KONING BISAMRAT HEERST OVER AKLAVIK
WEKELIJKS BIJVOEGSEL
PAGINA 4
Kat in rendier-stampot deerde de gasten niet
In Aklavik ruim 200 km.
ten noorden van de Poolcirkel
gelegen zingen de Eskimo's
cowboy-liederen en roken zij
zware sigaren. Een kajak met
buitenboordmotor is er een alle
daags verschijnsel. De dokter
heeft er maar heel weinig te
doen!
Als maart nadert, is het ijs in de
westelijke Poolzee nog dik en
zijn de nachten in dat deel der wereld
bitter koud en lang. Niettemin ont
vluchten de Eskimo- en Indiaanse
kinderen begin maart de school in
Aklavik.
Het schijnt een massale desertie,
doch de onderwijzers zijn erop voor
bereid. Op 1 maart begint namelijk
de jacht op bisamratten in de streek van Aklavik. Nog steeds volgen
de kinderen van Canada's noordelijkste nederzetting dan de roep,
die reeds eeuwen heeft geklonken, te weten de roep der ouders:
„Helpt ons om onze vallenïijnen te verzorgen!" Die roep is begrijpe
lijk, als men weet, dat de Indianen en Eskimo's vroeger uitsluitend
en tegenwoordig in hoofd
zaak afhankelijk zijn van de
jacht op pelsdieren om in
het levensonderhoud hunner
gezinnen te voorzien. Zijn
de inheemse kinderen van de
schoolbanken verdwenen,
AKLAVIK, DE PLAATS, DIE
OP LAST VAN DE REGERING
VERPLAATST MOET WORDEN
dan proberen de onderwijzers de weinige blanke leerlingen bezig te
houden totdat de „deserteurs" een tweetal maanden later weer in
de klas verschijnen en honderduit vertellen over hun jacht
avonturen.
ALS een jager een val zet,
maakt hij het rattenhuis
open. Nadien sluit hij het
weer door de twijgjes en het
mos op hun plaats terug te
brengen. Doet hij dit niet zorg
vuldig, dan maken de ratten
het gat dicht en is de val nut
teloos. Inspecteren de jagers de
vallen niet tijdig, dan knagen
de gevangen ratten hun eigen
poten door en ontsnappen. Ieder
jaar vangt men tal van ratten
met minder dan vier poten!
soort is de kleine witte walvis. Zó'n
dier weegt ongeveer 500 kg. De vrou
wen behandelen de gedode walvissen.
Geen Eskimo-jager met enig zelf
respect zou het in zijn hoofd halen
om zijn vrouw bij de „ontleding- van
een walvis te helpen. Terwijl de vrou
wen werken, spelen de mannen op hun
gitaren en zingen zij hun geliefde
cowboy-liederen.
De moderne tijd is inmiddels begon
nen voor de Eskimo-s. Thans hebben
zij buitenboordmotoren voor hun
kajaks, petroleum (inplaats van wal
vistraan) om op te koken, naaimachi
nes voor hun vrouwen, motorboten
om op de Mackenzie te varen en vele
andere zaken, die het leven comforta
bel maken. De dagen van de pedel en
de iglo (sneeuwhut) behoren tot het
verleden. De Eskimo's zijn de „techni
sche wereld" binnengestevend. Auto's
zijn er zo goed als niet in Aklavik,
maar de Canadese Imperial Oil ver
koopt toch veel benzine voor de motor
boten der Eskimo's. En dan natuurlijk
huisbrandolie, want bomen vindt men
in het gebied van Aklavik betrekkelijk
weinig, zodat hout niet of nauwelijks
voor verwarmingsdoeleinden wordt ge
bruikt.
Tijdens de tweede wereldoorlog vlo
gen de prijzen der rattenpelzen om
hoog. Eskimo-jagers verdienden
f. 20.000 a f. 25.000 per jaar. ZU
namen bet er goed van, doch spaar
den weinig. Zij kochten buitenboord
motoren en andere nieuwigheden. Zij
staken zich in fraaie kleren. Een der
Eskimo's maakte zelfs met zijn vrouw
een vakantiereisje naar Californië.
Zij brachten tien grote koffers vol
nieuwe kleren mee. De mooiste aan
koop vond het echtpaar een tweetal
smoking-kostuums! Maar na de oor
log vielen de prijzen en werd het
leven weer normaal.
Permafrost
AKLAVIK is gebouwd het werd
reeds vermeld op een „basis"
van ijs en altijd bevroren mod
der. Permafrost noemt men die basis.
Een schok voer door de bevolking van
Aklavik, toen via de radio in 1953
bekend gemaakt werd, dat de regering
voornemens was, de plaats te verplaat
sen. Het stadje, zo heette het, was be
zig weg te zinken in de bevroren mod
der. Om redenen van volksgezondheid
was de verplaatsing nodig, meenden
de autoriteiten. Permafrost is geen
gezonde ondergrond voor een bloeien
de gemeenschap.
In de zomer van 1954 kwamen er
veel vreemden in Aklavik. Planologen,
geologen, ambtenaren en landmeters
vielen het stadje binnen. Zij moesten
in gemeen overleg uitmaken, waar
Aklavik gevestigd zou worden. In
augustus kwam de minister van Noord-
Canadese Zaken persoonlijk naar
Aklavik. Hij deelde mede. dat ongeveer
80 km. oostwaarts (aan de oostelijke
arm van Mackenzie) een bruikbare
plek was gevonden. Het plan was om
in vier jaren tijds Aklavik te verhui
zen. Bij Nieuw-Aklavik komt dan een
vliegveld, terwijl er tevens een tweede
school en een aantal moderne wonin
gen zullen verrijzen.
De bevolking van Aklavik is verdeeld
in haar mening over de plannen.
Allen zijn het 'er over eens, dat het
nieuwe stadje hygiënischer en mo
derner zal zijn, maar tochEn
als men dan met de mensen praat,
och, dan merkt men al spoedig, dat
de bisamrat voor hen belangrijker is
dan de grote verhuizing. Zal het
komende seizoen misschien een
nieuw pelsrecord brengen?, vraagt
men U. En zullen de prijzen stijgen?
Is het waar, dat er een nieuw model
val is uitgevonden? Kortom, de
bisamrat heerst nog steeds in Akla
vik en kenners van de streek
zeggen, dat hij ook Nieuw-Aklavik
zal gaan beheersen.
(NTVANO Nadruk verboden)
De kinderen gaan graag naar school.
De regering heeft een dagschool in
Aklavik, de zending en de missie elk
een kostschool. De kostscholen betrek
ken him leerlingen uit de inheemse
gezinnen, die langs de kust en ver bui
ten Aklavik wonen. De dagschool is
hoofdzakelijk voor de Aklavikse jeugd.
De kinderen mogen veel. bij voorbeeld
hun lievelingsdieren meebrengen in de
klas. Levende bisamratten en eek
hoorns vrolijken de lessen dan op. Een
paar jaar geleden bracht een Eskimo
knaap zelfs zijn bejaarde grootvader
mee. Dè oude baas woonde op Banks
Island, ruim 700 km. van Aklavik ver
wijderd, maar hij had toch die afstand
dwars over de bevroren Poolzee afge
legd, omdat hij nu ook wel eens wilde
zien, hoe een school er uitzag! De
onderwijzer ontving grootpapa harte
lijk. Zeer tevreden over het geziene
aanvaardde de oude heer na enige
weken de verre koude reis naar huis.
De bisamratten
ELK gezin heeft zijn eigen vallen-
lyn. Sommige zijn meer dan drie
honderd kilometer lang, doch de
meeste hebben een lengte van 120 km.
Er zijn 188 vangdistricten rondom
Aklavik en 62 in het naburige gebied
rond Fort McPherson. De vangdistric
ten werden na de oorlog toegewezen
aan de gezinnen. Tot herverdeling of
onderverdeling wordt niet overgegaan.
Trouwt een zoon, dan moet hij leven
van de opbrengst van de vallenïijnen
in het aan zyn vader toegewezen ge
bied.
Bisamratten bouwen kleine huisjes
(meestal van sneeuw) op het ijs
nabij hun visgaten. De vallen wor
den i n die rattenwoningen geplaatst.
Een paar jaar geleden bracht een
Bisamratpels bijna f. 10 op, doch
tegenwoordig is de prijs heel wat
lager. Een pelsjager verdient nu on
geveer f. 2000, zodat hij wel genood
zaakt is om des zomers voor enige
bijverdienste te zorgen.
Sommige Eskimo's leggen zich daar
om toe op de walvisjacht. Het jacht
seizoen wordt in juli geopend. Dan
zwermen de Eskimo's in hun kleine
boten (kajaks) uit en harpoeneren of
schieten zij de dieren. De in de wate
ren bij Aklavik meest voorkomende
Het stadje
AKLAVIK is een der beste jacht
terreinen voor bisamratten. Het
ligt op de westelijke oever van de
trage Mackenzie-rivier, ruim 200 km.
ten noorden van de Poolcirkel. In de
streek van Aklavik vangt men jaar
lijks ongeveer 200.000 bisamratten. De
oppervlakte van het jachtterrein be
draagt ongeveer 5000 km2. De Macken
zie-delta wemelt van pelsdieren: lyn
xen sneeuwhazen, poolvossen, bevers
en vooral bisamratten. De pelsdieren-
vangst en pelshandel zijn daar vrijwel
de enige bronnen van bestaan. Behalve
de pelsjagers wonen er in Aklavik
enige zendelingen, missionarissen en
leden van de Royal Canadian Mounted
Police. Het is een stadje vol contras
ten. Het ligt ruim 3000 km. van de be
schaafde wereld verwijderd, doch er
zijn goede ziekenhuizen. De huizen en
hutten der pelsjagers zijn vrij pover,
doch tevens kan Aklavik bogen op een
paar van de mooiste gebouwen, welke
in het hoge Noorden te vinden zijn.
ALS de pelsdieren jacht begint, leeft
de bevolking op. Ja, soms lijkt
het zelfs, of een goldrush ontke
tend wordt. In de verboden jachttijd
is het doodrustig, om niet te zeggen
saai, in Aklavik. De Indianen zitten
dan vrijwel altijd voor Peffer's Koffie
huis en korten de tijd met de vliegen
van hun gezicht te verjagen. De Eski
mo's, gestoken in keurige „herenpak-
ken". roken dan zware sigaren en pra
ten over de prijzen van de bisamrat-
pelzen. Indiaanse kinderen spelen dan,
half-naakt, in de chocolade-bruine
Mackenzie-modder. Oude jagers, die de
rivier kwamen afgezakt, doch geen
geld hebben om terug te gaan, geven
sterke verhalen ten beste, hoe zij grote
fortuinen hadden kunnen verdienen,
alsGoed-geklede blanke hande
laars kopen pelzen en betalen met
blikjes melk, alcoholvrije dranken,
cacao en van handtekeningen-voorziene
portretten van beroemde filmsterren.
Acht uren per dag galmt dan cowboy-
muziek de Eskimo's zijn er dol op!
uit luidsprekers over de delta. Des
winters, als het vriest dat het kraakt,
voeren de Eskimo's en Indianen hun
oude volksdansen op in de rokerige
gelagkamer van Peffer's Koffiehuis. En
de rest van de wereld of het nu
vrede is dan wel oorlog is zo ver
weg, dat niemand er aan denkt.
AKLAVIK ligt vlak bij de Poolzee
en is gebouwd op altijd-bevroren
modder en ijs. Het strekt zich uit
langs een haarspeldbocht van de
Mackenzie. Er is slechts één straat.
Hieraan liggen de gebouwen van de
Bereden Politie, de Hudson's Bay
Company, de Militaire Seindienst, de
regeringskantoren en twee hotels. Tus
sen die gebouwen in staan houten
woningen, hutten en tenten, waarin
de 150 blanken en de 500 Eskimo's en
Loucheux-Indianen wonen, die de
vaste bevolking van Aklavik vormen.
Maar als de „rattentijd" begint, stro
men de 1100 Eskimo's en de 350 India
nen. die in de delta wonen, vrijwel
allemaal tegelijk naar Aklavik. Dan
begint het leven daar!
Acht maanden per jaar is Aklavik
de gevangene van het ijs, zodat aan
voeren per schip niet mogelijk zijn.
Dan zijn de radio en het vliegtuig de
enige verbindingsmogelijkheden met
de rest der wereld. Kunnen de vlieg
tuigen niet landen op het ijs, dan blij
ven zelfs brieven en kranten uit. Afge
zien van kleine hoeveelheden, die met
extra-vliegtuigen uit Fairbanks wor
den aangevoerd, komen er in de winter
geen nieuwe voorraden aan. De men
sen eten dan rendiervlees, dat zij in
natuurlijke ijskasten bewaren, alsmede
allesbehalve verse eieren en blikjesmelk
De meeste blanke gezinnen laten in
het voorjaar kruidenierswaren en an
dere levensmiddelen voor een heel jaar
komen. De bestellingen arriveren per
schip en worden opgeborgen in de par
ticuliere voorraadschuren, die men op
vele plaatsen in Aklavik aantreft.
De mensen
HET spreekt vanzelf, dat slechts
waarlijk stoere, energieke men
sen in Aklavik tevreden kunnen
zijn. Ook de zendelingen en missiona
rissen zyn praktische mannen, die van
aanpakken weten en een tractor kun
nen besturen. De meest kosmopolisti-
sche ingezetene is dr. Axel Laurent-
Christensen. Hij is Deen van geboorte.
Als wereldreiziger, diplomaat en des
kundige op het gebied der tuberculose
bestrijding heeft hij zijn sporen ver
diend. Hij verstaat uitstekend de kunst
om met de Eskimo's om te gaan. En
hij is erg tevreden over de gezond
heidstoestand van de mensen in zijn
district. „Misschien zijn onze zieken
huizen spoedig zelfs helemaal leeg!",
zei hij.
Een opmerkelijke figuur is voorts
mevrouw Desrosiers, een dochter van
de eens zo beroemde „Zweedse Nagte-
gaal" Jenny Lind. Mevrouw Desrosiers
woont in het hoge Noorden sedert 1926.
Zij is een toonbeeld van jeugd en ge
zondheid.
Dan is er de grappenmaker van
Aklavik, Joe Vitch. Een halve eeuw
lang was hij nooit ziek geweest. Toen
moest hij naar Edmonton om een oog
operatie te ondergaan. Dat was een
jaar of drie geleden. Joe verweerd,
met een huid als leer, guitige ogen en
een stem als een elandstier kwam
vijftig jaar geleden wonen in de streek
van Aklavik. Hij ging slechts eenmaal
weg. Dat was voor die oog-operatie, en
zelfs toen „nam ik het eerste het beste
vliegtuig om weer terug te keren". Joe
woont in een éénkamerhut aan de
overkant van de rivier. Geen dier, dat
een pels draagt, ontsnapt hem. Eens
had hij een grote verzameling honden
en katten. Vóór hij naar Edmonton
ging, schoot hij ze allemaal dood. Nie-
De jacht op bisamratten is een
der voornaamste middelen van
bestaan.
V
De delta van de Mackenzie-rivier.
Op de voorgrond het plaatsje
Aklavik
mand vertrouwde hij de zorg voor zijn
dieren toe. Tijdens een feestmaaltijd
ter ere van een doortrekkende hoog
geplaatste ambtenaar bleek, dat een
der katten verdwaald was in de stamp
pot van rendiervlees. Joe greep het
dier bij de staart, trok het uit de pan
en slingerde het weg. Doodbedaard
schepte hij vervolgens het eten op de
borden. En de ambtenaar kreeg de
indruk, dat zoiets heel gewoon was in
Aklavik. Later heeft men hem uit de
droom geholpen!
EEN kilometer of vijftig stroomop
waarts woont Knut Lange, een
Deen van zowat twee meter leng
te. Hij geldt als de man „met de
zachtste stem en de sterkste knuisten"
van het hoge Noorden. Hy is een der
bekendste blanke pelsjagers uit de
streek. Zijn huis staat altijd wijd open
voor Indianen, Eskimo's en blanken.
Hy heeft een uitstekende bibliotheek.
Ieder jaar gaat hij naar Seattle en
koopt dan voor f. 380 tweedehands-
boeken. Een bont allerlei! Einstein
zowel als Hemingway staan in zijn
kast. Herhaaldelijk hebben zijn In
diaanse, blanke en Eskimo-vrienden
hem verzocht, om zich kandidaat te
stellen voor de Raad van Twaalf, die
de Northwest Territories bestuurt. Doch
steeds zegt Knut: „Neen, iemand, die
hier in de streek is geboren, behoort
gekozen te worden!".
Eskimo met pas gedode ijsbeer
De vallenlijn is 100 tot 300 kilometer lang
(door Michael Jacot)
