Viooltjes voor de tuin
Vandaag nog „Snoekdag
Morgen „Dag snoek!"
Siliconen,
Grondstof: gewoon zand!
Nu nog duur door de moeilijke
chemische bewerking, maar een
grote toekomst ligt open
ZaTExyDAG 15 NOVEMBER WEKELIJKS BIJVOEGSEL PAGiNA 2
Andere toepassingen
Alle moderne bakkerijen hebben te
genwoordig bakblikken, met aan de
binnenkant een siliconen-laag, waar
door de broden gemakkelijk loslaten,
en waarmee men geen vieze zwart-
ingebrande olielaag krijgt.
Ook de wonderpannen. waarmee de
huisvrouw eieren en biefstuk kan bak
ken zonder boter te gebruiken, zijn
voorzien van een dunne laag siliconen.
De eiwitmoleculen hebben geen schijn
van kans, zich aan de pan vast te
hechten. Aanbranden is uitgesloten.
Verbranden kan natuurlijk, maar
daarbij blijft de pan schoon.
Door aan de molecuulketen andere
zijtakken te bevestigen wat klinkt
dat ..bevestigen" eenvoudig, de schei
kundigen studeren daar maanden op
kunnen ook siliconen in vaste vorm
ontstaan. Men noemt ze „kunstrub
bers", hoewel zij met natuurrubber
natuurlijk niets uitstaande hebben.
De eigenschappen van de „rubber"-
siliconen zijn al even fantastisch als
van de vloeibare. Als isolatiemate
riaal heeft het talrijke goede eigen
schappen. die ook door hoge tempe
raturen niet te beinvloeden zijn.
Als isolatie van elektrische leiding
vindt de vaste siliconenverbinding al
toepassing.
Het voordeel springt direct in het oog.
Breekt er brand uit op een schip, dat
uitgerust is met siliconenkabels, dan
zal de elektrische installatie blijven
werken, omdat de isolatie niet weg
smelt en er geen sluiting ontstaat. De
isolatie gaat er wel niet op vooruit,
maar het schip kan tenminste nog
thuisvaren. Rubber verhardt op de
lange duur; met siliconen heeft men
proeven gedaan, die erop wijzen, dat
deze isolatie het veel langer uithoudt.
Mors gerust met de
Nog maar tien jaar
Het ondezoek naar siliconen is nog
maar tien jaar goed aan de gang. De
stoffen kunnen toegepast worden voor
projecten, waar de gewone plastics
niet aan te pas komen. In de elektro
nische techniek zijn het siliconen, die
'n: het geeft geen vlekken!
ook bestand bleken tegen hoogfre
quente stromen. De chemici blijven
zoeken. In ons land is het 't Kunst-
stoffeninstituut van TNO Delft, waar
tussen de plastics een plaatsje is inge
ruimd voor de siliconen, een plaatsje
dat steeds groter wordt.
De sportvisser wordt bij de neus genomen
Wanneer over het vissen op snoek wordt gesproken ol
geschreven, gaat het meestal over de manieren waarop deza
vissoort kan worden gevangen. Weinigen realiseren zich
hierbij, dat om snoek te kunnen vangen, de aanwezigheid
van deze vissoort dringend noodzakelijk is. Juist nu is het
goed, zich dat voor ogen te houden, want de snoek in ons
land, wordt met algehele uitroeiing bedreigd. Wanneer er
niets zal veranderen in het beleid rond de belangen van
de visstand, zal dat nog slechts een kwestie van enkele
jaren zijn.
mensen geweest, die dachten „dat het
wel niet zo'n vaart zou lopen". Dat
was in de dagen, dat aan het Kra-
lingse Veer nog 100.000 zalmen per
jaar werden aangevoerd, omdat de
RÜn toen de beste en rijkste zalm
rivier van Europa was. De dienst
maagden in de omgeving van
Dordrecht wilden slechts het dienst
verband aangaan, op voorwaarde, dat
zij niet meer dan twee maal per week
„rode vis" (zalm) op het menu zouden
krijgen.
Dit nu, goede vrienden, is verleden
tijd geworden. Nieimand kan ons onze
zalmstand teruggeven. Een cultureel
verlies van onschatbare waarde.
Onze snoekstand zal eveneens wor
den uitgeroeid en met die snoekstand
onze gehele visstapel, als het roer van
het schip, dat Beleid heet, niet snel
en drastisch wordt gekeerd..
Maat op vis een paskwil
In Nederland en in Nederland
alleen worden de belangen van een
half miljoen sportvissers ondergeschikt
gemaakt aan de belangen van nog
geen 2000 beroepsvissers, die aan het
werk worden gehouden. Maar een
groot deel er van bestaat reeds groten
deels bij de gratie van de sport (ver
huur van boten en vergunningen).
Bijna alle maatregelen van de over
heid zijn gericht op het in stand hou
den van deze kleine groep, hoewel het
voor niemand een geheim is, dat deze
groep tot uitsterven gedoemd is.. Dit
vak heeft zichzelf overleefd, zoals het
vak van lantaarnopsteker zichzelf
overleefd heeft. Met alle mogelijke
middelen wordt het voortbestaan van
de beroeps visserij in het binnenwater
gerekt, ook al gaat daarbij de visstand
ten onder.
Het IJsselmeer, dat een deviezen-
bron bij uitstek kon zijn, omdat het
als sportviswater vermaard kan wor
den, wordt stelselmatig en volkomen
bewust uitgemoord. Miljoenen kilo's
vis waaronder snoekbaars, baars en
karper, worden aan dit water onttrok
ken en naar de vismeelfabrieken ge
bracht. De maat op vis is een paskwil
geworden, het kweken van vis een
doekje voor het bloeden, het uitzetten
van vis een aanfluiting.. Kortom; de
sportvisser wordt op een grandioze
manier bij de neus gevat.
Foutieve rekening
Het beleid van sommige hengelaars
verenigingen en bonden, werkt even
eens de ondergang van onze visstand
in de hand, alle goede bedoelingen ten
spijt. Het beleid is niet altijd aange
past aan de veranderde omstandig
heden: het viswater is beperkter ge
worden, het aantal sportvissers is met
tienduizenden toegenomen, de vang-
middelen zijn geperfectioneerd en ver
scherpt. Men is vergeten de sportvisser
een ethiek bij te brengen, die nood
zakelijk is voor het behoud van de
sport. Men is nog steeds niet over
tuigd, van de onmogelijkheid, om uit
één liter melk vier liter room te kar
nen.
Een eenvoudig rekensommetje zal
een ieder overtuigen van het gevaar,
dat de visstand bedreigt, wanneer de
ogen worden gesloten voor de feiten.
Van de meeste verenigingen be
draagt de contributie circa f. 6.per
jaar. Dit houdt in, dat ieder lid a
raison van f. 0.12 per week in het
water van de vereniging mag vissen
en alle vis, die hij vangt mag meene
men. Zodra hij meer gaat meenemen
dan twaalf cent vis per week, bedrijft
hij roofbouw. Onbewust en ongewild,
maar het is een feit. Want pootkarper
kost veertig cent per pond en poot-
snoek f. 2.50 per kilo.
In de praktijk komt het hier op
neer: hij betaalt twaalf cent en neemt
voor guldens vis mee. In de organen
der verenigingen wordt met geen
woord gerept over weidelijk vissen en
vis terug ie zetten, de aanwezige vis
wordt zo snel mogelijk gevangen en
men gaat dan mopperen, over slecht
viswater. Alsof het genoegen van het
vissen zou bestaan uit het meenemen
van vis, inplaats van het genoegen
van het vangen.
In welke mate zo'n vereniging
nogmaals ten spijt alle goede bedoe
lingen in staat is, de visstand op peil
te houden, laat zich gemakkelijk be
denken. Ook als men geen econoon is.
Hoe groot de kwaliteit van het water
is, kan worden geraden. En dat, ter
wijl een half miljoen vissers, gaarne
bereid is veed meer te betalen. Zij krij
gen echter geen kans!
De wil is goed
Ons land telt ook een tiental ver
enigingen, waarvan de contributie
varieert van f. 30..tot f. 150.per
jaar. Deze verenigingen trachten niet,
zoals de verenigingen van f. 6.con
tributie, hun ledental onbeperkt uit te
breiden door het maken van propa
ganda, maar zij hebben een ledenstop,
slechts wanneer één der leden sterft,
kan een ander toetreden.
Tienduizenden sportvissers, zouden
gaarne lid willen worden van zo'n
vereniging omdat nu eenmaal nie
mand in slecht water wil vissen
maar dat kan niet. Eigen water
pachten is ook niet mogelijk, want
dat verbiedt de Kamer van de Bin
nenvisserij. Er blijkt wel uit, dat de
sportvisser in het algemeen, geen en
kele behoefte bezit om voor twaalf
cent per week te vissen, hij wil in goed
water vissen, maar door het algemeen
beleid bevindt hij zich in de positie
van iemand, die hongert en geld bezit,
graag lekker wil eten, maar genoegen
moet nemen met een maal uit de
gaarkeuken. Omdat er geen instelling
bestaat die met zijn behoeften reke
ning houdt. Het zou indruisen tegen de
belangen van hen, die de beroepsvis
serij beoefenen.
350.000 ongeorganiseerde sportvis
sers, geen genoegen nemend met gort
uit de gaarkeuken, moeten machteloos
toezien, dat hun recreatie gaat ver
dwijnen, door een foutief beleid.
Wanneer wordt het de overheid dui
delijk, dat men bezig is de kip met de
gouden eieren te slachten? Wanneer
wordt het de overheid duidelijk, dat
jaarlijks meer dan vijftig miljoen
wordt uitgegeven aan sportvisserij, een
bedrag, dat lang niet evenredig is aan
het gebodene?
Het is niet nodig
Het is niet norig, dat het IJsselmeer
wordt uitgemoord, de sportvisser wil
die vis gaarne hebben en betalen.
Het is niet nodig, dat jaarlijks
200.000 kilo snoek wordt geëxporteerd,
die snoek is al reeds betaald door de
sportvisser, maar desondanks wil hij
ze nog wel eens kopen en betalen.
Het is niet nodig, dat de snoekstand
van dag tot dag slechter wordt, omdat
de natuur de wedloop niet kan bij
houden. Door lijnrechte voorlichting,
zonder kool of geit te sparen, moet
het de sportvisser duidelijk worden
gemaakt, dat hij onmogelijk twee din
gen kan doen, geen snoek vangen en
snoek meenemen. Wanneer hij het
eerste wenst en dat wenst hij moet
het laatste worden nagelaten. Wenst
hij het laatste te doen, dan houdt het
eerste op te bestaan. De keuze zal
niet moeilijk zijn!
Onze zalmstand hield voor tien jaar
op te bestaan, ondanks zalmtractaten,
zalmkweek, men geeft het kalf het
leven niet terug door de put te dem
pen. Over tien jaar zal onze snoek
stand hebben opgehouden te bestaan
en tien jaar later zal de visrijkdom
van Nederland slechts voortleven in
de herinnering der ouderen. Niet om
dat er niemand was, die er iets voor
over had haar te behouden, maar om
dat men niet tot inzicht kwam toen
het nog tijd was.
JAN SOHREINER.
nieuwe wonderstoffen met veelzijdige toepassingen
In de moderne bakkerij: Siliconen
In het wonderland der kunststoffen komt één familie de laatste tijd
steeds meer in de belangstelling te staan: de Siliconen. Het is een
bijzonder veelzijdige familie, die invloed heeft op bijna alle takken
van industrie. Het wonderpannetje, waarmee u een ei kunt bakken
zonder boter te gebruiken dankt zijn bestaan aan siliconen. De
nieuwe autopoets, waarmee de automobilist in een oogwenk zelf zijn
wagen glanzend krijgt, is gebaseerd op siliconen. Waterafstotende
preparaten voor bouwmateriaal, papier, glas, leder en textiel, met
zeer bijzondere neveneigenschappen, berusten allemaal op de wer
king van siliconen!
Lange ketens
Wat is het geheim van deze kunst
stof, die in vloeibare, kneedbare, buig
zame en in vaste vorm voorkomt? De
familie hoort tot de plastics, hoewel
zij wat bouw betreft een vreemde eend
in de bijt is. De plastics bestaan uit
grote moleculen, met koolstof als basis.
Siliconen bestaan eveneens uit langge
rekte moleculen, ketens van silicium-
atomen, (Si) en zuurstof (O). Aan
deze lange hoofdketens kunnen allerlei
andere moleculen en atomen worden
gekoppeld, in grote verscheidenheid,
waardoor de chemicus talloze materia
len met totaal verschillende eigen
schappen kan maken.
De grondstof voor deze eigenaardige
groep van stoffen is overal voorhan
den, in onvoorstelbare hoeveelheden.
Het is zand, doodgewoon zand, het
oxyde van silicium, waarvan 3/4
van onze aarde is opgebouwd.
Toch zijn de siliconen nog duur. Niet
alleen is het uiterst moeilijk de zand-
moleculen (SiOJ te breken en het
zuivere Si te lokaliseren; de grootste
moeilijkheid schuilt in het maken van
de verbinding, die in staat is zich met
zijn buurlieden tot lange ketens te
verenigen.
Via een lange reeks kostbare reacties
krijgt de chemicus de beschikking over
de' silicium-zuurstofketens, waarmee
hij kan gaan werken.
„Wonder-olie"
Hij maakt er o.a. temperatuur-besten-
dige oliën van, die door hevige kou
niet dikker en bij grote hitte niet dun
ner worden, dus met een constante
viscositeit.
Dit opent nooit gedroomde mogelijk
heden voor de makers van smeer
middelen. Een olie, die onder alle
omstandigheden zijn eigenschappen
behoudt! Die de zuigers en cilinders
in een gloeiend-hete racemotor net
zo goed beschermt als de tandwiel-
tjes in een bromfiets. Tot nu toe
heeft alleen de siliconen-olie deze
wonderlijke, helemaal „tegen de na
tuur ingaande" eigenschappen.
Wat gebeurt immers wanneer we een
stof verhitten' De moleculen, die in
voortdurende trilling zijn. gaan snel
ler bewegen. Komt de temperatuur
boven het smeltpunt, dan raken de
moleculen van oorspronkelijk vaste
stoffen als was, ijs en lood in zó'n
sterke beweging, dat huil onderling
verband ophoudt en zij :#fch vrij langs
elkaar kunnen bewegen. We zeggen
dan dat de stof vloeibaar is geworden.
Ook traag vloeibare stoffen, zoals
smeerolie, worden bij verhitting méér
vloeibaar de olie wordt dun en kan
zijn smerende eigenschappen minder
tot hun recht laten komen.
Bij siliconen-olie gaat deze regel niet
op. De moleculen gaan wel heviger
trillen, waardoor de vloeistof dunner
wil worden, maar tegelijkertijd ge
beurt er iets anders, dat dit tegen
werkt.
De moleculen, die oorspronkelijk ln
spiralen opgerold lagen, gaan zich bij
hogere temperatuur geleidelijk uitrol
len Zij worden hierdoor groter, lang
gerekter en dat zou normaal een dik
ker worden van de vloeistof tot ge
volg hebben.
Nu wegen beide verschijnselen tegen
elkaar op. Ondanks flinke tèippera-
tuurverhoging, blijft de vloeistof zo
Als b dm
De bouw van het molecuul, de spiraal
vormige Si-O-keten, behelst dus het
geheim van de siliconen-eigenschap
pen.
Waterafstotend
Fabricage van siliconen is nog zó
kostbaar, dat een olie voor auto's bij
voorbeeld. nog niet mogelijk is. We
zijn nog lang niet zo ver. dat we maar
wat zand in een reageerbuisje hoeven
te scheppen, om met een paar foefjes
even wat siliconen te bereiden.
In kleine hoeveelheden maakt de in
dustrie echter al een druk gebruik van
deze wonder-stof, die behalve haar
bestendigheid tegen temperatuurswis
selingen. ook in hoge mate water-af
stotend is.
Toen de scheikundigen deze eigen
schap ontdekten, verschenen al gauw
de autopoetsmiddelen op de markt,
die veel gemakkelijker dan de ge
wone was te verwerken waren.
.Nu geen urenlang poetsen en wrijven
meer. om de waslaag aan het glanzen
te brengen. De siliconenvloeistof kan
met een watje luchtig worden aange
bracht. Enkele minuten wachten
er verschijnt een wit poedei op de lak,
die wordt weggeveegd en de auto is
klaar, met een glanzende lak. die re
genwater zó afstoot, dat bet in grote
druppels wegrolt, zonder vat op de lak
te hebben.
Geen vlekken meer
Niet alleen van zuiver water moet
de exclusieve familie der siliconen
niets hebben; alle waterige oplossin
gen worden afgestoten. Met silico
nen geïmpregneerde kleding kan
rustig met wijn of koffie worden be
smeurd. Het loopt er af als regen
water en laat geen sporen na.
Een flesje, waarvan het glas mee sili
conen is bewerkt, kan nu letterlijk
„tot de laatste droppel" worden ge
leegd. hetgeen in het laboratorium,
met kostbare vloeistoffen, groot voor
deel oplevert.
Het niet meer aanwezig zijn van de
snoek als soort, is een gemis dat hon
derdduizenden diep zullen betreuren
en het brengt bovendien gevolgen mee,
die hoewel nu reeds enigszins te over
zien, een groot verlies teweeg zullen
brengen. Zonder de snoek als selecte
rende roofvis (onontbeerlijk om het
biologisch evenwicht in een viswater
tot stand te brengen en zieken en
degeneratie te voorkomen) gaat onze
gehele visstapel geleidelijk ten onder
en mét die visstapel de recreatie van
een half miljoen Nederlanders..
Men kan hier over denken zoals
men wil, het zal een volkomen feit
worden. Hoe snel een bepaalde vis
soort kan uitsterven, werd bewezen
door onze bloedeigen zalm, de koning
der sportvissen, die nog geen vijftig
jaar geleden in enorme hoeveelheden
voorkwam in de Rijn. Ook toen zijn er
Viooltjes zijn allerliefst voor
tuinbeplanting; ze bloeien dat
het een lieve lust is en er zijn
zoveel soorten, dat er voor elk
plekje wel iets bijzonders te vin
den is. Algemeen bekend zijn de
grootbloemige, tweejarige vio
len; ze worden veel in eigen
tuin gezaaid en verder gekweekt.
Dat dient men in juli-augustus
te doen en daar is het nu te laat
voor. Doch de bloemist heeft het
niet vergeten en die heeft nu
voldoende planten in voorraad.
Planten waarvan enikele al
bloeien. Vroeg in het voorjaar
kan men hiervan eclhter de rijke
bloemenweelde verwachten. Als
men maar zorgt voor een licht
schaduwplekje, kan men er tot
in de voorzomer plezier van
hebben. Nu kunnen dus deze
tweejarige, grootbloemige soor
ten in uw tuin worden aange
plant. Zorg er voor dat ze op de
voorgrond in de border komen;
ze zouden er andeTS achter kun
nen groeien. Voor houten bal-
konbakken zijn die grootbloe
mige soorten ook werkelijk
ideaal. Poot niet allerlei kleuren
door elikaar; dat gaat snel ver
velen; zoek het in één of twee
kleuren.
Naast de bekende grootbloe
mige violen, zijn er ook de vaste-
plantsoorten en die kunnen nu
ook gepoot worden. De bloemen
zjjn over het algemeen wat klei
ner van stuik, doch ze bloeien
veel rijker en voor hen is zeker
wel een licht schaduwplekje te
vinden. Overigens moet u dat
woord schaduw niet al te letter
lijk opvatten. Het is al voldoen
de, indien ze op het heetst va-n
de dag 's zomers een weinig in
de schaduw kunnen komen
Vasteplant-violen houden wel
van een zeer voedzame grond
soort en het is dus wel nodig wat
oude stalmest onder te spitten,
doch indien de grond voldoende
humus bevat kan men ook heel
goede resultaten bereiken met
de bekende korrelmest. Van
tweejarige violen kan men
jarenlang plezier hebben. Het is
echter wel nuttig na de bloei
het slappe gewas wat terug te
snijden: voor de whiter wordt
dan nog een stevige krans van
groen gevormd.
Violen
Viola Odorata is het bekende
welriekende maartse viooltje
het bloeit met mooie blauwe of
purperkleurige bloempjes en
wordt alleen omdat ze zo heerlijk
geuren gekweekt. Dat maartse
(Foto Turkenburg)
viooltje heeft er ook een hekel
aan 's zomers in de felle zon te
moeten staan. Zoek er dus een
licht schaduwplekje voor.
G. KROMDDK
