KAMER EN TUIN
Theresia kwam tot de erkenning:
niet geld of macht, maar het hart
IN
ZOMERHERINNERING
ZATERDAG 8 FEBRUARI
WEKELIJKS BIJVOEGSEL
PAGINA 2
Bewogen Leven
De dood kivam al naderbij
Toen ging zij een nieuwe vrijheid tegemoet
Kijkjes in de Natuur
IJV WINTERTIJD
Is dat nu werkelijk
al 25 jaar geledeu
Chimay ligt niet eens zo ver van Waterloo, het ligt ook
in Zuid-Nederland, kon ze niet eens blij zyn.
De man die zij eens een lap stof geschonken had voor
een broek, die eens half Europa had geregeerd, was uit
gespeeld. Zou haar spel weer beginnen?
Neen, de oude Lodewyk XVIII moest niets hebben
van het liefje van de septembermoordenaar. En de
nieuwe Koning in het noorden, de man die door de vil
van het Weener Congres Koning was geworden in de
Nederlanden, maakte wel haar man tot kamerheer, doch
zij kreeg geen uitnodiging voor het Hof.
Dit stak haar diep. Wat had dit nieuwe RUk te maken
met haar verleden? Kon men een vrouw dieper bele
digen dan door haar man wèl toe te laten tot het Hof
en haar niet?
Hoe ook de Kroonprins streed om haar in de hofkrin
gen opgenomen te krijgen, het mocht hem niet gelukken.
Een grote groep vrouwen was er te fel tegen.
De Belgische opstand kwam. België werd onafhankelijk
en kreeg een eigen vorstenhuis. Menigmaal was het
Koninklijk paar gast by de Prins en Prinses van Chimay.
De erkenning kwam wat laat. En d e dood kwam
naderbij. Zij voelde dat hy naderkwam en was niet bang.
Juist in die laatste jaren kreeg ze het gevoel dat ze alleen
maar werkelijk geleefd had in de dagen der revolutie, in
de dagen toen Parijs haar had gehuldigd als de redster
van Frankrijk. In de dagen toen ze gevangenisdeuren kon
laten opzetten en honderden de vrijheid geven.
Was dit kasteel, waar ze zoveel jaren had gewoond,
ook eigenlijk geen gevangenis geweest? Wat is de waarde
van het leven? Niet geld, niet goed, niet macht .slechts
de schat die het hart vergaard heeften het hoofd
.en de hand.
Vooral de schat van het hart! Wie zal zeggen hoe
groot haar schatten waren? Zy zelf wist het niet. Wel
ging ze op de avond van de 15e januari 1835 vol moed
heen, in het byzyn van haar echtgenoot, een nieuwe
vryheid tegemoet!
REIN BROUWER.
Als het maar niet te hard
vriest, is het heel goed mogelijk
dat de eerste sneeuwklokjes nu
al in bloei staan; tere lieve ben
gelende klokjes, die u toch echt
eens wat meer in uw tuin moet
aanplanten. Destyds in de herfst
heb ik er al op gewezen dat ze
dan gepoot moeten worden. Nu
is het dus niet de goede tyd.
doch noteer het voor aanstaan
de herfst, anders bent u immers
precies weer te laat en dat zou
jammer zyn. Al mag er dan
misschien een dik pak sneeuw
liggen, er zit toch al iets van
het voorjaar in de lucht en het
is zelfs zo dat we deze maand al
op twee zomerse dagen mogen
rekenen, doch ga er maar niet
al te vast op door. Kunt u dus
in uw tuin nog weinig uitrich
ten, er kan nu toch wel iets
anders gedaan worden en dan
denk ik aan het samenstellen
van uw zaadlijst. Straks moeten
weer groenten en bloemen ge
zaaid worden en u heeft nu
immers rustig de tyd om alles
eens netjes uit te zoeken. Welke
groenten voldaan hebben en
welke snijbloemen deze zomer
beslist gekweekt moeten worden.
Lgat ik u dan een goede raad
geven: bestel uw groenten- en
bloemzaden by een solide firma;
dat is van veel belang, met
zaden waarvan men de her
komst niet kan vaststellen, moet
men liever niet beginnen. Heus.
die kosten van het zaad kunnen
uw liefhebbery voor het tuinie
ren niet zo zwaar belasten, doch
het is van belang dat goed
zaad gekocht wordt. Teleurstel
lingen kunnen dan niet zo ge
makkelijk voorkomen. Soms is
men huiverig zo'n mooi geïllus
treerde catalogus van bloem- en
groentenzaden aan te vragen,
doch die zendt men u geheel
vryblyvend en gratis en er is
nog veel uit te leren ook. Doe
er dus uw voordeel mee.
Misschien heeft u wel eens met
plannen rondgelopen, dat het
toch mogelyk moet zijn in eigen
tuin aardbeien te kweken. Mag
ik u er dan eens op attent ma
ken, dat er nu ook klimmende
aardbeien zijn, ze zijn nog een
beetje prijzig en de resultaten
vallen niet overal even mee.
doch het is toch wel eens aar
dig om het te proberen. Die
planten moeten dan nu besteld
worden en volgende maand kun
nen ze dan op een beschutte
standplaats gepoot worden: volle
zon. dus wel op het zuiden en
ze kunnen heel goed langs gaas
gekweekt worden. Om op de ge
wone aardbeien even terug te
komen: er staan nog pollen in
uw tuin, doch wanneer ze daar
gepoot zijn. weet u niet eens
meer. Oogst er dan deze zomer
nog maar van. doch bestel nu
reeds nieuwe planten, welke de
volgende maand ook gepoot
kunnen worden en ruim na de
oogst die oude pollen maar op;
de opbrengst wordt steeds
minder.
Gk KROMDIJK
Napoleon is onverwacht teruggekomen en Josefine heeft tevergeefs geprobeerd haar
gedrag te verklaren. Zij werd niet toegelaten.
Maar toen zij, enige dagen later haar smeekbeden herhaalde, haar kinderen bij de
hand, toen bezweek de man op wie weldra aller hoop is gevestigd.
Stemmen van kinderen en stemmen van klokken brachten altijd een diepe ontroering
teweeg in de ziel van de eenzame Corsicaan.
De echtgenote werd weer in genade aangenomen, doch Napoleon vergat haar
ontrouw niet en haar schuldenlast, die hij weldra aan te zuiveren kreeg, was zo groot
dat deze zelfs hèm verbaasde.
Was zij dan een kind, deze Josefine, die de draagwijdte van haar eigen daden niet
vermocht te overzien?.
Weldra werd zij opgenomen in de kleine groep die het Directoire omver wilde wer
pen. Ze kreeg zelfs een niet onaanzienlijke rol daarbij.
En toen, dank zij Talleyrand, de staatsgreep gelukt was, die wij voldoende uitvoerig
hebben beschreven bij de behandeling van het leven van Talleyrand zelf, ging zij een
stralende toekomst tegemoet.
Dat begreep ook Theresia Cabarrus, de meer dan tien
jaar jongere vriendin. De schellen waren haar van de
ogen gevallen. De onaanzieniyke, slecht geklede man, die
eens zijn eerste, belangrijke contacten gevonden had in de
Chaumière, was werkelijk de man van de Toekomst. Hy
zou véél belangrijker worden dan Barras ooit was geweest.
Eens waren Josefine en zij tezamen de geliefden geweest
van Barras. Waarom zouden ze het samen Napoleon ook
niet naar de zin kunnen maken?
Er was plaats voor hen allebei. En Bonaparte had een
en ander aan haar en haar vriendenkling te danken. Zy
zag de toekomst niet duister in. Josefine was'niet jaloers
en zou haar zeker helpen. In elk geval zou Josefine haar
helpen aan een nieuwe rol op het wereldtoneel en zou zy
verkeren in de kringen der eerste burgers van een nieuw
regime.
Zo dacht zy. Doch al haar verzoeken aan Josefine
werden negatief beantwoord. Al haar smeekbeden hadden
geen uitwerking. Josefine, die volgaarne haar vriendin
had willen helpen, was het ten strengste verboden door
haar gemaal zich opnieuw in te laten met Theresia
Cabarrus. Waarom verstiet Napoleon de vrouw, wier
gast hij zelf toch zo menigmaal was geweest, zo onvoor
waardelijk? Om velerlei redenen. Hü wilde zo min
mogelijk herinnerd worden aan de periode van zijn
leven waarin hij zo menige vernedering had moeten
ondergaan. Hij wilde ook zyn vrouw, van wie ieder wist
dat ze lichtzinnig was, niet weer onder de invloed zien
van de zo bijzonder charmante, maar ook zij bijzonder
intelligente Theresia Cabarrus, die voldoende bewezen
had dat het haar in de eerste plaats om haar zelf ging,
en die een verleden meebracht, dat wel gepast had in
de verhoudingen aan het Hof der vroegere Bourbons,
doch dat vloekte tegen de achtergrond van een nieuw
opkomend Huis. Napoleon wist dat zyn regering in het
teken moest staan van soberheid en bekwaamheid.
Anders zou hy zelf verloren zyn.
mheresia Cabarrus I
j zy heeft zich juist op tyd gedistancieerd van de
financier Ouvrard. Het ging hem de laatste tyd niet
voor de wind en hy wilde gaarne van haar af.
De kinderen die ze samen hadden, werden niet eens
door hen opgevoed. Wat voor band was er nog toen de
fortuin zyn grillig spel begon met de eens zo schatryke
koopman?
Toen was ze op zichzelf teruggeworpen. Ze kon ont
vangen wie ze wilde, een gastheer was er niet. zy be
hoorde echter tot het type dat zich een weg naar de
fortuin forceert. Al had ze dan haar grote kans gemist,
Napoleon begon haar hoe langer hoe meer te haten
zy wilde tóch geborgen zijn.
Zij kreeg haar kans toen ze in de salon van madame
de Stael Frangois Joseph-Phllippe, comte de Riquet-Cara-
man ontmoette.
HU was even over de dertig, evenals zy, toen ze hem
het eerst zag. Ze las zyn bewondering voor haar in zyn
ogen. Haar kennissen zagen haar in een nieuwe rol, die
van de byna bedeesde, zachte, haast preutse vrouw, die
hoegenaamd niets voelt voor een vluchtig liefdelied.
Haar kennissen waren verbaasd. Doch toen zy zagen
hoe het verlangen by de nog jonge edelman hand over
hand toenam, en toen ze begrepen welk een weerstand
deze zou ondervinden by zyn familie als hij met het plan
voor de dag kwam Theresia Cabarrus te trouwen, lachten
ze niet meer.
Zou het Theresia gelukken de edelman te verstrikken
in haar netten, terwijl toch iedereen wist „wie ze was"?
Weet de ene mens van de ander precies wie hy of zy
is? Kent niet ieder leven zijn eigen geheim? Een vrouw
die er zo uitzag als Theresia Cabarrus kon niet verdor
ven zyn. Die moet een belangryk leven geleefd hebben.
Die moet werkelijk veel mensen hebben gered en
véél geld uitgegeven. Die moet ook de liefde gekend
hebben, nu ja.
Ondanks heftige tegenwerking aan de zyde van de
bruidegom trad Theresia Cabarrus voor de derde maal
in het huwelijk op de 9e september van het jaar 1805.
Geen der ouders was erbij tegenwoordig. Het was alleen
een formele gebeurtenis, die Theresia een nieuwe naam
bezorgen zou.
Velen misgunden haar dit succes. Velen vonden het
bespottelijk dat de vrouw van de septembermoordenaar
een toevlucht had gezocht In de haven der aristocratie.
Korte tyd na haar huweiyk overleed de Prins de
Chimay. een oom van haar man, die zyn kapitaal,
zyn goederen en zyn titel naliet aan de comte de
Riquet-Caraman. Voortaan zou Theresia Cabarrus de
staat en de titel voeren van Prinses de Chimay.
Haar vriendin was Keizerin der Fransen geworden, met
veel tam-tam. De Paus was zelfs overgekomen voor de
kroning. Kon men maar niet beter Prinses de Chimay
zyn? Zo tegen het ouder worden?Toen, enige jaren
later Napoleon zich liet scheiden van Josefine, dacht zy
het één ogenblik. Doch later moest ze bekennen dat deze
bekentenis in stryd met haar eigen wezen was.
zy reisde met haar man naar Italië. Daar werd het
Prinselyk paar enthousiast begroet aan het Hof van Josef
BonaparteDaar ontmoetten zy de oom van Napoleon.
die kardinaal was. Kardinaal Fesch was allerharteiykst
voor hen. En Lucien Bonaparte? Die was niet by hen weg
te slaan. Die organiseerde zelfs een opvoering van Zaïre
voor hen. waarin hijzelf en andere leden van de familie
Bonaparte, meespeelde.
Welk een eer! En niet toegelaten tot het grote Hof, tot
de man die al deze familieleden in het licht der open
baarheid tot vooraanstaande figuren had gemaakt.
Wonderlyk ras, die Bonapartes.
zy wisten bést dat Napoleon alleen maar minach
ting had voor de Prinses, en toch ontvingen
Z Wonderlyke vrouw, die Theresia Cabarrus. Toen Napo
leon de «lag by Waterloo venloren had, het vorstendom
IN deze dagen van straffe winterkou,
van yzel en sneeuw, die onze wereld
in bet wit doet gaan of wel ze ver
andert in een barre woestenij van
modder en slik, al naar het grillig ge
tij z'n muts beeft staan, in deze tijd,
denk ik meer dan eens aan dat stukje
strand langs de oever van het meer,
dat even blauw was als de zomerhemel,
die gelijk een koepel het water over
spande.
Een stevig stukje grond van slechts
enkele tientallen meters breed geel
bruin van het zand en oogverblindend
in het licht van de klimmende zon.
EN ook nu, terwyi onze besneeuwde
tuin langzaam versombert in het
terugtredende middaglicht en de
wintervogels azen op het gestrooide
voer, komt me dat gezegende plekje
voor de geest en vraag ik me af „Hoe
zou het daar nu zyn? Aan die oever
met dat lauwe af en aanglydende
water, dat om de groenbealgde stenen
spoelde en over de veelkleurige keitjes,
zichtbaar tot ver op de langzaam af
glijdende bodem.
Zou de hoge stenen muur, statig ge
kroond met oud verbrokkeld ornament,
nu ook een witte muts van sneeuw
dragen en zouden de kromgetrokken
pynbomen hun donkergroene kronen
nu buigen voor de noordenwind?
Ik geloof het niet, ik wil het niet
geloven, want in myn herinnering is
die muur getooid met de versierselen
van zyn ouderdom: grote donkere
plakkaten mos, brede kussens van
saxifraga en felgekleurde steenanjer-
tjes.
Over de muur leunden die pynboom-
stammen, hun altyd groene gezichten
zwaaiden zachtjes in de lichte bries.
Achter de oude verweerde steen was de
straatweg, stoffig en warm, en er voor,
in de veilige omarming van het stenen
gevaarte lag dat verrujckelyke plekje
aan het water, het stille paradys met
een wilde groei van onkruiden, vreem
de planten met tientallen bloemen,
witte kelkgezichtjes naar de zon ge
keerd.
OM die ongebreidelde vegetatie
hing een mengeling van geuren.
Geuren van bloeiend kruid en
van water, maar ook het ondefinieer
baar aroma, dat het kenmerk is van
afval overal op de wereld, waar zorge
loze mensen wonen, een aroma, dat ons
zo vertrouwd is langs de buitenwegen
van onze eigen vaderlandse steden.
In de verte voer een stoomboot en
trok een lyn door het blauw. Stemmen
klonken over het water in de ochtend
stilte, zo duideiyk, of zy van de oever
kwamen. Bij een landtong dreven
bootjes, dobberde vogels, donker bruin.
Er over heen stonden de bogen, waar
over het zonnezeil moest worden ge
spannen, nu echter leeg en cirkelvor
mig boven de ranke romp. Uit een der
vaartuigjes bengelden een paar benen,
een hengelstok hing over het water.
Een visser in ochtendmymering.
Aan de overkant van het meer klom
men de wyngaarden tegen de berghel
lingen, omfloerst van vroegere nevel,
een enkel huis, rood en wit, hing in
het groen tegen de wand. Groen de
bossen, roodbruin en wit de bergstor-
tingen, langs de «kale bergflanken om
laag gegleden, en verder blauw in alle
tinten en schakeringen, een blauw, dat
de bergwanden vergezelt tot waar er
geen begin meer is te ontdekken in de
ineenvloeiing van tinten.
VOOR myn voeten wiekt een vlin
der weg, zweeft omhoog en om
speelt met twee, drie soortgenoten
een geurende bloementros, tipt even
aan een kelk en dartelt om en om,
naar de muur, boven het water, weer
boven de bloemen. Een feestelyk ge
kleurde kapel, geluidloos, sierlyk.
Er klinkt een kinderstem. Verder
langs de oever op een glooiend veldje
gras zit een moeder met haar kind. De
kleine meid zoekt steentjes en telkens
als zy een zilver blinkend stukje heeft
gevonden toont ze dat en lacht en
babbelt.
Ik voel in m'n zak. Er zitten ook
steentjes in, ook platte stukjes goud en
zilver, dat schittert in de zon. Ik keil
er een over het water, een vliegende vis
met grote sprongen snellend over het
strakblauwe vlak.
Achter de muur gromt een auto
voorby. De dennen zwaaien hun
eeuwig groene pruiken. Maar er zingt
geen enkele vogel.
Het kind roept iets naar de vrouw.
Ze antwoordt, maar ik versta het niet.
Het doet er niet toe.
Myn Hollands tuintje ligt grys en
triest in het middaglicht. En koud. O
zonnig zomerstrandje, aan het meer!
O zonnig Italië!
SJOUKE VAN DER ZEE.
li JücRDaAU IS HET DAT
De eerste roltrommel-vuilnisauto
rijdt proef door de Leidse straten
en luidt een nieuwe periode in voor
de Gemeentelijke Reinigingsdienst.
Indien straks de bestelde auto's
alle in gebruik zullen zijn en ieder
pand voorzien van een uniforme
vuilnisemmer, is Leiden één van de
eerste gemeenten in den lande, al
waar het huisvuil of efficiënte en
hygiënische wijze zal worden inge
zameld. Nog een korte spanne tijds
en de paardentractie bij deze dienst
zal definitief tot het verleden be
horen.
Overlijden van dokter Kist, gedu
rende ruim 35 jaar huisarts te de
zer stede. Zijn vader was eveneens
een bekend Leids medicus.
In aanwezigheid van een groot
aantal autoriteiten wordt een nieu
we vleugel van het Rijksmuseum
van Geologie en Mineralogie aan
de Garenmarkt in gebruik geno
men. Na een openingswoord van de
president-curator van de Universi
teit, mr. v. d. Sande Bakhuyzen,
spreekt de directeur, professor dr.
Escher een rede uit.
George Kulenkampff vertolkt
met het Residentie Orkest in een
stampvolle Stadszaal het Vioolcon
cert in D-dur voor viool en orkest,
op. 61 van Beethoven. Dirigent: dr.
Peter van Anrooy.
Het Nederlands Nationaal Bu
reau voor Anthropologic houdt in
het Groot Auditorium van de
Rijksuniversiteit de eerste Neder
landse Folkloredag. De bijeenkomst
wordt geopend door de rector-mag-
nificus professor Huizinga.
Overlijden op 77-jarige leeftijd
van de heer J. C. Wirtz, wonende
te Oegstgeest. De overledene
ivas oud-inspecteur bij het Lager
Onderwijs en vooral in kringen van
het christelijk onderwijs een be
kende en geziene figuur.
De gemeenteraad van Koude
kerk benoemd tot wethouder de
heer Van Egmond.
Uit Indië komen berichten bin
nen over muiterij aan boord van
H.M.'s „Zeven Provinciën".
De Tweede Kamer neemt met 51
tegen 38 stemmen een motie Boon
aan, onder meer uitsprekende, dat
opheffing van 4 rechtbanken en
een zo groot aantal (40) kantonge
rechten ongewenst is. Tengevolge
van de aanneming van deze motie
ontstaat een conflict tussen de re
gering en de Kamer, dat ernstige
vormen dreigt aan te nemen. Hare
Majesteit de Koningin, in Zwitser
and vertoevende, wordt te Den
Haag terugverwacht. Enkele bla
den voorspellen een ontbindinn van
de Kamer.
Er zyn hier vele van deze vlinders,
ik zie ze by tientallen zitten op de
grond, waar een plek vochtige aarde
hen schynt te lokken. Een vreemde
stille ontmoeting van ragfyne wezens,
die elkaar hier rendez-vous geven. Zo
ïykt het tenminste, maar de lange
vlindertongen, die yverig in de voch
tige aarde worden gestoken, geven
grond voor een ander vermoeden.
Het zyn drinkende vlinders. Konings
page is hun naam, Papilio podalirius
noemt hen de wetenschap, ze zyn ver
want aan onze bekende koninginne-
pages, waarvan de rupsen voorkomen
op ons wortellof. Beide vlinders zyn
even mooi van tinten: matgeel met
zwartgryze strepen en vleugelogen
rood en blauw.
Het is haast onwerkelyk, dit zwy-
gend samengroepen van levende edel
stenen, tere vleugeldragers op donker
bruine bodem in het sterke licht en de
weldadige warmte van de zuidelyke
zon. Op m'n hurken zit ik erby en
geniet. Maar een kleurige vlieg met
iriserende vleugels en groene ogen,
vindt dat hy zich ook aan de vreemde
ling moet presenteren en steekt me
gevoelig en diep dwars door m'n wei
nige zomerkleren heen.
DE betovering is verbroken, want
er klinkt nu een zeer Hollands
woord in de serene ochtendstilte.
De vlinders wolken omhoog en hervat
ten hun lichtvleugelig spel boven de
onkruidwildernis.
Als d2 sneeuwklokjes bloeien
