DIJ VU
r;
In Friesland leren twee jeugdige
Papoea's hoe met riet om te gaan
1
Ge laargang no. 4
Zaterdag 25 januari 1958
In Noordwolde vindt men enige
rietvlechtschool van ons land
WOORD
VAN
BEZINNING
STELT U GELOOF IN HET LEVEN
Duitser schreef in trance een
bestseller over „Stalingrad"
VARIA
DANK ZIJ HERVORMDE ZENDING
gen, stappen zij over naar een van de
vele rietverwerkende bedrijven In
Noordwolde.
Op
..Onder het toeziend oog van ..Meneer Bos'' bewerkt de 16-jarige
Stefanus Ondoafo met een brander een stuk rotan om het zodoende
wat buigzamer te maken. Daarna zal hij naar zijn Papoea-vriend Her
man (op de achtergrond zichtbaar) stappen om het tezamen met hem
in het stoeltje te passen.''
(Van onze correspondent)
In Noordwolde. het knusse dorpje in Frieslands zuidoosthoek, was
ds. Reitsma rond de eeuwwisseling een verguisd man. Niet dat
dominee niet goed preken kon of zijn geloof niet goed beleed, nee,
verre van dat. Maar dominee was te vooruitstrevend, te sociaal
voelend. Nu, bijna zestig jaar later, denkt men daar anders over. Nu
is men de inmiddels overleden predikant erg dankbaar voor zijn voor
uitziende blik. En terecht, want dank zij die blik bloeit in datzelfde
Noordwolde een industrie, die er zijn mag: de rietverwerkende
industrie.
Deze tak van levensonderhoud, die na de invoering van rotan
meubelen zo'n enorme vlucht nam, is nauw verweven met de enige
Nederlandse rietvlechtschool. Die staat als een herinnering aan ds.
Reitsma midden in Noordwolde aan de Hoofdstraat. Als een herin
nering aan ds. Reitsma, maar ook als een herinnering aan dr. Mulder,
die zich bij de vooruitstrevendheid van de dorpspredikant wonderwel
aanpaste.
plaats maken voor een speciale Rijks-
rietvlechtschool, de enige in Nederland.
Die school bestaat nog en al is de
naam inmiddels gewijzigd in techni
sche school sinds kort wordt er na
melijk ook in andere vakken onderricht
gegeven op de gevel van het grote
gebouw in de hoofdstraat staat nog
altijd te lezen: „Rietvlechtschool".
Momenteel volgen daar 22 knapen
tussen de 12 en 14 jaar de lessen van
meneer Bos, die eens zelf als leerling
de school bezocht.
reis
Maar er zyn onder deze 22 leerlin
gen twee knapen, die na het beëindigen
van de cursus hun opgedane kennis
in Noordwolde mee op reis nemen. Op
reis naar hun eigen land: Nieuw Gui
nea. Dat zijn de twee oudste leerlingen
van de school, de 16-jarige Stefanus
Ondoafo en de 18-jarige Herman
Wambrauw, twee Papoea-jongens, die
in september van het vorig jaar naar
Nederland kwamen om in Noordwolde
die kennis te vergaren, die hen eens in
staat zal stellen op Nieuw Guinea een
eigen zaak in rieten en rotan-artikelen
te openen.
Dit werd de twee jongens mogelijk
gemaakt door de Hervormde Zending
in Oegstgeest, die het vorige jaar
liefst 17 Papoea-jongens naar Neder
land liet komen om zich in verschil
lende vakken te bekwamen.
Weinig anders
Ds. Reitsma wist het!
Het rietvlechten is sinds de veenaf-
gravingen in de gemeente Weststel
lingwerf een belangrijke industrie in
Noordwolde, Men begon er mee in de
huizen, waar hele gezinnen het kwistig
langs de veenplassen groeiende teen
hout tot sterke en sierlijke stoelen wis
ten om te buigen. Dat leverde geld op
en daarom was er in het dorp prak
tisch niemand, die zich aan deze ar
beid onttrok. Totdat men op 'n kwade
dag met de stoelen bleef zitten. Er was
geen vraag meer.
In Noordwolde zaten de rietvlechters
in zak en as. Er was een fout ge
maakt, maar wélke? Ds- Reitsma wist
het. Men had alle stoelen volgens het
zelfde model gemaakt en zodra men
voor wat meer variëteit zorgde, dan
zou de vraag wel weer groter worden
en kon men de door Duitsland ver
overde markt zeker terugwinnen. Bo
vendien moest er een school komen,
een school, waar men de Noordwolder
rietbewerkers de mogelijkheden van
teenhout leerde. Een school? Nee, daar
geloofde men in Noordwolde niet in.
De dominee was niet goed wijs. Men
had 't altijd zo gedaan, en waarom
zouden ze dan plotseling gaan veran
deren? Men was dus boos op de do
minee en er kwam geen school. Voor
lopig!
In armenhuis
Ja, voorlopig, want in het voorjaar
van 1908 werd mede door het voorbe
reidende werk van dr. Mulder, die de
taak van ds. Reitsma had overgeno
men, met rietvlechtonderwijs begon
nen. In een lokaal van het armenhuis
vertelde de speciaal uit Duitsland ge
haalde Herr Schönfeld zijn leerlingen
hoe dit teenhout op de meest effec
tieve wijze bewerkt kon worden. Hij
leerde zijn leerlingen een grote ver
scheidenheid modellen onder de knie
te krijgen. Zo werden de plannen van
ds. Reitsma en dr. Mulder toch nog
werkelijkheid en leefde de rietvlecht-
industrie in Noordwolde weer geheel
op.
Rijksrietvlechtschool
Dat gebeurde 49 jaar geleden. In die
periode is er veel veranderd.
Het teenhout werd geheel verdron
gen door rotan en pitriet en het les-
lokaaltje in het armenhuis moest
In de twee jaar dat deze jongens
onder de hoede van de heer Bos staan,
leren zij het gehele vak beheersen en
als zij dan tenslotte uit de handen van
de huidige directeur, de heer K. H.
Stad, hun diploma hebben ontvan-
Ze hebben het wél koud, maar ver
der zijn ze net als de andere leerlingen.
Het verschil zit eigenlijk alleen in de
huidskleur, vertelde de heer Stad ons.
En inderdaad bij het betreden van het
leslokaal moesten wij even zoeken
naar Herman en Stefanus, die zich
gebogen over een rotan-stoeltje in
aanmaak midden tussen de andere
bevonden. Onze aanwezigheid maakte
hen wat schuw, wij waren vreemden
voor hen, en omdat zij de Nederlandse
taal nog niet voldoende beheersen om
een vlot gesprek te voeren of te vol
gen, keken zij ons wat argwanend aan.
Maar toen de heer Stad een grapje
maakte, was alle schroom verdwenen.
Er plooide zich een brede glimlach om
hun monden. Daarna bogen zij zich
weer over hun werkstuk. Zij gingen
zwijgzaam verder met het buigen en
vlechten van hun rotan-stoeltje. Later,
tijdens het speelkwartier, zagen wij
hen nog even terug. Ze waren volko
men in de gemeenschap opgenomen,
iets waaraan hun sportieve prestaties
niet vreemd zijn, want toen zij nau
welijks in Noordwolde gearriveerd wa
ren, wierpen zij zich temidden van de
andere leerlingen in het koude water
van het zwembad, om er zonder voor
bereiding nog wel, met een zwemdi
ploma uit te komen, en ook op het
voetbalveld dwingen hun daden de
andere jongens tot grote bewondering.
Stefanus en Herman glimlachen
slechts.
Ook als zij om halfvijf op de fiets
stappen, om naar Steggerda, een
dorpje op ongeveer vier kilometer van
Noordwolde, te rijden. Daar, bij de fa
milie Schurer, vonden zij voor twee
jaar hun „thuis". Een thuis, waar zij
Nederland dankbaar voor zijn en waar
aan zij later, als het achter een glim
lach verborgen heimwee verdwenen is,
met veel vreugde zullen terugdenken.
EEN oude kerk, een kathedraal,
hoog oprijzend tegen de avond
hemel is voor de voorbijgaande
wandelaar meer dan een indrukwek
kend beeld. Daar spreekt het Gods
geloof van \Toeger eeuwen, sterk
en hecht als dit bouwwerk, waartoe
het bezielde. De portalen, de gewel
ven, te vermoeden achter de hoog
opgaande ramen, de torens.
Maar de omgevingwel,
spreekt van andere aandrift.
Wie in Leiden woont, kan zo
s'avonds de Hooglandse kerk langs
gaan: tegen de donkere lucht het
imponerend silhouet, dat op zijn
beurt de mens van nu een vermoe
den geeft van een sterker en dieper
geworteld leven van het zijne. Maar
het geluid, dat de avondstilte ver
vult, komt uit een dansschool of
dergelijk établissement dat meer
bezoekers trekt dan de kerken door
de week gemeenlijk doen.
O neen, hier geen sprake van een
dansprobleem of iets van dien
aard. Alleen maar die vraag, die
by de wandelaar opkomt: „dat is
nu al eeuwen: hier de kerk, daar
naast wat van toch wel heel an
dere orde is. Zou die kerk daar ook
praxis pietatis, de praktijk der
vroomheid, geldt in onze tyd ook
„de wereld".
Maar wat heeft die kerk dan nu
te zeggen, wanneer de dringende
vragen gesteld worden? Deze week
zyn de eerste grote groepen van
nieuwe „displaced persons" aange
komen: vluchtelingen haast uit In-
dië Indonesië. Deze mensen zyn
voor een aantal: terug, na bittere
teleurstelling en heel veel span
ningen wellicht, maar toch: terug.
Voor een deel evenwel inderdaad
ontworteld, displaced, zonder hoop.
Goddank wordt barmhartigheid ge
boden, maar zelfs hierin, zo merken
wy, is er geen overmaat van bij
stand men reageerde niet spon
taan met vele en grote giften voor
de nood. Kregen wy te weinig te
horen van de nood, van de on
draaglijke spanningen, waaronder
zy verkeren, die nog bleven, van de
ting is, dat de kerk een bevrydend
woord niet alleen spreekt, maar ook
een bezieling meedeelt en een visie
stelt.
Nu eens inzake deze grote vragen
van wereldpolitiek gehalte, een an
dermaal inzake de innerlyke noden
van de moderne mens. vragen van
doelloosheid, zinledigheid, het ge
voel van te leven in een noodlottig
aquarium", waarin je jezelf haat,
omdat je niet uit de cirkel van je
leven kunt breken".
Denkelyk zal „de" kerk, wetend
dat alle mensen hun persoonlyk
leven hebben ondanks alles, en ge
lovend, dat elke mens met God ver
bonden leeft, altyd weer als ant
woord gaan spreken in de persoon-
lyke toon. Nu is het ook opmerkelyk
dat in een uitstekend boek over „de
uitdaging van de toekomst der
mensheid", de schryver, Hanson
Brown, een natuurwetenschappelyk
geleerde, in zyn conclusie zegt: „als
er oplossingen zyn, dat kunnen die
alleen opkomen in de harten en
geesten der enkele mensen. Tot wel
ke hoogte kan de mens zelfzucht on.
dergeschikt maken aan edelmoedig
heid, onwetendheid, onrijpheid aan
wysheid, en haat aan liefde?"
iets over te zeggen hebben gehad?"
In de kerken is inderdaad zeker ge
predikt over de „zondige wereld"
en onze grote organist-componist
Sweelinck had in de zeventiende
eeuw de opdracht, zondagmiddag en
woensdagavond het orgel in de
oude kerk van Amsterdam te bespe-
den, om de burgery buiten de ta
veernen en dergelijke te houden.
Maar overigens, bij myn weten, het
de kerk de wereld: de wereld en
predikte verder het geloof, dat tot
de eeuwigheid inleidde.
My dunkt, dat het christendom
van heden een andere waardering
van deze wereld heeft. „De wereld"
het totaal van de beelden en as
pecten van de menselyke samen
leving, wordt veel hoger gewaar
deerd; de mensen van die kerk wé
ten deel uit te maken van die wereld
die kerk heeft wat te zeggen aan
gaande „de wereld". Dit namelyk:
dat het leven der mensen èn de
gang der samenleving gericht moet
worden door het hoogste weten, dat
de mens heeft evangelisch besef,
een recht doen aan het heilige, of
hoe ook genoemd. De roep tot de
angst en het onrecht? Of kunnen
wy niet meer de goede wil van te
willen redden opbrengen? Die ge
dachten. Het werd my nu gevraagd:
„Wat doet de kerk nu voor deze
mensen in hun psychische nood, in
hun ontwarteld-zyn, behalve mis
schien delen in de praktische, eerst
nodige hulp?" De kerk staat toch
niet met de mond vol tanden? Er
is nu toch zeker ook meer te zeggen
dan de oude prediking, die «toege
geven) misschien blijvend het diep
ste woord bevat van Gods vrede?
En wat heeft de kerk te zeggen
over de VTagen rondom de techni
sche hulpverlening aan de onder
ontwikkelde gebieden, die talloze
ingewikkelde menselyke vragen op
roept een westers patroon van ver.
techniseerd leven bij een volkomen
anders ingerichte cultuur; en is wat
het Westen brengt zo goed? En
kunnen wy zelf geestelyk onze
wereld aan?
De enkeling kan de antwoorden
niet geven. De vragen zijn zovele,
het is alles zo onoverzichteiyk. Wie
kan nu een helder beeld geven? Het
is te begrypen, dat dan de verwach-
Onder regie van de heer B. Ha-
geman speelt ,J.itteris Sacrum" in
de Leidse Schouwburg ,JIans Hop
per maakt carrière" van Fabricius.
De hoofdrol (Hans Hopper) wordt
hierbij op meesterlijke wijze ver
tolkt door de heer H. de Wilde,
wiens subliem spel ongetwijfeld de
andere spelers heeft geinspireerd.
„Litteris" kan op een zeer geslaag
de avond terugzien.
Burgemeester van de Sande Bak-
huyzen kan in zijn nieuwjaarsrede
tot de Leidse Gemeenteraad van
het verstreken jaar 1932 niet veel
goeds zeggen. Wij lezen daarin o.a.
Het afgelopen jaar bracht in het
algemeen teleurstelling op schier
elk gebied van gemeenteleven. Be
perking en inkrimping is dan ook
helaas getreden in de- plaats van
activiteit. Waar niet stilstand
Zijn hypnotiseur dokter Sehmitz wil nn
een deel van Gerlachs grote inkomsten
..De 18-jarige Herman Wambrauw. die sinds september
van het vorig jaar de warmte van Nieuw- Guinea ver
wisselde voor het onbetrouwbare Ned. klimaat, voelt zich
op de enige Ned. Rietvlechtschool in Noordwolde ol hele
maal thuis. Ook het rietvlechten gaat hem al goed af. ge
tuige het stoeltje, dat hij met alle toewijding aan het ver
vaardigen is."
(Van onze correspondent
in West-Duitsland)
Het lijkt een bykans
fantastisch verhaal van
Edgar Allen Poe: een man
wordt' onder hypnose ge
bracht. hy dicteert drie
weken lang een roman,
die zyn eigen wederwaar
digheden uit de oorlogs-
tyd beschrijft, het boek
wordt een „bestseller" en
nu wil de hypnotiseur
(een dokter) een proces
tegen de schrijver begin
nen. omdat hy aanspraak
op een deel van de hono
raria maakt!
Heinrich Gerlach. een
gewezen onderwyzer uit
Oost-Pruisen, die nu le
raar in Brake in de buurt
van Bielefeld is. was in de
oorlog als officier van een
tankafdeling van het zesde
Duitse leger in Rusland,
waar hy in 1943 by Sta
lingrad door de Russen
werd gevangen genomen
Hy werd van het ene
kamp naar het andere ge
sleept. maar vond niette
min tijd om te werken aan
een boek. Bang dat de
Russen het zouden vinden
en het hem zouden afne
men, schreef hy met heel
kleine lettertjes, zodat hii
het in een enkel cahier
kon onderbrengen.
Toen een van zyn ka
meraden in vrijheid werd
gesteld, gaf hy hem het
manuscript op goede ge
luk en met zyn beste
wensen mee. De kameraad
kon niet verhinderen, dat
de Russen het verhaal
ontdekten. Ze namen het
hem af en het heeft
Duitsland nooit bereikt
In april 1950 kreeg Ger
lach zelf zyn vryheid
terug. Hy trok naar de
Westduitse Bondsrepu
bliek en probeerde het
boek opnieuw te schryven.
Tot zyn schrik ontdekte
hij echter, dat hy daar
niet toe iri staat was
Blijkbaar was hy veel ver
geten. Door een toeval
kreeg hy vervolgens een
geïllustreerd tijdschrift in
handen, waarin wat over
de hypnotiseur dr. Karl
Sehmitz in München werd
verteld. Hy ging naar
München en dr. Sehmitz
bracht hem in een tran
ce-toestand. Een secreta
resse zat met een steno-
bloc naast zyn ligstoel en
Gerlach dicteerde aldus
drie weken achtereen elke
dag tussen de twee en een
half en drie uur gebeurte
nissen uit zyn verleden en
brokstukken van zyn ro
man.
Gerlach wilde daarop
een uitgever voor zyn
boek vinden, dat hy de
titel: „Die verratene Ar
mee" had gegeven, maai
dat lukte niet zo gauw,
Is dat nu werkelijk al 25 jaar geleden?
INDERDAAD IS HET DAT!
blijkt, moet achteruitgang worden
vastgesteld in het economische le
ven
Een boerderij in Leiden adver
teert met de volgende prijzen:
Melk afgehaald7 cent per liter,
melk (thuisbezorgd) 8 cent per li
ter. Karnemelk 4 cent per liter en
slagroom 15 cent per flesje!
De schaatsensport viert hoogtij,
dank zij de aanhoudende vorst. Op
de banen van de Leidse IJsclub
wordt met veel succes een gekos
tumeerd ijsfeest gehouden (de
warme oliebollen van de Huishoud
school gaan weer vlot van de
hand!) De Leidse Studenten-IJs
club organiseert ivedstrijden in het
hardrijden over 200 meter. Ook
kan men wedstrijden voor kinderen
zien verrijden.
want een paar jaar gele
den was de belangstelling
voor oorlogsromans nog
niet zo groot als thans.
Pas later publiceerde
een geïllustreerd week
blad in Frankfort een
paar fragmenten en daar
na werd het boek in zyn
geheel door een uitgever
te München uitgegeven.
Het is een lijvig werk ge
worden. dat niet minder
dan 560 bladzyden omvat.
Het werd een enorm suc
ces op de boekenmarkt
Nu wil Sehmitz echter
20 procent van Gerlachs
inkomsten van dat boek
hebben. Indertyd was dat
in een contract vastge
legd. maar de auteur vindt
thans, dat Sehmitz er
geen recht op heeft.
Sehmitz heeft, zo be
weert Gerlach, niet zo heel
veel moeite gehad de ver
halen van het verleden uit
Gerlach los te krygen.
Gerlach zelf had later nog
vyf jaar lang aan het
boek gewerkt en gevyld
En wat het contract be
treft: Misschien, zo brengt
Gerlach te berde, heeft dc
dokter hem dat óók wel
in een trance-toestand la
ten ondertekenen
Vermoedeiyk zal een
Rechtbank zich nu met
deze zeer merkwaardige
aangelegenheid moeten
bezig houden.
Hoever komen wy, wanneer da
mens aangesproken wordt ieder
van ons om iets te zeggen, om
een daad te stellen, om te geven,
om te staan voor mensen of zich
in te zetten voor wat waard is?
Een oproep willen wij elkander
wél doorgeven al was het om
onze eigen levensvervulling: boven
al om iets verderóp te bouwen.
Maar op wereldniveau kan
daar het hele complex van het
evangelie voldoen? „Verantwoorde
lijkheid en trouw, innerlijke tucht
en waarachtigheid"Telkens in
ierier punt weer doordenken, vooral
eerlyk en veelzydig herkennen,
welke nood, welke noodzaak het is
en nooit aflaten van te streven
naar een leven dat recht doet aan
waarden van gaafheid-heelheid en
vervulling. Een leven dat recht doet
aan het heilige en eeuwige, ieder
is: mens Gods- En in die „wereld",
vol van andere aandriftHoe
ver wy hiermee komen ligt mede
aan U.
J. Th. MACKENZIE,
Remonstr. predikant te Leiden.
Met Fritz Hirsch en Friedl Dot-
za in de hoofdrollen, brengt het
bekende operette-gezelschap „Fritz
Hirsch" in de Schouwburg „Zu Je-
dem kommt einmal das Glück" (de
gegevens voor deze operette wer
den ontleend aan de bekende ro
man van Dickens Little Dorrit")
Burgemeester Gouverneur van
S assenheim herdenkt het feit,
dat hij 12^2 fo.ar geleden in die ge
meente werd geïnstalleerd. In ver
band met de tijdsomstandigheden
wordt op verzoek van de jubilaris
van feestbetoon afgezien.
De nieuwjaarsrede van de burge
meester van N oor dwijker -
hout illustreert wel heel duidelijk
de welvaart, welke vóór de crisis in
die gemeente werd aantroffen en
de sombere toestand omstreeks de
jaarwisseling 1932/1933. Dit kregen
de raadsleden o.a. te horen: „Vil
la's en bollenhuizen verrezen over
al in de gemeente uit de grond,
aan de gekweekte bloemen zaten
gouden steeltjes en nu alles
narigheid, bollen waardeloos, werk
loosheid alom, geen enkel bollen-
huis gebouwd
Ons nationaal voetbalelftal wordt
te Amsterdam door Zwitserland
met 20 geslagen. Bekende spelers
uit deze wedstrijd waren o.a. La-
gendaal, Van Heel, Van Run, Adam
Weber en doelman Van der Meulen.
Onze schaatsenrijders brengen
het er beter af en boeken succes
sen tijdens internationale wedstrij
den te Davos. Van der Scheer ein
digt als tweede in het totaal klas
sement. Heiden wordt wereldre
cordhouder op de 5000 meter.
Het gebouw van het Utrechts
Nieuwsblad (in Utrecht bekend als
„de krant van De Liefde", naar de
vroegere eigenaar van die naam
ivordt door een vrij ernstige brand
getroffen. De gehele bovenverdie
ping van het pand wordt vernield,
waarbij waardevolle archieven ver
loren gaan.
Wegens zware ijsgang moet de
Schipbrug bij Deventer uit de vaart
worden genomen. Het verkeer mag
gebruik maken van de spoorbrug.
De typistenschool in Luton (Eng.)
heeft er een nieuwe leerling by ge
kregen. Het is de 83-jarige edelman
Sir John Burgoyne, lid van de raad
van bestuur van de school. Hy wil
machineschrijven leren omdat Je je
brieven er zoveel gemakkelyker mee
schryft. Overigens doet deze edel
man wel eens meer vreemde dingen.
Drie jaar geleden liet hij zich als
tachtigjarige inschryven by dc pad-
vindery. Als welp....
