Verdwijning van valuta-onrust en
verruiming van de kapitaalmarkt
Dr. Eisele, intellectueel
monster in Buclienwald
Grote toeneming van spaargelden
Komt Indonesië eindelijk tot bezinning?
SCHILDER ALEX ROSEMEIEP 18 JULI 70 JAAR
Dolle dwaasheid in Giethoorn
Amputeerde „uit liefhebberij
(VA
.kewiis (s Macht" reik
te diplomas uit
machtig zeg.'
het was een bést zomer,
tjedeie week.vond U
ook «iet vrienden
97ste jaargang
Zaterdag 12 juli 1958
Derde blad no. 29489
Stimulansen voor de beurs
(Van onze financiële medewerker)
Het zijn in het algemeen geen ongunstige verschijnselen en gebeurtenissen,
waarmee de beurzen deze week werden geconfronteerd en dienovereenkomstig
was ook het koersverloop op de aandelenmarkten. Wat Amsterdam betreft kan
hieraan worden toegevoegd dat de handel langzamerhand ook enige uitbreiding
heeft ondergaan. Weliswaar blijft het omzetcijfer van de eerste zes maanden
beneden dat van dezelfde periode van 1957 (f203.7 miljoen tegen f226.7 miljoen),
maar de maand juni geeft een cijfer van f48.8 miljoen te zien in vergelijking
met f29.7 miljoen voor de maand mei. Op de obligatiemarkt is de omzet van
f256.4 miljoen in het eerste halfjaar van 1957 tot f321.8 miljoen in die periode
van het lopende jaar gestegen en dooreen genomen is het eerste halfjaar voor
de effectenhandel zeker niet slecht geweest.
Zoals we de vorige week hebben opge
merkt, heeft de terugslag in de wereld
conjunctuur het voordeel gehad, dat
men zich in Europa met grote nauw
lettendheid op zijn eigen positie bezon
nen en zich beperkingen heeft opgelegd,
met het resultaat dat betalingsbalans en
goud- en deviezenpositie er thans heel
wat beter uitzien dan een goed jaar
geleden. Er wordt de laatste tijd zelfs
gesproken en geschreven over de con
vertibiliteit van enkele Europese valuta's
welke zich tot voor kort op een vrij wan
kele basis bewogen. Men denke hier aan
de valuta-onrust in Engeland en ook in
ons land welke toen tot ernstige kapi
taalsverschuivingen aanleiding gaf en
aan de uiterst zwakke positie van de
Franse frank, welke de regering tot
een officieuze devaluatie noopte, die nu
ook officieel is afgekondigd.
Thans echter kan Engeland er op
bogen, dat zijn goud- en deviezen
voorraad in het eerste halfjaar van
1958 met meer dan 800 miljoen tot
3076 miljoen is toegenomen, de
hoogste stand sinds september 1951.
Voor een deel is dit wel aan verkregen
kredieten te danken, maar ook de
lopende betalingsbalans toont een
beter beeld dan een jaar geleden.
Frankrijk heeft door het optreden van
De Gaulle niet alleen in politiek op
zicht een ander gezicht gekregen,
maar ook zjjn innerlijke financiële
positie aanmerkelijk kunnen verster
ken door een terugkeer van het ver
trouwen bij de kapitaal-bezittende be
volking, die voor ca. fr. 200 miljard
op de staatsschuld heeft ingeschreven
en hiervan een belangrijk deel met
baar goud heeft betaald.
Dat dit niet alleen voor het land zelf,
maar voor heel Europa van belang is,
blijkt uit het feit, dat de Franse rege
ring heeft afgezien van de drastische
invoerbeperkingen, welke zij zich had
voorgenomen. Nadat gebleken is, dat
De Gaulle er niet aan denkt zich aan
de Nato-verplichtingen te onttrekken,
wordt de kans ook 'groter, dat Frank
rijk de aan dat land toegedachte
plaats in het verband van de Euro-
markt zal innemen en de geleidelijke
ontwikkeling van deze Europese sa
menwerking mogelijk zal maken.
Een en ander is voor de economische
ontwikkeling van ons werelddeel in de
naaste toekomst van grote betekenis,
omdat het zijn zelfstandigheid tegenover
de V.S. kan versterken en de landen
van Europa minder afhankelijk maakt
van de Amerikaanse conjunctuur. Men
is het er, zoals men weet, lang niet over
eens, dat de Euromarkt zal beantwoor
den aan de grootse verwachtingen, welke
daarvan in sommige kringen worden
gekoesterd, maar nu zij tot stand is ge
komen, zullen naar alle kanten de voor
waarden moeten worden geschapen om
haar zo goed mogelijk te doen slagen.
En de versterkte valutapositie van En
geland, Frankrijk en ook van ons land
zullen daaraan ongetwijfeld kunnen bij
dragen.
De verdwijning van de valuta-onrust
heeft ook op de ontwikkeling van de
kapitaalmarkt een goede invloed gehad
in zoverre zij de spaarzin bij de bevol
king weer heeft aangewakkerd en de
rentestand heeft doen dalen. In ons land
is hiervan een nieuw bewijs geleverd
door het succes van de 4 3/4% lening
van de Bank voor Nederlandsche Ge
meenten, welke a 98 3/4% uitgegeven,
thans reeds boven pari noteert, -.odat de
Herstelbank het heeft gewaagd met een
4 3/4lening A 99% voor de dag te
komen.
Het grotere aanbod van kapitaal is
ook aan het licht getreden in de cijfers
van de spaarbanken. Die van de Bonds-
en Banks paarbanken tonen voor de eer
ste vijf maanden van 1958 in vergelij
king met dat tijdvak van 1957 een stij
ging van de inlagen van f. 494 miljoen
tot f. 526 miljoen tegenover een terug
betaling van f. 476 miljoen en resp.
f. 471 miljoen, zodat het tegoed in de
eerste vijf maanden van het lopende
jaar met f. 50 miljoen is vooruitgegaan
tegen f. 23 miljoen in die periode van
het vorig jaar. Bij de Rijkspostspaarbank
steeg de inleg van f. 345 miljoen in de
eerste helft van 1957 tot f. 358 miljoen
in hetzelfde tijdvak van 1958. terwijl de
terugbetalingen ditmaal f. 308.4 miljoen
bedroegen tegen f. 306 miljoen in het
eerste semester van 1957. Spectaculair is
zelfs de ontwikkeling bij de Boerenleen
banken, die in het eerste halfjaar f. 733.3
miljoen hebben ontvangen en f. 593,6
miljoen terugbetaalden met het gevolg,
dat het tegoed met rond f. 140 miljoen
is toegenomen, dat is bijna f. 100 miljoen
meer dan in de eerste helft van het
voorgaande jaar. Is het beeld van de
„knorrende varkens" ten aanzien van
de boeren dan toch juist
In elk geval verklaren deze cijfers
voor een deel het grotere aanbod van
kapitaal, waaraan overigens in ver
moedelijk nog sterkere mate de ver
minderde investeringen van het Ne
derlandse bedrijfsleven hebben bijge
dragen. Hoezeer de kapitaalvraag in
deze sector is verminderd kan worden
afgeleid uit de teruggang van het
dcbiteurensaldo bij de banken, dat
eind mei rond f. 2900 miljoen bedroeg
tegen f. 3106 miljoen op het eind van
1957. Anderzijds zijn de deposito's en
krediteurensaldi in die tijd van f. 5190
miljoen tot f. 5720 miljoen gestegen.
Hierbij dient te worden bedacht, dat
de ruime kapitaalmarkt voor een deel
geforceerd blijft zolang de gemeenten
geen vrijheid hebben hun uitgaven op
de open markt te financieren.
Minister Hofstra acht de tijd hiervoor
nog niet gekomen, ook al is de vlottende
schuld der gemeenten van ruim f. 2000
miljoen uit. 1957 tot rond f. 1800 mil
joen op 1 juni afgenomen. De ongedek
te kapitaalsuitgaven en kapitaalsver
plichtingen bedragen echter nog f. 2555
miljoen, waartegenover de door de Bank
voor Nederlandsche Gemeenten opgeno
men leningen bij lange niet opwegen.
Het is intussen hoopvol, dat de minister
bedacht blijft op het intrekken of
wijzigingen van maatregelen, waardoor
aan de gemeenten ten opzichte van de
financiering hunner kapitaalsuitgaven
een grotere vryheid zal worden gegeven.
De ruimere kapitaalmarkt is, zoals wij
reeds eerder schreven, ook aan de Am
sterdamse aandelenmarkt ten goede ge
komen. Door de geleidelijke stijging van
de aandelenkoersen is het gemiddeld
rendement, blijkens de berekening van
de Rotterdamsche Bank, gedaald tot
6.7% in vergelijking met 7.2% eind
maart j.l. en een hoogste stand van
7.9% op eind december 1957. Toch is er
nog een hele reeds fondsen, waarvan
het rendement 7 tol 10% bedraagt.
Hierbij zijn de Indonesische fondsen
dan buiten beschouwing gelaten, omdat
de dividenden van een vorig jaar geen
enkele aanwijzing geven voor wat er dit
of het volgend jaar te wachten is. In
tussen is er over de Indonesische afde
ling op de beurs een golf van optimisme
heengeslagen, welke weer eens heeft
doen zien, dat men met positieve bewe
ringen zeer voorzichtig moet zijn.
Een halfjaar geleden hebben velen
door de vorderingen op Indonesië in
allerlei vorm radicaal een streep ge
haald en inderdaad scheen het alsof
er niets meer van te verwachten was,
hetgeen in de koersen van Indonesi
sche aandelen ook duidelijk tot uit
drukking is gebracht. Thans krijgen
de optimisten in zo verre gelijk, dat
een Rotterdamse firma onderhande
lingen heeft aangeknoopt over de
verzending van tabak naar Nederland,
zodat dit jaar 3100 pakken te Rotter
dam zullen worden geveild en wat
van nog meer betekenis is dat
Indonesische zakenlieden er bij de
regering op hebben aangedrongen zo
goed mogelijk gebruik te maken van
het nog steeds bestaande exportappa
raat, met name efficiëntie, de kennis
en het kapitaal van de Nederlandse
bedrijven, omdat het de nationale
firma's hieraan ten enenmale ont
breekt. Men zal moeten afwachten of
inderdaad de Indonesische regering
hierdoor tot bezinning komt. Hieraan
kan ook de sterk gedaalde export van
het eerste halfjaar meewerken, welke
ca, 60% kleiner was dan die van de
eerste zes maanden van 1957.
De beurs heeft overigens voor Indo
nesische fondsen meer haussemotieven,
n.l. de recordprijzen voor de hier aan
de markt gebrachte tabakken de terug
betaling op het kapitaal, waartoe ver
schillende ondernemingen overgaan en
de verborgen reserves, welke voor de
dag komen bij de afschrijving van Indo
nesische belangen (Internatio). Zo is
dan het indexcijfer voor Indonesische
Ledenvergadering V.P.R.O.
In Barchem is de algemene leden
vergadering van de Vrijzinnig Pro
testantse Radio Omroep (V.P.R.O.) ge
houden. Na de goedkeuring van het
jaarverslag over 1957 en de begroting
voor 1958 herkoos de vergadering de af
tredende bestuursleden prof. dr. C. W.
Mönnich, ir. K. Kooy en dr. S. van der
Woude. In de vacature van ds. F. E.
van Leeuwen, die zich niet herkiesbaar
had gesteld, koos men prof. dr. G. J.
Hoenderdaal uit Amsterdam.
Tijdens de vergadering werd de wens
geuit, de omroep meer aandacht te laten
besteden aan de Overzeese Rijksdelen,
met name in de West. De leden bleken
de uitzending van de omroep van dr.
Albert Schweitzer over het gebruik van
atoomwapenen zeer op prijs te hebben
gesteld, evenals het werk dat de VPRO
heeft gedaan en nog doet voor de Indi
sche Nederlanders. In dit verband is nog
opgemerkt, dat de bejaarde gerepa-
trieerden in de tehuizen elk een ver
jaardagsgeschenk ontvangen van de
VPRO-vreugdcentrale.
aandelen in het eerste halfjaar van ca.
64 tot 95, dat is met weinig minder dan
50% gestegen en de beurswaarde van de
cultuurwaarden aan onze beurs /an
f. 139 miljoen tot f. 188 miljoen eind
mei. waaraan in juni nog ettelijke mil
joenen zijn toegevoegd.
't Kan verkeren!
Luchtaanvallen op
opstandelingen
Het hoofdkwartier van de lucht
macht in Djakarta heeft gisteravond
medegedeeld, dat stellingen der op-
standleingen in de bergen van West-
Sumatra woensdag j.l. zijn gebombar
deerd en gemitrailleerd, waardoor
onder de opstandelingen vele slacht
offers zijn gevallen.
De aanvallen werden ondernomen op
Batoe Kangkoeng en Soengai Limau,
waar naar wordt gemeend de minister
van Defensie der revolutionaire rege
ring, Boerhanoeddin Harahap, en ma
joor Nawawi. de voormalige chef-staf
van het militaire commando van Zuid-
Sumatra, zich schuil houden. Het is niet
bekend of zij' tot de slachtoffers be
horen.
Er werden bommen geworpen op hui
zen, die door de opstandelingen tot
kazernes waren ingericht. Volgens het
communique zijn de opstandelingen in
paniek gevlucht.
Prijsverhoging
aardolieprodukten
Met ingang van 14 juli a.s. zal de ver
koopprijs voor autobenzine met 0.5 cent,
en die voor tractorpetroleum met 0.25
cent per liter worden verhoogd.
Deze verhoging is naar Shell-Neder-
land N.V. meldt een gevolg van de
recente stijging van de wereldmarktprijs.
Ook de dalingen, die zich in die wereld
markt gedurende de afgelopen maanden
hebben voorgedaan, hebben toen hun
weerspiegeling in de verkoopprijzen ge
vonden.
der leiding van de Antwerpenaar Al-
phons Bayens en toen hij zich als jon
geman te Leiden vestigde, had hij wel
dra het voorrecht van Floris Kersten
verschillende nuttige wenken te ontvan
gen. In 1927 en 1928 genoot hij de Ko
ninklijke subsidie.
In 1948 en '49 kocht het Rijk enige
schilderijen van hem aan. Rosemeier
heeft onder meer gewerkt in de Franse
Jura en in Nieuwkoop en Noorden. In
de beide laatstgenoemde plaatsen met
Weissenbruch en Weismüller. In Leiden
en omstreken schilderde hij met Van
Driesten en Van der Windt. Voorts
schilderde hy in de Achterhoek, Giet
hoorn, langs de grote rivieren en in
Amsterdam.
Rosemeier, die lid is van de „Neder
landsche Kunstkring" zal in verband met
omstandigheden 18 juli niet ontvangen.
Hans Kaart en vaars Alie maken paniek
De schilder Alex Rosemeier, die in onze
stad grote bekendheid geniet, hoopt 18
juli zijn 70ste verjaardag te vieren.
Alexander Coenraad Rosemeier werd
te Soerakarta geboren, waar zijn vader
resident was. Na enige jaren in Indië
te zijn gebleven, vertrok hij naar Neder
land. Schilderlessen ontving hij van
Frits Jansen (oud-leraar van Koningin
Wilhelmina), daarna Stelde hij zich on-
Waarschuwing tegen
kettingbrief
De Stichting „Hulp aan Landgenotén
in Indonesië", gevestigd te 's-Graven-
hage, Anna Paulownaslraat 11, deelt
mede, dat een kettingbrief in omloop
werd gebracht, waarin de mededeling
wordt gedaan, dat de baten bestemd zijn
voor de stichting.
Het bestuur van de stichting wenst
nadrukkelijk te verklaren, dat zij van dit
ondernemen geheel onkundig is en zich
daarvan wenst te distanciëren.
55
(Van onze correspondent)
De meest dwaze opnamedag in de j
geschiedenis van de Nederlandse
film heeft zich deze week afgespeeld 1
op het paviljoen in het Giethoornse
Meer. Het is zó geweestdat de ge- j
zette filmproduktieleider Rudolf
Meyer zich in een lachstuip op de
grond deed vallen, dat de zojuist in
Berlijn voor zijn „Glas" bekroonde
regisseur Bert Haantsra vanaf zijn
opnamebootje steeds weer „zalig"
en „verrukkelijk" riepdat Hans
Kaart de fysiek zwaarste rol van
zijn leven speelde door een tot
twintig maal toe herhaald gevecht
met een vaars, dat twintig in ver
twijfeling geraakte Meppeler dames
de tafeltjes met ijs en de zonnepa-
rasols omver gooiden, tegen de
houten paviljoenmuur klauterden
of in het water hun toevlucht zoch
ten, kortom: het was zo hartver
warmend gek, dat het niet in ivoor
den valt te vangen.
En dat alles was te danken aan
de eerste Nederlandse filmkoe, de
twee jaar oude vaars Alie van boer
Jakob Doze, die door Meyer en
Haanstra gehuurd was om paniek
te zaaien onder een groep dames
van de Dierenbeschermingdie op
een heerlijke zomerdag wat vreugde
zochten op een paviljoen aan het
Gieterse Biede.
Vier keer waren Alie en haar
baas Hans Kaart en de twintig
Meppeler dames al present geweest
in de afgelopen weken, maar tel
kens had. de zon verstek laten gaan.
Maar nu was toch eindelijk de
zomer in compleet gewaad present
en de moeilijkste opname voor de
film „Fanfare" van Haanstra kon
aan de beurt komen. Alie wachtte
in haar punter van 's ochtends tien
tot 's middags half drie en samen
met Kaart pleegde zij zelfs een dut
je (een unicum in de koeienwereld,
deze lighouding in een bootje).
Maar op het uur-U werd onder de
luiheid radicaal een streep gezet.
Bijna twee uur lang attaqueerde
Alie, opgejaagd door Kaart, de Mep
peler dames, die geleidelijk aan in
een toestand van doodsangst
kwamen te verkeren, gezien de
steeds fanatiekere sprongen van
Alie. Kaart verrichtte wonderen van
lichaamskracht: hij behoede een
vrouw, die onder de vaars kwam te
liggen, voor ernstige kneuzingen
door Alie van haar af te tillen, hij
beheerste als een dol geworden Sim-
son de scene, viel tivee keer voorover
met zijn gezicht in het grint,
schaafde armen en benen, maar
toonde de vreugde van een oermens,
die zich eindelijk uit kon leven.
Misschien is nog nimmer tevoren
waar dan ook zó gelachen, zó ge
gild, zó oprecht dwaas gedaan tij
dens een filmopname als deze mid
dag bij Giethoorn,
(Van onze correspondent in Bonn)
Het geval-Eisele, de nazibeul,
die thans naar Egypte gevlucht is,
kent geen twijfelachtige getuige
nissen. In het proces-Sommer is
dat duidelijk gebleken. Tientallen,
honderdtalleji, ja duizendtallen van
moorden heeft de voormalige SS-
arts gepleegd.
Men wist dat reeds in 1945 toen de
Amerikanen hem veroordeelden. Men
wist dat nog steeds in 1952 toen Eisele
de poort van de Landsberger-gevan
genis uitkwam. Men wist dat zeker
ook toen men te Freiburg Eisele een
denazificatie-bewijs gaf! De denazifi-
cateurs van Freiburg gaven indertijd
hoog op van het goede karakter van
Eisele.
En daarmee kon de ex-SS-intellec-
tueel beginnen te incasseren: 3000 mark
schadevergoeding als krijgsgevangene,
een voorschotje van 25.000 mark om een
praktijk op te bouwen, verklaringen van
medische instanties, toestemming om
als arts te werken, enzovoort. De West-
duitse opinie was niet kinderachtig om
deze gevallen SS-er weer ter been te
helpen.
Wat Eisele heeft misdaan, was be
kend sedert het Amerikaanse proces
tegen hem. De Westduitsers zelf, die in
de vloed van processen van de eerste
oorlogsjaren geen zin en geen tyd had
den om al die verschrikkingen te vol
gen, kunnen evenwel ook thans nog
terecht bij een van de fijnste Westduitse
geesten, de thans in West-Duitsland ge-
eerde prof. Eugen Kogon.
„Der SS-Staat"
Prof. Kogon zat zelf jarenlang in
Duitse concentratiekampen, waar hij,
als door een wonder, levend uit kwam.
In 1947 verscheen van zijn hand het
boek „Der SS-Staat" (uitgegeven door
Fischer, Stockholm) waarin men om.
op pagina 154 en volgende het een en
ander over Eisele kan vinden. In Bu-
chenwald, aldus Kogon, in dit boek, was
Eisele een van de ergste kampartsen.
Hij overtrof in Buchenwald, maar ook
in het kamp Natzweiler, tussen 1940 en
1943, wel iedere andere SS-arts op het
punt van gruwelen.
Hij ondernam „vivisectie-operaties"
op gevangenen, waarna hij ze ver
moordde. Hy haalde zonder meer
mensen uit de straten van het kamp,
voerde ze naar zijn afdeling, gaf ze
apomorfin-inspuitingen en had het
grootste plezier om de uitwerking er
van op zijn slachtoffers. Zonder enige
noodzaak opereerde Eisele mensen.
Zelfs amputeerde hij lichaamsdelen
zonder dat zulks vereist was uit
liefhebberij.Van narcose was, vol
gens Kogon, nooit sprake.
Kopje thee met vergif
Kogon vertelt in zyn boek o.m. van de
joodse Nederlanders Max Nebig, die als
door een wonder dergelijke misdaden
van Eisele overleefde. Nebig werd door
Eisele aan zijn maag „geopereerd" en
zou door de arts „abgespritzt" 'met een
injectie\ vermoord) worden. Maar een
gevangene wist het gif door water te
vervangen. Nebig werd naar de tuber-
culose-afdeling gebracht en daar kwam
Eisele, doodsbang voor tbc-patiënten,
nooit. Zo redde Nebig, als enige van een
transport van niet minder dan 389
joodse Nederlanders, het leven
Kogon vertelt voorts van Eisele hoe hij
dertig zieke gevangenen een kopje thee-
met-vergif gaf. Zy die deze theevisite
overleefden, werden „abgespritzt"
Het was Eisele ook die. volgens Ko
gon, op een gegeven moment vond dat
er te veel tbc-patiënten in het kamp
waren. Hij liet daarop patiënten door
inspuitingen met evipan-natrium ver
moorden.
Prof. dr. Eugen Kogon, thans er
kend als een geleerde van formaat, is
niet de eerste de beste. Zyn getuige
nis, neergelegd in een standaardwerk
over de SS en de concentratiekampen,
was reeds in 1945 bekend. Anno 1958
herhaalden eenvoudige getuigen in het
proces-Sommer al de verschrikkingen,
waarvoor Eisele verantwoordelijk is,
maar waarvoor de Westduitse Justitie,
en au fond ook de Westduitse open
bare mening, de ogen maar had ge
sloten. De rekening wordt nu toch nog
gepresenteerd, hoewel dr. Eisele ge
vlucht is.
Nederlands-Duitse
zuivelbesprekingen
Te Stresa is van bevoegde zijde ver
nomen, dat de Duitse en de Nederlandse
minister van Landbouw besloten hebben
de volgende week te Hamburg hun be
sprekingen over de zuivelsituatie en in
het bijzonder over de kaasprijzen voort
te zetten.
Uit andere bron wordt nog vernomen,
dat de commissie van de EH.G. de con
troverse tussen Nederland en Duitsland
met betrekking tot de kaasprijzen als
een van de agendapunten zal bespreken
tijdens de bijeenkomst, die de commissie
a.s. woensdag in Brussel zal houden.
PE 2,ON0?.,CWï„fc<^
S W
Irt Waf wond hield .St.-
Mat tlii as" jaarverjade
f 1HÜ a 4 o 0
„Oud Lelden* maakte
Vtaam zoveelste excur-
Si'e, {zernde* regenjas/)
*\É6AflT MÉÉ
W
enin 5tAdsgeVi oertaal
was concours zangvere
nigingen Ring Leiden.
Letdse verkeersWiqa-
diortjes hadden verdien
de.' feestmiddag
vooa wiF
MftwriC
VEEL
KENW1S
VtEEFT
