MIJN VADER
IS OVERLEDEN
HISTORISCHE ROTS
IN DE OUDE WERELDZEE
Zaterdag 5 juli 1958
In prehistorische tijd brug tussen Afrika en Europa
De kanf$$o&~
nijverheid
wordt
nog
steeds
door vele
Maltezer
DE redacteur Geestelijk Leven
heeft - zoals U merkte - de
gewoonte predikanten uit Lei
den en de wijde contreien voor deze
rubriek te vragen. Daar zit iets ge
zelligs in. Je slaat de krant op,
zoekt Het Woord van Bezinning,
schiet met je ogen naar de onderte
kening en honderden Hervorm
den uit Leiden zeggen: Kijk, ds.
Vossers heeft weer geschreven
daar heb je ds. Schoonheim ook
weeren daar is ds. Kloek!....,
en zo voorts zou ik de rij mijner
zeer geachte collega's kunnen ver
volgen. Want de Hervormde Kerk
is groot en haar predikanten zeer
wel bekend.
Maar wie kent ondergetekende?
Een fractie slechts van de L(eidse>
Diagblad)-lezers! En ook hierin zit
iets gezelligs. Ik mag heel rustig
door dit artikel bij U binnen komen,
een praatje maken (zelfs iets van
mijzelf vertellen) en weer heen
gaan wanneer U de krant dicht
vouwt.
Iets persoonlijks. Dat kan ik U
best schrijven zonder dat heel Lei
den rondbazuint: Zeg, weet je dat
de vader van ds. Haan dood is? Nu
ik het zo neergeschreven heb, vind
ik het toch wel hard gezegd. Maar
spreken de mensen zo niet? Als U
mij niet kent, dan interesseert het
U wellicht matig. Tegelijk kom ik
juist daardoor dicht bij al degenen,
die hun vader moesten missen, voor
wie heel weinige interesse hadden.
Wie kende Uw vader eigenlek in
dit uitdijend Leiden?
Mijn vader is vanuit de kerk be
graven. Daar zit een grote troost en
tucht in. De dominee op de kansel
heeft getracht hem eerlijk te schet
sen. Of de mensen, die in de rouw
dienst aanwezig waren hem ken
den? Van gezicht - ja. Vanuit de
omgang - ja. Maar kennen en ken-
Napoleon maakte einde aan heerschappij
van Maltezer ridders
(Van een bijzondere medewerker)
Spotters zeiden in 1942, dat het Italiaanse hoofdkwartier tot in
lengte van dagen zou blijven publiceren: Onze vliegers hebben
heden Malta met bommen bestookt. Uit die spot bleek, hoe gering
de successen der Italiaanse luchtmacht waren en hoe groot de strate
gische betekenis is van het eiland Malta. Door zijn ligging tussen
Sicilië en Tunis was het een sleutel tot het Noordafrikaanse oorlogs
toneel. Behalve de Italianen ondernamen ook Luftwaffe-eskaders
raids tegen het eiland. Toen in 1942 veel wees op een komende be
slissing in Noord-Afrika, wensten de Duitsers Tobroek als aanvoer-
haven, daar die stad van Malta uit niet bedreigd kon worden, terwijl
de Britten hun belangstelling concentreerden op Derna om Malta
(van de lucht uit) beter te kunnen beschermen. Miljoenen kilo's
springstof vielen in de oorlogsjaren op Malta. Veel Malthezers ver
loren het leven. Tal van huizen en gebouwen vielen ten offer aan de
bombardementen. De taaie verbetenheid der bevolking was zó groot,
dat Koning George VI op 17 april 1942 Malta begiftigde met het
George-Kruis als blijk van erkentelijkheid van het Britse volk voor
de Maltezer oorlogsprestaties.
Het gist in het Midden-Oos
ten. Er is stormgevaar. In die
streken heeft het wel meer ge
stormd. Malta trotseerde tot
dusver al die stormen. Steeds
was het Malta's taak ze te hel
pen bezweren. Daarom buigt
men ook nu weer in enige poli
tieke en militaire hoofdkwar
tieren het hoofd over de kaart
van Malta's actie-radius.
L-
medaanse) handen viel. Maar andere
veroveraars drongen het Middellandse
Zee-gebied binnen: de Noormannen.
Sicilië viel in hun handen. Zij verdre
ven de Arabieren van Malta. Zij
bouwden er een nieuwe hoofdstad,
Rabat, die de bakermat werd der Mal
tezer aristocratie (heel wat ouder dan
de latere Maltezer Ridders), die zich
nog beroemt op het Noormannenbloed
in haar aderen. Na de Noormannen
regeerden successievelijk Duitse, Fran
se en Spaanse geslachten (Hohen-
staufen, Anjou, Arragon) over die
„historische rots" in de Middellandse
Zee, die alle lotsveranderingen en
machtswisselingen in de geschiedenis
der „Oude Wereldzee" en haar rand
gebieden aan den lijve ondervond en
toch zichzelf bleef.
Ridders van St. Jan heetten sedert die
„verhuizing" veelal Maltezer Ridders.
Zij maakten het eiland tot een soeve
rein gebied, alsmede tot een rustpunt
en bolwerk van de Christenheid in
haar strijd tegen de Moren (Islam).
Malta vervulde een nuttige functie en
was bovendien de schrik der zeerovers.
Getrouw aan de beginselen, zorgde de
Orde voor goede ziekenhuizen op
Malta. Menig reiziger en pelgrim vond
er verzorging.
De Maltezer ridders waren zowel
grote als dappere heren.. Geloofsijver
en moéd gingen bij hen gepaard met
een sterk verantwoordelijkheidsgevoel
jegens hun „onderdanen". Zij bevor
derden. hoewel zij zelf geen handel
dreven, de handel en troffen vele
maatregelen in het belang van de wel
vaart. In de „Riddertijd" ging het de
Maltezer bevolking daardoor echt
naar den vleze. Ook gaven de ridders
het eiland een nieuwe hoofdstad, naar
een hunner bekendste Grootmeesters
Valetta genaamd. Valetta is ook thans
nog de hoofdstad van Malta.
Napoleon maakte de gift van Karei
V ongedaan.. Alvorens naar Egypte te
gaan, veroverde hij Malta. De Maltezer
ridders verlieten het eiland. De Brit
ten, die reeds toen begrip toonden
voor de strategische betekenis van
Malta, gingen over tot een blokkade-
Admiraal Nelson sloot Malta vrijwel
hermetisch af van de buitenwereld.
Verzetsgroepen steunden de Engelsen
in hun strijd tegen Napoleon. Wel
erkende Londen bij de Vrede van
Amiens (1802) het Franse gezag, doch
na Napoleon's val trokken de Britten
Malta binnen hun rijk. De Ridders
van St. Jan maakten plaats voor John
Buil.. Een aantal Maltezers bood een
fraaie oorkonde aan, die vermeldde,
dat „de liefde der Maltezers en de
stem van Europa het eiland overdroe
gen aan het grote, niet overwonnen
Brittannië". De stem der Maltezer
Orde luidde in die dagen beslist anders
dan die van Europa!
En thans
Het verleden
OPNIEUW leerden de Maltezers in
de laatste oorlog, wat het bete
kent om te wonen op een
strategisch knooppunt. Eeuwen lang
was hun eiland reeds een begeerd
steunpunt en bolwerk geweest van
wachtige rijken. Ook in de prehisto
rische tijd gebeurden er op „Melita"
(zoals de naam luidde in de Oud
heid) belangrijke dingen en was het
eiland strategisch van belang. Wij
kunnen dit afleiden uit de aanwezig
heid van verharde karre- en wiel
sporen, die dateren uit de Nieuwe
Steentijd. Het zijn raadselachtige,
geheimzinnige herinneringen aan
0 ensen, gebeurtenissen en bescha
vingen. waaromtrent wij vrijwel niets
weten. Wie maakten die sporen?
Welk prehistorisch volk trok er
Qangs? Waarheen leidden zij? Van
welke heirbaan waren zij een deel?
Voerde die „grote weg" misschien
van Afrika naar Europa in een tijd,
toen er tussen beide werelddelen nog
een landverbinding bestond? Was
Malta eens een brug of tussenstation
tussen beide continenten? Die sporen
uit de oertijd zijn ingedrukt en inge
bakken in het gesteente. Zij zijn
regelmatig als een moderne spoor
baan. Hun geheim is echter nog
steeds niet verklaard.
De historische tijd begon voor
Malta met de komst der Fhoeniciërs
omstreeks 1400 voor Christus. Zij
maakten het eiland tot een der hoek
stenen en bolwerken van hun handels
rijk. Zowat duizend jaar later nam
Carthago (eens een Phoenicische
kolonie) Malta onder zijn hoede. In
218 voor Christus bezetten de Romei
nen het eiland. Toen het West-
Romeinse Rijk omstreeks 450 na
Christus ten ondergang neigde, nestel
den de Germaanse Vandalen zich op
Malta. Hun heerschappij duurde nog
geen eeuw. Byzantium trad in hun
plaats, zodat Malta ging behoren tot
het Oost-Romeinse Ryk.
Het „geografisch noodlot" van Malta
was, dat het door zijn strategische
betekenis vrijwel de gehele geschie
denis door (met uitzondering van da
periode, waarin de Maltezer Ridders
er zetelden en regeerden) „bezet ge
bied" is geweest.
De opkomst van de Islam en de
hiermede gepaard gaande vorming van
een krachtige, expansieve Arabische
mogendheid waren oorzaak, dat Malta
omstreeks 870 in Arabische iMoham-
TOEN de Turkse sultan Soleiman II
de Hospitaalridders of Ridders
van St. Jan verdreef van Rhodos
(hun vestigingsplaats) kwam Karei V
(die als Koning van Spanje over Malta
kon beschikken) de dappere ridders te
hulp. Hij schonk hun het eiland Malta
als nieuwe verblijfplaats (1530). De
GROOT is Malta met zijn opper
vlakte van circa 250 km2 niet.
De beide (tot Malta behorende)
eilandjes Gozo en Comino beslaan
samen ongeveer 200 km2. De bevolking
nam in de afgelopen honderd jaar
De glorietijd sterk toe en telt thans zowat 340.000
zielen, waarvan slechts een paar pro
cent Britten zyn. De voor landbouw
geschikte grcnd beslaat slechts 17.000
ha. Een achtste deel van het eiland is
kale rots. Meren of rivieren heeft
Malta niet. Het waait er bijna het ge
hele jaar door. In juni en juli heerst
er de uit het noordwesten komende
mistral. De winterse, vaak drie dagen
WOORD
VAN
BEZINNING
nen is twee. Dat zij hem kenden is
niet het belangrijkste, maar dat zij,
levende mensen rondom de dode
mens samen waren in de kerk, waar
De Blijde Tijding gepredikt wordt.
Niet zozeer als nabestaanden,
vrienden, kennissen, veel meer als
mensen die broeders en zusters van
Christus mogen zijn door doop en
geloof. Zie, daar ligt troost in. Er
wordt tegen de dood in gezongen
voor Het Heilig Aangezicht.
Ineens kun Je het dan zien: deze
dode mocht in zijn leven het Va
derschap van God weerspiegelen:
een fragment van de velerlei gena
de, die de Bijbel ons predikt. God
is niet mijn opgehemelde aardse
vader; myn vader is God niet; God
is geen aardse vader tot in de on
eindige macht verheven: alstublieft
niet!
Maar deze man, daar in die kist
mocht door het geloof schaduwach
tig heenwijzen naar de openbaring
van de Vader onzes Heren Jesu.
Gelijk moeder een masker van Gods
trouw kan zijn. En jij: masker van
het Kind Gods. Wij zijn in Chris
tus broeder en zuster van onze
naaste.
Wat is myn vader nu groot! En
U. L.D.-lezer: groot bent U! (ja.
kleinzielig bent U vaak, evenals ik;
maar het gaat om meer dan de
zonde van mijn vader, U en my).
Het handelt om de ongehoorde
Openbaring van de Hemelse Vader.
Hij, de Heilige, alleen kan Uw en
mijn vader „op-hemelen". En zulks
niet omdat Uw vader als goede va
der dat zou verdienen, maar om
dat Vader Vader is in Zijn Zoon,
die onze Broeder werd en is.
Gevat in Adam, als we zijn, zijn
we God kwijt en tevens het ware
mens-zijn. Ingeënt in Christus, als
we zijn, hervonden wij ons ware
mens-zijn.
En nog iets hards: op het kerk
hof ligt een geraamte. Met weerzin
schrijf ik, maar het is waar. Met
mijn vader ben ik verbonden, als ik
tijdens de liturgie van het Sacra
ment deel heb aan de Zone Gods,
die de Vader in mijn leven brengt.
Niet op Rhijnhof, niet in het cre
matorium van Westerveld ligt de
troost. Daar, waar ge in mensen De
Mens ontmoet, waar ge de naaste
als broeder en zuster tegemoet
treedt, waar samenleving voile van
het Rijk is, waar God zegt: Ik ben
jouw Vader, jongen, ge zyt van
mijn kom-af: Kind; daar, dó&r is
het.
Kunt U het nu met me zeggen:
Ik dank U, God, dat ik mijn vader,
mijn moeder, als Uw masker ben
gaan zien.
Ds. H. J. A. HAAN.
Ev. Luth. predikant
Leiden.
achtereen waaiende noordoostenwind
heet gregale. In januari en februari
blaast de (uit het noorden komende»
tramotana. In het voor- en najaar
waait de sirocco, die komt uit het
zuidoosten en warm, vochtig, vaak
mistig weer met zich brengt.
Malta is het dichtst bevolkte eiland
ter wereld. Het grote probleem, waar
mede de autoriteiten te kampen heb
ben. is. hoe een breder en hechter
levensbasis te vinden voor de te tal
rijke bevolking. „Malta is een kalk
steenrots met een dunne laag bouw-
aarde" stelde een Frans bezoeker
terecht vast. De landbouw geschiedt
er nog met primitieve hulpmiddelen,
want de Maltezer boer is van nature
zeer behoudzuchtig. De meeste boeren
beschikken slechts over kleine perce
len. Door de aanleg van terrassen en
de bouw van muurtjes proberen zij te
voorkomen, dat de bouwkruin te snel
afslijt. Er is ook industrie op Malta
(bier,, sigaretten, handschoenen, kno
pen, pijpen, schoeisel, kant), doch
evenals de landbouw is die niet hoog
ontwikkeld.
Tot 1922 was Malta een Britse
kroonkolonie. In dat jaar verkreeg het
zelfbestuur. De oorlog maakte daaraan
tijdelijk een einde, doch na de oorlog
werd Malta geleidelijk aan steeds zelf
standiger.
Behalve Engels spreekt men op
Malta Maltees, een taal, die oeroude
bestanddelen bevat en waarmee de
taalgeleerden nog steeds niet goed
raad weten. De echte Maltezers zijn
zeer aan hun taal gehecht. Vooral de
partij, die op algehele onafhankelijk
heid wil aansturen, staat pal voor de
eigen taal. Dat die party bestaat, ver
baast niet, als men bedenkt, hoe be
wogen de geschiedenis, hoe roemryk
de tradities en hoe stoer en energiek
de bevolking zyn geweest door de
eeuwen heen. Die onafhankelijkheids-
stroming geniet natuurlijk veel be
langstelling en misschien wel steun
van hen. die gebaat kunnen zyn bij
onrust op Malta, het strategische bol
werk in de Middellandse Zee.
Rondblik
NIET alle volken, die Malta bezet
hielden, waren plunderaars.. En
stellig heeft elk hunner een
brokje beschaving nagelaten. Wij
noemden reeds de verharde prehisto
rische karresporen. Wij noemden ook
de Noormannen-hoofdstad Rabat. Na
Rabat werd M'dina de hoofdstad, die
na de komst der Ridders haar hoofd
stedelijke functie overdroeg aan Valet
ta. Veel gebouwen in deze stad herin
neren aan de Ridderstijd. Onder hen
valt vooral de statig-plechtige „Auber-
ge van Castilië en Leon" op door zyn
Vroeger kwam de melkboer op Malta met zijn geiten bij de klanten en melkte de dieren, naar gelang van de behoeften der
geachte clientèle, op de stoep. Tegenwoordig worden de geiten op een centrale plaats samengedreven en daar gemolken
waarna de melk wordt gepasteuriseerd en naar de steden gezonden. Uit een oogpunt van hygiëne een niet geringe
petbetering
schoenheid, zijn voorname barok-stijl
en zijn historische betekenis. Valetta
is een kleurige, internationale haven
stad, maar toch kreeg het in de Britse
tijd hier en daar ook het aanzien van
een Engelse oorlogshaven, als bij voor
beeld Plymouth. Doch ondanks de
kazernes en bestuursgebouwen is het
een echte Middellandse Zee-stad ge
bleven. Zwaar trof de oorlog de stad.
De mensen leefden in holen, begerig
naar ieder hapje eten, dat zij konden
bemachtigen. Doch toen de strijd voor
bij was, veerden Malta en de Maltezers
weer op. De wederopbouw geschiedde
in snel tempo, want het eiland is ryk
aan kalksteen en de Maltezer bouw
vakarbeiders zyn bekwaam en vlijtig.
Aan de westzyde van het eiland ligt
de St.-Paulus Baai, zo genoemd, om
dat de Apostel Paulus daar in de buurt
schipbreuk leed en toen als „berooid
en vreedzaam veroveraar" op Malta
voet aan land zette. De „Grand Har
bour" (een der beste havens van de
Middellandse Zee) is sedert de komst
der Ridders het voornaamste centrum
van bedrijvigheid geweest. M'dina lag
in het hart des eilands. De Ridders
maakten een haven voor hun galeien
en bestemden de Grand Harbour tot
marine-basis. Deze marine-basis (na
1814 in Britse hand) heeft eeuwen
lang het centrale gedeelte der Middel
landse Zee beheerst.
Rondom de Grand Harbour verrezen
de vermaarde „Drie Steden" van Mal
ta: Bittoriosa (dat in 1565 een woeste
Turkse aanval weerstond), nadien
Cospicua en ten slotte Senglea. Valetta
kwam gereed in de zestiende eeuw ei
werd in 1571 regeringszetel. Al deze
steden waren (en zijn deels nog) inge
snoerd in zware wallen en andere ver
dedigingswerken. Nog ademen zij een
geur van oudheid, nog hebben zij de
bekoring van historie en traditie, al
beschouwen velen tegenwoordig die
bastions als een belemmering voor de
aanleg van goede verkeerswegen en
straten.
Ruim 200.000 Maltezers wonen nu in
Valetta, de „Drie Steden" en Floriana.
De overigen wonen in dorpen of op
apart gelegen hoeven. Zowel in de
steden als op het land beoefenen veel
vrouwen de oude Maltezer kantklos-
nijverheid. En zowel in de steden als
in de dorpen versiert men de vele
nauwe straten feestelijk ter gelegen
heid van gedenkdagen of bijzondere
gebeurtenissen. Dan ziet men tapijten
op straat, volop verlichting in de kei
ken, voorts vuurwerk des avonds. En
dan maken de Maltezers muziek en
lawaai. O, die Maltezers houden zo van
lawaai en vuur en licht en kleuren. Zy
zijn donkere, ietwat geheimzinnige
mensen, maar zij zijn ook stoer en ge
hard. Zij zijn gehard in de smidse der
geschiedenis, die Malta zo vaak tot
aambeeld koos.
De meeste akkers zijn terrasgewijs
aangelegd. Muildieren trekken de
ploeg. Staag en traag gaat de Maltezer
landman zijn gang. Zijn methoden
stammen uit de vroege middeleeuwen,
ja, uit een nog verder verleden. Maar
hij kent zijn grond en weet, ondanks
zijn primitieve wijze van werken,
oogstresultaten te boeken, die menige
deskundige reeds verbaasd deden zijn.
Slotakkoord
HET geheim van Malta's bekoring
(stelde de Engelse oorlogscor
respondent en journalist John
Pudney vast) ligt niet alleen in zijn
schoonheid, niet alleen in zijn rijke
bewogen geschiedenis, niet alleen in
zijn tot de verbeelding sprekende be
woners. Het ligt hoofdzakelijk verbor
gen in de unieke synthese van Oer
tijd, Verleden en Heden; in de ineen
vloeiing van Eeuwigheid en Tijdelijk
heid; in de vastberaden geest der
Maltezers. die uit alle beschavingen
hebben geput en toch zichzelf bleven.
Het Geheim van Malta heet
Malta, het prehistorische en histo-
risohe museum, het reservoir van
boeiende menselijkheid in de blauwe
wateren der Middellandse Zee, gelegen
tussen Europa en Afrika, een schakel
tussen twee werelden en tevens een
wereldje op zichzelf.
In Malta's „actie-radius" gist het.
Het stormsignaal is in top »ehesen.
Generaals, admiraals en staatslieden
bukken zich over de kaart van het
Midden-Oosten en de Middellandse
Zee. Steeds weer blijft hun oog
rusten op Malta, op die „Historische
Rots" in de Oude Wereldzee.
(NIVANO Nadruk verboden)
