1
Van één-draads garen tot visnet
ingewikkeld technisch proces
Heer in 't verkeer
r
DE VANGARMEN DER VISSERIJ (IV)
Nylon zal op den duur
het katoen verdringen
HANDWERK WORDT NOOIT
GEHEEL VERDRONGEN
WOORD
VAN
BEZINNING
Zaterdag 19 april 1956
I
Een van de bekendste nettenfabrieken in ons land
is de Apeldoornse Nettenfabriek Von Zeppelin en Co.
N.V. te Apeldoorn, een bedrijf dat deze zomer 75 jaar
bestaat. Oorspronkelijk was de produktie geheel ge
richt op de voorziening van de vissersvloot van de
Zuiderzee, maar deze ..markt" is langzamerhand ver
dwenen. De op het eerste gezicht merkwaardige ligging
van het bedrijf is dus alleszins verklaarbaar. Een be
zwaar is deze ligging echter niet, daar de produkten
worden geëxporteerd over de gehele wereld, en dan is
de afstand ApeldoornRotterdam geen hinderpaal op
de lange reis naar het buitenland. Ook de Nederlandse
visserij wordt voor een groot deel van netten voorzien
door deze fabriek.
(Van een onzer redacteuren)
Het is verwonderlijk van hoeveel
factoren de visserij afhankelijk is.
Iedere factor is onontbeerlijk: het
schip, de motor, een bekwame beman
ning, de netten. Wat zou een visser
moeten beginnen wanneer hij geen
netten aan boord had? Het bedrijf zou
eenvoudig niet uitgeoefend kunnen
worden! Eigenlijk kan men niet zo
maar van netten spreken, maar moet
men over bepaalde soorten spreken,
ómdat elke visserij een apart soort net
vraagt. Een haringvisser met een sar-
dinen-net zou net zo goed thuis kun
nen blijven, evenals wanneer hij een
één-draads nylonnet mee zou nemen.
De reder, die de netten bestelt, moet
dus heel goed weten, wat hij hebben
moet, omdat er anders van zijn visserij
niet veel terecht zou komen.
Evenals er heel wat komt kijken bij
de bouw van een schip of de con
structie van de motor, treedt er een
ingewikkeld apparaat in werking, wan
neer een net wordt vervaardigd. De
werkzaamheden zijn natuurlijk van ge
heel andere aard, maar technisch gezien
mag men het ene produktieproces niet
boven het andere stellen.
Grote machines met
300-850 klossen
Wanneer we de produktie van de
netten op de voet volgen, komen we
eerst bij de grondstoffen. Voor het ver
vaardigen van netten kan men ver
schillende grondstoffen gebruiken: ka
toen, hennep, sisal, manilla, linnen en
tegenwoordig ook nylon, terwijl in de
toekomst misschien nog andere kunst
vezels hun intrede zullen doen. In vele
landen is men reeds geheel of voor
een groot deel overgeschakeld op de
nylonnetten, doch in ons land en ook
elders voert katoen nog de boventoon.
Toch zijn de deskundigen het er wel
over eens dat nylon de toekomst heeft.
Nylon verrot niet in het water, is ster
ker en vereist praktisch geen onder
houd, behalve natuurlijk wanneer er
gaten in het net zijn getrokken. De
prijs van het nylonnet ligt wel hoger
dan van andere netten, doch dit be
zwaar wordt ruimschoots opgevangen
door de voordedeai, die men ervan
heeft, temeer daar over het geheel ge
nomen de opbrengst van een nylon
net hoger ligt dan van een katoenen
net.
Voor de haringvissers heeft het ny
lonnet nog wel bezwaren, aangezien er
moeilijkheden zijn by het uitschudden
van de vis. Deze zwemt namelijk iets
verder door, daar nylon minder hard
wordt dan katoen, en klemt zich zo
doende vaster in het net. Aan deze be
zwaren hoopt men echter tegemoet te
kunnen komen.
Grondig onderzoek
Het katoen komt in één-draads ge
sponnen garen aan de fabriek aan
het spinnen laat men aan de spinne
rijen over. Dit garen varieert in dikte,
zelfs zo dat men ongeveer 200 num
mers onderscheidt! Na binnenkomst
wordt uit elke kist een monster geno
men, dat in het laboratorium gron
dig word onderzocht op gelijkmatig
heid. sterkte, trekkracht en dikte. Is
de partij goedgekeurd, dan kan de
produktie beginnen. Aan het maken
van het net is men dan echter nog
lang niet toe. Voordat het zover is
moet er nog heel wat gebeuren.
Het één-draadsgaren moet geschikt
gemaakt worden om tot net te worden
verwerkt. Als voorbeeld nemen wij een
net dat gemaakt moet worden van
30/12. Het cijfer 30 geeft het grond
stof nummer aan (de dikte van de
draad) en het cijfer 12 duidt erop dat
In het laboratorium wordt de
sterkte van de mazen gemeten.
er 12 elementaire draadjes 'neen ge
vlochten moeten worden voor men aan
het knopen kan gaan beginnen.
Twijnen
Het handwerk wordt nooit geheel verdrongen door de machine
Allereerst gaat de grondstof naar de
voortwynmachine. Twijnen wil zeg
gen dat er een aantal draaiingen in de
draad gelegd wordt om sterkte te ge
ven aan het materiaal. Vier draadjes
worden in een gedraaid zodat men om
de definitieve draad te krijgen drie
van dergelijke strengen krijgt. Op de
natwijnmachine worden deze drie
strengen tot één draad ineen gedraaid.
Is het voorgetwijnde materiaal zeer
onrustig en kringelig het nagetwijnde
materiaal heeft zyn rust hervonden.
Dit klinkt misschien wat ingewikkeld,
maar in wezen geschiedt hier hetzelfde
als wanneer men thuis een koordje
draait met behulp van een sleutel of
schaar. Het verschil is echter dat men
thuis twee draadjes samendraait, ter
wijl er in de fabriek drie strengen in
een gedraaid worden.
Drogen
Vóór het getwijnde garen naar de
nettenmachine kan. wordt het van de
twjjnklos overgebracht op de huls, die
geschikt is om op het raam van de
machine te worden geplaatst. Voordat
dat echter gebeurt heeft er nog'n con
trole plaats gehad en is het garen ge
droogd, want vocht is de grootste
vijand van de machine. Het vochtge
halte In katoen mag 8% bedragen
wanneer het geleverd wordt, doch voor
de produktie is dit percentage te hoog.
Nylonvezels nemen veel minder vocht
op.
DE oranje-knipperlichten bij de
zebra-oversteekplaatsen voor
voetgangers zijn vertrouwde
bekenden geworden in onze steden.
9ommige experts op verkeersge
bied. heb ik mij laten vertellen,
schijnen er niet zo heel erg geluk
kig mee te zijn, en ik weet ook
niet of het aantal verkeersslacht
offers onder de voetgangers er door
is verminderd, maar ik ben dank
baar, dat ze er staan. Weet U, ze
dwingen ons om „heer te zijn" en
aan de ander, die onze weg moet
kruisen, te denken. Reeds vanuit
de verte knipogen ze ons toe:
„Weet je wel? Denk er om heer
zijn!". En. helaas, deze waarschu
wing is niet overbodig. Misschien
zou het wel goed zijn, deze knip
perlichten niet alleen te plaatsen
langs de wegen, maar op alle plaat
sen. waar mensen elkanders wegen
moeten kruisen, en in groter of
kleiner verband met elkander moe
ten verkeren, dus op de ontmoe
tingsplaatsen der volkeren, van
politieke partijen, in vergaderzalen,
gezinnen en noem maar op. Ja, in
restaurants zelfs!
Een voorbeeld: Laatst liepen myn
vrouw en ik een restaurant binnen.
Het was er vol. Dit dwong ons een
gesprek aan te horen aan de tafel
naast ons. Of beter, de alleenspraak
van een of andere mynheer, die
zeer luide, zeer bewust van zijn be
langrijkheid. niet alleen z'n vrouw,
en naar het mij leek, z'n dochter en
a.s. schoonzoon, maar ook alle an
deren deelgenoot maakte van z'n
ontboezemingen. Het ging over de
rooms-katholieken. Pa wist er van.
want. door z'n werk. had hij da
gelijks met hen te maken, naar zijn
zeggen. Wat hij er echter van zeide.
was dusdanig dat de eerste de
beste catechisant het zou verbete
ren. O, het ging op een welwillende
toon. zo min of meer neerbuigend
gemoedelijk. In de trant van: „die
stakkerds, ze weten niet beter"
Daarna kregen verschillende ker
ken een beurt. Tenslotte: de her
vormden. Ja. hyzelf was. van huis
uit, hervormd. Hij deed echter niet
aan godsdienst en zo. Hy had daar
geen behoefte aan. Als intellectueel
was hij daaraan ontgroeid. Wan-
neer hij er echter nog eens iets aan
ging doen, bleef hij zeker niet her
vormd. want. de hervormde predi
kanten zijn „de betaalde beroeps
luiaards van Nederland". Daar kon
den we het dan mee doen! Zijn
oratie was hiermede zo ongeveer
beëindigd. Grote instemming bij
zijn gehoor, al meende ik bij me
vrouw iets van een goedmoedige
meewarigheid te bespeuren. Kende
zij haar man beter? Men besloot
in een andere gelegenheid loempia's
te gaan eten. De wagen konden ze
wel laten staan, want die andere
gelegenheid was dichtbij. Pa stond
derhalve op. liet zich. met veel ver
toon. door een kelner in z'n jas
helpen. Dochter en a.s schoonzoon
volgden. Mevrouw wilde dat ook
wel, maar zat door de volte min of
meer „ingebouwd". Dat hier een
taak voor Pa lag. zag hfj blijkbaar
niet. waarop ik maar plaats voor
haar gemaakt heb. Dat het mis
schien wel juist zou zyn zijn vrouw
voorrang te verlenen bij het ver
laten van het restaurant, schoot
Pa ook niet te binnen. Hij stevende
op de loempia's af. De anderen had
den slechts te volgen!
Nu- „heer" was deze mijnheer,
op dat moment, niét! „Heer zyn"
betekent nu juist niet, wat men
denken zou. zich zelf ten koste van
alles willen laten gelden, zich zelf
in het middelpunt plaatsen, met on
zij duwen van alle anderen. „Heer
zijn" is die innerlijke grootheid
bezitten, welke een ander zijn plaats
gunt. zijn mening respecteert, ook
al denkt hij anders dan ik. zijn per
soonlijkheid eerbiedigt, hem daar
om niet onderste boven rijdt, hem
niet met nederbuigende welwillend
heid belachelijk maakt of door het
slijk sleurt, zonder dat hij in de
gelegenheid is zichzelf te bescher
men of zyn zienswijze te verdedi
gen. En. daarom ben ik dankbaar
voor die knipperlichten. Ze dwin
gen zelfs die mijnheer, althans in
het verkeer, een „heer te zijn". Ge
lukkig dat hij ging lopen! Op dat
moment, zou ik anders het ergste
hebben moeten vrezen voor die bru
tale voetgangers, die zyn wegen
waagden te kruisen. Gelukkig dat
er knipperliohten zyn, welke men
sen. in zulk een stemming, dwingen
te stoppen. En, in zulk een stem
ming verkeren wy vaak. dat is het
vervelende! Die innerlijke groot
heid. die de ander zijn plaats gunt.
bezitten we heel dikwyls niet. Ze is
trouwens een geschenk. Ik geloof
n.l. dat het „heer zijn", heel nauw
samenhangt met het „van ae Heer
zijn". Wie de genade ontdekt heeft
„van een Heer te mogen zyn", die
hem dusdanig respecteert en zijn
plaats gunt, dat Hij er een kruis
voor over gehad heeft, en Zich door
het slijk liet sleuren, opdat wij op
onze plaats, van Hem. als door Hem
gespaarden, begenadigden, zouden
staan, die leert het niet „ik" te
zeggen, maar „Gy". tot de Heer en
van daaruit tot de ander. Het is dan
echter zo. dat ik er wel iets aan wil
doen of niets aan wil doen. maar
dat de Ander my gegrepen heeft.
Daarom ben ik dankbaar voor die
knipperlichten en zou ik ze op vele
plaatsen wensen. Ze waarschuwen
my. vanuit de verte reeds: „Denk
er om. nu „van de Heer zijn", niet
theoretisch, maar zeer reëel. Stop
maar even en denk om de ander
Je bent niet alleen op de wereld,
maar met de ander, die je vanwege
die Ander, zijn plaats hebt te gun
nen". Het kan geen kwaad als we
ons laten waarschuwen! Misschien
helpt het en worden de ongelukken
er toch door verminderd, op de
weg. tussen de volkeren, in de ge
zinnen. zelfs in restaurants, en.
bij en voor ons zelf.
J. P. HONNEF.
hervormd predikant te
Leiderdorp.
Knoopmachine
De machine waarop de r.etten ge
maakt worden, wordt wel de netten-
weefmachine genoemd, maar dit pro
ces heeft niets te maken met weven:
de netten worden geknoopt en de ma
chine is dus een knoopmachine. Deze
machine heeft een groot aantal spoe
len variërend van 300 tot 850 en
een gelijk aantal klossen. Het geheel
wordt bediend door één man. Iedere
machine kan ingesteld worden op ver
schillende maaswijdten maar voor de
verschillende diktes van het gaten
heeft men aparte machines. Vóór aan
de machine gaan de afzonderlijke dra
den erin, en achteraan komen de net
ten kant en klaar eruit. Het principe
is hetzelfde als bij het boeten.
Controle
Terwyl de knoopmachine draait
wordt er voortdurend controle uitge
oefend op het produkt en de foutjes,
die erin sluipen worden nauwkeurig
geregistreerd. Die controle geschiedt
nogmaais by de nabewerking.
Nadat het net op de rekmaehine ste
vig uitelkaar is getrokken, zodat de
knopen „muurvast" zitten wordt het
net nauwkeurig gecontroleerd op fou
ten. Deze worden dan met de hand
hersteld.
In deze afdeling wordt het net ook
op de juiste maat gemaakt. Men
tracht zoveel mogelijk de volle breedte
van de machine te gebruiken, maar
die is niet altyd geschikt voor een be
paald net. Zodoende maakt men soms
twee of drie netten tegeiyk, die met
een rygdraad aan elkaar zyn verbon
den. In de nabewerking worden de
netten weer los gemaakt door bet ver
wijderen van de rygdraad. Indien zulks
gewenst wordt, kan het net ook wor
den voorzien van pezen e.d., terwyi men
het katoenen net ook kan prepareren.
Is dit alles geschied, dan kan het eind-
produkt naar de expeditie om klaar
gemaakt te worden voor de verzending.
Welke kleur
In Apeldoorn worden verschillende
soorten netten gemaakt, zowel voor de
zee- als voor de binnenvissery. De net
ten kunnen ook in velerlei kleur wor
den geleverd. Over de kleur van de
netten is het laatste woord nog niet
gesproken, maar dat wil nog niet
zeggen dat er niet vele afnemers zyn,
die een bepaalde kleur wensen voor
hun netten, variërend van wit, via
lichtblauw en donkergroen.
Wie de nettenfabriek heeft bekeken,
moet wel tot de slotsom komen dat het
niet vreemd is, wanneer een net vry
duur is. „Het is maar goed, dat je de
vis niet vet hoeft te mesten, want dan
zou, gezien de produktieko*ten van het
net, de vis niet te betalen zijn", zei
iemand ons, en dat lijkt ons een wijze
Aan de achterkant van de nettenknoopmachine. Bovenaan de
klossen garenonderaan het gereedgekomen net.
uitspraak, want kwam er bjj alle kos
ten van schip met toebehoren, ook nog
de prys van het „vetmesten" van de
vis, dan zou deze lekkernij heel wat
meer kosten!
Gereed voor gebruik
Met de verpakte netten verlaten wy
de fabriek in Apeldoorn en gaan een
kykje nemen in Katwyk. De meeste
reders hebben zelf personeel in dienst,
dat de netten voor het gebruik verder
in gereedheid kan brengen. Kleinere
bedryven echter doen dit niet zelf.
maar besteden dit werk uit aan de
Handelmaatschappij „De Noordzee"
C.V. te Katwyk aan Zee, of laten het,
zoals wy reeds schreven, over aan de
fabriek in Apeldoorn. In Katwyk
maakt men de netten dus gereed door
het aanbrengen van pezen en lassen,
door het op maat afsnyden van de
netten en door het lassen van de „par
ken". Parken treft men aan by het
sleepnet, in welk net verschillende
maaswydten te vinden zyn. Dit is een
precies werkje daar de overgang zeer
geiykmatig moet rijn en de mazen pre
cies moeten corresponderen. Dit werk
geschiedt geheel met de hand.
Reparatie geschiedt by de grotere re
derijen in het eigen bedrijf, doch de
kleinere laten dit werk weer over aan
„Noordzee". Deze reparatie moet zo
nauwkeurig geschieden, dat men een
inlas niet meer terug kan vinden.
Mannen en vrouwen doen hier met de
hand wat een machine hen nooit af zal
kunnen nemen. Veel geschiedt er te
genwoordig met de machine, maar de
mens bluft toch altyd onmisbaar, ook
by de fabricage en het herstel van
netten, die een zo bclangryke plaats In
de viaMrQ Innemen.
