze. eigenlijk bijzonder
intelligente kerel terug.
Madame de Pompadour
EEN voorbeeld: Enkele weken Is hij
nog maar in Parijs, nauwelijks
in staat een gesprek in het Frans
te voeren, maar toch is hij de enige,
die in het grootste theater, waar ook
de koning met zijn hofhouding pleegt
te komen, langdurig en luid applau
disseert voor een impopulaire Italiaanse
zangeres. Madame de Pompadour zit
in haar loge; zij laat de bruine, slanke
onbekende aan zich voorstellen
Twaalf jaar later herinnert Madame
de Pompadour zich nog de conversatie
met Casanova in zijn zwaar-geaccen
tueerd Frans.
Met goochelkunsten, gewichtig aan
gediend als de eeuwenoude, geheime
leer van de Kaballa, weet hij de schat
rijke markiezin dUrfé duizenden Louis
d'Or lichter te maken. Ook met Lode-
wijk XV komt hij in contact. Hij be
zorgt Zijne Majesteit een dertienjarige
Venus voor het bekende Parc-aux-
cerfs. waar de koning echter geen her
ten meer houdt, maar vriendinnetjes
onderbrengt in de verspreid gelegen
landhuizen. Boucher heeft het. meisje
zo geschilderd dat men vandaag de
dag de smaak van Casanova en Louis
XV nog kan naproeven.
Onbetekende stunt van een licht
mis? Goedi, maar Casanova is het ook,
die de Franse minister van Financiën
ervan weet te overtuigen, dat alleen
een bepaald soort staatsloterij het land
van het naderende bankroet zal kun
nen redden. En hij krijgt de opdracht
deze loterij te organiseren. En jaren
lang is hij het. die inderdaad miljoe
nen franken verdient voor de Franse
staat. En uiteraard vele duizenden
franken voor zichzelfHet is dui
delijk dat de eerste de beste avontu
rier nimmer het vertrouwen van de
Franse regering had gekregen.
Weinig bekend is het ook. dat Casa
nova, die men slechts kent als licht
zinnige auteur van de „Mémoires", ja
renlang getracht heeft naam te ma
ken als dichter, essayst en dramaturg.
Meer dan één geschrift van zyn hand
verscheen tijdens zijn leven. Hij boekte
er weinig succes mee. Het enige waar
mee Casanova bij leven naam maakte,
was zijn boeiende verslag van zijn sen
sationele ontvluchting uit de Veneti-
aanse gevangenis, de „loden daken"
genaamd. Zelfs als auteur werd Casa
nova letterlijk gedwongen een avon
turier te zfjn
Waarom naar Nederland?
WAAROM kwam hij in de winter
van 1758/'59 naar Nederland?
In verband met een van de vele
gecompliceerde effecten- en geldtrans
acties tussen de Franse regering en de
18de-eeuwse bankiers in Nederland,
was het in Parijs gewenst gebleken dat
iemand, buiten de Franse gezant in
Den Haag om. met de Nederlanders
ging onderhandelen. Casanova had er
lucht van gekregen dat zo iemand ge
zocht werd; zyn relaties zorgden voor
de rest.
Slechts één nacht bleef Casanova
over in Rotterdam. In Den Haag lo
geerde hfj bij de Joodse bankier Boas,
werd voorgesteld aan de 12-Jarige stad
houder Willem V en aan diens moeder,
en woonde bijeenkomsten bij van de
vrijmetselaars, waardoor hij in korte
tijd op vriendschappelijke voet omging
met de meest vooraanstaande figuren
uit regerings- en bankierskringen. En
dan reist onze Giacomo in zijn post-
sjees met bagage en twee lakeien door
het besneeuwde polderland naar Am
sterdam.
Een dag later is hij in contact met
een der rijkste Amsterdamse kooplie
den-bankiers, Thomas Hope, in de Mé
moires de heer d'O. Twee dagen later,
op nieuwjaarslag 1759, wordt hy ont
vangen in het luxueuze huis van de
koopman en leert hy Esther kennen:
„Een meisje met een zeer blanke, heel
licht roze getinte gelaatskleur, git-
Venetic, waar de speeltafels zijn, waar een graaf Dandolo in 24 uur
al zijn bezittingen kan verspelen en tenslotte (bij een tegenzet van
100.000 dukaten) zijn. eeuwenoude adelsbrief. Venetië, waar de
huwelijksbanden sierlijker en losser gestrikt zitten dan waar ook ter
wereld. Venetië, waar het carnaval elk jaar vijf maanden duurt, van
mei tot oktober. Venetië, waar zeven theaters zijn, terwijl Parijs in
dezelfde tijd geweldig prat gaat op.drie schouwburgen. Venetië,
de stad van de „segisbee", dat is de gedienstige chevalier van een
gehuwde dame. Hij geleidt de vereerde vrouw waar zij gaat of staat,
reikt haar in de kerk het gebedenboek aan, helpt haar in gondel of
rijtuig, 's morgens staat hij bij haar bed als zij ontwaakt en trekt
gedienstig de corsetveter aan, terwijl de echtgenoot elders voor
„segisbee" speelt.
zwarte haren en de mooiste ogen, die
men zich kan voorstellen. Zij maakte
indruk op mij. Haar vader had haar
een schitterende opvoeding laten ge
ven. zij sprak uitstekend Frans, speelde
bijzonder goed klavecimbel en hield
hartstochtelijk veel van lezen".
Het blijkt dat die dag een concert
gegeven wordt, dat Esther graag be
zoeken wil. Zelden is de wereldwijze
avonturier zo verwonderd geweest, als
over het vertrouwen dat de vader en
de dochter hem die avond schenken:
hij rijdt met de. in avondikleding ge
stoken Esther naar de concertzaal,
zonder dat zij gechaperonneerd wordt.
Heel gewoon voor ons nu en evenzeer
voor de Nederlanders in de 18de eeuw,
maar wat deze rit voor Casanova be
tekent heeft, kan slechts begrijpen wie
in d/e Memoires andere ry tuig tochtjes
van Giacomo heeft meegemaakt.
Giacomo Casanova, zoals hij er zou hebben uitgezien.
Op schaatsen
ENKELE weken later misschien
vandaag juist 200 jaar geleden
organiseert de schalkse Esther
een schaatstocht je en nodigt ook Ca
sanova uit! Hij, die meer dan eens de
dood geriskeerd heeft voor een lieftal
lig gezicht, heeft de uitnodiging van
zelfsprekend onmiddellijk aangenomen.
Ach, hij wist niet wat hem boven het
hoofd hing.
In koetsen rjjdt het gezelschap vro
lijke jongelui naar de Amstel en bindt
daar de schaatsen onder; een behulp
zame jongeman helpt Casanova even.
En daar schieten de meisjes en jongens
al weg. Casanova wil hen volgen: de
eerste, allesbehalve elegante val van
de Chevalier de Seingalt, gevolgd door
tientallen anderen. „Ik leed als een
martelaar en was bang dat mijn on
derste ruggewervel, die men het „os
sacrum" noemt, verbrijzeld was". Deze
eer moet men Casanova nageven, ook
op het gladde Nederlandse ys laat hy
zich niet uit het veld slaan. Hij zet
door en zeker zal hij met deze onver
zettelijkheid tegenover Esther zyn fi
guur hebben gered.
Allengs ontwikkelt zich in de vol
gende dagen een verhouding tussen
haar en de bruine Italiaan. Ook nu
probeert Casanova zich voor te doen
als de, in de geheime leer van de Ka
balla ingewyde, de man die door het
sleutelwoord O S AD. met cjjferpira-
miden alle geheimen van verleden,
heden en toekomst kan ontsluieren. Het
duurt echter maar even, ofEsther
orakelt even hard als Casnova zelf.
Zy heeft het doorzien dat het orakel
precies de antwoorden geeft, die men
zelf wil laten geven. De cijferpira-
midën moeten zo worden gebouwd, dat
aan de basis de gewenste woorden-in-
cijferschrift te voorschyn komen. Ca
sanova is nu wel even verbluft. Zo
veel intelligentie had hij niet ver
wacht. Hij moet zich rechtvaardigen!
Het lot is hem gunstig. Op een och
tend. de trap oplopend naar de woon
vertrekken van de familie d'O.. vindt
hij een portefeuille met bankpapier
hangend in een opening onder een
traptrede. Hij schuift de portefeuille
er geheel door, zodat deze valt en
waarschijnlijk terecht komt in de kel
der onder het huis. Dezelfde avond
vertelt de heer d'O. van zyn verlies en
op zijn verzoek raad/pleegt Casanova
het orakel. Vanzelfsprekend is het
amtwoord: „In de kelder".
„Onmogelijk!" oordeelt de heer d'O.,
en ook Casanova zelf doet sceptisch.
Toch zoekt men even, tegen beter we
ten in, de kelder af en vindt het ver
loren voorwerp inderdaad).
Mil joenen-spel
ALS er iets is, dat zich in
deze tijd van snelle veran
deringen op ieder gébied,
grondig wijzigt, dan is het
de muzikale ontwikkeling der
jeugd.
Uit is het met de dagen,
waarin onmuzikale kinderen
zich jarenlang afbeulden met
het spelen van toonladders, en
dan eindelijk tot grote trots der
ouders, maar tot walgmg van
anderen, een étudetje van
Czerny aframmelden.
Nu is 't héél anders; in de
eerste plaats wordt er op de
muziekscholen onmiddellijk se
lectie gemaakt.
Een kind, dat van uitgespro
ken onmuzikaliteit blijk geeft,
wordt al gauw duidelijk ge
maakt, dat 't beter kan gaan
voetballen of hoela-hoepelen
dan achter de piano zitten.
In de tweede plaarts zijn de
muzikale opvoedingsmethoden
zo totaal omvergegooid, dat 't
voor geen jongen of meisje meer
een strafexpeditie is, aan mu
ziek te „doen".
Daar komt nog by, dat ze
tegenwoordig meestal in groeps
verband aan de slag zyn, wat
extra stimulerend werkt.
NU is t wel niet zó, dat een
kind niet meer hoeft te
studeren.
Dat zal altyd wel blijven.
Maar illes verloopt zóveel pret
tiger en met veel meer pedago
gisch inzicht, dat de animo er
hogelijk door wordt opgevoerd.
Het is opvallend, hoe sterk de
belangstelling gegroeid is. De
aantallen leerlingen voor bijna
elk instrument zijn dan ook in
enkele jaren omhoog gespron
gen.
Er zijn instrumenten, die
vroeger nauwelijks aangeraakt
werden, byv. de accordeon of
de klarinet, wier beoefenaren
echter nu nauwelijks meer te
tellen zyn.
Radio en televisie zijn onge
twijfeld mede oorzaak van de
verhevigde hist tot zelfbeoefe-
ning der muziek. Misschien
werkt ook de invloed der school-
concerten ten goede of prikkelt
het vele succesvolle optreden
van een bandje hier en een
bandje daar.
Zeker is, dat het musiceren
onder jong en oud het pleit ge
wonnen heeft en nog nooit zo'n
hoge stand bereikte.
Even zeker is 't, dat niemand
zich een nuttiger „vrijetijdsbe
steding", zoals dat tegenwoordig
deftig, heet, kèn denken!
DE peuters zijn er tegenwoor
dig verwonderlijk vroeg
by!
Even verwonderlijk te con
stateren, dat ze bijzonder vlug
de aardigste resultaten behalen
in speciaal voor hen door be-
EESTHER is nog niet overtuigd,
maar hoe kè,n Giacomo dit heb
ben geënscèneerd? De heer d'O.
daarentegen staat perflex van Casa
nova's supra-normale vermogens. En
kele dagen later verzoekt hij de Ita
liaan het orakel te vragen of een be
paald Nederlands schip al of niet
schipbreuk heeft geleden; men heeft
er in enkele weken niets van gehoord.
Casanova, die de bedoeling van de
vraag niet weet, laat het orakel „be
houden" antwoorden. Pas de volgende
dag vernemen Casanova en Esther de
bedoeling van de vraag: de heer dfO.
heeft die morgen het schip met zijn
gehele vracht voor 300 000 gulden op
de beurs gekocht. Indien het schip te
rugkeert- zal hij miljoenen hebben ver
diend. In het andere geval
Zelfs tegenover Esther houdt Giaco
mo in deze pynlijke situatie de juist
heid van het orakel vol. En voor de
zoveelste maal is Vrouwe Fortuna de
Italiaanse avonturier welgezind. En
kele weken later wordt in Amsterdam
het bericht ontvangen, dat het schip
met ernstige vertraging, maar behou
den in Madeira is aangekomen. Het
douceurtje dat Casanova van zijn
vriend en aanstaande schoonvader
ontvangt, is niet gering: 30.000 harde
Hollandise guldens, een klein vermo
gen. En wat Casanova bijna net zo be
langrijk vindt: Esther begint te ge
loven, dat zijn Kaballa-kunst toch wel
veel wonderbaarlijker is dan de hare..
Aanstaande schoonvader? De heer
d'O. en Esther zijn beiden gewonnen
voor en door Giacomo, hijzelf kan ech
ter de ingeboren zwerflust niet langer
de baas. En als nu ook nog de op
dracht van de Franse regering met
goed gevolg afgewikkeld raakt, be
weert hij dat dringende redenen hem
naar Parijs terugroepen. Een half jaar
later is hij terug. Is Esther hem ver
geten?
Voorgoed voorbij!
7ODRA zy mij zag, slaakte het
charmante persoontje een kreet
1 van verrassing en blijdschap en
wierp zich in mijn armen, waar ik haar
met geestdriftige innigheid ontving".
Al gauw wordt er weer ge-orakeld
dat het een lieve lust is, tegelijkertijd
word/t de verliefdheid van Casanova
steeds groter. Esther heeft echter als
eis gesteld, hem slechts als aanstaande
echtgenoot te willen aannemen, zodra
hij haar het volle geheim van de Ka
balla heeft geopenbaard. Lang strib
belt Casanova tegen, maar in dezelfde
tijd dat het hem duidelijk wordt dat
Esther slechts een wettig huwelijk
wenst, openbaart hfj haar het geheim,
dat heel zijn Kaballistische kunst op
niet® berust.
Korte tijd later vertrekt hij voor een
reisje naar Duitsland, zeer behoorlijk
door de heer d'O. die hem liefheeft als
zijn zoon, van reisdeviezen voorzien.
Zijn plechtige belofte, nog hetzelfde
jaar in Amsterdam te zullen terugke
ren, heeft hij niet gehouden: „Myn be
lofte was oprecht en zo ik die char
mante en buitengewone vrouw niet
heb teruggezien, kan ik my toch niet
verwyten haar te hebben bedrogen,
want alles wat mij nadien overkwam,
heeft mij belet mijn woord tegenover
haar te houden". J. V.
kende musici geschreven com
posities: men denke aan BÓle
Bartók.
Alsze de aanleg hébben.
Nu moet ge vooral niet den
ken, dat ze, als op dit plaatje,
even voor de aanvang van de
landelijke wedstrijd in piano
spel in een rijtje aan de vleugel
zitten, om hun stukje voor te
dragen.
Dat doen ze heus niet, hoog
stens met z'n tweeën.
Maar is 't niet grappig en
geruststellend voor de toekomst
tevens, zoveel enthousiaste ge
zichtjes voor de toetsen te zien
van kinderen, die met 't groot
ste plezier gaan proberen een
eerste prijs in de wacht te
slepen?
VERMOEDELIJK zijn het
pianistjes in de dop.
Ze zullen misschien geen
virtuozen van wereldformaat
worden zoals Mozart, Ohopin of
Liszt, maar dè.t hoeft ook niet.
Het is om het genoegen en de
bevrediging van het zèlfmusi-
ceren begonnen.
Wie weet, hoeveel plezier ze
er ook anderen mee zullen
geven.
Muziek is gelóóft U 't nu
maar! zülk een rijke bron
van innerlijke zowel als uiter
lijke vreugde, dat we ons voor
dit blije groepje jongens en
meisjes geen zorgen hoeven te
maken.
Evenals anderen zullen ze
kattekwaad uithalen, reken
maar
Dat mag, als je jóng bent,
ook bést!
Er staat echter iets tegenover,
iets dat het leven waardevol
maakt.
Wie dus een kind heeft, dat
voor muziek voelt, late 't gerust
z'n gang gaan.
Al is 't op deocarino, die
merkwaardig genoeg thans
weer stromen liefhebbers trekt!
Wie zou dat ooit gedacht
hebben?
Of zou dit, behalve met de
vrijetijdsbesteding, ook iets met
de bestedingsbeperking te ma
ken hebben?
FANTASIO.
