AKKOORD MOGELIJK INZAKE
OPSCHORTING KERNPROEVEN
Regering streeft naar
slagvaardig prijsbeleid
Pasternaks weigering nobelprijs
„menselijk drama, dat ons ontroert"
WEERBERICHT
Optimisme in Indiase kringen in
New York Binnen een etmaal
antivoord van de Grote Drie
Adviescommissie zon snelheid
van handelen zeer belemmeren
Kroning Paus
op 4 november
Dulles noemt het een uiting van
streven naar rode eenvormigheid
97ste jaargang
DONDERDAG 30 OKTOBER 1958
No. 29582
LEIDSCH
DAGBLAD
Directeur: J. W Henny
Hoofdredacteur: J. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
per kwartaal; f.2.55 per maand; f.0.59 per week
f7.50
Witte Singel 1, Leiden - Giro no. 57055
Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie 21507
De Verenigde Staten, de Sovjet-Unie en Groot-Brittanië staan op het punt
overeenstemming te bereiken over de door het Westen gesteunde z.g. „zeventien-
landen-resolutie", die opschorting van de kernproeven wil, zolang er nog onder
handeld wordt over het In het leven roepen van een internationaal stelsel van
toezicht om naleving van een schorsingsovereenkomst te waarborgen. Dit werd
gisteravond in New York vernomen in de kringen van de Politieke Commissie der
Ver. Naties voor ontwapening. Indiase afgevaardigden, die reeds vele weken naar
een akkoord streven tussen de grote mogendheden, verwachtten gisteravond in
de komende 24 uur een bevestigend antwoord van de drie bovengenoemde
atoomlandcn.
Naar aanleiding van een door de Sov-
jetrussische vertegenwoordiger Zorin in
het begin van deze week afgelegde ver
klaring over de Russische weigering om
de proefnemingen met kernwapens te
staken, verklaarde Cabot Lodge: „De
heer Zorin wil de afgevaardigden doen
geloven, dat de Verenigde Staten ge
kant zfin tegen een staking der proef
nemingen met kernwapens en een be
snoeiing der militaire begrotingen. De
leden der politieke commissie zijn echter
te ervaren, om zich door de woorden
van de Sovjet-vertegenwoordiger te la
ten misleiden".
De Britse vertegenwoordiger Allan
Noble verklaarde dat de Sovjetrussische
verklaringen over ontwapeningsvraag
stukken de „indruk kunnen wekken, dat
de Sovjetrussische regering niet wenst te
spreken over een opschorting der kern
wapenproeven".
Zorin antwoordend, zei hij voorts: „de
Sovjetrussische regering gaat uit van
een standpunt van alles of niets. Of wij
hebben het Sovjetrussische standpunt te
aanvaarden, of er zal géén opschorting
der proefnemingen zijn".
Er zijn sinds de politieke commissie
drie weken geleden haar besprekingen
over het ontwapeningsvraagstuk begon,
acht resoluties en een aantal amende
menten ingediend: het merendeel hier
van heeft betrekking op een opschorting
der kernwapenproeven.
Bereidwilligheid
van het Westen
De vertegenwoordiger der Verenigde
Staten in de politieke commissie der
Verenigde Naties, Henry Cabot Lodge,
verklaarde gisteren bij de voortzetting
vair het debat over ontwapening, dat het
Brits-Amerikaanse aanbod tot opschor
ting der proefnemingen met kernwapens
voor de tijd van een jaar gemakkelijk
kan worden omgezet in een opschorting
voor twee jaar, om dan voor onbepaalde
tijd te worden verlengd.
De bedoeling van ons voorstel is na
melijk in het eerste jaar van opschor
ting overeenstemming te verkrijgen over
een stelsel van toezicht, dat in het twee
de jaar zou kunnen worden toegepast",
aldus Cabot Lodge, die ook verklaarde
dat de Amerikaanse afvaardiging naar
de komende Geneefse conferentie over
dit onderwerp tot opdracht heeft ge
kregen alles in bet werk te stellen om
een opschorting der kernwapenproeven
onder toezicht mogelijk te maken.
„Indien de Sovjet-Unie het denkbeeld
zou kunnen laten varen, dat uitsluitend
7.ij het bij het recht eind heeft en alle
anderen er naast pijn, zou het er voor
ons allen veel beter uit zien", aldus Lod
ge, die een beroep op Sovjet-Rusland
deed om zijn „verouderde denkbeelden
te laten varen" en „met de rest van ons
voorwaarts te gaan".
Vreugde in Springhill
Twaalf mijnwerkers
na zes dagen gered
Twaalf mijnwerkers, die zes da
gen op circa 4000 meter diepte in
een mijn te Springhill in Nieuw-
Schotland opgesloten hebben ge
zeten, zijn vanmorgen gered.
Hulptroepen slaagden erin de
mannen na een gevecht van elf
uur met een laag steen en puin
van 18 meter dikte te bereiken.
Gisteravond laat was men tot de
verbijsterende ontdekking geko
men, dat er nog mijnwerkers in
leven waren.
Het nieuws, dat er nog overlevenden
waren, kwam als een volkomen verras
sing, want men had alle hoop reeds op
gegeven. Een lid van de reddingsploeg
hoorde plotseling de stem van zijn oom
door een ingestorte luchtschacht. Hij
hoorde hem zeggen: „Jongens, haal wat
water. Er zijn hier nog twaalf man in
leven".
Men voorzag de mannen toen door
een buis van hete soep en koffie. De
mijnwerkers hadden geen besef van de
omvang van de ramp in deze mijn, de
diepste van Noord-Amerika. Er worden
nu nog 57 kompels vermist.
8000 vacatures bij het
Lager Onderwijs
Er waren op 16 september van dit
jaar in totaal 7799 vacatures bij het
Lager Onderwijs, waarvan er 6986 door
tijdelijke krachten (gehuwde vrouwen,
gepensioneerden) werden vervuld en
waarvan er 813 onvervuld waren. Dit
blijkt uit een overzicht, dat de minister
van O.. K. en W. aan de Tweede Kamer
heeft verstrekt. Bij het gewoon, het
voortgezet en het buitengewoon lager
onderwijs waren 4251 vacatures voor het
verplichte personeel (waarvan 246 on
vervuld) en bij het uitgebreid lager on
derwijs 419 (103 onvervuld).
Voor boventallig personeel waren er
bij G.L.E., V.G.L.Ó. en B L.O. 1167 va
catures, bij het U.L.O. 327. Op 16 sep
tember waren in totaal 1635 onderwij
zers en onderwijzeressen afwezig we
gens ziekte, militaire dienst, verlof, zui
vering enz.
Kans op regen
De Bilt verwacht tot morgenavond:
Overwegend zwaar bewolkt, met later
plaatselijk enige regen. Vannacht en
morgenochtend hier en, daar mist.
Zwakke tot matige zuidwestelijke
wind. Weinig verandering m tempera
tuur.
(Opgemaakt te 11.15 uur)
31 oktober
Zon op: 7.31 uur; onder: 17.15 uur.
Maan op: 19.52 uur; onder: 10.57 uur.
Hoogwater te Katwijk te 5.08 en 17.22
uur. Laagwaiter te 1.03 en 13.11 uur.
'&<t nummer bestaat uit 16 pag. en
Kernwapens van de
Sovjet-Unie zijn
sterk radio-actief
De voorzitter van de Amerikaanse
Commissie voor Atoomenergie, McCone,
beeft gisteren verklaard, dat de Sovjet-
Unie „absoluut niets" doet om een
schoon kernwapen te ontwikkelen. Dit
blijkt, aldus McCone, uit rapporten over
kernontploffingerr in de Sovjet-Unie.
waarvan enkele een sterke mate van
radioactiviteit hebben veroorzaakt. De
huidige Russische reeks proeven noemde
hij de drukste, die tot dusver door een
atoommogendheid is uitgevoerd.
In antwoord op de vraag of de Ame-
kanen zullen doorgaan met bun kern
proeven, indien de Sovjet-Unie na 31
oktober, de dag van het begin van de
conferentie te Genève over staking van
de proeven met kernwapens, een kern
ontploffing teweegbrengt, zei McCone,
dat dit zal afhangen van de uitwerking
van de gegevens die zijn verkregen met
de in Névada genomen proeven.
Over de aanstaande conferentie te Ge
nève zei hij, dat beëindiging van de
proeven op dit ogenblik de ontwikkeling
van een schoon tactisch wapen zal ver
tragen en waarschijnlijk voorkomen. De
commissie voor atoomenergie is daarom
van oordeel, dat het in het belang van
de Verenigde Staten is alleen de proe
ven te staken, indien deze stopzetting
deel uitmaakt van een toekomstig ont-
wapeningsprogram ter vermindering van
de internationale spanning.
„Israël mobiliseert",
zegt Egyptische pers
Alle Egyptische bladen meldden van
daag, dat Israël zijn strijdkrachten mo
biliseert „teneinde zich in een nieuw
avontuur te storten, ditmaal in Jorda
nië". De bladen zeggen over bewijzen
te beschikken, dat er op grote schaal
troepen naar Zuid-Israël worden over
gebracht. Ook zouden troepenbewegin
gen in de gebieden rondom Jeruzalem
en Beersjeba en bij de bestandslinies
zijn geconstateerd.
Blijvende bevoegdheden
De regering heeft bij de Staten-
Generaal een ontwerp-prijzenwet
ingediend met het doel blijvend te
kunnen beschikken over bevoegd
heden voor het geven van prijs-
voorschriften met betrekking tot
goederen en diensten. Deze nieuwe
wettelijke regeling z^l te zijner tijd
in de plaats treden van de thans
nog van kracht zijnde wettelijke
bepalingen. De voorschriften en
bevoegdheden van de overheid ten
aanzien van de prijsvorming, die
in bepaalde sectoren van het be
drijfsleven krachtens andere wet
ten bestaan of wellicht tot stand
zullen komen, zullen vanzelfspre
kend hun geldigheid behouden.
Het thans ingediende wetsontwerp
kent de overheid een drietal bevoegd
heden toe resp. t.a.v. het geven van
prijs-, administratie-, en prijsaandui
dingsvoorschriften
A. maximumprijsvoorschriften.
De belangrijkste van de bevoegdheden,
die het wetsontwerp de overheid toekent,
,is die tot het uitvaardigen van maxi
mumprijsvoorschriften t.a.v. roerende
goederen en diensten in die gevallen,
waarin blijkt, of het gevaar dreigt, dat
zodanig hoge prijzen en vergoedingen
worden berekend, dat strijd met het al
gemeen belang ontstaat. De onroerende
goederen zijn niet onder de werkings
sfeer van de wet gebracht, aangezien de
prijzen van deze goederen reeds aan
andere wettelijke bepalingen onderwor
pen zijn, zoals de huurwet en de wet
vervreemding landbouwgronden. Onder
diensten vallen niet de verrichtingen,
die gebaseerd zijn op een arbeidsover
eenkomst.
B. administratieve voorschriften.
Vervolgens zal de regering bevoegd
zijn voorschriften te geven tot het voe
ren van een administratie, waaruit de
vorming van de prijzen van goederen of
diensten blijkt. Deze administratieplicht
zal slechts opgelegd kunnen worden voor
die goederen of diensten, waarvoor
maximumprijsregelingen zijn vastgesteld.
Hiermede houden ook verband de bepa
lingen, die in het ontwerp zijn opgeno
men ten aanzien van de verplichting
desgevraagd inlichtingen aan de over
heid te verstrekken, opdat deze kan na
gaan of er aanleiding is tot het vast
stellen van een prijsvoorschrift. Voor
hetzelfde doel kan van betrokkenen in
zage van boeken en bescheiden worden
verlangd.
C. prijsaanduidingsvoorschriften.
Aangezien een algemene kennis van
het prijsverloop nodig is voor het voeren
van een effectieve prijspolitiek is verder
in het wetsontwerp opgenomen de be
voegdheid tot het geven van voorschrif
ten met betrekking tot de prijsaandui
ding van goederen of diensten.
Slot op pag. 2
Terrorisme in Frankrijk zou
beëindigd worden
De „Vrije Algerijnse regering" heeft
in principe besloten een einde te maken
aan het terrorisme in Frankrijk zelf, zo
schrijft het Tunesische blad „As Sabah"
Volgens Noordafrikaanse kringen bij
de V.N. heeft het Nationale Bevrij
dingsfront (F.L.N.) hiertoe besloten in
het kader van zijn campagne voor vrede
in Algerije, aldus het blad.
Vijf Algerijnse leiders, onder wie de
bekende Ben Bella, die in 1956 door de
Fransen gevangen genomen werden,
nadat hun vliegtuig, d&t opweg was
naar Tunis, boven de Middellandse Zee
door een Franse jager tot koersveran
dering was gedwongen en in Algerije
moest landen, zijn woensdagavond in
hongerstaking gegaan.
Het betreft hier een solidariteits-
staking met een in 1956 te Algiers tot
levenslange dwangarbeid veroordeelde
Algerijnse leider, een zekere Raba Bitat,
die in hongerstakinig ging, omdat hij
bezwaar had tegen zijn overbrenging
van Algiers naar Parijs, daar hij dan
niet meer als politiek gevangene zou
worden beschouwd.
Tijdens een volksbal in Londen i jackie Toaduff de eer te beurt, met
viel deze 23-jarige mijnwerker I Prinses Margaret te mogen dansen.
Paus Johannes XXIII heeft 4 no
vember aangewezen als de datum
van zijn kroning. Aanvankelijk
werd verwacht, dat de kroning op
9 november zou plaats hebben,
daar de kroning van een paus ge
woonlijk op een zondag of een be
langrijke feestdag geschiedt. Naar
men meent, zou Paus Johannes
dinsdag echter gekozen kunnen
hebben, omdat dat de feestdag is
van St. Charles Borromeus, over
wie hij een studie vijf delen heeft
gepubliceerd.
Koningin Juliana heeft de nieuwe
paus een telegram gestuurd van de
volgende inhoud: „Ter gelegenheid
van uw plechtige verkiezing zend ik
u mijn beste wensen voor uw rege
ring en voor het volbrengen van uw
grote verantwoordelijkheid".
Paus Johannes XXIII heeft mgr. Do-
menico Tardini, onder Pius XII pro-
staatssecretaris van Staat voor Buiten
gewoon Kerkelijke Zaken, benoemd tot
Vaticaans pro-staatssecretaris van Staat,
dat wil zoveel zeggen als minister van
Buitenlandse Zaken van de H. Stoel.
Aangezien de pro-staatssecretaris van
Staat in de Vaticaanse hiërarchie een
kardinaal moet zijn, wordt verwacht,
dat de 70-jarige mgr. Tardini binnen
afzienbare tijd tot kardinaal zal worden
verheven. In dat geval zal het College
van Kardinalen 53 leden tellen. De
functie van staatssecretaris van het Va-
ticaan is sinds 1944, toen Luigi kardinaal
Maglione overleed, vacant geweest.
PiusXII benoemde wel twee pro-staats
secretarissen, mgr. Tardini en mgr. Mon-
tini. In Rome vraagt men zich af, wie
van deze twee de hoge post van staats
secretaris in de toekomst zal gaan be-
Tegenspraak van Djoeanda
Geen afsluiting Suezkanaad
voor Nederlandse schepen
De Indonesische premier Djoeanda
die gistermiddag van ziln bezoeken
aan Zuid-Slavië, Italië en Egypte in
Djakarta is teruggekeerd, heeft na
zijn aankomst een tegenspraak ge
geven op buitenlandse berichten, als
zou hij in zijn besprekingen met pre
sident Nasser van Egypte hebben ver
zocht het Suez-kanaal te sluiten voor
Nederlandse schepen, in geval van
vijandelijkheden tussen Nederland en
Indonesië over Westelijk Nieuw-
Guinea.
Wat zijn besprekingen met Nasser
betreft ,zeide Djoeanda, dat deze even
vruchtbaar zijn geweest als de bespre
kingen die hij met maarschalk Tito
van Zuid-Slavië heeft gevoerd.
kleden. Mgr. Montini was gedurende
tien jaar de rechterhand van de vorige
paus.
De nieuwe paus heeft zich gisteren
op zijn eerste audiëntie verontschuldigd
voor zijn gebrek aan ervaring. „Het spijt
mij, als ik een beetje een onhandige
indruk maak, maar u weet, dat dit de
eerste keer is", zei hij met een brede
glimlach.
De spanning onder de ongeveer dertig
bisschoppen, andere geestelijken, leden
van de edelgarde en leken, die hun op
wachting kwamen maken, week voor een
informele sfeer toen de Paus was bin
nengekomen.
Het nieuwe hoofd van de rooms-
katholieke kerk spreidde zijn handen uit
en zei: „U weet, dat ik een eenvoudige
ziel ben. U moet het mij maar ver
geven".
Paus Johannes maakte zegenend het
kruisteken, toen hij kwiek de kamer
binnenkwam. Hij sprak snel en maakte
drukke gebaren. Ook bij het verlaten
van het vertrek maakte hij het kruis
teken boven de knielende aanwezigen.
De audiëntie heeft twee minuten ge
duurd.
Een overzicht van de kade te
Kopenhagen, waar het Nederlandse
smaldeel ligt. dat een bezoek aan de
Deense hoofdstad brengt in ver
band met de herdenking van de slag
in de Sont 300 jaar geleden, toen de
Nederlandse vloot de Zweedse ver- I
sloeg
De Sovjetrussische auteur Boris Pasternak heeft zoals wij in een deel van
onze editie van gisteren reeds mededeelden zich gedwongen gezien de Nobel
prijs voor literatuur van de hand te wijzen. Hij deed dit gisteren in een telegram
aan de Zweedse Academie, waarin hij zegt: „Rekening houdend met de zin,
waarin deze onderscheiding in de gemeenschap, waartoe ik behoor, is geïnter
preteerd, zie ik af van de onverdiende prijs, die mjj is toegekend. Neem mjj mijn
weigering, waartoe ik vrijelijk heb besloten, niet kwalijk". De Zweedse Academie
zal het geld, dat aan de prijs verbonden is, waarschijnlijk voor het volgend jaar
reserveren. Pasternaks naam blijft op de lijst van Nobelprijswinnaars staan met
de aantekening, dat de prijs geweigerd is. Als de schrijver nog van besluit ver
andert voor de dag van de prijsuitreiking (10 december a.s.) kan hij nog zijn geld
krijgen. Daarna zal hij het geld niet meer kunnen opeisen, maar wel recht houden
op de gouden medaille met oorkonde.
Pasternak zou thans geen bezoekers
meer kunnen ontvangen.
Een aantal vooraanstaande Engelse
schrijvers, filosofen en geleerden, onder
wie verscheidene nobelprijswinnaars,
hebben een telegram aan de Russische
vereniging van schrijvers gestuurd,
waarin zij gewagen van ongerustheid
over het lot van Pasternak, wiens ro
man „Dr. Zjiwago" zij als een „ontroe
rend menselijk document en niet als een
politiek stuk" beschouwen.
Het telegram is o.a. ondertekend door
T. S. Eliot. Bertrand Russell, Aldous
Huxley, Somerset Maugham, G. B.
Priestley, Rose Macaulay en Graham
Greene.
De Amerikaanse minister van Buiten-
Nog slechts eenmaal eerder
Secretaris dr. Oesterling verklaarde,
dat men achter Pasternaks besluit „een
menselijk drama voelt dat ons allen
moet ontroeren. Toen de Academie Pas
ternak uitkoos als de nobelprijswiunaar
van dit jaar gebeurde dat omdat men
van mening was dat zijn literaire kwa
liteiten deze eer verdienden. Onze me
ning blijft onaangetast door wat nu ge
beurd is en de idealistische waarde van
de onderscheiding is ongewijzigd."
Het huis van Pasternak buiten Mos
kou stond gisteren onder politiebewa
king. Men gelooft, dat hem is meege
deeld. dat hij buiten de Sovjet-Unie
moet blijven indien hij het land verlaat, landse Zaken, Dulles, zei gisteren tegen
over journalisten, dat Pasternaks weige
ring om de nobelprijs te aanvaarden be
wijst dat de Russische overheid tracht
de vrijheid van gedachte uit te bannen.
Naar zijn overtuiging is Pasternak tot
de weigering gedwongen. „Het systeem
van het internationale communisme
staat op eenvormigheid, niet alleen van
naad maar ook van gedachte. Alles wat
ook maar even die eenvormigheid te
buiten gaat trachten zij uit te bannen",
aldus Dulles.
In de geschiedenis van de toekenning
der nobelprijzen is het slechts eenmaal
eerder gebeurd dat een onderscheiden
figuur zijn prijs, onder politieke druk,
moest afwijzen: in 1935 dwong Hitier de
journalist Carl von Ossietzky, een fel
anti-nazi, de prijs niet te aanvaarden.
Maar Von Ossietzky heeft de Zweedse
Akademie nooit officieel bericht dat hij
de prijs afwees De prijs die Ossietzky
werd toegekend was de nobelprijs voor
de vrede. Duitsers die de prijs eigener
beweging hebben afgewezen ziin Richard
Kuhn (scheikunde, 1938): A. Butenandt
(scheikunde. 1939), en Bernard Domagk
(geneeskunde, 1939).
De nobelprijswinnaar Bertrand Rus
sell zei gisteren over de afwijzing van de
nobelprijs dat dit „een erg schokkende
gebeurtenis" is. De grijze. 80-jarige filo
soof en essayist verklaarde ..Ik spreek
er mijn afschuw over uit, dat de Sovjet
russische autoriteiten de houding heb
ben aangenomen, die zij hebben aange
nomen. Pasternak mag dan zeggen, dat
hij de prijs uit eigen vrije wil geweigerd
heeft, maar het is duidelijk, dat dit al
leen maar in naam zo is. Het is een
akelige zaak".
Lord Russell won in 1950 de nobelprijs
voor literatuur.
