PIONIER" BEREIKTE MAAN NIET EN
VIEL VANOCHTEND TERUG OP AARDE
WEERBERICHT
Na tocht van bijna twee etmalen tot grootste
hoogte van meer dan 125.000 kilometer
Topsnelheid 40.000 km. per uur
H. Walenkamp Zn
Bestand in gebied van Formosa is
met veertien dagen verlengd
DUIZENDEN EN DUIZENDEN
DEFILEERDEN LANGS PAUS
97ste jaargang
MAANDAG 13 OKTOBER 1958
No. 29567
LEIDSCH
DAGBLAD
Directeur: J. W. Henny
Hoofdredacteur: J. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
f. 7.50 per kwartaal; f.2.55 per maand; f.0.59 per week
Witte Singel 1, Leiden - Giro no. 57055
Telefoon Directie en Administratie: 25041; Redactie 21507
DOEL NIET BEREIKT, TOCH GROTE PRESTATIE
w
Drieenveertig uur na de lancering is de „Pio
nier", de laatste trap van de raket welke zater
dagochtend van Cape Canaveral in Amerika naar
de maan werd gelanceerd, hedenochtend om 4.46
uur Nederlandse tijd in de aardse atmosfeer
teruggevallen en opgebrand.
Daarmee was de tweede poging om de maan,
onze naaste buur in het heelal, te bereiken mis
lukt, ondanks de goede verwachtingen die men
kort na de schijnbaar feilloos verlopende start
koesterde. In de loop van zaterdagavond bleek,
dat een kleine koersafwijking tot deze gang van
zaken moest leiden.
Maar al is het doel van de gigantische onder
neming niet bereikt, toch mag men de lancering
niet als een mislukkig bestempelen.
De lancering van de Pionier was aanvankelijk goed verlopen. Na enkele minu
ten, toen de eerste drie trappen van de Thor-Ableraket waren uitgebrand en nog
slechts de Pionier met een remraket en wetenschappelijke instrumenten naar de
maan voortjoeg, bedroeg de snelheid ongeveer 40.000 kilometer per uur (d.w.z. de
omtrek van de aarde per uur, of in nog geen vier seconden van Leiden naar
Amsterdam!). Na het uitwerken van de raketten nam de snelheid geleidelijk af
onder invloed van de aantrekkingskracht van de aarde.
Men verwachtte, dat de Pionier nog snelheid over zou hebben gehouden, wan
neer de aantrekkingskracht van de maan die van de aarde zou overheersen,
zodat dan de snelheid van het projectiel weer zou toenemen. Een remraket in
de Pionier, te ontsteken van een controlestation in Hawaii af, zou de snelheid
daarna zo regelen, dat een juiste baan om de maan verkregen zou worden.
gistermiddag om 12.42 uur, 27 uur na
de lancering, terug begon te vallen naar
de aarde. De Pionier had 320.000 km.
van de aarde moeten komen om een
punt te bereiken waar de aantrekkings
kracht van de maan die van de aarde
zou gaan overtreffen.
Kleine koersfout had grote
gevolgen
Een uur na de lancering bedroeg de
hoogte ruim 19.000 km., terwijl de snel
heid was verminderd tot ruim 18.000 km.
per uur. Weer een uur later waren deze
getallen 32.000 km. en 14.000 km. per uur.
Zaterdagmiddag, toen de Pionier met
een snelheid van nog slechts 8.132 km.
per uur door de lege ruimte schoot op
een hoogte van 71.024 km., bleek de
vlucht niet geheel volgens het plan te
verlopen. Uit berekeningen bleek, dat in
de loop van de start een afwijking van
3*2 graad in de richting van het projec
tiel was opgetreden, waardoor het te
steil steeg, daardoor ook te veel snel
heid was verloren en niet op die hoogte
was gekomen welke men had berekend.
Deze combinatie van te groot snel
heidsverlies en een grotere werking
van de zwaartekracht door te geringe
hoogte deed de Pionier geleidelijk aan
steeds meer van zjjn baan afwijken,
en het werd de deskundigen zaterdag
avond reeds duidelijk, dat het gestelde
doel, het gebied van de maan, niet zou
worden bereikt.
Het gevolg was, dat de Pionier op
126.592 km. hoogte, op ongeveer een
derde deel van de afstand tot de maan,
Weer een Russische
kernwapenexplosie
De Amerikaanse commissie voor de
kernenergie heeft zondagavond mede
gedeeld, dat de Sovjet-Unie zondag op
nieuw een kernwapen van grote kracht
in het Noordpoolgebied tot ontploffing
heeft gebracht.. Dit is de zevende Rus
sische kernwapenontploffing sinds 30
september j.l.
Kind in Wassenaar verdronk
Bij het spelen is de 2-jarige Franciscus
Kiemel in de langs de Heemstraweg ge
legen sloot gelopen en verdronken. De
artsen De Neef en OoSterbaan hebben
nog gepoogd bij het kind, dat door om
wonenden uit het water was gehaald, de
levensgeesten op te wekken, doch tever
geefs.
(Advertentie)
RALEIGH rijwielen
HAARLEMMERSTR. 1
Enige regen
De Bilt verwacht tot morgenavond:
plaatselijk enige regen en hier en daar
tii del ij ke opklaringen. Vannacht iets
minder koud, morgen overdag ongeveer
dezelfde temperaturen als vandaag.
Zwakke tot matige wind uit westelijke
richtingen.
(Opgemaakt te 11.15 uur)
14 OKTOBER
Zon opr 7.01 uur; onder: 17.50 uur.
Maan op: 9.03 uur: onder: 18.51 uur.
Hoogwater te Katwijk te 3.43 en 16.07
uur.
Laagwater te 12.00 uur.
Dit nummer bestaat uit 12 pagina's.
Verbrand
De terugkeer naar de aarde verliep
zeer snel. Vanochtend vroeg om 4.46
uur Nederlandse tijd, 43 uur en 4 mi
nuten na de start, verbrandde de
Pionier in de aardatmosfeer boven het
zuidelijk deel van de Stille Oceaan.
Remraket weigerde
Men heeft tot het laatst toe gepro
beerd, de remraket nog dienstbaar te
maken aan een ander doel dan waar
voor deze aanvankelijk bestemd was.
Men slaagde er echter niet in deze ra
ket langs radiografische weg te ontste
ken. Was dit wel gelukt, wellicht had
men dan van de Pionier een kunstmaan
kunnen maken, die tot op duizeling
wekkende hoogten om de aarde zou blij
ven cirkelen.
Bovendien had men in dat geval ook
de televisie-apparatuur in de Pionier
nog kunnen benutten. Het startmecha
nisme daarvoor was echter nauw ver
bonden aan de remapparatuur, zodat
men ook geen televisieopnamen heeft
kunnen maken. Het weigeren van deze
ontsteking is waarschijnlijk te wijten
aan de omstandigheid, dat zij ingesteld
was op een later gebruik, namelijk eerst
in de loop van vandaag.
Waardevolle gegevens
Overigens heeft de Pionier tijdens
de vlucht door de duistere diepten
van het heelal voortdurend weten'
schappelijke waarnemingen verricht
en de resultaten daarvan naar de
aarde geseind. Deze signalen zijn on
onderbroken goed opgevangen, waar
door veel waardevol wetenschappelijk
materiaal is verkregen.
De signalen zijn opgevangen tot het
moment, dat de Pionier in de aard-
aardotmosfeer terugkeerde en daar ogen
blikkelijk opbrandde. Bij de terugkeer
in de atmosfeer heeft de Pionier waar
schijnlijk dezelfde snelheid gehad als na
de start, namelijk 40.000 km. per uur.
Nog nimmer is de mens erin geslaagd, weten
schappelijke instrumenten op zo grote hoogte
(maximaal bereikte de Pionier 126.592 km, hoogte
boven de aarde) waarnemingen te laten verrich
ten. Voorts is vast komen te staan, dat de huidige
rakettechniek in staat is de maan te bereiken,
want slechts een kleine fout in de koers, die niet
het gevolg van technische moeilijkheden en sto
ringen was, veroorzaakte het terugvallen op
aarde.
Al is dus het doel niet bereikt (en vóór de start
achtte men de kans van slagen slechts één op
tien), toch moet van een techiJsche en weten
schappelijke prestatie van buitengewone betekenis
worden gesproken.
Kleine oorzaken
grote gevolgen
Het lijkt wonderlijk, dat een
t slechts minimale koersafwijking
zulke radicale gevolgen kan hebben
als thans met de Pionier; in plaats
van dat dit projectiel vanmiddag om
de maan cirkelde, is het vanoch-
i tend, na .slechts" een derde deel f
i van de afstand tot de maan te heb-
i ben afgelegd, op aarde teruggestort.
Maar in het heelal geldt nu een
maal meer dan waar ook, dat klei-
1 ne oorzaken zeer grote gevolgen
1 kunnen hebben.
De raket bereikte de benodigde
i snelheid van 11 km per seconde, of
l ongeveer 40.000 km per uur. Het
mislukken was slechts te wijten
aan een kleine koersfout. waar
schijnlijk door een afwijking in de
gyroscoop van de eerste rakettrap.
1 De ernst van een zo kleine fout
I wordt geillustreerd door het lot van
I de Pionier.
I Was de aanvangsnelheid niet juist
i geweest, wanneer deze b.v. 1600
meter per uur van de berekende
40.000 kilometer per uur was afge-
weken, zou de Pionier 48 km. uit
haar koers zijn geweest bij het be-
reiken van de maanbaan.
Een afwijking van 48 km per uur
op de berekende 40.000 km per uur
I (dus iets meer dan een duizend-
ste!) zou de raket al 25.600 km uit
haar baan hebben gebracht bij het
bereiken van de maanbaan!
Wanneer nu de aanvangsnelheid
juist is maar een heel kleine fout
in de koers optreedt, wordt ener-
j zijds de snelheidsverandering bein-
vloed door de andere dan bereken-
de werking van de zwaartekracht,
en anderzijds de baan door de al
dus veranderde snelheid. In samen
werking leiden dergelijke factoren
1 tot enorme afwijkingen van het
1 oorspronkelijke „vliegplan".
i En is het eigenlijk wel te verwon-
i deren dat er iets. hoe weinig dan
i ook. niet helemaal klopt, wanneer
mep weet dat de Thor-Able-com
binatie uit 300.000 verschillende on
derdelen was samengesteld?
Synagoge opgeblazen
in Georgia (Amerika)
De synagoge van Atlanta, in de
Amerikaanse staat Georgia, is zondag
door een dynamietexplosie vernield.
Persoonlijke ongelukken deden zich niet
voor. De schade bedraagt ca. 400.000
gulden.
Het is de vierde maal, dat in het
zuiden van de Verenigde Staten een
synagoge wordt opgeblazen. De burge
meester van Atlanta, William B. Harts-
field, heeft, de veronderstelling geuit,
dat de aanslag het werk is van een
bepaalde organisatie. Hij heeft een be
drag van duizend dollar uitgeloofd voor
arrestatie van de dynamitero's.
President Eisenhower heeft het ge
beurde „betreurenswaardig" genoemd
en het hoofd van de F.B.I., J. Edgar
Hoover, gelast een uitgebreid onderzoek
in te stellen. Eisenhower sprak ter ge
legenheid van de opening van een in
terkerkelijk centrum in New York. Toen
het nieuws van de aanslag hem bereikte
week hij van de reeds opgestelde tekst
af om enkele woorden over het incident
te zeggen.
Een der directeuren van de B'nai Brith,
een joodse organisatie in de Verenigde
Staten, heeft er op gewezen, dat naast
de vier ontploffingen in synagogen, drie
aanslagen op joodse bedehuizen konden
worden verhinderd. Hij noemde het bij
zonder verontrustend, dat men sinds
het einde van de oorlog in het algemeen
en niet alleen tegen synagogen, „zijn
toevlucht neemt" tot dynamiet. Er zijn
reeds honderden aanslagen gepleegd,
doch het aantal veroordelingen is op de
vingers van één hand te tellen. Hij
meent, dat de aanslagen op synagogen
het werk van een anti-semitische orga
nisatie zijn.
Slot op pag. 2
Onenigheid in de
Arabische Liga
Incident tussen Tunesië en
Ver. Arabische republiek
De Ver. Arabische Republiek (Egypte-
Syrië) is zaterdag weggelopen van een
vergadering van de raad der Arabische
Liga als protest tegen kritiek van
Tunesië. De Tunesiërs hebben intussen
eveneens meegedeeld, dat zij de huidige
zitting niet verder zullen bijwonen.
In een communiqué, uitgegeven door
de Tunesische ambassade te Cairo, wordt
gezegd, dat samenwerking tussen Tune-
Evacuatie van zevenduizend
burgers van Quemoy
Sinds donderdag zijn zevenduizend
burgers, meest vrouwen, kinderen en
ouden van dagen, van de Quemoy-eilan-
den naar Formosa overgebracht. De
evacuatie is met landingsvaartuigen ge
schied. De Amerikaanse minister van
Defensie, McElroy, heeft gisteren
Fonnosa vreest „stap tegen vrije wereld"
Rood-China heeft gisteren het bestand in het gebied van Formosa met veertien
dagen verlengd. President Eisenhower noemde deze verlenging „goed nieuws".
Hierdoor zijn de kansen om door middel van onderhandelingen een oplossing van
de moeilijkheden in het Verre Oosten te vinden, vergroot, aldus heeft als zijn
eigen mening en als die van de minister van Buitenlandse Zaken, Foster Dulles,
te kennen gegeven. In de bekendmaking van Rood-China over de verlenging
wordt overigens vastgehouden aan de eis, dat de Amerikaanse militaire eenheden
in het gebied van Formosa moeten vertrekken. Op Formosa bleek een nationa-
listisch-Chinese woordvoerder van mening, dat de communisten thans bezig zijn
„door politieke middelen te bereiken wat zij door militaire kracht niet kunnen
verkrijgen". „De communisten zullen het door hen afgekondigde bestand onge
twijfeld gebruiken om een nieuwe stap tegen de vrije wereld voor te bereiden.
Zij hopen dat onze waakzaamheid zal verslappen".
aankomst in de hoofdstad van Formosa,
Taipeh, verklaard, dat hij gelooft, dat
de nationalistische regering „op een ge
schikt tijdstip" zal overwegen of de
sterkte der nationalistische troepen op
de eilandjes voor de Chinese kust ver
minderd moet worden. De minister, die
gedurende twee dagen in Taipeh be
sprekingen zal voeren, ontkende dat hij
een plan zal voorleggen voor verminde-
ring vbd da troepensterkte»
Enorm gedrang op St.-Pietersplein
Is balseming niet helemaal geslaagd?
Drieduizend politiemannen waren gisteren niet voldoende om de reus
achtige menigte in toom te houden, die het lichaam van Paus Pius XII
wenste te zien, dat lag opgebaard in de basiliek van de St.-Pieter. Zater
dag reeds waren ruim een half miljoen mensen langs de baar gedefileerd.
Gisteren waren het er nog meer. 's Ochtends gingen de zware deuren van
det basiliek drie kwartier voor de vastgestelde tijd open, n.l. om kwart
over zes. Toen reeds stonden duizenden mensen te wachten om te worden
binnengelaten. In de loop van de dag kwamen er steeds meer. De aan
vankelijke rij veranderde in een mensenzee, welke de helft van het kolos
sale plein vulde en zich voorts zover het oog kon zien, uitstrekte langs
de via Delia Conciliazione.
de kerkdeuren te komen. Eenmaal in
de basilek moesten de bezoekers nog 40
minuten wachten voor zij, met vijftien
op een rij voortschuifelend, de plaats
bereikten, waar de Paus in vol ornaat
lag opgebaard. Bij de nadering van het
ijzeren hek nabij de deuren van 's we
relds grootste kerk was het gedrang
vaak zo groot, dat velen angstig werden
en de menigte trachten te verlaten. Dat
bleek echter onmogelijk.
Toen vanochtend om zes uur de deu
ren van de St.-Pieter weer opengingen
- gisteravond om negen uur waren zij
gesloten - stonden reeds een 40.000
mensen te wachten. De menigte bezoe
kers groeide zo snel aan, dat de orde
dienst van de St. Pieter opnieuw de
grootste moeite had de stroom in goe
de banen te leiden.
Vanochtend wachtten
weer 40.000 mensen
Tijdens een korte paniek, ontstaan
door het ongeduld onder de wachtenden
in de brandende zon, vielen tientallen
vrouwen flauw. Eén man overleed in
het ziekenhuis nadat hij op het plein
was flauwgevallen. Alle voorzorgsmaat
regelen om de menigte in groepen te
splitsen hadden slechts beperkt succes
door het opdringen tegen de driedui
zend politiemannen, die op de kritieke
plaatsen schouder aan schouder ston
den. Tegen de avond, toen duizenden
vreesden voor niets te hebben gewacht
en het gedrang nog groter werd, stelde
de politie een aantal vrachtwagens op
het plein ter versteviging van het kor
don.
Men had er ongeveer drie uur voor
nodig om van de rand van het plein tot
Balseming
sië en de V.A.R. onmogelijk is en dat
Tunesië geen vertrouwen heeft in de
regering van de V.A.R.
De zitting was speciaal belegd ter
verwelkoming van de Tunesische afge
vaardigde El Habib el Sjatti. Tunesië is
pas kort lid van de Liga. El Habib
oefende in zijn eerste redevoering kri
tiek op „sommige Arabische landen, die
pogen de vergaderingen van de Arabi
sche Liga te overheersen" (volgens
Radio-Cairo heeft hij daaraan toege
voegd: „De Liga volgt slechts één lei
ding, werkt voor één partij en gehoor
zaamt de bevelen van één lid. Wij moe
ten voorkomen dat één lid van de liga
er een gewoonte van maakt de mening
der anderen te negeren).
Tunesië, welks president Habib Bour-
guiba algemeen als pro-Westers wordt
beschouwd, was pas elf dagen geleden
als volwaardig lid tot de Arabische Liga
toegelaten tegelijk met Marokko. De
Liga bestaat dertien jaar. Behalve deze
twee landen zijn er lid van: de V.A.R.,
Jordanië. Irak, Saoedi-Arabië, Libanon,
Jemen, Libië en Soedan. De Liga heeft
ten doel de solidariteit onder de Arabi
sche landen te bevorderen.
Nadat de delagatie van de V.A.R. ver
trokken was, ontspon zich een verhit
debat, waarin de delegatie van Irak
zich distancieerde van de Tunesische
verklaring.
Ook Marokko vond de opmerking van
de Tunesische afgevaardigde ongewenst.
De Egyptische pers heeft zondag pre
sident Bourguiba van Tunesië als een
„verrader" van de Arabische zaak en
een werktuig van het „Brits-Ameri
kaanse imperialisme" gebrandmerkt.
Cairose bladen die in het algemeen
snel gereed staan met beschuldigingen
menen, dat de Tunesische stap tevo
ren is beraamd als een slag tegen de
Liga. daar het communiqué de datum
oktober draagt.
Op een zondag gehouden bijeenkomst
van de Liga waren de afgevaardigden
van Tunesië en de VAR. niet aanwezig.
Dit enorme gedrang is voor een deel
te wijten aan het feit, dat sneller dan
iemand had kunnen voorzien het stof
felijk overschot van de Paus reeds van
middag - door de Eurovisie-uitzending
voor het oog van vele miljoenen - wordt
bijgezet in de voorlopige cripta. Er
werd eind vorige week reeds gefluisterd,
dat deze haast het gevolg was van het
feit, dat het nieuwe procédé, dat de
lijfarts van de Paus, dr. Galeazzi Lisi,
voor het balsemen heeft gebruikt geen
goede resultaten zou hebben gehad.
Trouwens velen, die de Paus hadden ge
zien, verklaarden ook zaterdag en giste
ren, dat het gelaat van de ontslapene
een groenige kleur had gekregen. Prof.
Galeazzi Lisi verklaarde naar aanlei
ding hiervan, dat hij het lichaam twee
maal per dag verzorgd had, maar dat
de invloed van de zuurstof in de lucht
op het gebalsemde huidoppervlak een
inderdaad groenige tint doet ontstaan.
Het had volgens hem inderdaad gun
stiger geweest, wanneer de Paus opge
baard had kunnen worden in een lucht
dichte kist. Maar vóór de begrafenis -
vanmiddag om vier uur - zal de Ita-
iaanse medicus het lichaam nog een
laatste behandeling doen ondergaan,
waarna het zeker honderd jaar - in een
luchtdichte kist - behouden zal blijven.
Kolendampvergiftiging
te Achlum (Fr.)
Te Achlum in Friesland heeft zich
gisteren een geval van kolendamp
vergiftiging voorgedaan, waarbij de
76-jarige mevrouw Boonstravan der
Laan om het leven is gekomen. Haar
echtgenoot, de 72-jarige heer H.
Boonstra werd in bewusteloze toe
stand naar het ziekenhuis te Har-
lingen vervoerd. Zijn toestand is
zorgwekkend.
Toen de buren gistermiddag nog
steeds geen leven bespeurden in de wo
ning van het bejaarde echtpaar, wer
den zij ongerust en verschaften zij zich
toegang tot de woning. Zy vonden het
echtpaar Boonstra in bed liggen.
De Thor-Able raket, waarmee de
Pionier naar de maan werd gelan
ceerd, doch die iets te steil werd
afgeschoten om het doel te berei
ken. Een zeer kleine afwijking werd
er oorzaak van. dat de Pionier niet
hedenavond om de maan cirkelde,
maar hedenochtend reeds in de
aardse dampkring was teruggeval
len en opgebrand. De Pionier be
vond zich in het bovenste topje van
het cilindervormige topgedeelte
van de raket. Het grote kegelvor
mige onderste deel is de eerste trap
de Thor-raket.
(advertentie)
Straaljagerpiloot in
Stuttgart was spion
(Van onze correspondent in Bonn)
In Stuttgart is het afgelopen weekein
de de 34-jarige straaljagerpiloot Ludwig
gearresteerd. Verdacht van spionage-
handelingen voor communistisch Oost-
Duitsland. Dc eerste luitenant Ludwig
vloog met Westduitse vliegtuigen, die
men speciaal bestemd had voor de be
strijding van onderzeeboten in de Oost
zee.
De straaljagerpiloot heeft zijn oplei
ding in Engeland en de Verenigde Sta
ten genoten. Hij had een goede naam,
stond als zeer kundig bekend en zijn
vrienden en kennissen hadden er geen
idee van dat hii ook maar iets te ma
ken had met spionage. Wel was het de
laatste tijd opgevallen dat Ludwig over
veel geld beschikte, dat hg onmogelijk
van zgn salaris had kunnen overhouden.
Ludwig zou systematisch door com
munisten in het Westduitse leger zijn
geloodst om daar bijzonder spionage
werk voor Oost-Duitsland te verrichten.
Men neemt aan. dat hij reeds zes jaar
lang dergelijk werk heeft gedaan en dat
hij in opdracht van zijn Oostduitse
chefs en met behulp van onbekenden
tenslotte een plaats wist te veroveren
bij de bestrijding van duikboten in de
Oostzee, een voor Oosteuropese militaire
belangrijk spionage-object.
Ludwig is de eerste Oostduitse spion,
die men in West-Duitsland gegrepen
heeft en die op militair terrrein werk
zaam was. Tot dusverre bleken de gear
resteerden in dienst te hebben gestaan
van Russische opdrachtgevers.
I OKKENEPIDEMIE OP BOETON
BREIDT ZICH UIT
De pokkenepidemie die de vorige week
op het eiland Boeton (Zuid-Oost-Cele-
bes) is uitgebroken, heeft zich verder
uitgebreid als gevolg van gebrek aan
geneesmiddelen en medisch personeel.
De regering in Djakarta spant zich in
om voorraden geneesmiddelen naar het
getroffen gebied te zenden.
