Het Groene Kruis" halve eenw in
dienst van Leidse gezonheidszorg
Fusie - in 1949 - gaf belang rijke
uitbreiding aan kruiswerk
Interessante collectie zang
en kleurkanaries van „De Zanger"
97ste jaargang
Zaterdag 13 december 1958
Tweede blad no. 29620
V
Fondsgeneesheren namen initiatief
Jubilerende vereniging beschikt over 9
wijkverpleegsters en 7 considtatiebureaus
Het is deze maand om precies te zijn op 29 december vijftig
jaar geleden, dat in Leiden een afdeling van de Ned. Vereniging „Het
Groene Kruis" werd opgericht. Voortgekomen op initiatief van de
Leidse „fondsgeneesheren" staat „Het Groene Kruis nu al een halve
eeuw op de bres voor de gezondheidszorg in de Sleutelstad. Zij heeft
daarbij .o.m de beschikking over negen wijkverpleegsters, die veelal
dag en nacht in touw zijn, en zeven consultatiebureaus. Onder de vele
feiten, welke zijn opgetekend in het „album der historie" van deze nog
steeds levenskrachtige afdeling, neemt de reorganisatie van het kruis
werk in 1949, waaraan de vereniging con amore medewerkte, een
belangrijke plaats in. Dank zij deze reorganisatie^ waaruit een fusie
met de wijkverenigingen Bethesda, Phebe, Levendaal en de Ned.
Protestantenbond voortvloeide, konden alle krachten worden gebun
deld en volgde opneming van de preventieve gezondheidszorg in het
normale kruiswerk. Een fusie, welke mede tot gevolg had, dat de
Vereniging „Het Groene Kruis" haar vleugels breder uit kon slaan en
in enkele jaren groeide van 2000 tot ruim 8500 leden.
Hoe het begon
Lichten wij enkele historische bij
zonderheden uit het leven van deze
vijftig-jarigewaarbij wij de on
misbare voorlichting ontvingen van
de heer H. Filippo WFzn., die reeds
3± jaar in het bestuur zitting heeft,
dan blijkt, dat dokter L. Mulder in
een op 25 september 1908 gehouden
vergadering van „fondsgeneesheren"
de vraag ter sprake bracht of het
niet op de weg van deze artsen lag
om tekomen tot de oprichting van
een afdeling Leiden van „Het Groe
ne Kruis". Zijn opmerking vond
weerklank, hetgeen tot gevolg had.
dat een „commissie van onderzoek"
in het leven geroepen werd, die voor
het eerst ten huize van dokter J. A
Schreuder bjeenkwam.
Allereerst werd steun gezocht bij een
twaalftal te Leiden werkende zieken
fondsen. Na nog enkele malen als com
missie vergaderd te hebben, had 29
december 1908 in het Nutsgebouw de
constitueerde vergadering plaats.
Na een inleiding van dokter Schreu
der werd een bestuur gevormd waarin
zitting namen mr. N. de Ridder, burge
meester, ere-voorzitter, J. A. Schreuder,
voorzitter, L. Mulder, vice-voorzitter, dr.
H. J. Taverne, secretaris, mej. G. B. C. v.
Rhijn, tweede secretaresse, mej. Naudin
ten Cate, J. Hulst, dr. Weebers, W. de
Jong, J. Graf en mr. J. C. van der Lip.
De eerste lijsten-rondgang bracht
maar f375— op. Een bedrag, dat men
niet onvoldoende achtte om voor f 250
.per jaar een huis aan de Boommarkt te
huren.
EERSTE ONDERDAK
De aanvankelijke opzet was verple-
gingsartikelen te kopen, die aan zieke-
leden en hun huisgenoten konden wor
den uitgeleend en daarvoor had men een
magazijn nodig. Dank zij de medewer
king van het bestuur van de Wijkver-
eniging „Phébe" aan de Oude Vest vond
men daar voorlopig een onderdak. On
der presidium van dokter Mulder werd
de eerste algemene ledenvergadering op
30 november 1909 in de Graanbeurs ge
houden. Een begroting voor 1910 werd
behandeld en enige wyalgiogen in het
bestuur vonden ptaata. Bo wer4 N.
C. de Gijselaar als opvolger van mr. de
Ridder ere-voorzitter en mr. J. H.
Goudsmit in de vacature mr. J. C. van
der Lip tot bestuurslid benoemd. Al
spoedig bleek, dat de jonge afdeling zich
niet tot een magazijn van verplegings-
artikelen kon beperken. In een leden
vergadering van 20 mei 1910 werd reeds
een ander geluid gehoord. Een der le
den, de latere voorzitter dr. Boonacker,
wees erop, dat het noodzakelijk was de
wijkv-olegingsdienst in te voerpn
Waar sinds 1952 het hart van
geheel het Groene Kruiswerk klopt:
het voormalig Evang. Luth. Wees-
en Oudeliedenhuis aan de Middel-
is 1913 EERSTE
WIJKVERPLEEGSTER
Met het stelsel van uitbesteden van
verpleegdiensten werd in 1913 gebroken
door het aanstellen van een wijkver
pleegster in vaste dienst op het beschei
den aanvangsalaris van f 780.per jaar.
De eerste was zuster A. E. Neeb, die in
maart haar werk begon en in juni 1914
voor één jaar werd opgevolgd door zus
ter Lever. Van 1915 tot 1920 was zuster
Hermans als zodanig werkzaam.
Wel moest mede gebruik gemaakt
worden van hulp van ongediplomeerde
krachten. Van deze assistent-zusters
noemen wij de dames Van der Valk
Bouman (19141920) en Goddijn (1920
—1926).
Na een tweejarige werkzaamheid van
zuster Van Ingen Schenau werd zuster
M. Th. van Bottenburg van 19221927
wijkverpleegster.
Bij een ledental van 1500 k 1600 werd
de taak voor één wijkverpleegster te
veelomvattend; met ingang van 1 okto
ber 1926 werd een tweede vaste ver
pleegster aangesteld, t.w. zuster E. Eve-
lein, die van 1926 tot mei 1952 hulp
verleende. In 1927 werd zuster Van Bot
tenburg opgevolgd door zuster M. F. de
Wit, dit tot augustus 1935 bleef.
In de jaren 1920 tot 1935 hadden door
vertrek en overlijden vele wijzigingen
in de samenstelling van het bestuur
plaats. Als concierge werd, na eervol
ontslag van de heer Wiggers, de heer
J. van Egmond met ingang van 1 no
vember 1920 benoemd.
MOEILIJKE BEZETTINGSJAREN
Ook moeilijke perioden deden zich in
het leven der vereniging voor. Om
streeks 1935 had de economische inzin
king grote invloed op het ledental.
Bezonder zwaar werden de jaren 1940
tot 1945. Er kwam gebrek aan verple-
gingsartikelen, doch dank zij de aan
koop van bruikbare surrogaten, in het
bijzonder voor rubberartikelen, kon de
uitlening worden volgehouden. Hulp
werd door velen gaarne aanvaard, wat
het ledental weer ten goede kwam.
Een bewogen moment in de Duitse
bezettingstijd was de dreiging om „Het
Groene Kruis" in het gehele land op
te heffen en een „Nederlandse volks-
dienst voor de gezondheidszorg" in te
stellen. Het moedige antwoord van
het hoofdbestuur der Vereniging heeft
13 februari 1942 als fatale datum doen
voorbijgaan, zonder dat de Duitse in
stanties hun plan hebben doorgezet.
Het Leidse Groene Kruis heeft de
verplegingsdienst, zonder ernstige be
lemmering van de zijde der bezetters,
weten vol te houden. Mede dank zij
de kordate houding van de penning-
meesteresse, mejuffrouw F. A. Ie Poole,
behield de afdeling haar fondsen.
v>eg.
(Foto L.D./Van Vliet)
NAAR DE PIETERSKERKGRACHT
In de bestuursvergadering van 30 de
cember 1910 werd meegedeeld ,dat een
lokaliteit voor de berging van verple-
gingsartikelen werd gevonden in het ge
bouw aan de Pieterskerkgracht 8 toebe
horend aan mevrouw de weduwe Knep-
pelhout. De huurprijs bedroeg f 100.
met vrij gebruik van waterleiding. Het
gebouw, waarin een Christelijke school
was ondergebracht en waarin de Leidse
schilders- en tekenacademie: „Ars
Aemula Naturae" haar lokalen had,
was voor het Groene-Kruis magazijn
geschikt gelegen. Een voorrecht van be
tekenis was, dat de concierge, de heer
Wiggers, bereid was voor de afgifte en
terugontvangst der verplegingsartikelen
te zorgen.
WIJKVERPLEGING TER
HAND GENOMEN
Met de wijkverpleging kon toen ge
leidelijk worden begonnen. De notulen
van de secretaris, dr. Taverne, vermeld
den dat een te verspreiden circulaire de
aandacht zal vestigen op het voordeel,
dat leden door bijbetaling van 50 cent
per jaar, zich kunnen verzekeren van
de hulp van een pleegzuster voor kleine
prestaties. Er was toen nog geen vaste
verpleegster aan de vereniging verbon
den. In Leiden gevestigde verpleegsters
werden belast met het werk. In 1912
was een vijftal zusters bereid gevonden
tegen een toelage verpleegstershulp te
verlenen. Dat deze wijkverpleging op den
duur niet voldeed ligt voor de hand. De
contributie van f 1.en f 0.50 per jaar
voor verplegingsprestaties was te laag
om meer te bieden
De Eerste Leidse Vereniging van
Kanarieliefhebbers en Vogelbescher
ming „De Zanger" heeft momenteel
in zaal „Mekel" aan de Hogewoerd 87
een interessante collectie van zang
en kleurkanaries bijeengebracht.
Voor de jury, bestaande uit de keur
meesters de heren J. R. Soer, H. de
Boon en P. Weyers, was het lang geen
gemakkelijke taak om uit deze grote
inzending de winnaars aan te wijzen.
De kwaliteit van de voor deze wedstrijd
ingezonden vogels stond op hoog peil,
terwijl de voor een prijs in aanmerking
komende inzenders veelal met een ge
ringe pun ten verschil hun rivalen ton
den verslaan.
Na een nauwkeurige beoordeling de
vogels werden op zang en kleur getest
konden de volgende prijzen worden
toegekend:
lste en 2de Meesterzanger: A. v.
Drumdt, Leiden; lste en 2de kampioen
kleur W. Oomen, Oegstgeest; B. en W.
prijs W. Oomen; legpenning LJD. R. v.
Drumpt; Klasse 1, 4 vogels, eigen kweek
'58, zang, lste pr. R. v. Drumpt, Leiden;
2de prijs B. Blan'kenstein, Leiden; 3de
prijs B, Schouten, Leiderdorp. Klasse 2:
2 vogels eigen kweék '58 zang: lste pr.
R. v. Drumpt, Leiden, 2de prijs L.
Lacourt sr., Leiden, 3de prijs B. Schou
ten, Leiderdorp. Klasse 3: 1 vogel eigen
kweek '58 zang: lste prijs J... Kagenaar,
Rijnsburg, 2de prijs R. v. Drumpt, Lei
den, 3de prijs F. J. Nieuwkerk, Leiden.
Klasse 4: 1 vogel eigen kweek overjarig,
lste prijs R. v. Drumpt, Leiden, 2de prijs
L. Lacourt sr.. Leiden. Klasse 5: 1 vogel
vrije klasse zang, lste prijs H. v. Vene
tië, Leiden, 2de prijs J. Kagenaar, Rijns
burg; Derby zang J. v. d. Berg, Leiden;
Derby kleur A. Wemer, Oegstgeest.
Klasse 6: 1 vogel eigen kweek '58 vet
stof, kleur: lste prijs W. Oomen, Oegst
geest. 2de prijs A. Wemer, Oegstgeest,
3de prijs P. G. de Graaf, Leiden. Klasse
7: 1 vogel eigen kweek '58 pigment,
kleur, lste prijs W. Oomen, Oegstgeest,
2de prijs J. F. Snik, Leiden, 3de prijs M.
v. d. Maat, Voorhout, klasse 8: 2 vogels
eigen kweek '58, kleur, lste prijs W.
Oomen, Oegstgeest, 2de prijs A. Werner,
Oegstgeest, 3de prijs J. F. Snik, Leiden.
Klasse 9: 1 vogel eigen kweek overjarig,
kleur, lste prijs P. G. de Graaf, Leiden,
2de prijs M. J. Hersohe, Leiden. Klasse
10: 1 vogel vrije klasse, kleur lste prijs
J. B. v. d. Wijngaard, Leiderdorp, 2de
prijs A. Seegers, Lisse. klasse 11: vluch
ten poppen eigen kweek, zang, lste prijs
L. Lacourt sr., Leiden, 2de prijs J. Kage
naar, RijnSburg. Klasse 12: vluchten
poppen eigen kweek, kleur, lste prijs J.
F. Snik, Leiden, 2de prijs P. G. de
Graaf, Leiden. Klasse 13: exoten eigen
kweek '58, lste prijs J. B. v. d. Wijn
gaard, Leiderdorp en klasse 14: exoten
vrije klasse, lste prijs mej.. S. Leman,
Leiden, 2de prijs N. v. Polanen, Leiden.
De tentoonstelling, welke mede is in
gericht ter gelegenheid van het 35-jarig
bestaan van „De Zanger", is heden
avond tot tien uur en morgen van 10
tot 5.30 uur geopend.
Leidse huisvrouwen gaan
sparen voor microfoon!
De afdeling Leiden van de Ned. Ver
eniging van Huisvrouwen hield gister
middag in de grote 'bovenzaal van „Het
Gulden Vlies" een bijeenkomst, de op
één na laatste in dit jaar. Op 22 december
volgt nl nog een kerstmiddag. De pre
sidente," mevrouw C. Hageman-Verha-
gen opende de vergadering met een kort
woord van welkom. Zij noemde het afge
lopen jaar althans voor de vereniging in
Leiden, bijzonder geslaagd en deelde als
antwoord op een desbetreffende vraag
mede dat op 29 april a.s. te Rotterdam
de algemene vergadering gehouden zal
worden. Ook werd melding gemaakt van
het feit, dat twee nieuwe leden in de
commissie van bijstand zitting hebben
genomen. Een aantal dames verklaarde
zich op deze vergadering bereid regel
matig bezoeken af te steken bij zieke
leden. Men twijfelt er niet aan of dit
experiment zal slagen. Voorts werden er
enkele groepjes gevormd voor het be
handelen van studie-onderwerpen. Later
op de middag werd de nieuwe correspon
dente voor het I.V.H.A.. mevrouw ir. F.
A. J. Roos-Westerhof, aan de aanwezi
gen voorgesteld. Mevrouw Van Eek-Van
Dordt, die deze functie enkele jaren
heeft vervuld, had gemeend haar taak
over te moeten dragen. Tijdens de rond
vraag werd besloten te gaan sparen voor
een microfoon. Er bestaat nl. zeer grote
behoefte aan een dergelijk apparaat.
Op veler verzoek zal een excursie naar
de bloemenveiling in Aalsmeer in het
a.s. voorjaar voorbereid worden Na af
loop van de eigenlijke vergadering wer
den er kleurendia's vertoond. Aan deze
projectie was een eenvoudige wedstrijd
met prijzen verbonden. Zij tot slot nog
vermeld dat de ingezonden handwerken
voor de landelijke liefhebberijententoon
stelling op deze gezellige bijeenkomst
werden geexposeerd.
AANBESTEDING
GROND- EN RIOLERINGSWERKEN
In het Stadhuis vond gisteren de aan
besteding plaats van het maken van
grond-en rioleringswerken ten behoeve
van een gedeelte van de Churchilllaan,
de Ventweg langs de Haagweg en de
Toussaintkade met bijkomende werken.
Er werd als volgt ingeschreven: L. J.
Zoetemeyer, Brielle, f. 45.300; Firma
gebr. Den Elzen J.zonen, Noordwijker-
hout, f. 39.123; Chr. Overdevest, Rijn-
saterwoude f. 38.950; Firma J. Stam,
Voorschoten, f. 37.400; N. Overdevest,
Zoeterwoude, f. 37.000; Koster en Visser,
Waddinxveen, f. 36.900; A. Hogeboom,
Rijpwetering, f. 35.750; G. Hulseboch,
Bloemendaal, f. 34.900; J. Mens, Lisse,
f. 33.500- L. P. van der Geer en zoon,
Leiden, f. 32.400; A. Th. Stuifzand, Lei
den, f. 31.325; Aannemersbedrijf ge
broeders Sohouls N.V., Leiden, f. 30.730;
en Firma H. Compeer, Oegstgeest,
f. 30.075.
Reeds jaar op de bres voor de i heer H. Filippo WFzn., die sinds
gezondheidszorg. De secretarisdel 1924 zitting hee[t in het bestuur.
j .{foto MDvVao VU*6)
ZUIGELINGENZORG TER
HAND GENOMEN
In een bestuursvergadering van 20
november 1947 kwam dokter J. Steyling,
directeur van het bureau der Zuidhol
landse Vereniging: „Het Groene Kruis"
pleiten voor het particulier initiatief op
het gebied der zuigeLingenbescherming.
De bestaande vereniging „Zuigelingen
zorg" was in moeilijkheden geraakt en
nu deed deze vereniging een beroep op
„Het Groene Kruis" het werk voort te
Dokter Van Alphen, in 1947 bestuurs
lid geworden, heeft zijn volle krachten
hierna direct ingezet om de consulta
tiebureaus voor zuigelingen en kleuters
op gang te brengen en te houden, waar
in hij op prijzenswaardige wijze is
geslaagd. Thans werken er, over alle
delen der gemeente verspread, zeven
bureaus.
REORGANISATIE EN FUSIE
Een belangrijk moment in het leven
der vereniging werd ingeleid met een
bespreking tussen de wethouder van
Sociale Zaken, de heer S. Menken, en
de afgevaardigden van de Leidse
kruisverenigingen op 11 oktober 1948.
Tijdens deze bespreking wees de wet
houder erop, dat de gemeente de af
zonderlijke wijkverplegingen niet lan
ger zou subsidiëren en een coördinatie
wenste. Ook van Rijkswege, zo werd
uiteengezet» wilde men deze kant uit.
In het consultatiebureau. Uok het
terrein der zuigelingenzorg is reeds
vele jaren door ,.Het Groene
Kruis" betreden.
(Foto L.D./Van Vliet)
Na vele discussies besloten de Wijk
verenigingen „Bethesda", „Phebe", Chr.
Wijkverpleging „Levendaal", „Ned.
Protestantenbond" en „Het Groene
Kruis" de wijkverpleging, uitgebreid met
de zuigelingen- en kleuterzorg gezamen
lijk voort te zetten in één Protestantse
Vereniging „Het Groene Kruis", terwijl
het r.-k. deel van de bevolking op gelijke
wijze werd verzorgd door het „Wit-Gele
Kruis". Pogingen om de Geref. Ver.
voor Ziekenverpleging in „Het Groene
Kruis" op te nemen zijn mislukt, waar
na deze vereniging in 1954 afzonderlijk
onder de naam Prot. Chr. Ver. „Het
Oranje-Groene Kruis" de wijkverpleging
ter hand nam.
De fusie van de kleine afzonderlijke
verenigingen stelde de vereniging „Het
Groene Kruis", waarvan dokter J. C.
Meyboom sinds 1940 voorzitter is, in
staat haar vleugels breed uit te slaan.
Het ledental, dat voor de fusie plm. 2000
bedroeg, breidde zich in enkele jaren
uit tot 8.500; het aantal wijkverpleeg
sters werd uitgebreid tot 9 en op 3
plaatsen in de stad werden consultatie
bureaus voor zuigelingen en kleuters ge
houden, t.w. Prinsenstraat, Herenstraat
en lste Binnenvestgraciht. In 1952 kon
het bureau van „Het Groene Kruis" aan
de Pieterskerkgracht worden verplaatst
naar de veel ruimere behuizing aan de
Middelweg 38. waar ook het magazijn
en het in dat jaar opgerichte Kraam-
centrum van de Groene Kruisvereni
gingen Leiden, Leiderdorp en Oegstgeest
een onderdak kon vinden en eveneens
een consultatiebureau werd geopend.
Ook na 1952 werd hard gewerkt aan
de verdere uitbouw van de organisatie.
In 1956 werd een vijfde consultatie
bureau geopend in het wijkgeb'ouw van
de Maranathakerk (Morskwartier), ter
wijl het dit jaar is gelukt in een tweetal
andere wijken een consultatiebureau te
openen, n.l. voor het Haagwegkwartier
in het gebouw Hoflaan 164 en voor de
Professorenwijk in het gebouw Kam.
Onneslaan 22, dit laatste dank zij de
welwillende medewerking van de zuster
verenigingen „Het Wit-Gele Kruis".
RECEPTIE ZATERDAG
20 DECEMBER
Ter gelegenheid van dit halve eeuw
feest wordt zaterdag 20 december, des
middags van 3 tot 5 uur, in het Pryta-
neum aan het Rapenburg een receptie
gehouden.
Beperkte geldmiddelen, en mede gelet
op het groot aantal leden, maken het
het bestuur vanzelfsprekend onmogelijk
om alle leden in een groots opgezette
jubileumviering te doen delen. Teneinde
toch een zeker relief aan dit 50-jarig
bestaan te geven, zullen alle in decem
ber onder behandeling van de wijkver
pleegsters zijnde patiënten een kleine
verrassing ontvangen. Een verrassing,
z\j het in andere vorm, waarin de pro-
paganda-commissie ook het bestuur wil
laten delen. In haar midden is n.l. het
plan gerijpt om het bestuur tijdens de
receptie een groot aantal nieuwe leden
aan te bieden. Zij denkt dit doel te be
reiken -door ieder lid, dat vóór 20
december twee nieuwe leden aanbrengt,
een jubileumtheelepeltje met Groene
Kruis-embleem aan te bieden.
Uit particulier initiatief voortgekomen
en voortgezet, heeft de Vereniging
„Het Groene Kruis" voor haar on
baatzuchtig werken op het aan zovele
facetten rijke terrein der volksgezond
heid recht op onze bijzondere waarde
ring en warme sympathie. Het initia
tief van de „fondsgeneesheren" heeft
rijke vruchten afgeworpen!
