RADICALE WIJZIGING BEGROTINGSPOLITIEK
s
s
REGERING WIL THANS VAN DE
MELK- EN HUURSUBSIDIES AF
De belastingen aan het plafond
en dus gaan wij maar
lenen
Prijssubsidies bijna miljard!
S
N
v
-
Volgend jaar zijn vijf werken van
Deltaplan tegelijk in uitvoering
Weer huurverhoging op komst?
V 5
Samenvattend begrotingsbeelc
DINSDAG 16 SEPTEMBER 1958
VRAAG NAAR KAPITAAL ZAL TOENEMEN
(Van onze financiële medewerker)
Wij spreken nu maar niet over het begrotingsjaar 1958, waarvan
het geraamde tekort van 615 miljoen gulden tot 1140 miljoen gulden
is gestegen en over de financiering waarvan nog wordt beraadslaagd.
Want 1959 is al erg genoeg. Een feitelijk budgetair tekort van rond
1.5 miljard gulden, dat minister Hofstra dwingt zijn begrotingspolitiek
radicaal te wijzigen.
Het was immers de laatste jaren gebruikelijk voor de gehele dienst,
dus ook voorde kapitaaldienst, in de fiscale sfeer dekking te zoeken,
althans voor verreweg het grootste deel daarvan. En ook in de
miljoenennota voor 1959 wordt dit nog eens verdedigd. Maar ook een
socialistisch minister, die in zijn boek „Socialistische belastingpolitiek"
zich een krachtig voorstander verklaarde van een „jaarlijkse vermo
gensbelasting", die als het ware de eigendom geleidelijk aan naar de
gemeenschap overhevelt", wordt tenslotte met de werkelijkheid van
het leven geconfronteerd.
Die werkelijkheid is, thans blijkbaar ook volgens minister Hofstra,
dat wij met onze belastingheffing ..aan het plafond" zitten en dat het
al erg genoeg is de „tijdelijke" belastingverhogingen, waartoe het
vorig jaar moest worden besloten, te verlengen tot 1961'62. Want
zelfs als dit door de Kamers wordt aanvaard, is er een begrotings
tekort van rond 1.5 miljard gulden, waarbij dan rekening is gehouden
met een verlenging van de vervroegde afschrijvingen en met het voor
nemen de bestaande temporisering gedeeltelijk ongedaan te maken.
95
Staatsuitgaven weer
belangrijk hoger
Wü hebben er in voorgaande jaren
wel eens bezwaar tegen gemaakt, dat
ook de tekorten op de buitengewone
dienst, de kapitaaldienst dus, uit be
lastingopbrengsten werden gefinan
cierd. Vroeger werd er een vry
scherp onderscheid gemaakt tussen de
gewone dienst en de kapitaaldienst. De
eerste moest door de lopende Staats
inkomsten worden gedekt, voor de
laatste mocht worden geleend. Te dien
aanzien zijn de opvattingen volgens
minister Hofstra ook in het buiten
landgewijzigd. Hiervoor is in zo
verre een redelijke verklaring^ dat in
verband met de versnelde ontwikke
ling van de technische en chemische
wetenschap kapitaalgoederen in onze
tijd eerder verouderen en hun waar
de verliezen dan in vroegere tyden.
Ook de particuliere bedrijven schrij
ven in sterkere mate op hun kapitaal
goederen af dan voorheen. En dat de
overheid dit ook doet, kan dus worden
gebillijkt. Men heeft deze nieuwe be
grotingspolitiek de laatste jaren echter
wel wat strak doorgevoerd. Iri de jaren
19491954 waren er op de totale dienst
dus inclusief de kapitaaluitgaven tel-
kenjare overschotten en zelfs in 1957
heeft de totale dienst, ondanks een te
kort van 866 miljoen gulden op de kapi-
(taaldienst nog een surplus van ruóm
honderd miljoen gulden opgeleverd. Men
heeft dus maar steeds eeen groot deel
een te groot deel van de inkom
sten der bevolking naar de Staat over
geheveld, zodat de Staaf ssohuld dan
ook van 28.3 miljard gulden in 1947
tot 18,5 miljard gulden op het eind van
1956 kon worden teruggebracht. Op de
Staatsbalans. welke de laatste jaren
wordt gepubliceerd, is het tekort dien
overeenkomstig van 13.25 miljard gul
den ultimo 1947 tot 6,25 miljard gulden
ultimo 1957 gedaald.
Zolang te water
De kruik gaat zo lang te water tot
ze breekt. En zelfs minister Hofstra is
thans blijkbaar van oordeel dat aan een
verdere verzwaring van de belasting
druk niet valt te denken, hoewel hij
ook voor ons land de economische re
cessie overwonnen aoht en voor 1959 een
matige expansie van het bedrijfsleven
meent te mogen verwachten.
Thans wordt het roer omgewend.
Maar niet zo, dat de belastingdruk
wordt verlaagd en ter bestrijding van
de opnieuw gestegen Staatsuitgaven
voor de buitengewone dienst leningen
zullen worden gesloten. Maar zo, dat de
huidige belastingdruk wordt gehand
haafd en daarenboven op de kapitaal
markt een beroep zal worden gedaan.
Hieruit blijkt reeds dat de Staatsuit
gaven in 1959 weer belangrijk hoger
zullen zijn dan die van 1958, ondanks
het feit dat door de minister op ver-
Moderne raketten
bij krijgsmacht
In de heden bij de Tweede Ka
mer ingediende defensiebegrotin
gen is rekening gehouden met de
noodzaak de bewapening en uitrus
ting van de strijdkrachten van vol
doende sterkte te doen zijn om hun
taak als schild doeltreffend te
kunnen vervullen. Hiertoe zal on
der meer moderne raketbewape
ning haar intrede doen bij de drie
krijgsmachtdelen, terwijl moderni
sering van de elektronische uitrus
ting voortgang zal vinden. Als ge
volg van de grote kosten van de
modernisering en verbetering van
de uitrusting en bewapening zal de
uitvoering van deze plannen slechts
realiseerbaar zün, indien de hulp
door het buitenland ook in do vol
gende jaren op dezelfde wü*e
wordt voorgezet. Nochtans zal de
noodzaak tot beperking van de uit
gaven ertoe leiden, dat éen deel
van de voorgenomen plannen naar
volgende jaren verschoven moet
worden.
De defensieuitgaven ten laste
van de begroting 1959 worden ge
raamd op f. 1685 miljoen. Hiervan
is f. 1648 miljoen bestemd voor mi
litaire uitgaven, terwijl voor de ci
viele verdediging voor 1959 slechts
f. 2 miljoen meer is uitgetrokken
dan voor 1958, nl. f. 37 miljoen. De
werkelijke militaire kasuitgaven
ten laste van 1959 zullen maximaal
f. 1679 miljoen bedragen, zodat
naar verwachting f. 31 miljoen zal
worden betaald uit in vorige begro
tingen beschikbaar gestelde gelden.
schillende hoofdstukken is bezuinigd.
De totale Staatsuitgaven bewegen zich
om een bedrag van. 9 miljard gulden.
De staging voor 1959 is voornamelijk
te wijten aan de uitgaven voor het
Landbouwegalisatiefonds ineenstor
ting internationale zuivelmarkt waar
door ook het begrotingsbeeld van 1958
reeds is bedorven en voorts aan de wo-
ningbouw voorschot ten, welke de ge
meenten van het Rijk ontvangen en die
voor 1959 op 870 miljoen gulden worden
aangenomen, terwijl ze in 1958 240 mil
joen gulden hebben bedragen.
Terloops zü er op gewezen dat op de
begroting voor 1958 540 miljoen gulden
voor dat doel was uitgetrokken en dat,
als dit bedrag werkelijk was verstrekt,
het tekort voor 1958 nog groter zou zijn
geweest.
Voor 1959 dus een totaal tekort van
rond 1,5 miljard gulden En de mi
nister heeft bij de opstelling van zjjn
miljoenennota zelfs nog enig optimis
me gehandhaafd. Hij rekent voor 1959
op een matige expansie van het be
drijfsleven, hij neemt aan dat zich
in 1959 geen loonronde zal voordoen
en hij verwacht dat het algemene
prijspeil na 1958 globaal genomen,
stabiel zal zün.
Op middelen vd begroting bpdraqpnca75fniljartlgtö
DIT IS7.5MILjaRD GILDEN...
BEGROTlNGSVERGtl'JKING 1956- I9S9
cijfersin miljoen gulden 9748
1956 1957 1958
ONTWERP-BEGROTING
•©3
Uitgaven [TiTffl Middelen
(1 nel. Landbouw
Egalisatiefonds) Tekort
men kan er ca 185 huis
kamers met quldensbi I -
jeften mee vullen
zou men van 1 tot 7,5 mil
jard woordelijk willen
drukken dan zou men
627.000 boeken krijgen
men kan er ieder mens
op de wereld ca tl 3.—
van geven
opgestapeld inzilverpn
guldens krijgt men een
15000km hoge kolom
Kans op teleurstelling
Men moet dat de minister helpen
hopen, hopen ook dat de belastingop
brengsten in 1959 in vergelijking met de
ramingen geen teleurstelling zullen op
leveren, waarop, in aanmerking geno
men de kleinere winsten van vele in
dustriële ondernemingen en met name
ook van de scheepvaartmij en, wel enige
kans bestaat.
Maar een tekort van f. 1.5 miljard is,
zoals gezegd, reeds erg genoeg, ook al
is het dan grotendeels van de buitenge
wone dienst afkomstig.
Het wordt ditmaal trouwens ook nage
noeg geheel op de klassieke manier als
een tekort van de kapitaaldienst ge
dekt. Alleen een bedrag van rond f. 150
miljoen laat de minister buiten be
schouwing, omdat de regering op mid
delen zint het consumentensubsidie op
melk te beëindigen. Het streven van de
regering is er trouwens op gericht het
gehele complex prijssubsidies. inclusief
de huursubsidies, thans tot f.950 mil
joen opgelopen, te doen aflopen. Een
advies van de S.E.R. wordt afgewacht
om „op nader te bepalen wijze" in de
dekking van dit uitgaven te voorzien.
Maar dit wordt een heet hangijzer,
waarbij het spook van de looeirondes
ongetwijfeld om de hoek komt kijken.
Ook echter als voor de melksubsidie
een oplossing wordt gevonden, welke
de regering geen geld kost, blijft er
nog een tekort van rond f. 1.300 mil
joen. waarvoor de minister tot een
bedrag van f.475 miljoen „dekking"
vindt in de voorinschrijfrekeningen
van de institutionele beleggers en de
huurblokkering zodat rond f. 800 milj.
over blüft. waarvoor zal moeten wor
den geleend. De voorinschryvingen
van de institutionele beleggers worden
echter aan de regering ook niet ca
deau gedaan en zullen later in lenin
gen moeten worden omgezet. En
zullen ook de geblokkeerde huren na
verloop van tijd niet aan de huis
eigenaren moeten worden uitbetaald?
Geldlening
Goed beschouwd zal er voor 1959 j
derhalve in totaal een bedrag van rond
f. 1.200 miljoen uit leningsgel den moe
ten worden verkregen, wat wil zeggen
dat nagenoeg het gehele tekort van de j
buitengewone dienst, de kapitaaldienst,
door geldlening zal moeten worden ge-
dekt
Dit zou minder erg zijn als op de ge-
wone dienst een zodanig overschot was.
IIIIIIIIIIIIIIIMlIHHIIItllinilia^
Toenemende
nationale schuld
In de periode 30 juni 1957-30
juni 1958 is de nationale schuld
voor het eerst sinds tal van jaren
toegenomen en wel met f. 186 mil
joen. Hiervan heeft f. 23 miljoen
betrekking op de binnenlandse
schuld en f. 163 miljoen op de bui
tenlandse schuld. De totale staats
schuld bedroeg per ultimo juni 1958
f. 18.437 miljoen.
'iiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
dat de belastingen zouden kunnen
worden verlaagd. Maar dit is, zoals
boven bleek, niet het geval. Minister
Hofstra zou op zyn standpunt vermoe
delijk heit liefst nog meer uit de be
lastingen halen, maar een verzwaring
van de bedrijfsvoorwaarden van de Ne
derlandse ondernemingen durft ook hij
blijkbaar niet aan nu meer en meer
blytot met welke moeilijkheden de Ne
derlandse industrie in haar. ook door
de minister noodzakelijk geachte „ex
portdrive" te kampen heeft.
Dit alles betekent intussen dat de
kapitaalmarkt, welke in 1958 door de
centrale regering met rust werd ge
laten, in 1959 weer Staatsleningen zal
moeten verwerken. De gemeenten
hebben wat de financiering van hun
kapitaalsuitgaven betreft, weliswaar
enige armslag gekregen door de hulp
van de Bank voor Nederlandse ge
meenten (f. 1.275 miljoen), maar zü
hebben altijd nog een vlottende
schuld van f. 1,5 miljard. In hoeverre
het bedrüfsleven in 1959 op de kapi
taalmarkt een beroep zal doen, valt
niet te zeggen, maar. als het inderdaad
weer tot een bedrüfsexpansie komt,
zal dat zonder nieuw kapitaal niet
mogelijk zün. Ook al zal de dekking
van de kapitaalsuitgaven van Ryk en
gemeenten niet op eenmaal behoeven
te geschieden en over een geruime tüd
kunnen worden uitgesmeerd, met een
toenemende vraag naar kapitaal zal
zonder enige twijfel ernstig rekening
moeten worden gehouden.
Dit is niet een van de minst be
langrijke aspecten van de nieuwe be
groting. welke uiteraard ook voor de
effectenbeurs van betekenis is
ONTWIKKELING VAN ONZE NATIONALE
SCHULD SINDS 1948
28
26
24
22
20
4*
SÉB
18
16
14
12
10
8
6
4
2
mTotaal binne
n-en
>uita
1.
■Totaal Duitenl schuld
a
m
'«B
m
m
A «O <0 <0 U> lO IO ió <0 i
■f» r» ui inmui ut w u
m «0 o - n u h ui c
31 dec
x lOOOmiljoen gulden
8 2
juni
Begin met brug over Maas bij Brienenoord
Blijkens de Rijksbegroting voor 1959
zal in vergelyking met 1958 aan de om
vang van het programma van water
staatswerken in het algemeen geen uit
breiding worden gegeven. Wat het Del
taplan betreft, zullen gelijktijdig in uit
voering zijn: de bouw van de spuislui-
zen in de in het Haringvliet gereedge
komen bouwput (30 miljoen), voorbe
reidende werken tot afdamming van het
Volkerak (5 miljoen), werken voor de
afdamming van de Grevelingen (2 mil
joen) en van het Veeregat (9.8 miljoen)
en de bouw van de schutsluis in de
Zandkreek (5.8 miljoen). Aan de kust
verdediging zal bü diverse objecten aan
dacht worden besteed (9.8 miljoen).
Voor de voortzetting van de bouw
van de Wilhelminabrug te Maastricht
en de herbouw van de brug over de
Maas te Roermond is 2 miljoen uitge
trokken. Voor voortzetting van de bouw
van het stuwcomplex bij Hagestein is
10 miljoen geraamd. Voor verbeterings-
werken van de rivier de Maas zal 2.1
miljoen worden besteed. Ongeveer 4
miljoen is beschikbaar gesteld voor di
verse werken, die verbetering van het
Noordzee- en Ams ter dam-Rijnkan aal
beogen.
De aanleg en verbetering van wegen
zal in ongeveer gelijke omvang als in
1958 worden voortgezet. In 1959 zal 44
miljoen worden besteed aan rijkswegen,
die tevens behoren tot het by conven
tie vastgestelde Europese wegennet, en
26 miljoen is bestemd voor de overige
wegen van het rykswegenplan. Er zal
worden voortgegaan met de bouw van
de brug over de Merwede bij Gorinchem
(waarvoor 10 miljoen is uitgetrokken)
en van de brug over de IJssel in weg
nr 12 by Rheden (1,8 miljoen), terwijl
een begin zal worden gemaakt met de
bouw van een brug over de Nieuwe
Maas by Brieneoord, waarvoor in 1959
4.3 miljoen wordt geraamd.
De noodzaak tot investeringsbeperking
heeft ertoe geleid, dat de kapitaalver
strekking aan het Zuiderzeefonds circa
8 miljoen lager is geraamd dan in 1958.
Dit houdt o.a. in, een verder uitstel van
de voltooiing van de dyken. In verband
met de naderende beëindiging van de
kolonisatie van de Noordoostpolder zul
len de daar te verrichten investeringen
lager zyn. In oostelyk Flevoland zal zo
mogelyk een oppervlakte van 5.000 ha
worden ontgonnen, terwyi de exploitatie
van het reeds ontgonnen gebied zal
worden voortgezet.
Te sivare last voor het Rijk
In 1959 zal het Ruk ongeveer 380 mil
joen gulden aan huursubsidies betalen,
waarvan 132 miljoen als bijdrage in ex
ploitatietekorten, 168 miljoen ingevolge
de premieregeling voor woningbouw en
68 miljoen voor uitkeringen-ineens ter
dekking van de onrendabele bouwkosten
voor particuliere woningbouw. Het be
drag aan huursubsidies is telkenjare ge
stegen. Aan consumentensubsidie op
levensmiddelen wordt dit jaar 91 mil
joen uitgegeven en voor 1959 is ook al
weer een hoger bedrag geraamd- Voor
prijssubsidies aan de boeren is 457 mil
joen geraamd. Totaal byna een miljard.
De grote last, die tengevolge van deze
subsidies op de Ryksbegroting drukt,
vermindert de ruimte die voor andere
takken van overheidszorg beschikbaar
is en maakt handhaving van hoog peil
van de belastingtarieven onvermijdelyk
In de toelichting op de Ryksbegroting
blyft de regering by haar standpunt,
dat algemeen gebruikte goederen en
diensten normaal uit het inkomen moe
ten worden bekostigd en dat de pry zen
daarvan niet uit belastinggelden moeten v#p
worden gesubsidiëerd. Reeds by ver- die uit een huurverhoging voortvloeit, is
schillende gelegenheden heeft de rege- belangrijk en dit aspect van de nood-
ring daarom in het verleden reeds te I zakelijke huuraanpassing dient mede in
kennen gegeven, dat het haar wenselyk I het oog te worden gehouden.
voorkwam het consumentensubsidie op
melk te beëindigen.
Het ligt nu in het voornemen van de
regering het gehele complex van vraag
stukken met betrekking tot de prijssub
sidies (waaronder het probleem van de
huren) nader te bezien.
In de slotbeschouwing van zyn mil
joenennota herinnert minister Hofstra
aan de herhaalde uitspraken van rege
ring en Kamer over de wenselijkheid van
afschaffing van tal van subsidies, in het
büzonder van prijssubsidies. Ook de
huursubsidies, zegt hij, verdienen in dit
licht de bijzondere aandacht. De ver
lichting van de last op de Rijksbegroting
HOE DE STAAT
EEN GULDEN ONTVANGT
|lnkomstenbelastwicp-|
1
li» 1
,T}>* v-
j vcêocLiHC 'n er-, rr\
HOE DE STAAT
EEN GULDEN UITGEEFT
\vtflOCLING IN CENTEN
lovengep-^
A. AS
jNotionolel
J Sc hu ld I/O
|Defensie|.
21
KS* 15 1
Volkshuis- f
vesting X
jwati ,luat|
ISociole I
(Nijverheid|
Spreiding industrie
door heel liet land
Het regionale industrialisatiebeleid
zal zich voortaan (in afwyking van het
totdusver gevoerde beleid, dat vooral de
bestrijding van de structurele werkloos
heid in de ontwikkelingsgebieden na
streefde) richten op de vermindering
van de druk op de Randstad Holland
door spreiding van de industrie door
geheel Nederland.
Aldus wordt meegedeeld in de toe
lichting op de Rijksbegroting voor 1959.
Minieme stijgini
aantal ambtenare
De totale begrotingssterkte t
1959 wordt geraamd op 118]
man tegen 118.222 man voor is
hetgeen neerkomt op een nomit
stüging van 377 man. By de beo
deling hiervan moeten evenwel
kele byzondere factoren in t
merking worden genomen,
eerste zyn in de personeelsstei
van het departement van Fin
ciën voor 1959 1.120 man begrej
voor de uitvoering van de Algen
ne Ouderdomswet tegen 80
in de sterkte voor 1958. Aangez
de ten behoeve van deze persot
gemaakte personele en materi
kosten ten laste van het oud
domsfonds komen, kan worden
steld, dat de styging van de per
neelssterkte welke voor rekeni
van het ryk komt, niet 377 doch
man bedraagt. Ten tweede
het departement van Ondenr
Kunsten en Wetenschappen vi
1959 rekening gehouden met
personeelsuitbreiding van 996 m
Deze uitbreiding is onvermydé
in verband met de grote toevli
van leerlingen en studenten 11
het voortgezet en het hoger ond
wys.
Indien ook deze factor in
merking wordt genomen, blijkt
totale 6terkte in de overige sec
ren van het burgerlyk ryksper
neel met 939 man te zyn gedaj
Deze teruggang heeft voor 554 ui
betrekking op de civiele depai
menten.
Mede in het licht van het jai
lyks bevolkingsaccres en de ono;
koombare uitbreiding van pen
neel by enkele ambtelyke dienst
wegens niet te tolereren acht!
stand in de werkzaamheden (b
by het kadaster), is dit een v
heugende ontwikkeling.
De ontwerp-begroting op zichzelf vertoont een uitgaventotaal
f 8748 miljoen, waarvan f 1736 miljoen aan lopende uitgaven
inbegrip van het nadelig saldo van het Landbouw Egalisatiefonds
f567 miljoen) en f1612 miljoen aan kapitaalsuitgaven. De midd
worden geraamd op f 7430 miljoen, zodat voor de gehele dienst
tekort resulteert van f 1318 miljoen. Houdt men rekening met een aa
additionele posten dan ontstaat er een nadelig saldo van f
miljoen. Samengevat vertoont de ontwerp-begroting 1959 het volge
beeld.
(In miljoenen guldens)
Omschrijving
Vermoedelijke
uitkomsten
1958
Ontwe
begrc
195!
Gewone Dienst
Uitgaven 7.314
Middelen 7.152
Saldo
Buitengewone Dienst
Uitgaven
Middelen
Saldo
Gehele Dienst
Uitgaven
Middelen
Saldo ontwerp-begroting 1.140
7.13
7.18»
162
1.238
260
1.611
241
978
8.552
7.412
1.36»
8.74»
7.4»
1.311
Voorts zijn voor 1959 nog te verwachten de volgende additio:
lastenverzwaringen op de gewone dienst:
Defensie-uitgaven uit hoofde van
in vorige jaren niet opgenomen
gelden
Civiele uitgaven uit hoofde van
in vorige jaren niet opgenomen
gelden
Lasten, welke zullen voortvloeien
uit wettelijke regelingen, die op
het tijdstip van indienen der be
groting nog niet tot stand zijn
gekomen.
Sanering Algemeen Burgerlijk
Pensioenfonds en Spoorwegpen
sioenfonds
Nadelig saldo
Voor te stellen maatregelen tot
vermindering van het nadelig
saldo:
Verlenging van de tijdelijke be
lastingverhogingen
Begrotingstekort, voor 1959 reke
ning houdende met de voor te
stellen maatregel
Voordelig verschil tussen kasbe-
drag en begrotingsbedrag van
de bovengenoemde verhoging
van inkomsten
BUDGETTAIR KASTEKORT
31
50
198
273
1.59)
110
1.140
1.487
1.422
Hierin zijn begrepen een bedrag van f 183 miljoen wegens verhoging var
Rijksuitgaven en een bedrag van f 15 miljoen wegens vermindering van de
bate van het Ryk komende belastingmiddelen ln verband met compensatie f
de gemeenten en provincies via het gemeentefonds en het provinciefonds.
