N.A.V.O. BETUIGT NEDERLAND SYMPATHIE
Banken
onder
en agentschappen thans
militaire controle gesteld
Zal onze regering een klacht bij
de Ver. Naties indienen?
WEERBERICHT
GRATIS KOOPUUR
Zondag was rustig in Djakarta
96ste jaargang
MAANDAG 9 DECEMBER 1957
No. 29312
LEIDSCH
DAGBLAD
Directeur: j J. W. Henny
Hoofdredacteur J. Brouwer
DAGBLAD VOOR LEIDEN EN OMSTREKEN
per kwartaal: f. 2.65 per maand; f. 0.59 per week
t.7.50
Witte Singel i. Lelden - Giro oo 57055
Telefoon Directie en Administratie25041Redactie 21507
Tegenstellingen doen zich helaas geiden
De permanente raad van de Noordatlantische Verdragsorganisatie
heeft in een speciale spoedzitting, die twee uur duurde, zaterdagmorgen
in Parijs haar sympathie uitgesproken voor Nederland in verband met
de uitwijzing van landgenoten uit Indonesië. Onze vertegenwoordiger
in de Raad, mr. E. van Kleffens, heeft een uitvoerige uiteenzetting
gegeven van de voorgeschiedenis van het huidige conflict en gezegd
dat de maatregelen van de Indonesische regering indruisten tegen de
elementaire begrippen van menselijkheid.
Over de eventuele voorstellen of verzoeken, die hij tot de Atlan
tische bondgenoten zou hebben gericht, heeft de Nederlandse verte
genwoordiger geweigerd de circa 100 correspondenten van de
internationale pers, door wie hij werd opgewacht, enige nadere bijzon
derheden te verstrekken. „Ik mag niets anders zeggen", zo luidde zijn
herhaalde repliek, „dan dat wij vruchtbaar van gedachten hebben
gewisseld, doch dat beslissingen alleen in Den Haag zullen kunnen
worden genomen".
Atlantische solidariteit in gedrang
Zeker is intussen dat zaterdag het principe van de Atlantische solidariteit naar
aanleiding van een concrete en helaas zelfs dramatische aanleiding opnieuw aan
de orde is gesteld en nauwelijks minder zeker is dat er geen eensgezindheid bleek
te bestaan over de vraag hoe dit beginsel nu eindelijk ook eens in daden zou
kunnen worden omgezet. Zo zou, volgens diplomatieke kringen door Nederland
zaterdag reeds de vraag zijn gesteld of de bondgenoten zich bij voorbaat wilden
verbinden na het vertrek der Nederlandse technici en zakenlieden uit Indonesië
hun plaatsen niet in te nemen. Het antwoord zou van Franse zijde royaal positief
hebben geluid, doch de Amerikanen en Engelsen moeten al de vrees hebben uit
gesproken dat in zo'n geval de Russen of de onderdanen van andere communis
tische naties hun entrée gemakkelijk in Indonesië zou kunnen maken.
Op dit punt doet zich dus een over
eenkomstige tegenstelling voor als on
langs in Tunesië: de Atlantische solida
riteit wordt vooral van Anglo-Ameri-
kaanse kant ondermijnd door hun angst
dat het Westen op strategisch belang
rijke punten door vertegenwoordigers
van andere machtsblokken in de toe
komst vervangen zullen kunnen worden.
In het geval van Indonesië zouden Ame
rika en Engeland hebben gewezen op
het communistische gevaar, waarmede
president Soekarno zo duidelijk speelt.
Het risico Indonesië geheel de prooi van
het communisme te zien worden, zou -
zo zouden de Anglo-Amerikanen hebben
laten doorschemeren - nog worden ver
hoogd, indien het Westen nu uitsluitend
de Nederlandse kaart ging spelen.
Washington en Londen willen vermoe
delijk trachten zo lang mogelijk een
Westelijke vinger in de Indonesische
pap te houden.
In dat verband moet ook zijn gezin
speeld op de wassende tegenstand, die
Soekarno in de kringen van het Indone
sische leger ondervindt en waarmede
het Westen contact moet zien te onder
houden.
Van diezelfde zijde moet al een toe
speling zijn gemaakt op een mogelijke
heropening van de besprekingen met
Djakarta inzake Nieuw-Guinea de
twistappel, die de aanleiding doch ze
ker niet de enige oorzaak is van het hui
dige geschil.
Daarentegen moet mr. Van Kleffens
in principe al wel toezegging hebben ge
kregen voor materiële steun in geld,
vliegtuigen en schepen voor de repa
triëring van de Nederlanders uit Indo
nesië.
Volledigheidshalve maken wij ook
melding van het gerucht, dat in het
Palais Chaillot dit weekeinde de
ronde deed en volgens hetwelk mi
nister Luns, die niets moet voelen
voor een hervatting van unilaterale
besprekingen met Indonesië, wel zou
overwegen het conflict opnieuw ter
beoordeling aan de V.N. voor te dra
gen.
Men heeft reden te vrezen dat er
van zo'n voornemen nooit sprake
zou zijn geweest, indien Nederland
bij de Atlantische bondgenoten nu
op de volledige steun had kunnen
rekenen, waarop tevoren werd ge
hoopt.
De kwestie Nieuw-Guinea zal in
tussen ongetwijfeld nog nader ter
sprake komen op de conferentie der
N AT O-regeringsleiders, die over een
week te Parijs begint, zodat aan de
zwaar bezette agenda dan weer een
nieuwe brandende kwestie zal moe
ten worden toegevoegd.
Lichte v--st
De Bilt verwacht tot morgenavond:
Vannacht lichte vorst, morgen overdag
koud weer met regen, plaatselijk voor
afgegaan door sneeuw. Aanvankelijk
weinig wind, later tot krachtig of hard
toenemende wind tussen zuidoost en
zuidwest. (Opgemaakt te 11.15 uur).
10 DECEMBER
Zon op: 839 uur; onder: 16.31 uur.
Maan op: 20.29 uur; onder: 10.46 uur.
Hoogwater te Katwijk te 5.05 en 17.19 u.
Laagwater te 0.47 en 13 08 uur.
Dit nummer bestaat uit lt jwfina's.
Schending menselijk recht
Onze correspondent te Londen meldt:
De Engelse zondagsbladen zijn Ne
derland uiterst welgezind. De onafhan
kelijke liberale „Observer" zegt dat de
Nederlandse regering elke sympathie
verdient inzake haar beroep op gealli
eerde steun tegen de roekeloze actie van
Indonesië. Welke fouten de Nederland
se politiek ook mag hebben begaan door
zich tot 1949 tegen de Indonesische on
afhankelijkheid te verzetten, deze kun
nen geen rechtvaardiging vormen voor
deze schending van het internationale
recht en de menselijke rechten door een
soeverein lid van de V.N. met het doel
een territoriale eis kracht bij te zetten.
Nederlands oond genoten zullen zeker
bereid zijn de grootst mogelijke hulp te
bieden aan de slachtoffers, die trachten
te ontkomen aan de door de Indonesi
sche regering op touw gezette vervol
ging op Java. het enige eiland, waar zij
werkelijke macht uitoefent, aldus het
blad.
Wij behoren Nederland ook te steu
nen in pogingen om deze zaak voor de
V.N. te brengen. Het blad waarschuwt
echter tegen overijlde toepassing van
economische sancties. Het veroorzaken
van meer ellende heeft meestal bewe
zen een slecht geneesmiddel te zijn voor
nationalistische dolheid.
De „Sunday Times" noemt de gebeur
tenissen in Indonesië zelfmoord-pogin
gen, niet gedaan terwille van de heilige
onafhankelijkheid of van het socialisme,
maar uitsluitend om de Nederlanders te
dwarsbomen.
Belgische steun
Onze correspondent te Brussel tele
grafeert:
In verband met de zeer onrustwek
kende ontwikkeling van het Nederlands-
Indonesische conflict betreffende Nieuw
Guinea is te Brussel door Belgische
autoriteiten geen enkele verklaring af
gelegd. Ofschoon België met de Indone
sische republiek goede diplomatieke re
laties onderhoudt, is men in de diplo
matieke kringen en ook in de regerings
milieus van oordeel, dat de jonge Indo
nesische staat op het ogenblik bezig is
veel sympathie te verspelen, die hij in
de laatste jaren had verworven. De ac
tie tegen de Nederlanders in Indonesië
is daarom zo erg, aldus deze zegslieden,
omdat de meest onbevooroordeelde
waarnemers van mening zijn en moeten
zijn, dat Indonesië niéts ten voordele
van de volkeren van Nieuw-Guinea zou
kunnen ondernemen, indien het eiland
morgen onder het regiem van presi
dent Soekarno zou komen.
In de NAVO en in de vergadering van
de V.N. aldus deze Belgische diploma
tieke waarnemers, zal Nederland op de
volledige steun van België kunnen re
kenen.
Zou de chaos in Indonesië leiden tot
een verbreking van de diplomatieke re
laties tussen Den Haag en Djakarta,
dan zou men hierin opnieuw het bewijs
kunnen zien van de politieke onmacht
van de Indonesische regering. Immers
de tienduizenden Nederlanders in Indo
nesië zijn onmisbaar voor de goede
functionering van de Indonesische eco
nomie. aldus de „Libre Belgique".
Soebandrio over de NAVO
De Indonesische minister van Bui
tenlandse Zaken, mr. Soebandrio, heeft
gisteravond bij zijn terugkeer in Dja
karta gezegd, dat hij niet kon begrijpen,
waarom de NAVO de crisis tussen In
donesië en Nederland zou moeten be
spreken. Hij zei, dat de deur nog niet
gesloten is voor een vreedzame oplossing
van het geschil inzake West-ïrïan, doch
voegde eraan loe, dat het nu geheel aan
de Nederlandse regering was het ini
tiatief te nemen.
Op een vraag over het Nederlandse
verzoek aan de NAVO zei de minister:
„Voor zover ik weet, is de NAVO een
organisatie, gericht tegen de Sovjet-
Unie. Indien de NAVO wordt betrokken
in een Aziatische kwestie, zou dit li
chaam een precedent scheppen, dat een
zeer slechte uitwerking in heel Azië zou
hebben.
Soekarno spreekt woensdag
in Soerabaja
Gisteravond werd bekendgemaakt,
dat president Soekarno woensdag naar
Soerabaja zal reizen om een massa
bijeenkomst, georganiseerd door het
plaatselijke „Bevrijdingscomité voor
West-Irian" toe te spreken.
Dc berichten uit Indonesië blijven verontrustend, zowel voor de
positie der Nederlanders als de Nederlandse bedrijven en ondernemin
gen, welke in steeds groter getale op Java door de Indonesische
arbeiders worden overgenomen, als ten opzichte van de in het algemeen
speciaal op Java, uiterst verwarde toestand. Zaterdag konden wij nog
in een gedeelte onzer oplage vermelden, dat de factorij der Ned.
Handelmaatschappij, de Nationale Handelsbank en de Escomptobank
officieel door hen zijn overgenomen. „Thans zijn alle Nederlandse
banken in Djakarta van zaterdag af het eigendom van het Indonesische
volk", aldus een verklaring van de Indonesische vakbond van kantoor
personeel.
De grootste der Nederlandse banken in Djakarta, de Factorij der Ned. Handel
maatschappij heeft vandaag haar deuren gesloten gehouden. Men verwacht
echter, dat zij morgen weer open zal zijn.
De chef-staf van de Indonesische landmacht, generaal-majoor Nasoetion, en de
minister van Financiën Soetikno Slamet hebben vandaag een gezamenlijke ver
klaring uitgegeven, waarin werd bekend gemaakt dat de drie Nederlandse banken,
de Factorij, de Escomptobank en de Nationale Handelsbank voorlopig onder
militaire controle worden gesteld. De banken zullen hun activiteit voortzetten, in
het belang van 's lands financiën en economie.
In de verklaring wordt gezegd, dat de hoofdkantoren der banken in Djakarta,
alsmede de agentschappen in de gehele Archipel, onder toezicht van de militaire
autoriteiten en de bank Indonesia de centrale bank zijn gesteld.
Deze maatregel, aldus de bekendmaking, is genomen overeenkomstig de bepa
lingen van de staat van oorlog en beleg, die in maart j.l. in geheel Indonesië
werd afgekondigd.
gelen tegen Nederland. Vele Neder
landers gebruikten deze dag om
kostbare bezittingen te pakken voor
het geval zij binnenkort zouden
moeten vertrekken. Rondom Dja
karta zijn nu geweldige plakkaten
opgesteld, waarop de kaart van
Westelijk Nieuw-Guinea voorkomt,
met het opschrift „Dit is ons land!"
Situatie op Sumatra
In Noord-Sumatra zijn eveneens
alle Nederlandse ondernemingen on
der militair bewind gesteld, teneinde
aldus een verklaring van luitenant
kolonel Djamin Gintings, die deze
maatregel heeft genomen om „ex
cessen, die uiteindelijk ongunstige
economische gevolgen zouden kun
nen hebben" te vermijden.
In Zuid-Sumatra had luit.-kolonel
Barlian, naar bekend, reeds een ver
bod tot overneming van Nederlandse
bedrijven uitgevaardigd. De Noord-
sumatraanse kapitein Matoeng Si-
toepoe verklaarde dat de overne
ming van bedrijven slechts door de
regering geschieden kon en niet
mocht worden overgelaten aan de
willekeur van arbeiders. Ook de mi
litaire commandant van Celebes leg
de een dergelijke verklaring af.
Het plaatselijk bestuur van Noord-
Sumatra zou vandaag een buitenge
wone bijeenkomst houden om het
vraagstuk Nieuw-Guinea te bestu
deren. Alle gouverneurs van de pro
vincie Noord-Sumatra zijn daartoe
uitgenodigd.
Geen nieuwe maaJregelen
In Djakarta, waar het Indonesi
sche personeel zich o.a. ook meester
heeft gemaakt van het kantoor van
de Rotterdamsche Lloyd, was het
gisteren rustig. Er waren geen be
kendmakingen van nieuwe maatre-
Uit Bogor. circa 65 km. ten zuiden
van Djakarta, is gisteren gemeld, dat
Indonesische studenten van de land-
bouw-faculteit daar het proefstation
van het Algemeen Landbouw Syndicaat
hadden overgenomen.
Volgens berichten uit Oost-Java had
den Nederlandse planters met hun ge
zinnen enige ondernemingen in die pro
vincie verlaten.
Er heerste intussen te Djakarta onze
kerheid onder de Nederlanders over
vragen betreffende spoedige repatriëring
De Indonesische autoriteiten gaven
Nederlanders die geen werk hebben en
hen die door Indonesiërs vervangen
konden worden, opdracht te vertrekken..
De minister van Voorlichting verklaar
de later nader, dat in principe alle Ne
derlanders moesten gaan. Maar duide
lijker bekendmakingen ovetr dit onder
werp zijn tot nu toe door de Indonesi
sche autoriteiten niet gedaan.
Onderhoud van Dissevelt-
Lapian
Het hoofd van de politieke afdeling
van de Nederlandse diplomatieke verte
genwoordiging in Djakarta, de heer G.
Dissevelt, heeft zaterdag een bezoek ge
bracht aan het hoofd van het directo
raat Europa van het Indonesische mi
nisterie van Buitenlandse Zaken, La-
pian. Dit was het eerste bezoek van een
Nederlandse diplomaat aan het ministe
rie van Buitenlandse Zaken sinds op
donderdag j.l. de Nederlandse zaakge
lastigde. de heer Hasselman, werd ver
zocht de Nederlandse consulaten in ge
heel Indonesië te sluiten.
Verlichting voor de
Nederlanders
Een regeringsopdracht om het boy
cotten van Nederlanders te beëindigen
is ook uitgevoerd in Oost-Java volgens
berichten die zaterdag in Djakarta ont
vangen zijn en die. melding maken van
verlichting in de toestand onder de Ne
derlandse gemeenschap. In berichten,
die gelijktijdig uit Soerabaja werden
ontvangen, werd gezegd dat arbeiders de
„Krembung" suikerfabriek in Krian in
Oost-Java hebben overgenomen.
Uit verscheidene delen van Indonesië
kwamen zaterdag berichten binnen van
„overneming" van Nederlandse clubs.
(Reuter noemt met name Palembang,
Makassar en Dj ember).
„Antara" berichtte uit Semarang in
Midden-Java dat het plaatselijke comi
té voor de bevrijding van West-Irian"
had verzocht om wegneming van de
portretten van Koningin Juliana en
Prinses Wilhelmnna van de muren van
Nederlandse kantoren. Het verzoek werd
gedaan aan alle eigenaars en leiders van
Nederlandse ondernemingen uit voor
zorg tegen mogelijke ongewenste inci
denten. zo zei het bericht van dit Indo
nesische persbureau.
Richten buitenlanders zich
naar Nederlanders
Met de KLM-machine uit Londen
kwam gistermorgen op Schiphol aan een
ingenieur van de Standard, werkzaam in
Pendoppo op Sumatra, die aan een ver
slaggever van het ANP vertelde, dat na
de vijf minuten actie van 24 november
onrust op de olievelden ontstond. We
gens het afscheuren van plakkaten werd
een groep van 45 Nederlanders in Pen
doppo op de sociëteit bijeengedreven.
Twee van hen kregen later in Palem
bang huisarrest onder militair toezicht.
De situatie op de olievelden werd daar
na met de dag slechter.
De buitenlanders die daar werkzaam
zijn, richten zich naar de Hollanders.
De Amerikanen willen bijv. Sumatra
verlaten, als de Nederlandse employé's
zouden worden weggezonden. Onze zegs
man was met een boot naar Singapore
gevaren, waarbij het hem was opgeval
len hoe streng de controle op 30 novem
ber en 1 december was. Van Singapore
vloog de Standard-employé met de
BOAC naar Londen en vandaar naar
Amsterdam.
Bladen en tijdschriften
Het Indonesische ministerie van Voor
lichting heeft zaterdag bekend gemaakt,
dat godsdiensttijdschriften die vielen
onder het verbod tot Nederlandse publi-
katies, mogen worden gepubliceerd in
iedere taal, behalve Nederlands. Daar
toe behoren „Katholiek Leven", dat nu
in het Indonesisch zal verschijnen, en
een aantal christelijke kerkorganen en
het maandblad van het Leger des Heils.
De verzoeken van de ,.J„vabode" te Dja-
Dr. J. H. van Roij en
over de situatie
De Nederlandse ambassadeur in de
V.S., dr. J. H. van Roijen, heeft giste
ren in Washington verklaard, dat Ne
derland zeker geen gewapende actie
tegen Indonesië zou ondernemen, in
dien dit kon worden voorkomen.
Vragen beantwoordend voor een fo
rum in een televisieprogramma voegde
hij hieraan toe: „Wij zijn zeker niet
voornemens Westelijk Nieuw-Guinea
af te staan. Zelfs indien de Nederlan
ders het gebied aan Indonesië zouden
afstaan zou dit niet de betrekkingen
verbeteren", zo zei hij.
Het vraagstuk van opneming van
46.000 Nederlanders zou „zeer moeilijk"
op te lossen zijn.
Hij zei dat president Soekarno „een
groot opportunist en een groot dema
goog" zijn land naar het communis
me voerde met zijn opvatting van zoge
naamde democratie.
Als zjjn persoonlijke mening zei dr.
Van Roijen dat het hem niet zou ver
bazen, indien Nederland zich tot de
V.N. zou richten „om uiteen te zet
ten dat wat thans (in Indonesië) ge
schiedt, in strijd is met het interna
tionaal recht en de beginselen van
menselijkheid".
Hij zei, dat zijn land bereid is met
Indonesië te onderhandelen, over_ alles
behalve de soevereiniteit van Nieuw-
Guinea.
„Ofschoon Nederland verliezen en
schade zal lijden, zal dit niet zijn in
vergelijking met de verliezen van In
donesië, zij hebben een doos van Pan
dora geopend".
Hij zei dat de huidige actie van In
donesië zou kunnen voeren tot „volle
dige chaos" in dat land.
karta, de „Preangerbode" in Bandoeng,
het „Handelsblad" in Soerabaja om
publikatie in het Engels of het Indone
sisch voort te zetten, werden afgewe
zen.
Luchtbrug Djakarta-
Sin-ipore-Sydney
De Qantas, BOAC en ,,Air India" zijn
klaar om deze week te beginnen met
een luchtbrug voor het overbrengen van
Nederlandse onderdanen van Djakarta
naar Singapore en Sydney.
Een woordvoerder van de Qantas en
de BOAC zeide. dat men hoopt met Ar-
gonaut-vliegtuigen een „heen-en-weer-
dienst" tussen Djakarta en Singapore te
kunnen onderhouden op 10. 12, 13, 14
december en volgende dagen. Met elke
vlucht zouden 55 passagiers kunnen
worden vervoerd.
De twee maatschappijen hebben aan
de Indonesische regering toestemming
gevraagd om deze extravluchten te mo
gen uitvoeren.
New York Times:
De New York Times prijst de Neder
landers om hun „geduld en zelfbeheer
sing" en laakt de Indonesiërs in de
zelfde mate om hun „roekeloze onver
antwoordelijkheid".
Volgens het blad verdienen de Neder
landers de steun van him bondgenoten,
die zij nodig hebben.
De New York Times acht goede gron
den aanwezig voor het vermoeden, dat
de Indonesische regering ,.nu zij het
land naar de rand van bankroet en vol
ledige politieke verwarring heeft geleid",
de aandacht hiervan afgeleid wil heb
ben.
Het kan nauwelijks ontkend worden,
aldus de New York Times, dat presi
dent Soekarno's herhaalde pogingen om
communistische steun te krijgen betaald
gezet moeten worden met het inbeslag
nemen van Nederlandse eigendommen
door zogenaamde „arbeidersgroepen"
waarin de communisten de leiding heb
ben. „De Indonesische regering heeft dit
optreden afgekeurd en heeft het ken
nelijk niet in de hand gehad".
(Men zie ook elders)
Gistermiddag is de bemanning
i an de KLM Super constellation
„Electron" op het vliegveld Schip
hol teruggekeerd. Dit was de be
manning van het vliegtuig dat
maandagochtend uit Djakarta ver
trok zonder passagiers en zonder
toestemming van de verkeerstoren
van het vliegveld Kemajoran.
Voorafgegaan door gezagvoerder
P. J. Krouwel verlaat de bemanning
het vliegtuig, waarmee zij als pas
sagiers terugkeerde.
ZATERDAG
VAN 11.30—12.00 UUR
(stempel 6)
VAN 14.30—15.00 UUR
(stempel D).
ELKE DAG 1 UUR GRATIS
KOPEN.
KOOP U RIJK.
Leiden
Noordwijk
GOEMAAT
Katwijk - Rijnsburg
Soebandrio verklaart:
„Niet alle Nederlanders
moeten weg"
De Indonesische minister van Bui
tenlandse Zaken, Soebandrio, heeft
gisteren te Saigon verklaard, dat er
nooit sprake van was geweest alle Ne
derlanders in Indonsië uit het land te
wijzen. „Maar wij hebben besloten alle
Nederlanders die niet werken te re
patriëren, uit protest tegen de houding
van de regering van Den Haag in de
kwestie West-Irian".
Naar aanleiding van de bijeenkomst
van de Atlantische Raad te Parijs, zei
Soebandrio: „Ik ben verbaasd, dat de
permanente vertegenwoordigers van de
landen van de NAVO een Europese
militaire defensie-organisatie op ver
zoek van Neaerland hebben besloten de
Nederlands-trdonesische kwestie te be
studeren. Ik z.e niet in welke middelen
de NAVO heeft om een geschil tussen
een Westelijke en een Aziatische mo
gendheid op te lossen".
De Indonesische regering heeft nog
geen maatregelen genomen voor de
evacuatie van de 5.000 Indonesiërs in
Nederland, maar zjj is op alles voor
bereid", verklaarde hij.
De minister werd gevraagd, of de
economische toestand van Indonesië niet
ernstiger dreigt te worden als gevolg
van de moeilijkheden die de Nederlan
ders worden berokkend en of dienten
gevolge de positie der communisten niet
sterker wordt. Hij antwoordde: „De hui
dige gebeurtenissen zijn niet door een
buitenlandse ideologie uitgelokt- Het is
een daad van het Indonesische natio
nalisme. De communistische partij
maakt zeker vorderingen in Indonesië,
maar nationalistische bewegingen zijn
krachtig. De regering bestrijdt het com
munisme door de levensstandaard van
het volk te verhogen. Het essentiële
voor Indonesië is de produktle te ver
hogen om te kunnen uitvoeren"