HOLLANDSE VISSERS STICHTEN HARING-HOOFDSTAD VAN SHETLAND
Schepen van oude stempel hadden
het zwaar te verduren
J
Dode walvissen verdreven levende haringen
Sï
PUBLIEK IS ENTHOUSIAST
FOKKER-FRIENDSHIP DOET
PIONIERSWERK IN CANADA
Taak bij de ontwikkeling van het noorden
Een
vertrouwd
beeld ook
voor onze
Katwijkse
vissers:
drukte in het
haringseizoen.
mannen, die de zee beter kenden dan
de schrijvers van geleerde boeken en
dus allesbehalve dom waren.
Wat bleek na enige jaren? Dat de
honderden gedode walvissen, die
weggesleept werden, het zeewater zo
verontreinigden, dat de haring
erg gevoelige vissoort verdween
van wat voordien de rijkste vis
gronden der Shetlanders waren. Pas
toen de schade een voldongen feit
was, nam de overheid maatregelen
en vaardigde zy een maatregel uit,
krachtens welke het verboden was,
walvissen te schieten binnen een
afstand van tachtig kilometer van
de kust.
Tot het einde der vorige eeuw kre
gen de Shetlandse vissers vaste prij
zen voor hun vangst. In deze eeuw
echter won het systeem van visafslag
het. Het begon in Baltasound (1904)
en werd later ook in Lerwick gebrui
kelijk. De visprijzen stegen daardoor,
maar de Shetlandse vissers profiteer
den er niet veel van, omdat zij zo
als wij zagen niet konden concur
reren met hun gemotoriseerde mede
dingers. Na 1945 kwamen er weer
meer Shetlanders aan bod. Toen was
echter een deel der Europese markten
verloren gegaan. De regering steunde
de vissers. Er kwamen nieuwe instal
laties voor het invriezen der vis en
maatregelen om de afzet in Engeland
en elders in de landen van het Britse
Gemenebest te vergroten.
Maar ja, besloot de Shetlander zijn
relaas. U maakt geen speciale studie
van de Shetlandse visvangst. Ik wijdde
er wat over uit nadat ik U verteld
had over het verband tussen Uw
hoofdstad Amsterdam en Bressay en
over het aandeel van de Hollanders in
de stichting en de bloei van onze
hoofdstad Lerwick. Het waren stoere
kerels, die vissers van vroeger. We
hebben veel aan ze te danken hier
en de kronieken vermelden tevens, dat
er in vroeger eeuwen wel eens een
robbertje werd gevochten tussen Hol
landers en Shetlanders. Tja, noch de
Hollanders noch de Shetlandse vissers
waren en hebben nu eenmaal salon
manieren
(Nivano - nadruk verboden).
(Bijzondere
U bent een Hollander? vroeg mij een
Shetlander. Dat was in Lerwick, de
hoofdstad der ruim 200 km. ten noord
oosten van Schotland in de Atlantische
Oceaan gelegen Shetland-Eilanden. Mijn
antwoord luidde bevestigend. De tweede
vraag kon ik eveneens bevestigend be
antwoorden, want hij luidde: Amsterdam
is toch de hoofdstad van Uw land? De
derde vraag echter bracht mij een grote
verrassing.
Weet U dan wel, vroeg de Shetlander,
dat volgens een oude zegswijze hier „Am
sterdam is gebouwd op de rug van Bres
say?" Nu wist ik wel, dat Bressay een
eilandje is op ongeveer anderhalve kilo
meter afstand van Lerwick gelegen, maar
welk verband er tussen de bouw van Am
sterdam en de rug van Bressay bestond
dat was mij volmaakt onbekend. Ja zei de
Shetlander, dat zeggen we hier inderdaad.
En het is een compliment zowel voor de
kwaliteit der visgronden ten oosten van
medewerking)
Bressay als voor de bekwame manier
waarop de Hollandse haringvissers die
gronden bevisten, toen zij in de zestiende
eeuw naar Shetland kwamen voor de
haringvangst. Vele Hollandse vissers wa
ren hier in de buurt als het ware kind aan
huis. Weet U wel, dat zij het waren, die
een belangrijk aandeel hadden in de
stichting van Lerwick en in de ontwikke
ling van ons stadje tot „Haring-Hoofd
stad van het Noorden"? In de zestiende
en zeventiende eeuw kwam het voor, dat
1500 kleine Hollandse vissersschepen
tegelijk voor anker lagen in de Bressay
Sound. En 1500 was in die dagen een
groot aantal! Wel een aanwijzing dus
voor de betekenis der Shetlandse vis
gronden voor de Hollanders en van de
Hollanders voor de Shetlands. Nu be
grijpt U ook het verband, dat wij hier leg
gen tussen Bressay en Uw hoofdstad. De
haringwinsten dachten wij hier vroeger
maakten de bouw van Amsterdam
mogelijk.
Bewogen historie
De Hollandse vissers bleven naar
de woelige wateren ten oosten
en zuidoosten van Bressay ko
men tot in het begin van de tweede
wereldoorlog. Hun netten waren
grover van maas dan die der Britse
vissers. Zij vingen dus grotere ha
ringen, die zij aan boord kaakten en
verpakten en vervolgens in Holland
van de hand deden. Doch hoe dit
zü. zü droegen heel veel bij om
Shetland tot een belangrijk middel
punt van de haringvangst te maken.
De geschiedenis van dit bedrijf was
tamelijk bewogen. Eeuwen lang visten
de Shetlanders en de Schotten ook
zelf in de „streek". Het was toen nog
een betrekkelijk klein bedrijf. Na 1894
stegen de vangsten echter geregeld.
Miljoenen kantjes vonden hun weg
naar het vasteland van Europa. Duits
land, Rusland en Finland waren de
grootste afnemers tot 1914. Lerwick,
Baltasound, Sandwick, Scalloway en
andere plaatsen langs de kust kregen
betere haven- en andere installaties
om de gevangen haring zo snel moge
lijk te verwerken. Meer dan zevenhon
derd zeilboten voeren in die jaren ter
haringvangst.
Toen in het begin dezer eeuw het
zeil meer en meer door stoom vervan
gen werd, kwamen er ingrijpende wij
zigingen. Kapitaalkrachtige Engelse
maatschappijen brachten motorvaar
tuigen in de vaart. Ook tal van Schotse
vissprs gingen motoriseren. Lerwick
verkreeg daardoor het karakter van
een echte „haring-hoofdstad", van
„Haringpolis" in de Atlantische
Oceaan. De grote en beschutte na
tuurlijke haven biedt een prima lig
ging. Brandstof, water en levensmid
delen waren er altijd in overvloed te
koop. Maar de Shetlandse vissers, dus
de mannen van Shetland zelf, konden
zich die dure motorschepen niet ver
oorloven en met hun zeilschepen
konden zij niet op tegen de gemoto
riseerde concurrenten. Bijgevolg nam
het aantal op haring vissende Shet
landers af en zij, die vissers bleven,
Het waren niet alleen de trotse
koopvaarders van de Verenigde
Oost-Indische Compagnie, doch
ook eenvoudige vissersboten met
getaande bemanningen, die in
vroeger eeuwen Nederlands naam
en faam in den vreemde ves
tigden.
Des zaterdags komen de vissers ran Lerwick naar huis om
brengen: rust in de haven.
de zondag in gepaste rust door te
vermeden Lerwick en zochten hun heil
in kleinere havens.
Een tweede tegenslag was van ge
heel andere aard. Ongeveer een halve
eeuw geleden begonnen de Noren op
„moderne" wijze walvissen te vangen
in de Atlantische Oceaan ten westen
van Shetland. De walvisvangst lever
de goede resultaten op, doch de ha
ringvangst liep schrikbarend achteruit.
De autoriteiten meenden voor een
raadsel te staan. Zij hadden geen acht
geslagen op de waarschuwingen van
(Van onze correspondent)
De Fokker-Friendship maakt zich goede vrienden in het noorden
van Canada. Sinds Quebecair als eerste Canadese luchtvaartmaat
schappij onlangs het toestel in dienst nam, is de lof van het reizende
publiek niet van de lucht geweest. De directie is bijzonder tevreden
over de prestaties van het vliegtuig dat de verbinding van Montreal
met noordelijk gelegen mijnbouw- en houtindustriestadjes heeft ver
beterd. „Natuurlijk namen we een risico toen we de Friendships
kochten", vertelde ons de heer Frank W. Duquet, manager van
Quebecair in Montreal, „want we bestelden de vliegtuigen als het
ware van de tekentafel".
klein bedrijfje dat in 1946 een soort
„veerdienst" over de brede St. Lawren
ce begon met drie toestellen is het nu
uitgegroeid tot Canada's op twee na
grootste luchtvaartmaatschappij gere
kend naar de lengte van het bevlogen
traject. In de periode 1948195? is het
passagiersvervoer meer dan verviervou
digd. Het ligt nu in de buurt van de
150.000 en het vrachtvervoer vervjjftien-
voudigde in die tijd. Dat geeft wel een
beeld van de groei die er in het bedrijf
zit, gestimuleerd ongetwijfeld door de
grote industriële ontwikkeling, die de
laatste tien jaar in het noorden van de
provincie Quebec heeft plaats gehad.
Daar ligt bijvoorbeeld Schefferville, een
splinternieuw mijnbouwstadje, dat het
middelpunt vormt van het grote Ijzer-
erts-ontginningsproject, dat enkele ja
ren geleden tot stand kwam. Met der
gelijke plaatsen langs de beide rivier
oevers van de St. Lawrence onderhoudt
Quebecair verbindingen.
H*t gebouw paa uhaftltg Ét Lerwick,
„Het is precies,
wat we zochten
En we waren niet gemakkelijk tevre
den te stellen. De toestand van de DC-
3's waarmee we vlogen, was hemel
schreiend. We schreeuwden om plaats
vervangers, maar omdat we heel wat
noten op onze zang hebben, werkten we
een hele lijst van gegadigden af. Dat
komt omdat we in het noorden onder
ongunstige omstandigheden opereren.
De vliegvelden hebben betrekkelijk kor
te startbanen, er zijn weinig navigatie
middelen en de weersgesteldheden zijn
er, vooral in de lange winters, vaak
bijzonder slecht. Het bleek al gauw dat
we de Viscount niet konden gebruiken,
en evenmin de DC-4 waarmee we op de
radarlinies in het Poolgebied hadden ge
vlogen. De Franse Caravel hebben we
een tijdlang in overweging gehad even
als de Convair, maar geen van alle vol
deden ze. Totdat we in contact kwamen
met Fairchild, de maatschappij die de
Friendship in Noord-Amerika onder li
centie bouwt, en toen zeiden we: „Kijk,
dat is precies wat we zoeken. We vlie
gen er nu een paar weken mee en onze
opinie is zeker niet veranderd
Quebecair is een van de Jonge Cana
dese luchtvaartondernemingen. Van een
voor bewoners in Noord-Quebec. De
Friendship betekent voor hen het begin
van een nieuw tijdvak van ongekend ge
mak bij het reizen. „De reacties van het
publiek zijn zeer gunstig", zei de heer
Duquet. „Men is vooral te spreken over
de luxueuze inrichting van het toestel,
over de stabiliteit tijdens de vlucht en
over de hoogliggende vleugel, die goed
uitzicht geeft en een einde heeft ge
maakt aan de schittering van de zon
die zo hinderlijk is bij een laagdekker".
Bekende klank
Het mag dan lang geleden zijn, dat
Fokker met een eigen toestel op de
markt is gekomen, dat betekent niet dat
haar naam in het vergeetboek is ge
raakt. Dat hebben we kunnen constate
ren toen de heer Duquet zei: „Natuur
lijk kennen we Fokker. We beschouwen
het als een even betrouwbaar bedrijf als
bijv. Douglas". Dat is waarschijnlijk ook
de reden dat nog een andere Canadese
onderneming de Friendship heeft be
steld. Wheeler Airlines in St. Jovite,
voornamelijk een chartermaatschappij,
gaat ook met het toestel vliegen. Whee
ler heeft zeer veel werk gehad aan het
transport naar het Poolgebied, toen
daar de radarwaarschuwingslinies wer
den gebouwd en het bedrijf heeft de
Friendship gekozen om zijn vloot te mo
derniseren. Ook daar zal het vliegtuig
moeilijke trajecten moeten vliegen. Men
mag de Friendship beschouwen als een
pioniersdaad van Fokker: hier in Cana
da verricht het toestel in dubbele zin
pionierswerk bij de ontwikkeling van
noordelijk gelegen gebieden.
OH.DIE POSTZEGEIS
Merkwaardige feiten uit de postzeqelwereld
Rooskleurige toekomst
Tot op zekere hoogte zijn de stadjes
in het ruige noorden van Quebec af
hankelijk van het vliegtuig en daar de
ontginning van de bodemschatten met
kracht wordt voortgezet, gaat Quebecair
welhaast zeker een rooskleurige toe
komst tegemoet. De maatschappij heeft
nu twee Friendships in dienst, maar de
heer Duquet vertelde ons op Dorval Air-
port bij Montreal, dat het in de bedoe
ling ligt om - afhankelijk van de ver-
voersontwikkeling - nog een derde of
wellicht zelfs een vierde Friendship te
kopen. De maatschappij beschouwt de
verbindingen waarop ze vliegt, niet als
een luxe maar als een noodzakelijkheid
de blauwe Maunt ius
uit 1847 is thans max
circa 95 000 gulden
waard
de aroocste postzegel
ooifuitgegeven yer_
scheen inChire in1913
en mat ca 23.5 5cm
er bestaat een post.
zegel die voorStoOCOC
s gfztlwm -
de merkwaardig
vergissingooit op e«
pos tzeger begaan
stelt eenschip uit het
iaar9Xvoormet inde
foodeAmerik vlag"
Ie beste pos tzegel ver.
I zameling udwereW is
Icalmiljoenqld
vanwege eenafbeel
feSWrCSI»
in 1928 een oorlog tus.
waard. jsenBoüva en Paraguay
