Wedloop in volle gang tussen
PAN-AFRIKA en EURAFRIKA
GEVOEL VOOR SCHOONHEID.... i
ZATERDAG 20 DECEMBER
WEKELIJKS BIJVOEGSEL
PAGINA 4
REIS DOOR FRANS WEST-AFRIKA (VI)
ACHTER OPRECHT EENHEIDSSTREVEN
RIVALITEIT TUSSEN DE LEIDERS
Continentaal bewustzijn contra
oude stamgevoelens
Kansen en lasten
Onze reisred acteur. W. L.
Brugsma, zet zijn artikelen
serie over Frans West-Afrika
voort, nadat die wegens een
reportage over de verkiezingen
in Algerije werd onderbroken.
Met het oog op de beginselver
klaring v an Sékou Touré en
dx. Kwame Nkroemah over een
unie tussen Ghana en Guinea
en de conferentie van Afri
kaanse volken in Accra, schrijft
hij thans een artikel over het
Afrikaanse eenheid sstr even. Dit
Pan-Afrikanisme dingt in con
currentie met de voorstanders
van de Eurafrlka-gedachte,
onder wie Frankrijks zwarte
minister Felix Houphouet-
Boigny, om de gunst van het
oude Afrika, veelal nog gead
ministreerd door Europese
ambtenaren, dat in een volgend
artikel belicht zal worden. Te
genover de politieke en emo
tionele aantrekkingskracht van
het Pan-Afrikanisme, staan de
economische voordelen, die een
evolutie in Eurafrikaanse zin
op kan leveren. Het sprekendst
bewijs daarvan levert de burcht
van de Eurafrika^gedachte, de
Ivoorkust. Na een reportage
daarover èn een interview met
Houiplhouet-Boigny, zal onze
reisredacteur de kansen en de
enorme lasten, die zo'n ontwik
keling voor Frankrijk (en via
de Euromarkt ook voor ons
land) meebrengt, in het licht
stellen. Hij zal zijn reportage
eindigen met een prognose over
de levenskansen van de in de
nieuwe Franse grondwet beli
chaamde Frans-Afrikaanse ge
meenschap en van de mogelijk
heid tot nieuwe banden tussen
Europa en Afrika.
Eurafrikastemt „ja".
verlieten, hetgeen achteraf gezien niet
verstandig van hen was. Voor leiders
als deze, vooral voor Touré en Nkroe
mah, staat meer op het spel. Ik
twijfel geen ogenblik aan him oprech
te wens om de Verenigde Staten van
Afrika te stichten. Maar ik twijfel
evenmin aan hun hoogst persoonlijke
begeerte om de leider van dat Ver
enigd Afrika te worden. Want waar
Afrika het continent is van de stam
men, daar is het uiteraard ook dat van
de chefs, van de sterke mannen.
Nkroemah zwiepte dezer dagen zon
der bedenken het grootste deel van zyn
parlementaire oppositie de gevangenis
in en is, gezien de kostbare standbeel
den, die hjj voor zichzelf laat oprich
ten, niet geheel wars van persoonsver
ering. Touré is een ijzerharde leiders
figuur, die maar moeilijk kan vergeten
dat hij langs de vrouwelijke lijn (en
dat is in Afrika de geldende) afstamt
van de grote negerkoning Samory, een
krachtig man, die er overigens 1500
echtgenoten op na hield. Reeds bij het
akkoord omtrent de voorgenomen Unie
tussen Ghana en Guinea, die de kern
van de Afrikaanse eenheid zoti moe
ten worden, ontbrandde de strijd tus
sen deze twee mannen, die door iro
nische Europese administrateurs niet
helemaal zonder redenen als pleger-
koningen" worden aangeduid.
Persoonlijke tegenstanders
Nkroemah had namelijk een con
cept-akkoord klaar voor de unie, waar
in Guinea zonder meer by Ghana zou
worden ingelijfd. Hij wilde zijn positie
versterken, voordat in 1960 Nigeria (32
miljoen inwoners tegenover Ghana's
4.2 miljoen) onafhankelijk wordt, want
ook daar wacht een sterke man, dr.
Azikhwe, kortweg „Zik" genoemd.
Afrikaanse eenheid dus, maar onder
leiding van de grote Nkroemah, dacht
Ghana's premier» Omtrent Sékou Tou
ré *8 bereidheid zichzelf weg te cijfe
ren, had Nkroemah overigens beter
eerst enige inlichtingen kunnen in
winnen bij Touré"» voormalige politie
ke patroon, Houphouet-Bolgny. Touré
bracht het akkoord terug tot een zeer
voorzichtige verklaring met een hele
serie ingebreide reserves. Want hij
heeft de gok van de directe onafhan
kelijkheid niet gewaagd om zich in te
laten lijven, maar integendeel om op
den duur andere gebieden uit Frans-
Afrika naar zich toe te lokken en zo
meer ijzers in het vuur te krijgen.
Dit was één voorproefje van de bit
tere strijd tussen persoonlijke rivalen,
die zich binnen het Afrikaanse een-
heidsstreven afspeelt, een strijd, die
nog bitterder zal worden, wanneer in
de komende jaren andere Westafri-
kaanse landen - Nigeria, Togo, Ka
meroen - hun leiders in de ring zul
len brengen. Alle vernieuwingswil ten
spijt, sterft het oude Afrika niet zo ge
makkelijk!
(Foto L.D./Vam Vliet)
stemde vrolijke gebouw aan het Galgewater.
Omdat een bezoek aan een zodanig gebouw
meestal het gemoed verzuurt, was de blik
naar buiten te zoeter.
De bedrukte stemming maakte plaats voor
vreugde om dit artistieke vergezicht, dat zo
duidelijk een detail der Leidse schoonheid
belichtte.
Zelfs in zijn meest melancholieke momen
ten kan een mens plotseling overvallen wor
den door iets, dat hem opheft uit de misère
en dat hem onverwacht tot het begrip brengt,
waarom zo af en toe het leven toch wel
waard is geleefd te worden.
Dat was toen wij ineens getroffen werden
door deze blikvanger daarbuiten.
Het moet voor de belastingambtenaren be
slist een vreugde zijn, zo af en toe, tussen
de drukke werkzaamheden door, er een
steelse blik op te werpen
Hofstra's trouwe volgelingen zijn in dit
opzicht wèl te benijden! Alszy tenminste
naar wij hopen en vertrouwen het ge
voel voor déze schilderachtige schoonheid
bezitten....
FANTASIO
(Van onze reisre
Conakry (Guinea). Het gehoor van zwarte
mannen, in Europees pak of statige wijde „bou-
bou", samengepakt in de tropische oven van de
bioscoopzaal, luisterde met onverdeelde aandacht
naar de stem die zei: „Ieder, die te laat op kan
toor komt, gaat de gevangenis in.ieder, die
knoeit, krijgt dwangarbeid.iedere dief zullen
wij de hand laten afslaan.de luiaards moeten
van de straat.binnen een jaar wordt ver
plichte arbeid ingesteld. zij, die zeggen dat
ons beleid het land naar een echec voert, gaan
aan de galg!"
Wie sprak deze woorden? Een gezaghebber
van een koloniaal schrikbewind? Geenszins. Deze
verklaring, waarvoor iedere koloniale mogend
heid in de V.N. uitgefloten zou zijn, werd afge
legd door de premier van de zojuist onafhankelijk
geworden Westafrikaanse republiek Guinea,
Sékou Touré.
Wordt dit de vrijheid, waarvoor Guinea, in het referendum „nee" stemmend,
afzag van Frankrijks miljoenensteun? De toehoorders, zonder twijfel mannen,
die wel eens te laat op kantoor komen, of naar Afrikaanse trant een dag lang
op de stoep palaveren, applaudisseerden nochtans alsrazenden. Gevangenis?....
uitstekendhand eraf?voortreffelijk.dwangarbeid?.natuurlijk.
de galg?.... kan niet beter! Het geluk droop van hun transpirerende gezichten.
En waarom? Sékou Touré had hun gezegd, dat Guinea's onafhankelijkheid een
eerste stap was op de weg naar een vrij Afrika, een werelddeel, dat eindelijk
ontwaakt, zijn ketenen slaakt en zich verenigen gaat, hij had gewaagd van de
droom van 180 miljoen zwarte mannen, die elkaar de band reiken, een droom
die geen luiheid of verraad duldt. Hij had het woord gesproken, dat van Kaap
stad tot Nairobi, van Dar es Salaam tot Dakar, de massa's in beweging kan
brengen: Afrika.... Afrika vrij.... Afrika één!
geeft in de ogen van de Afrikaan, ki
alle windstreken van dit continent.
Nieuwe leiders staan gereed
Wat voor de bevolking geldt, geldt
voor de leiders als Nkroemah, Touré
en de voorzitter van het congres, Tom
Mboya uit Kenia, die ik drie jaar ge
leden in Nairobi uitnodigde om met
mij te lunchen in een hotel, waar nog
nooit een Afrikaan als gast binnenge
treden was. Waarop dan ook alle En
gelse gasten als één man de eetzaal
den nog bloedige botsingen tussen le
den van verschillende stammen voor.
Deze spanning, die in het vrRwor-
dend Afrika het eeuwige gevaar in
zich bergt van een volkomen balkani
sering, van een versplintering op
stambasis, is een van de voornaamste
redenen, die de meeste Afrikaanse lei-
Frans-Afrika's machtigste
politieke party, het „Ras-
6emblement démocratique
Africain", gebroken, dat
onder leiding van Hou
phouet-Bolgny voor het
„ja", voor samenwerking
met Europa koos.
„Wat kan", zo zei Sé
kou Touré, „als ik Afrika
zie, mij het RDA sche
len?". Sékou Touré meent
dat iedere binding van
Afrikaanse gebieden met
Engeland, België, Portu
gal of Frankrijk, de Afri
kaanse eenheid in de weg
staat, de kunstmatige
verdeling in stand houdt
van het Congres van
Berüjn, waarop de Wes-
telyke mogendheden de
Afrikaanse verjaarstaart
in parten sneden. Wat
zijn Tanganjika of Sene
gal, Dahomey of Kame
roen anders dan door ad
ministratieve grenzen ge
scheiden gebieden? „Wat
betekent Guinea? Ben ik
Guineaan? Welnee, Zo
als iedere zwarte behoor
ik tot twee gemeenschap
pen, tot een stam - ik
ben Malinké - en tot
Afrika", zegt Sékou Tou
ré. En d&arin kan men
hem lastig ongelijk ge
ven.
Reikhalzend naar die droom heeft
Sékou Touré zijn land „nee" laten
stemmen, de met autonomie en econo
mische steun gepolsterde zetel in de
Franse gemeenschap geruild voor de
harde en onbeschutte stoel van de on-
afhankelijkheid. Daarvoor heeft hij de
moeizaam opgebouwde eenheid van
De Stam is alles Oud-Afrika het continent der stammen.
Dit is het hoofd der machtigste, de Moro
Naba, „keizer" van de krijgshaftige Mossi-
stam uit de Haute Volta, voor wie alle
andere in Frans West-Afrika met een beleef
de boog uit de weg gaan.
Al hebben die koloniale
grenzen tot op zekere
hoogte administratieve en
economische eenheden
geschapen, werkelijk na
tionale eenheden zyn
daar in Zwart-Afrika
nooit uit voortgekomen.
De grootste gemeenschap,
die Afrika kent, blyft de stam,
waaraan het individu vrijwel onvoor-
waardelyke loyaliteit verschuldigd is.
De Afrikaan leeft in, vóór, dóór - en
zelfs vóórt in - zijn stam. En iedere
andere stam is zijn potentiële tegen
stander of vijand. De grootste ver
dienste van het koloniale bestuur in
Afrika is zonder enige twijfel geweest,
dat het een eind heeft gemaakt aan de
nimmer aflatende, verwoestende stam-
oorlogen, die gebieden hebben ont
volkt, hele stammen uitmoordden of
van ryke aarde in doodsangst naar
arme dreven, waar zy nog vandaag
de dag uit de geërodeerde grond een
armzalig bestaan byeenschrapen. De
opgelegde Europese taal heeft verder
bruggen geslagen tussen de Afrikanen,
hetgeen hard nodig was, want tussen
Dakar en Abidjan worden bijvoorbeeld
zeshonderd verschillende dialecten ge
sproken.
Maar de latente spanning, de
vreemdheid tussen de stammen blijft
bestaan, bedreigt onmiddellyk de een
heid binnen de eertyds koloniale ge
bieden, die nu tot autonome staten
worden. Niemand beter dan Sékou
Touré weet, dat ook in Guinea de dag
kan komen, waarop Soessoe's en Foe-
lah's elkaar weer met dezelfde opge
wektheid de hersens inslaan als eer
tijds. En ook in andere gebieden doen
ai oh, zelfs in de steden, op gezette tty-
ders tot de
brengt.
al-Afrikaanse gedachte
„Chefferie" naar huis.
Het is geen toeval, dat juist deze
leiders doorgaans modernisten zijn, die
ook van binnenuit proberen het stam
gevoel te verzwakken, de „chefferie"
naar huis sturen, hun gebieden her-
collectiviseren met politieke „party -
organisaties en vakbonden, met tradi
ties breken en op vrouwen-emancipa
tie aansturen. En zoals in Europa de
Europese gedachte over het hoofd van
het nationalisme zyn aantrekkings
kracht doet géiden op streekgemeen-
schappen, zo merken deze Afrikaan
se leiders, dat het woord .Afrika"
aanslaat waar „Guinea" of „Kenia"
het nauwelyks doet. Het gevoel van
wat Senghor de „négritude" noemde,
het gezamenlijk zwart zyn, gezamen-
lyk onderdrukt zyn, de herinnering
aan slaverny, de misschien wat opti
mistische gedachte, dat de zwarte ko
los van een Ver. Afrika met één gro
te stap zyn achterstand zal kunnen in
halen, de wens om eindelyk onge
stoord onder elkaar thuis te zyn, dat
alles roept het magische woord .Afri
ka" op. Dat is wat de slagzin van het
congres der Afrikaanse volken, dat
dezer dagen in Accra werd gehouden,
.handen af van Afrika", betekenis
Pan-Afrikastemt „nee".
Men kan de voor U liggende Steenstraat
natuurlijk niet vergelijken met New
Yorks Broadway, Londens Bondstreet
of de Parijse Champs Elysees.
Maar het kan er tóch aardig druk zyn,
vooral wanneer de brug nèt weer gesloten is.
Dan golven trams, auto's en mensen de
Juist geopende brughekken door en is t een
haastje-rep-je om de tyd in te halen, die
met wachten nodeloos verging.
Want ook de Leidenaars zélfs de Leide-
naars hebben tegenwoordig méér haast
dan voor hun vermoeide zenuwen goed is.
Het is misschien daarom, dat het aantal
verkeersongelukken zich hier nog altijd op
zulk een onaangenaam hoog en tragisch peil
beweegt.
Wy wedden, dat slechts weinigen van U
de Beestenmarkt vanuit de op dit
plaatje afgebeelde gezichtshoek heb
ben zien liggen.
Ons oog viel erop, toen wij belastingpen
ningen moesten betalen in het daartoe be-
Het is, vanuit den hoge, een prachtig
schildery, dit Leidse stadsdeel zó voor
U te zien liggen.
De tram is daartussen een der beweeg
lijks te figuren op de Blauwpoortsbrug, die af
en toe „gehaald" moet worden om een schip
zyn slakkegang door de stad te laten voort
zetten. Het stoort zich namelyk nauwelyks
aan de eisen van het moderne verkeer, laat
iedereen een tydlang wachten en gaat dan
onverstoorbaar verder, alsof er niets aan de
hand ls....
Gèen Leidenaar zou z'n Beestenmarkt
kunnen of willen missen!
Dit centrum van Leiden met de pitto
reske molen „De Valk" op de achtergrond,
is een der drukste van onze stad, vooral
wanneer de boeren van alle kanten naar
hier oprukken. Dat is dan op de vrijdag.
Hun auto's rijen zich aaneen, gelyk hun
koeien en hun biggen.
