BLIJFT: LEIDEN!
Prof. mr. W. L. Haardt aanvaardde
leerstoel burgelijk procesrecht
Kan fair playworden geëist
D'
ZATERDAG 22 NOVEMBER 1958
Met een boeiende oratie over „Fair play in het burgerlijk recht"
heeft prof. mr. W. L. Haardt gistermiddag het ambt van buitengewoon
hoogleraar in het burgerlijk procesrecht aan de Leidse Universiteit
aanvaard.
Prof. Haardt ging in deze rede na in welke mate op de partijen in
een burgerlijk geding de verplichting tot sportiviteit berust, en waar
de Nederlandse wet en de jurisprudentie aanknopingspunten bieden
voor een verplichting daartoe. Hij concludeerde, dat de wet indirecte
middelen kent om sportiviteit af te dwingen, maar dat veel afhangt
van de aard der incidentele gevallen. Het meest is nog te zeggen
voor de regel, dat partijen in een burgerlijk geding jegens elkaar ver
plicht zijn mede te werken tot alles wat een goede procesorde eist.
Aanknopingspunten zijn
schaars
Prof. Haardt herinnerde in de aan
vang van zijn betoog aan de uitspraak
van Huizinga, dat het proces een kans
spel is, een wedstiryd en een kamp
met het woord. Mag men dan ook de
maatstaf der sportiviteit aanleggen? Het
Wetboek van Burgerlijke Rechtsvorde
ring kent geen algemene regel, die de
verhouding tussen procesvoerenden be
heerst, zoals het Bergerlij ik Wetlboek in
de regel omtrent de goede trouw bij de
ten uitvoerlegging van overeenkomsten.
In artikel 382 over de gronden van het
rekest-civiel vindt men wel, dat bepaalde
rechtelijke beslissingen kunnen worden
herroepen op naderhand ontdekt bedrog
of arglist, doch dit is geen wapen tot
verbanning van alle onsportiviteit, ook
niet wanneer men een ruime uitleg aan
de betekenis van dit artikel wil geven,
zoals bijv. Cleveringa heeft bepleit.
Spreker behandelde enkele praktijk
gevallen, waarin kennelijk sprake was
van onsportiviteit, liggende op het ge
bied van de echtscheidingsprocedure.
Bijzonder fel is dikwijls in de hoogste
rechtsinstanties gesproken 'tegen c
sportieve handelingen en gedragingen
tijdens een procesvoering, doch veelal
kwam dat in de strafmaat niet tot uit
drukking.
Het uitspreken van een morele waar
dering over de houding der procesvoe
renden wordt de rechter in enkele arti
kelen mogelijk gemaakt, zoals in arti
kel 56, waarin op grond van een mo
rele waardering of veroordeling de rech
ter bevoegdheden heeft tot een andere
dan de gebruikelijke kostenverdeling.
Ook artikel 134 biedt enkele garanties
tegen unfair play.
Zorgvuldigheid
Beschouwingen hierover brachten spre
ker buiten het gebied van de burger
lijke rechtsvordering. Daar immers is
in artikel 1401 van het B. W. een norm
te vinden, welke die van fair play wel
heel dicht benadert: een onrechtmatige
daad, die tot schadevergoeding verplicht
begaat hy wiens handelen of nalaten
BURGERLIJKE STAND
VAN LEIDEN
GEBOREN
Theodoor Robert, zn van P. R. Locher
en J Steinz, Wilhelmlna Maria, dr van D.
Stokkel en P. van Schie, Arie, zn van C.
Vonk en A. E. van der Voorst, Diana Ka
rin Esmeralda Ingrid, dr van J. B. Krul
en P. van Polanen, Isanna Cornelia Mair-
garetha, dr van J. W. Luljnenburg en M.
J. J. Wijsman, Wilhelmus Hendrikus. zn
van W. H. A. van Veen en C. M. Bartels,
Paulus, zn van C. Padding en G. P. Bo-
gaards, Louise Hermlna. dr van G. Kroe-
semeijer en A. van Egmond, Qulrina Ge-
rarda Maria, dr van S. P. Ammerlaan en
C M. Berg, Jolanda Maria Hendrika, dr.
van J. C. Bink en V. M. D. de Wit, Evert
Peter, zn van A. Keijzer en E. FrankhuiJ-
zen, Anna Catharina, dr van P. Hooger-
dijk en N. Noppe.
ONDERTROUWD
A. van Soest en M. van Soeren, P. J.
Aleman en R. Blitz, P. van Egmond en H.
Steenvoorden, J. Ringelberg en W. Glesen,
B Smits en S. M. Kooijman, G. Philippo
en M. C. Montagne, G. J. J. Siokker en A.
F. Offenberg, H. A. Koole en C. Verhoe
ven, A. G. Hooijer en A. van Ek. P. J.
Scheltema en L. van Eeghen, B. Fois en
J. P. van Kampen, W. F. Oudshoorn en M.
C. de Hamer.
GETROUWD
N. Maarsen en E. J. van Ulden.
OVERLEDEN
F. P. P. Meijs, 32 jaar, man, M Boer, 18
Jaar, dochter, I. Onderwater, 89 jaar. man
P. J. Binnendijk, 6 maanden, dochter.
indruist tegen de zorgvuldigheid, welke
in het maatschappelijk verkeer en
waarom dus ook niet bij het voeren van
een proces betaamt ten aanzien, van
eens anders persoon of goed.
Naast het „misbruik van recht" is op
grond hiervan als nevenvorm van de
onrechtmatige daad ontwikkeld het be
grip „misbruik van procesrecht" of
„misbruik van procesbevoegdheden".
Prof. Haardt behandelde andermaal
enkele echtscheidingsgevallen als illu
stratiemateriaal, waarbij hij opmerkte
dat juist in de echtscheidingsprocedure
de onpsortiviteit hoogtij viert, hetgeen
niet te verwonderen valt, gezien de ver
houding waarin de partijen tegenover
elkaar zijn komen te staan.
Krachtigste factor:
ere-regelen
De belangrijkste normen ter bevor
dering van fair play in hef. burgerlijk
procesrecht vormen echter de ere-rege
len, waaraan de advocaat en procureur,
wiens rechtsbijstand men doorgr* -n>;
niet kan missen, is gebonden. Hem
is daarbij immers de plicht opgelegd de
hem in de uitoefening van zijn beroep
toevertrouwde belangen te verdedigen,
voorzover en zoals eer en geweten en de
eisen van goede rechtsbedeling hem dat
veroorloven of voorschrijven.
Men vindt er voorts de regel, dat
tussen advocaten een verhouding dient
te bestaan, die berust op onderlinge wel
willendheid en onderling vertrouwen.
Er zou heel wat meer tegen de regelen
van fair play worden gezondigd, wan
neer in zovele gevallen niet de tussen
komst verplicht was van de aan ere-
regelen gebonden advocaten.
Vele „onsportieve" handelingen van
procesvoerenden behoeven niet zonder
straf te blijven. Soms vindt men die
straf in herroeping van een vonnis,
soms in het ontnemen van het effect
daarvan, soms in een afwijkende kos
tenverdeling.
Tenslotte is er de mogelijkheid tot ver
oordeling tot schadev-erigcelr ng en
tuchtrechtelijke straf voor de raadsman.
Men ka.n niet zeggen, dat alle onsporti
viteit daarmede uit de burgerlijke rechts
vordering kan worden verdreven of be
straft.
Een algemene norm is zeer moeilijk op
te stellen. Teveel hangt af van de om
standigheden van het bijzondere geval,
veelal ook van de onderlinge houding
vóór de eigenlijke procesvoering.
Misschien is nog het meest te zeggen
voor de regel, dat partijen jegens elkan
der verplicht zyn mede te werken tot
alles wat een goede procesorde eist.
Niet Eton maar Versailles
De eis der „goede trouw" in het over-
eenkomstenrecht kan overigens voor
(Foto L.D./Van Vliet)
Prof. jhr. mr. W. J. M. van
Eysinga (links) wenst prof. mr.
W. L. Haardt en diens echtgenote
geluk tijdens de receptie na de
ambtsaanvaarding
procesvoerenden niet dienen. Dat ook de
regel van fair play dat in zijn algemeen
heid niet kan behoeft zo besloot prof.
Haardt. gezien de aard en oorsprong
van ons procesrecht niet te verbazen.
Gezien zijn aard niet, want de proces
regels zijn geen regels voor een spel, dat
gespeeld wordt om der wille van het
spel, maar voor een strijd, waarin de
partijen trachten te verkrijgen wat zy
zien als hun recht. Gezien zijn oorsprong
niet, want onze procesregels zyn nu een
maal men kan het betreuren of niet
ontstaan in de kanselaryen van de
Zonnekoning die zetelde in Versailles en
niet op de cricketvelden van Eton of
Oxford.
Na de oratie, die met de gebruikelijke
toespraken werd besloten, vond een
V.L.A.K. viert tweede lustrum
Gisteren vierde de schoolvereniging
van de Chr. Kweekschool te Leiden,
V.L.A.K., haar tweede lustrumfeest.
Deze herdenking werd in de morgen
uren geopend door een kort woord van
de directeur, mr. dr. K. de Vries. De
sportcommissie, m. m. v. de gymnastiek
leraar, de heer M. Kouwenhoven, ver
zorgde hierna een uitstekend sport
programma, waaraan alle leerlingen
enthousiast deelnamen.
Het hoogtepunt was ongetwijfeld de
voetbalmatch tussen de leraren en leer
lingen van de school. Vooral het publiek
was het niet altijd met de scheidsrech
ter eens, wat de nodige hilariteit op net
veld wekte.
Een voetbalwedstrijd tegen het elftal
van de Instrumentmakersschool bete
kende het einde van de sportmiddag.
's Avonds kwam men in Den Burcht
bijeen voor een intieme feestavond.
Voor de pauze verzorgden de leraren
het programma, dat bij allen zeer in
de smaak viel.
Het hierop volgende marionetten
spel werd eveneens zeer gewaardeerd.
Aardaliewmning
BIJEENKOMST INST. V ARB
ONTWIKKELING EN A.N.M.B.
In de foyer van de Stadsgehoorzaal
hielden in het Instituut voor Arfo. Ont
wikkeling en de Algem. Nederl. Metaal-
toedirijfsbond, afd. Leiden gisteravond
een bijeenkomst. wa.ar de heer J Wesse-
ling van de B.P.M. een lezing hield' over
de winning van aardolie.
Reeds in de grijze oudheid was de
mensheid bekend met de aanwezigheid
en gebruik van aardolie, aldus de heer
Wesseling. En toch is de petroleumin
dustrie in 1959 pas een eeuw oud. In
1859 werd voor het eerst 'bewust olie ge
wonen op een dipte van 21 meter, in
een 'kleine provinciestad, ergens in
Pennsylvania. De man, wie dit na de
nodige technische voorbereidingen ge
lukte was een gewezen conducteur van
de spoorwegen, Edwin Drake.
Thans boort men olie op diepten van
soms 7000 m In steeds sneller tempo en
grotere omvang is de oliewinning verder
voortgeschreden. In alle uithoeken van
de aarde wordt de aardolie gevonden, in
een weiland bij Schoonebeek, zowel als
in de tarwevelden van Texas.
De heer Wesseling gaf vervolgens een
interessant overzicht van de geschiedenis
van de olie als lichtbron. Hdj gaf tevens
een opsomming van de verschillende
doeleinden en artikelen, waaraan olie te
pas komt en die daaruit vervaardigd
worden, alls asfalt voor onze wegen, car
bonpapier voor schrijfmachinespar
fums, vlekkenwater en in 'het bijzonder
is de olie van belang bij het samenstel
len van vemdetigingsmid de Len tegen
schadelijke insecten als sprinkhanen
e.d. Momenteel bedraagt de wereldpro-
du'ktie een miljard ton per jaar; toch
zal deze in 1975 'tot het dubbele geste
gen moeten zijn om in de energiebe
hoefte te kunnen voorzien. In ons land
wordt momenteel een kwart van de
behoefte gedekt door de oliewinning in
ons eigen land. Het vermoeden van het
steeds kleiner worden van de oliereser
ves is volgens de heer Wesseling onge
grond. De ontdekking van nieuwe vel
den en het voortschrijden van de tech
niek waarborgen een steeds weer toe
nemen, van deze reserves. Een tweetal
films verduidelijkte daarna de voor
dracht van de heer Wesseling, zowel wat
de oliewinning betreft als de bestrij
ding van schadelijke insecten. In het
bijzonder de 'kleurenfilm van Bert Haan
stra gaf van dit laatste een indrukwek
kend beeld.
Namiens beide organisaties dankte de
heer P. van Zonneveld voorzitter van
het Instituut voor Arb. Ontwikkeling de
Leidse Chr. Besturenbond
DS. H. J. A. HAAN SPRAK OVER
HET LUTHERANISME
De Leidse Christelijke Besturenbond
heeft op zyn gisteravond in het gebouw
voor Chr. Soc. Belangen gehouden
eerste najaarsvergadering van dit sei
zoen een klein uur besteed aan het
lutheranisme. Inleider was de Evan
gelisch Lutherse predikant hier ter
stede, ds. H. J. A. Haan.
Uitgangspunt voor zijn betoog waren
de rapporten van de Lutherse Wereld
federatie. Ds Haan legde de nadruk op
het algemeen priesterschap der gelo
vigen en wees in dit verband op de rijk-
FEESTAVOND
„OUDERZORG DE RIDDER"
In het Dorpshuis werd gisteravond de
Jaarlijkse feestavond van de perso
neelsvereniging „Ouderzorg De Ridder"
gehouden. De voorzitter der personeels
vereniging dhr G. J. Diseraad sr. open
de de avond met 'n hartelijk woord wel
kom, speciaal aan de directie en de
afgevaardigden van de zusterverenigin
gen. Door zich te verzekeren van de
medewerking van het gezelschap o.l.v.
Kees Nouens met de revue „Sterren
stralen uit Den Haag" heeft het be
stuur een goede greep gedaan. Dit ge
zelschap telt een groot aantal artiesten
dom van de evangelische liturgie. De en Joop Kranenburg toonde zich een
consenus (overeenstemming in doop en
avondmaal) met de Herv. Kerk vindt
o.a. vorm in jonge gebieden van maat
schappelijke structuurwijzigingen, zoals
in Hoogvliet, een der snel groeiende wij
ken van Rotterdam. Daar zijn kerk en
sociale arbeid van grote betekenis.
De Luthers-dogmatische visie wilde
spreker concentreren in het grondwoord:
simul (tegelijk)de mens is voor Gods
aangezicht als christenmens tegelijk
zondaar en kind Gods.
In de nabespreking werd de vinger
gelegd bij de kennelijke schroomvallig
heid bij vele Lutherianen t a.v. het CNV.
In zyn antwoord schetste ds. Haan de
geschiedenis van de vervolgde Lutherse
kerk in Nederland en verklaarde dat in
de kerk enkel Wet en Evangelie van
Gods heerlijkheid en genade gepredikt
mogen worden. Er mag geen vermen
ging optreden van kerk en staat, evan
gelie en politiek.
De voorzitter van de Besturenbond,
de heer A. L. Verhoog, vertolkte in een
kort slotwoord de grote interesse waar
mede de vergadering naar de Lutherse
predikant had geluisterd.
Hierna ging de vergadering over in
discussiegroepen, teneinde tot menings-
en besluitvorming te komen aangaande
het algemene werk van de bond.
Bij beschikking van de minister
van O., K. en W. is mej. J. J. M. Hooy-
mans, analiste voor de botanie aan de
Leidse Universiteit, gerekend van 1 juli
j.l., benoemd tot wetensoh appel ijk amb
tenaar in vaste dienst.
drukbezochte receptie in de ontvangst- heer Wesseling voor de bijzonder leer
kamer van de academie plaats. zarne avond.
LEIDERDORP
Het geweten
Gisteravond vergaderde de Ned. Chr.
Vrouwenbond in het gebouw Eikenlaan.
Spreker voor deze avond was ds. Banga,
geref. predikant alhier, met als onder
werp „Het geweten".
De zaal was tot de laatste plaats be-
Ds. Banga vroeg allereerst: Wat is het
geweten? Iedereen heeft een geweten,
maar het is een moeilijke zaak, en bijna
niet te zeggen wat het is. Steeds minder
mensen staan erbij stil, aldus ds. Ban
ga, wat o.a. ook wel een gevolg is van
de laatste oorlog.
Wat het geweten is, vinden we in de
bijbel. Daar staat n.l. in Rom. 21 „ter
wijl hun geweten mede getuigt". Hier
uit blijkt, dat ons geweten een getuige
nis is, dat ons kan aanklagen. Het ge
weten is een stem in ons hart en onze
ziel, als antwoord op Gods woord aan
ons. In het Oude Testament komt het
woord „geweten" niet voor.
Toch zijn er ook daar wel enkele voor
beelden, bijv. wanneer Adam en Eva van
de verboden vrucht gegeten hebben,
vluchten zij.
Ds. Banga wees er vervolgens op, dat
in het woord „geweten", het woord
„weten" zit, en dit wijst op het kennen
van Gods wet uit de bijbel.
De kerk heeft tot taak ruime gewe
tens te beperken en enge gewetens te
bevrijden.
vlotte en onvermoeibare conferencier,
die de zaal bij zijn optreden vrijwel on
afgebroken liet daveren van het lachen.
Ook enkele bekende radio-artiesten tra
den op t.w. John Meyer, imitator en
Cor Bielen. de jeugdige kunstfluiter.
Dit programma toonde voor „eik wat
wils" en het feest zette zich na afloop
der voorstelling voort met een bal.
Jonge Kerk De Jonge Kerk heeft
een nieuw bestuur gekregen. Afgetreden
zijn de heren T. den Os, E. Vonk en
mej. A. v. d. Vecht, resp. als voorzitter,
penningmeester en secretaresse en ge
kozen zijn als voorzitter de heer Bou-
man, als secretarisse mej. E. Wille en
als penningmeester de heer E. Wijn-
souw.
ZOET ERWOUDE
RAADSAGENDA
De raad komt op woensdag 26 no
vember 1958 te 19.45 uur ten gemeente-
huize bijeen ter behandeling van o.m.
de volgende punten: Behandeling van
de begrotingen van het waterleidingbe
drijf, het grondbedrijf, burgerlijk arm
bestuur en de gemeentebegroting 1959
verpachting van de vuilnisstortplaats;
voorwaarde inzake bankgarantie ver
bonden aan het besluit tot grondver-
koop aan mejuffrouw T. Bleys; verkoop
van een perceel grond gelegen aan de
Antoniusstraat; wijziging van de ge
meenschappelijke regeling I.Z.A.; mach
tiging voor het jaar 1959 kasgeldlenin
gen aan te gaan; aangaan van een re
kening-courant overeenkomst met de
N.V. Bank voor Nederl. Gemeenten voor
1959; verlenen van een subsidie aan de
Middelbare Landbouwschool te Voor
hout; verlenen van een bijdrage aan
de R.-K. Woningbouwvereniging St.-
Wlllibrord in de niet door het Ministe
rie van Volkshuisvesting en Bouwnij
verheid aanvaarde stichtingskosten van
de 16woningen aan de Wlllibrordus-
straat; beschikbaarstellen van een wis
selbeker voor de Fok -en Contfolevei»-
eniging „Zoeterwouds Glorie": wijziging
van de gemeentebegroting 1958; vast
stelling van de vergoeding artikel 101
LO.-wet 1920 aan het bestuur van de
St.-Bemardussohool over de jaren 1953
t.m. 1957.
Nabezorging
Mocht U een keer de krant niet
ontvangen, dan verzoeken wij
no. 3 0 500 te bellen vóór 7 uur
njn. Zaterdags tussen 4 en 6 uur
n.m.
(Dus niet het in de telefoongids
vermelde nummer van ons bedrijf.
Medische Dienst
Wassenaar Dokter J. Baart de la
Faille, Van Zuylen van Nijeveltstraat
no. 108, tel. 3018 en dokter J. C. de Neef.
Wilhelminaplein 1, tel. 8303. Nacht
dienst apotheken Wassenaarse Apotheek
Schouwweg 32. tel. 2402.
Voorschoten Dokter H. Olthuis,
Leidseweg 179, tel. 2527. Wijkverpleeg
ster: Gezondheidscentrum, tel. 2177.
Warmond Dokter A W. Bots, te
Voorhout, tel. K 2532 - 7393.
Leiderdorp Dokter H. Bakema,
Hoofdstraat 2, tel. 24828.
Oegstgeset Dokter Held, tel. 24649
en dokter LanenBaron, tel. 21610,
e hemel staat in de wereld van nü in een kolk van
belangstelling
Méér en méér verdiepen de mannen der wetenschap
zich er in, maken zij zich er vertrouwd mee.
Wie deze week met de Leidse Sterrewacht per televisie
een kijkje in het heelal wierp, heeft iets kunnen merken
van de oneindigheid om ons heen, is er diep van onder de
indruk gekomen.
Hij voelde zich als een speldeknopje op aarde, op haar
beurt een speldeknopje in de ruimte.
Het is goed zich dat te realiseren, nu ieder individu zich
zelf zo hoogst belangrijk vindt. Hij is immers in de grond
niets anders dan een miezerig stofje, een microbetje of een
atoompje zo men wil in een zee van zonnestelsels, die zelfs
met een „ijzeren gordijn" niet zijn af te schermen.
Niemand kan zich van deze oneindigheid zelfs maar het
kleinste idee vormen....
e zijn, als Leidenaars, een beetje trots op deze Leidse
Sterrewacht en op onze hoogleraren Oort, Van de
Hulst en Oosterhoff.
Toch kunnen we van hier uit maar een héél klein stukje
van de hemel onderzoeken. Er zijn in andere landen veel
grotere telescopen en ook de atmosfeer moet voor een dlles
doorborende blik meewerken.
Greenwich bijv. was totnutoe hiervoor een uitstekend
oord. Door allerlei omstandigheden kwam deze plaats voor
grondig onderzoek niet meer in aanmerking. Men moest met
de reusachtige telescopen en alles wat er bij hoort naar het
Hürstmonceaux-kasteel in Dome Town (Sussex) verhuizen.
Hier ligt de sterrekundige dr. Richard van der Riet Wool-
'ey behagelijk uit te kijken op een speciaal geconstrueerde
.sofa, naar al hetgeen zich boven hem afspeelt.
Dat zal niet gering zijn, want met dit enorme toestel kan
hij heus véél verder kijken, dan zijn neus lang is!
Op zulke gemakkelijke banken liggen de Leidse sterre-
kijkers tijdens de ongeveer 40 nachten per jaar, die
zich voor een „vergezicht" lenen, niet.
De Leidse Sterrewacht leent zich bovendien niet voor
directe, hoofdzakelijk wél voor fotografische waarnemingen.
Voor de eerste gaat men sinds een jaar te werk in de post
(filiaal) Hartbeestpoortdam in Zuid-Afrika, zodat men niet
ten achter hoeft te blijven bij de modernste observatoria
als Mount Palomar (Califomië).
We kunnen dus altijd verwachten, dat Leiden met de
nieuwste vindingen op het gebied der hemellichamen voor
de dag komt.
Dat stemt hem, die een enkele maal 'savonds onze
Sterrewacht passeert en opkijkt naar de geheimzinnige,
hoge koepels, tot onverholen bewondering.
Er zal ook in de toekomst nog wel héél wat uit de Leidse
bus of uit die van Hartebeestpoortdam te voorschijn komen.
Wanneer praktische, avontuurlijke of romantische aard
bewoners van hier willen wégvluchten, omdat ze deze bol te
klein vinden of schoon genoeg krijgen van alle conflicten
vlak om zich heen, kunnen ze op de Leidse Sterrewacht
horen, hoe het élders gesteld is.
Ddar weten ze hun weetje wel!
Of dacht U dat de wetenschapsmensen van nü de roem
rijke traditie van illustere voorgangers als De Sitter en
mderen niet voortzetten?
Ook in ddt opzicht blijft Leiden: Leiden!
FANTASIO.
