i
IN DE NACHT VAN
LUIDDE NOODKLOK
31 JANUARI 1953
OVER NEDERLAND
Dit iiws een teken aan de ivand
Stormvloed doorbrak de dijken
wmm
W^m
ft
A
B1
ir
W* A
^r
Ruim 1800 mensen vielen als
slachtoffer van watergeweld
96ste jaargang
Woensdag 29 januari 1958
Derde blad no. 29353
(Van onze Haagse redactie)
De mensen van de waterkant kunnen er van
meepraten. Als de winterstormen uit het Westen
en het Noorden een flink stuk water hebben op
gejaagd, dan weten de bewoners van de dorpen
en de steden langs de zeearmen, dat het kan gaan
spannen! De laaggelegen gedeelten krijgen de
waarschuwing: vloedplanken plaatsen en de ken
ners van wind en getij bekijken met zorgelijke ge
zichten de lucht en het wassende water.
Dit zijn periodiek terugkerende gebeurtenissen.
Catastrofaal zijn zij gelukkig niet, wel lastig en zij
houden het besef levendig, dat wij, hier in Neder
land, voor een deel onder de zeespiegel leven en
dat de dijken voor onze droge voeten moeten
zorgen. Hadden wij als kind vroeger altijd veel
plezier in zulke situaties, als het water tegen de
huizen kabbelde en het verkeer per roeiboot ge
schiedde, pas later veroorzaakte het schuimende,
opgewaaide water een gevoel van onbehagen.
Wij mogen wel aannemen, dat na de stormramp
van 1953 velen met angstige gevoelens zijn ver
vuld, als de barometer snel gaat dalen en de storm
steeds woedender langs de daken huilt. Zij, die
tot dusver vol vertrouwen waren op de onneem
bare veste onzer dijken, koesteren nu heimelijke
bezorgdheid, want 31 januari 1953 heeft ons iets
geleerd: namelijk dat niets onneembaar is, waar
het betreft de greep van de „waterwolf".
1
pr~
f
r
tr'.
ff
k
sCJ9
„..«J
31 januari 1953 blijft het teken aan de wand. Te lang hadden wij in de waan
verkeerd dat ons niet veel zou kunnen gebeuren. Het was büna 40 jaar geleden,
te weten op 13 januari 1916, dat een stormvloed een oppervlakte van bijna
60.000 ha. rond de voormalige zuiderzee onder water zette. Herinneringen ver
flauwen naarmate de jaren verstrijken. Wie kon zich nog iets voor de geest halen
van de stormvloed van 23 december 1894, die vele polders in het Zuidhollandse
stromcngebied inundeerde? Het feit dat wij er tot 1953 aardig doorgerold" zijn,
zonder noemenswaardige inundaties, zodat wij bij aflopend tij altijd weer rustig
konden gaan slapen, was in wezen onbevredigend. Aan dit onbevredigende
werden wij met nadruk herinnerd in die verschrikkelijke nacht van 31 januari op
1 februari 1953. Wij wisten op dat moment nog niet dat het nog erger had kunnen
zijn, want de storm was niet extreem zwaar en er was geen bijzonder hoog
springtij, zoals de analyses ons later leerden. Maar wat was er dan wel gebeurd
in de natuur?
Langdurige storm
AL op 29 januari waren er in de at
mosfeer de eerste tekenen, die er
op wezen dat een storing bezig
was zich te ontwikkelen tot een depres
sie, die tussen IJsland en Schotland
haar grootste diepte bereikte en zich in
zo. richting verplaatste. Aan de west
zijde van de depressie lag een uitgebreid
stormveld.. dat op 31 januari de Noord
zee bereikte en een gemiddelde wind
snelheid van 125 km. per uur uit rich
tingen tussen nw en n leverde.
Dit stormveld omvatte vrijwel het ge
hele Noordzee-bekken en joeg het wa
ter tot ongekende hoogte op. Bovendien
verplaatste het veld zich zeer langzaam.
Dat deze storm juist samenviel met
springtij is vanzelfsprekend een ongun
stige factor geweest, maar de invloed
hiervan is toch ondergeschikt aan die,
welke de buitengewoon lange duur van
de storm heeft gehad. Juist daardoor
kreeg de opwaaiing een ongekend gro
te hoogte. Het maximum stormeffeet
(de hoogste opwaaiing van het water) in
het rampgebied viel 2 3 uren vóór de
tijd van het astronomisch hoog water.
Ook de zeer lage luchtdruk, die zich
meer dan 30 uren boven de Noordzee
heeft gehandhaafd en die werd gevolgd
door een rug van hoge druk boven de
Atlantische Oceaan, dit grote drukver
schil kan de oorzaak zijn geweest dat
meer water de Noordzee is binnenge
drongen dan door de windstuwing al
leen kan zijn veroorzaakt. De situatie
was zeer gecompliceerd en dit probleem
zal de deskundigen nog wel geruime
tijd bezig houden.
Lugubere nacht
Wat de gevolgen van deze abnor
male waterhoogte zijn geweest, ligt
ons nog vers in het geheugen. Op
vele plaatsen langs de Zeeuwse en
Zuidhollandse eilanden stroomde
het water over de dijken, waarna
deze, hetzij door erosie, hetzij door
verweking van binnen uit bezwe-
ken. geiveldige stroomgaten vor-
psw1
Het eiland Schouwen was een van
de zwaarst getroffen gebieden in
het overstroomde land. J\5 ge
deelte van het eiland stond onder
water, honderden mensenlevens en
duizenden stuks vee waren er te
betreuren.
Hier een opname van de dijk
doorbraak bij Oosterland op het
eiland Schouwen.
(Luchtopname ANP-foto)
mend waardoor het water zich in de
polders stortte, alles verwoestend op
zijn weg, het leven van mens en dier
afsnijdend, op die plaatsen waar
ontkomen niet meer mogelijk bleek.
Wie kan nu nog het leed beschrij
ven dat toen in die lugubere nacht
werd geleden. Mensen en dieren
worstelend om hun leven, verkleumd
in boomtoppen en op daken, die nog
juist boven het water uitstaken!
Als U nog eens op Flakkee komt. be
zoek dan het massagraf in Oude Tonge.
waar 300 slachtoffers liggen begraven
van de waterkant, het water dat hun le
ven heeft beheerst en dat hun graf
werd. Men leest er de namen van gehe
le families: de grootouders, de ouders,
de kleinkinderen, zij kwamen allen om
in de kokende golven.
Tholen, Walcheren. Noord- en Zuid-
Beveland, Goeree en Overflakkee, Voor-
ne en Putten, Hoekse he Waard - om
slechts een greep te doen uit de vele na
men. die toen op ieders lippen lagen -
leken van de kaart weggeveegd te zijn.
Water, niets dan grauw water, waarover
de sneeuwbuien joegen, hier en daar een
dak. een boomkruin, een kerktoren, een
groepje verdronken huizen. Een doodse
leegte. De bevolking was geevacueerd,
nadat spontane en georganiseerde hulp
acties met. alle mogelijke soorten vaar
tuigen, helikopters en vliegtuigen, soms
met doodsverachting, redding hadden
gebracht aan hen, die met hun laatste
krachten voor het leven hadden ge
vochten.
Verschrikking
DE eerste telex-benchten. die in de
rampnacht de krantenbureaus be
reikten. spraken van noodtoestan
den in Zwijndrecht. in Willemstad, op
het eiland van Dordrecht en bij Maas
sluis. Naarmate de uren verstreken brak,
evenals de stormvloed, een vloed van
onheilsberichten los over dijkdoorbraken
eri overstromingen op de Zeeuwse en
Zuidhollandse eilanden, in Zeeuws-
Vlaanderen. West-Brabant, de Alblas en
de Krimpenerwaard, Stellendam van
tweekanten besprongen. Oude Tonge en
Nieuwe Tonge van alle kanten bedreigd.
Zaterdagavonds had Oosterland op
Duiveland nog een muziekfeest gevierd,
enkele uren later was het dorpje onder
de schuimende golven verdwenen. Ca-
pelle werd door twee elkaar ontmoe
tende watervloeden verwoest.
Overal luidden die nacht de nood
klokken en loeiden de sirenes. Op Tho
len zag een man zijn vrouw en 12 kin
deren verdrinken. Een klein kind werd
gered, maar onder het huispuin lagen
haar vader, moeder, broertjes en zusjes.
Een heel gezin zwalkte rond op een
wanke' vlo'. Een voor een verdwenen de
slachtoffers in de diepte. Dit zijn slechts
enkele episoden uit een nacht vol ver
schrikking
Spontane hulp
EERST in de loop van zondag 1 fe
bruari kreeg Nederland een beeld
van de omvang van de ramp. Voor
sommige dorpen en streken duurde het
zelfs tot dinsdag, eer men iets vernam
omtrent hun lot.
Koningin Juliana en Prinses Wilhel-
mina begaven zich naar het rampgebied
om de slachtoffers te bemoedigen. Prins
Bernhard nam persoonlijk deel aan het
reddingswerk, grote contingenten mili
tairen werden ingezet bij het reddings
werk en het voorlopig dijkherstel. Spon
taan werd van alle zijden hulp geboden
en de offerbereidheid van het Neder
landse volk bleek op waarlijk grootse
wijze. Goederen en gelden stroomden in
even grote mate binnen als de golven
het rampgebied hadden overspoeld. Ook
het buitenland liet zich niet onbetuigd.
Het schonk goederen, geld. zelfs gehele
woningen en scholen!
Het Nationaal Rampenfonds ontving
aan giften een totaal bedrag van bijna
138 miljoen gulden. Uit het buitenland
kreeg dit fonds een bedrag van ruim
f. 39 miljoen.
Met grote energie werd het dijkherstel
aangepakt, daarbij gebruikmakend van
de modernste middelen, zoals het aan
brengen van caissons in de stroomgaten.
In november 1953 werd het laatste dijk-
gat gedicht n.l. op Duiveland.
Diepe indruk
VELE polders in het Zuidhollandse
stromen gebied inundeerden.
De indruk werd nog dieper, toen de
cijfers bekend werden: een waterstand,
welke in het zuidwesten tot 50 70 cm.
hoger steeg dan de totdien bekende
hoogste stand 1835 doden, een over
stroomd gebied van 150.000 ha.. 4300
vernielde gebouwen, 43.000 beschadigde
en een evacuatie van 72.000 personen,
honderden kilometers dijk zwaar be
schadigd en een algemeen schadecijfer
van rond anderhalf miljard gulden.
Dank zij doortastend optreden en de
allergrootste krachtsinspanning was het
moeeUik e»ri begin vnn doorbraak van
Een luchtopname van de over
stromingen op Duiveland. Op het
dak van een huis, heel alleen in het
ondergelopen land. dat een trieste
aanblik geeft, zit een man (in de
cirkel) die zwaait naar het over
vliegende toestel.
Eert rubberboot is blijven steken in
wat voor de ramp waarschijnlijk
een boomgaard is geweest.
(Luchtopname ANP-foto)
de dijken langs de Hollandse IJssel nog
op het laatste moment te dichten. Hier
door kon overstroming van het centrale
deel van het land worden voorkomen.
Onbevredigende situatie
LGEMEEN rees de vraag of de
toestand van onze waterkering
dan in zon slechte staat verkeer
de, dat zo iets mogelijk bleek. Men
moest bij het stellen van deze kwestie
in het oog houden, dat de dijken bij him
aanleg en op latere tijdstippen, wat
sterkte en hoogte betreft, aangepast zijn
aan de hoogst bekende waterstand. Men
liep dus als regel achter de feiten aan.
Het onderhoud dat thans in handen ltgt
van het rijk, provincie en waterschap
pen, heeft in de loop der tijden, door
bijzondere omstandigheden, wel eens
minder de aandacht gehad dan noodza
kelijk was.
Hoe goed kunnen wij ons biiv. her
inneren het feit, dat de Duitse bezetter
het nodig oordeelde In onze duinen en
djjken bunkers en andere opstellingen
te graven, waardoor de afweerkracht
van deze waterkeringen danig werd ver
zwakt. Bovendien doen wind en water
voortdurend hun invloed gelden op dui
nen en dijken, zaken waarop men altijd
bedacht zal moeten zijn. Wanneer dan
op een bepaald moment een samenspel
van natuurkrachten ontstaat, dat abnor
maal hoge waterstanden kan veroorza
ken, wordt het een kwestie van ,,te zijn
of niet te zijn".
Om herhaling te voorkomen
IJ de herdenking van de ramp op
1 februari 1954 zeide mihister-pre-
sident dr. Drees. dat het Neder
landse volk alles zal doen wat mense
lijkerwijs mogelijk is om een herhaling
te voorkomen. Het gigantische Delta
plan werd opgesteld en vastgelegd in
een wetsontwerp, dat door de Tweede
Kamer in 1957 werd goedgekeurd.
Het plan omvat de afsluiting van de
zeearmen tussen Wester Schelde en de
Rotterdamse Waterweg en versterking
van de hoogw at erken ng langs de zee
tussen de Belgische grens en de Wes-
terschelde, langs de Westerschelde, langs
de kust tussen Westerschelde en Rot
terdamse Waterweg, langs de Rotter
damse Waterweg, en het overige deel
van de Nederlandse kust.
Men hoopt dit werk in 25 jaar te
kunnen voltooien. De kosten zijn
I begroot op f. 2.4 miljard, een enorm
bedrag, maar in vergelijking met het
leed en het offer van de ruim 1800
doden slechts een geringe vergoe
ding. Want Nederland heeft veel
i goed te maken aan dit stuk land, dat
steeds het kind van de rekening
I werd en na iedere ramp zich weer
oprichtte om met nieuwe moed ver
der te leven.
Mogen volgende generaties, goed
beschermd achter geheel nieuwe
waterkeringen, het offer van de 1800
doden in dankbaarheid blijven ge
denken.
I Dan is dit offer niet vergeefs ge-
bracht!
Naarmate de noodtoestand in de
overstroomde gebieden meer aan
het licht trad door het binnen
komen van berichten uit zo goed
als of geheel geisoleerde gebieden,
en naarmate door de enorme moei
lijkheden van de hulpverlening ver
lichting van dc nood in de getrof-
Irn gebieden langer uitbleef, bleek
Je omvang van de ramp steeds ern
stiger te worden.
(Luchtopname ANP-foto)
