TWEE EENZAME OUDE MANNEN
IN WESTDUITSE HOOFDSTAD
Sneeuw en sneeuw
Figuren uit negentiende eeuw slaagden erin de
ruïnes om te toveren in een welvaartsstaat
Duitslands „vierde jeugd" naar
toppen van materiële welstand
HANS BREDOW OVERLEDEN
D'
ZATERDAG 17 JANUARI 1959
(Van onze correspondent te Bonn, H. N. Appel)
De welvaart is de gemiddelde Westduitser in
het jaar 1958 wel zo ongeveer tot de lippen ge
stegen, hij verdrinkt er af en toe bijna in! Hij
moet vechten bij het lezen van iedere courant en
van ieder damesblad vol glanzende, kleurige
advertenties, om te ontkomen aan de greep van
de openlijke en „verborgen verleiders", die hem
Mercedessen van nauwelijks negen duizend mark,
Volkswagens van nog geen vijf mille, Musik-
truhen en Fernsehapparate, Kühlschranke en
Sektflessen (om bij vele, vooral ongepaste gele
genheden leeg te drinken) willen opdringen. Wie
immers géén Mercedes heeft, is een burgerman;
wie géén „Vauwé" (Volkswagen) heeft, een
arme luis; wie géén Sekt drinkt, is geheelonthou
der, maaglijder of armoedzaaier. Het jeugdige
zwelgen in het vele, alom aanwezige, heeft de ge
middelde Westduitser nu eenmaal danig te pak
ken: hij kan zijn geld niet op. Jan-en-alleman
koopt in dit land aandelen en certificaten van in
vesteringsmaatschappijen. Jan-en-alleman spreekt
over de rente van obligaties, over vijf-procenters
en vijf-en-een-half-procenters.
M:
Dit Duitsland heeft een welvaart (ondanks grote onverkoopbare kolenvoorraden
en moeilijkheden bij staal en textiel!), die Amerikaans aandoet. Alles is leven
rondom de Duitser, leven en jeugd, maar vaak ook: leegheid en verveling!! Alles:
de glimmende en blinkende auto's en keukenmeubels, de Nitribitts, het alweer
flinke en thans ook „spirituele" leger, de minister van Defensie Strauss, de veer
tigers en vijftigers, die aan de top van menige deelstaat staan, de piepjonge maar
helaas vaak overwerkte industrie-managers, het Bondsdaggebouw te Bonn. Het
is alles van „déze niéuwe tijd". Het leven bruist in de Bondsrepubliek, de „repu
bliek van de jeugd". De republiek die iedere dag jonger wordt tengevolge van
de stroom van honderden jonge vluchtelingen uit Oost-Duitsland, dat zichtbaar
veroudert ondanks de „idealen" uit Moskou.De republiek van Bonn voert
Duitslands vierde jeugd na Bismarck, na Weimar, na Hitler naar de toppen
van de welvaart, ook al zijn er zelden zö weinig boeken gelezen en gekocht als
dit jaar.
Overbrugging van
een kwade tijd
Deze Westduitse republiek vol
overdreven jeugd en onbekookte
jeugdige kracht - en ditmaal is er
geen woord overdrijving bij - heeft
evenwel aan haar top twee mannen
uit een andere eeuw, wier horloges
achter lopen als men ze vergelijkt
met die van de Westduitse twinti
gers - die geen jeugdbeweging ken
nen, wèl de extase van Bill Haley's
jazz.
Twee eenzame, zeer oude mannen,
representanten van de negentiende
eeuw, die iedere dag weer te Bonn
tonen hoe een al weer ver verleden
het redt met atoomwapendreiging
met diplomatie uit Moskou en van
de Oxfordse straten. Die tonen hoe
dat verleden over de verschrikkin
gen van Hitier heen, dit bizarre
Duitsland kan leiden naar ongetwij
feld nog groter welvaart en waar
schijnlijk nog groter politiek aan
zien dan het thans reeds bezit. Twee
oude mannen, die voor zichzelf als
persoon part noch deel van die wel
vaart begeren
Prof. dr. Theodor Heuss, president
van West-Duitsland en Bondskanselier
dr. Konrad Adenauer zijn thans resp.
74 en 82 jaar oud, van de jaargangen
1884 en 1876. Bismarck hebben zij bei
den nog bewust meegemaakt; hij over
leed in 1898. De in 1859 geboren Keizer
Wilhelm is voor hen nog altijd een be
grip. De staatslieden uit de Weimar
tijd. Stresemann (geboren ln 1878) en
Brüning (van 1885), zijn van hun ge
neratie. Hitier zou, indien hij thans nog
leefde, jonger zijn dan zij, n.l. 69! Go
ring en Goebbels waren van 1893 en
1897. Zó groot is de periode die Heuss
en Adenauer met him leeftijd, hun er
varing en hun karakter overbruggen,
dat zij al deze goede en slechte, vrede
lievende en kwaadaardige politici nog
van nabij hebben meegemaakt. Zij bei
den vertegenwoordigen door hun per
soon en hun jaargang de sprong van
het goede verleden naar de maagdelijke
toekomst, die Duitsland na 1945 moest
maken om te ontkomen aan een neural-
gisch blijven-staan bij Hitiers misda
den. waarover men overigens eerst in
het afgelopen jaar, blijkens de vele pro
cessen tegen de concentratiekampbeu
len. eens ernstig is gaan nadenken
Schiller als autobewaker
Wie zijn deze oude mannen, die in
Bonn hun land vertegenwoordigen en,
als het moet, er de slagen voor opvan
gen? Kort en eerlijk gezegd: de intel
lectueel Heuss is het sympathiekst. De
oud-hoofdredacteur van de ..Neckar
Zeitung" uit Heilbronn, de man. die in
1920 korte tijd hoogleraar was aan de
hogeschool voor politiek te Berlijn, de
politicus, die vóór 1933 zo'n zeven jaar
Rijksdaglid was. deze prof. Heuss heeft
iets van de lieve, oude grootvader-met-
de-bakkebaarden uit Potgieterstijd. Hij
spreekt met een diepe stem. heel lang
zaam. ieder woord vol betekenis, geestig
en zonder een zweem van geleerdheid.
Hij is een man. die geen blad voor zijn
mond pleegt te nemen, maar in zo'n ge-
geval bepaald niet grof wordt. Verleden
jaar reed hij eens door Hamburg en zag
aan de rand van een groot parkeerter
rein een standbeeld van Schiller Ln een
bosje verscholen staan. ..Schiller als
autobewaker", gromde hij, en hij
schreef ijlings een geharnaste, stijlvolle
brief aan Hamburgs burgemeester Max
Brauer. Of dat standbeeld niet ergens
anders kon worden geplaatst; of dat nu
moest. Schiller als bewaker van een
parkeerterrein. Het standbeeld wérd
verplaatst!
Heuss, dat is de goedmoedigheid zelf.
Maar ook het Duitse politieke geweten.
Als Rijksdaglid stemde hij in maart
1933 voor Hitiers beruchte machtigings
wet, maar zijn boeken werden in de
volgende jaren verbrand en hij mocht
niet meer schrijven, ook al kwam juist
in de gedwongen jaren van stilte zijn
grote werk over het Duitse liberalisme
gereed. Goedmoedigheid en begrip, in
tellectueel onderscheidingsvermogen en
gevoel voor verhoudingen zijn zijn gro
te kwaliteiten. Hij geldt als de man, die
van het Westduitse presidentschap, dat
hij in 1949 kreeg na voorzitter van de
liberale FDP te zijn geweest, een hoog
ambi, een onafhankelijke representa
tieve functie heeft gemaakt, nij trad in
de schaduw, teneinde het ambt zijn
goede glorie te geven. Daardoor kon
neuss voor de gemiddelde Westduitser
een begrip „Pappa Heuss" worden,
een man met een goed geweten, een
man die altijd iets te zeggen heeft en
die geen gemakkelijke speeches pleegt
te houden omdat hij dat niet kan!
Vriendelijke spotter
Voor Heuss was het karwei weggelegd
om het vorige jaar in Engeland de hete
kastanjes uit het vuur te balen. Ade
nauer was daar in april nog geëerd
als politicus, als Westelijk strijder voor
ce vrijheid. Heuss kwam als represen
tant van Duitsland in Londen en moest
spitsroeden lopen. De studenten van
Oxford verguisden hem door zijn komst
op hun universiteiten te „vieren" met
de handen in de zak. De Londense pers
noemde hem een „typische Duitser". De
oude man uit Villa Hammerschmidt te
Bonn heeft dat alles met veel wijsheid
geaccepteerd en vervolgens glimlachend
en ook een beetje grijnzend gesproken
over „het. succes" van zijn Engelse reis.
Dat is Heuss. Bonn raakt nem m dit
nieuwe jaar kwijt, want hii wil in
Stuttgart in zijn nieuwe huis nog een
paar jaar schrijven. Over het liberalis
me, over litteratuur, over wijn. Deze
oude man van 1884, onvervangbaar en
De president van de Bonds
republiek, prof. dr. Theodor Heuss:
het sympathieke gezicht, dat zö uit
Potgieters tijd kan zijn.
onverbeterlijk als geestige intellectueel
en zachte spotter, heeft zijn land ge
diend, het de moeilijke jaren doorgchol
pen. het ambt van president alle eer en
glorie geschonken. Heuss gaat. hij stopt
ermee, juist na zijn moeilijkste expedi
tie: Londen, Coventry, Oxford.
Adenauer: rechtlijnig en
autoritair „gezinshoofd"
De weduwnaar Heuss heeft nog altijd
naast zich (boven zich?) de weduwnaar
Adenauer, zónder Potgieter-gezicht, zon
der de ironische trekken van de intel
lectueel, zonder gestoorde blikken over
Schiller-gedenktekens; geen liberale,
maar r.-k. Centrumman vóór en CDU-
leider nk Hitier. Zeker, de Bondskanse
lier kan de handen half opheffen en
bezwerend politieke geesten wegjagen.
Hij kan meesterlijk, als een oude vader,
een hele zaal vol mensen met zijn een
voudige pathos en rechtlijnige denkfor-
mules naar zijn hand zetten. Zo lang
zamerhand weet iedereen wel dat hij
zijn kabinet in handen heeft, zoals een
gezinshoofd autoritair zijn vrouw en
kinderen. Maar Adenauer maakt au
fond geen moment de indruk dat men
met gevoel, met grote sympathie over
hem kan praten. Hij is, welzeker, trouw
- in de zaak-Kilb (corruptie), in de
zaak - Schaffer (gesprek met Oost
duitsers), in de zaak-Blankenhorn (las
ter) bleef hij achter zijn medewerkers
staan, rechters of geen rechters, publieke
opinie of niet. Zijn politiek blijft hij al
even trouw: de tot ondergang genoemde
Deutsche Partei helpt hij tot de laatste
ademtocht, hij valt de Mannesmann-
concentratie aan, omdat dat voor zijn
algemene politiek zo uitkomt; hij doet
om dezelfde redenen toezeggingen in het
kolen-olie-conflict, die onverdedigbaar
zijn voor Erhard. Kortom, Adenauer,
acht jaar ouder dan Heuss, maar met
de mentaliteit van een vijftiger, is de
kille politicus, de koele diplomaat, de
ijzige kabinetschef, die het parlement
bespeelt. Hij was iets toen Göring hem
in 1933 afzette als burgemeester van
Keulen. Daarvóór had hij het al ge
bracht tot staatsraad in Pruisen, tot as
pirant-rijkskanselier in mei 1926 (hij
was toen 50 en streefde tevergeefs naar
een grote coalitie).
Altijd gelijk.
Op de leeftijd, dat een normaal mens
zich definitief uit zijn zaken terug
pleegt te trekken (73 Jaar), begon
Adenauer aan zijn tweede carrière!!
Achter hem lag menig politiek avon
tuur: zo wordt hij er nog altijd van ver
dacht in de jaren '20 een onafhankelijke
Rijnstaat, los van Pruisen, te hebben
willen oprichten met Franse steun. Zo
werd hij in 1945 door de Amerikanen tot
burgemeester van Keulen benoemd,
maar door de Engelsen weer afgezet.
Maar in 1949 begon dan zijn nieuwe
carrière - en die duurt thans bijkans
tien jaar. De verdienstelijke burgemees
ter en Centrumpoliticus is uitgegroeid
tot een staatsman van Europees formaat,
tot een diplomaat van allure, tot een va
derfiguur voor de naar leiderschap hun
kerende Duitsers, tot regeringsleider in
eer. land, dat tot de welvarendste ter
wereld wordt gerekend en dat politiek
uiterst stabiel lijkt. Er is geen twijfel
aan. dat de Rijnlander, die Adenauer is,
de blik nu al veertig jaar westwaarts,
en dan vooral naar Frankrijk, heeft ge
richt. Des te gemakkelijker kan men nu
verwijten dat hij het nauwelijks ernst
neemt met de Duitse eenheid. Als men
82 is, tellen blijkbaar nog de daden, die
men als 45-jarige heeft verricht
Zijn gehele politieke optreden - vaak
agressief, met een soort cynische grap
jesmakerij en een gemakkelijk wegwer
ken van onaangename feiten - paste
precies bij de opbouw van het nieuwe
Duitsland, waar men geen praters wel
werkers - zoals dat heet - nodig had.
Welnu, welvaart en politiek aanzien van
de Bondsrepubliek hebben hem gelijk
gegeven. Hij heeft, zo lijkt het af en toe
wel, het gelijk a 11 ij d aan zijn zijde,
het gelijk van de politicus dan. Hij Is
bijvoorbeeld nauwelijks aan te vallen of
verantwoordelijk te stellen als zijn mi
nisters te agressief worden (Strauss,
Von Brentano, Schaffer en Schroder b.v.
met hun ontwerpen om wat meer con
trole op het openbare leven uit te oefe
nen). Hij lijkt griezelig onkwetsbaar...
Hoogtepunten
Zie daar de twee oude mannen van
Bonn. De een, Heuss, eenzaam in de
Villa Hammerschmidt, de ander even
eenzaam in Palais Schaumburg te Bonn
of in zijn villa te Rhöndorf. Vorig jaar
hadden zij beiden een politiek hoogte
punt van de eerste orde: Heuss' vluch
tige ontmoeting met Oxford, waar men
hem duidelijk maakte dat West-
Duitsland als politieke kracht aanvaard
baar mag zijn, maar dat Duitsland
nog altijd een begrip is, waarvan niet
alle smetten zijn afgeveegd en daar
doet, volgens vele Britten (en anderen)
Heuss' vlekkeloos verleden niets aan af.
Ter andere zijde: Adenauers vluchtige
begroetingen van De Gaulle te Colom-
bey-les-deux-Eglises en Bad Kreuznach,
Westduitslands Bondskanselier
Adenauer heeft één grote hobby:
rozen kweken. Daarvoor kleedt hij
zich in de zomer af en toe als een
Rijnlandse boer
in september en november jl., waar nóg
eens een streep werd gezet onder een
Frans-Duits verleden vol bloed en tra
nen, een streep, die voor de kanselier
nog te meer betekenis heeft omdat juist
de onverzettelijke De Gaulle - even
autoritair, even koel - zijn gesprekspart
ner was.
Heuss gaat dit jaar, 1959, heen als
president. Hij verdwijnt a.s. zomer in
de geschiedenisboekjes als de eerlijke,
beminnelijke maker van het ambt van
president der Bondsrepubliek. De nóg
oudere Adenauer blijft: mag men zijn
Bonner volgelingen geloven, dan is geen
geschiedenisboek groot genoeg om zijn
waarde voor Duitsland te beschrijven,
die tenminste even groot geacht wordt
als die van Bismarck. En wie, met voor
ogen West-Duitslands herrijzenis na
1949, is in staat dit te ontkennen?
Was zelfs nazi's de baas
Eerste Duitse radioprogramma uitgezonden
m
4$
ZO'N plaatje als dit, met
smetteloos witte sneeuw
hebben we in de afgelopen
week niet veel gezien.
Meestal omspoelt ons een mod
derige, bruine brij.
De spatten gierden om onze
oren als de auto's passeerden als
wij bevend van voorzichtigheid,
het rijwielpad langs de Rijns-
burgerweg bereden, met ieder
ogenblik het gevaar schuins om
laag te glijden
Vooral in de donkere morgen
uren was "t uitkijken geblazen,
om heelhuids het Stationsplein
te halen, met een iange serie
andere wielrijders achter je aan.
Zij kregen geen kans je te
passeren op het kleine strookje
niemandsland, dat zich tussen
de sneeuwmassa's terzijde ge
vormd had.
Je voelde je als een koord
danser boven de piste, met een
triomfantelijk gevoel van be
vrijding, als eindelijk de lange
Rijnsburgerweg achter je lag en
je weer ademhalen kon, zoals
dat een fatsoenlijk mens past
AT was dan ónze sneeuw-
vreugd!
Er waren misschien ook
anderen.
Zij, die in het bos wèl de wit
te „wade" zagen en er zelfs in
rond wandelden, er ae stilte en
schoonheid van proefden.
O! misschien maar èèn enkel
moment, want regen- of hagel
buien kwamen dikwijls als spel
brekers opzetten.
Het was toch nèt genoeg om
te weten, hoe sneeuw als op slag
het ganse land in een sprook
jesland kan veranderen.
Daar. vèr van de allesbeder-
vende. maar toch zo strikt
noodzakelijke pekelwagens ver
wijderd. is sneeuw nog hel al
oude. het oog verblindende na
tuurwonder. dat poëten en lit
teratoren, aan de realiteit ont
heven, door de eeuwen heen, tot
hooggestemde en poëtische be
schouwingen kon inspireren
VOOR de meeste stadsmen
sen zijn er die tegenwoor
dig, zoals dat heet. niet
Ze zijn al blij, wanneer ze
zonder gebroken benen of ar
men hun kantoor of de eigen
woning bereiken.
Voor zover ze erin slaagden
hun kleren schoon en hun voe
ten droog te houden, mogen ze
zich óók al in de handen wrij
ven.
Witte sneeuw in de wijde na
tuur is het heerlijkste, smelten
de sneeuw, waarin een mens
moet rondbaggeren, het ver
schrikkelijkste dat er bestaat.
De man op het land geniet
van het eerste, de man in de
straat spartelt rond in het laat-
ste
Wie even mocht gaan over
een stille landweg als deze. is
goed af geweest.
Hij heeft ervaren wat sneeuw
betekenen k&n!
De anderen hadden er slechte
de narigheid van.
Of zijn U de modderspatten
niet tegen maar langs de
kouwe kleren gegaan?
In d&t geval heb ik niets ge-
meer „bij".
FANTASIO
(Van onze correspondent te Bonn)
Te Wiesbaden is overleden dr. Hans
Bredow, met wie een integer stuk
Duitse radiogeschiedenis is heengegaan,
een man, die er zich op kon beroemen
het eerste Duitse radioprogramma de
ether te hebben ingestuurd. Een man
ook, die zich zelfs tegen de nazi's
staande wist te houden in zijn zuclit
naar onafhankelijkheid.
Hans Bredow, die tachtig jaar oud is
geworden, trad op 25-jarige leeftijd in
dienst van Telefunken. Reeds als der
tiger praatte hij over plannen om radio-
telegrafie te gebruiken voor het door
geven van berichten een in die tijd
ongelofelijke gedachte. Men vond de
morsetekens toen reeds hypermodern en
kon de man, die sprak over de moge
lijkheid van draadloze overdracht van
muziek en nieuws, niet voor ernst
nemen. Bredow werkte tijdens de eer
ste wereldoorlog verder aan zijn plan
nen en was een der eersten, die radio
produceerde, zoals wij dat heden ten
dage kennen.
In 1919 was hij zover dat hij een
openbare radiobijeenkomst te Berlijn
kon organiseren. En daarna ging zijn
carrière snel omhoog. Hij werd in 1921
staatssecretaris voor het radio- en tele-
grafiewezen van de Duitse posterijen.
In 1922 organiseerde hij de eerste dage
lijkse radio-uitzending voor iedereen:
het werd een uurtje radio van vermaak
en ter lering
Bredows voornaamste verdienste ligt
in het feit, dat hij zowel vóór Hitier als
na 1945 gestreden heeft voor een onaf
hankelijke omroep. Daarin slaagde hij
volkomen. Zijn radiostations konden al
spoedig (in 1925) rekenen op een half
miljoen toehoorders. Na 1930 moest hij
het hoofd bieden aan politieke aanval
len. De nazi-partij eiste belangrijke
posten in de bestuursorganen van de
omroep.
Op 30 januari 1933, toen Hitier aan
stalten maakte de macht over te nemen,
trad Bredow af. Een aantal van zijn
medewerkers kwam in concentratiekam
pen terecht. Hijzelf, die in brieven aan
Hindenburg, Hitier, Goering en Goeb
bels protesteerde tegen de afhankelijk
heid van de omroep van het naziregime,
werd in september 1933 opgepakt, maar
toch al gauw weer vrijgelaten. Hij bleef
buiten het normale leven tot 1945. In
1947 kwam hij op de proppen met een
plan voor de organisatie van de West
duitse omroep. Dat plan leidde tot eigen
wetsontwerpen en die wetsontwerpen
zijn vandaag de dag in West-Duitsland
nog de vorm waarin het omroepwecen
i> geregeld. Zijn voornaamste princ-pe
was. dat de omroep onafhankelijk moest
zijn, dat de leiders van de omroep geen
banden moesten hebben met politieke
partijen, en dat het programma van de
diverse radiostations evenzeer onafhan
kelijk moest worden samengesteld. In
zoverre liet Bredow een grootse erfenis
na. waarvan men in West-Duitsland
hoopt, dat zij niet door partijmach na
ties opnieuw ten gronde wordt gericht.
VARIA
De 44-jarige mevrouw Irene Smith
trok zich in haar angst niets aan
van het: Een kik en je gaat eraan",
dat twee inbrekers haar toe sisten,
en begon luidkeels om hulp te roe
pen. De beide mannen waren nog
niet zo diep gezonken, dat zij de
trekker durfden overhalen en na
men de benen, mevr. Smith en haar
tienjarige zoon ongedeerd achter
latend..
